IV SA/Po 30/12

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] czerwca 2011 r., nr [...] Prezydent Miasta P.odmówił B. O. przyznania pomocy pieniężnej w formie zasiłku celowego na zakup leków w kwocie 87,79 zł, na opłatę czynszu w kwocie 673,52 zł, na zakup obuwia w kwocie70 zł oraz na zakup żywności w kwocie 300 zł.

W uzasadnieniu organ wskazał, iż wnioskodawczyni prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z synem i jest osobą bezrobotną, zarejestrowaną w Powiatowym Urzędzie Pracy bez prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych. Zainteresowana w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku tj. kwietniu 2011 r. deklarowała dochód rodziny w wysokości 391 zł tj. 195,50 zł na osobę w rodzinie.

Dalej organ wskazał, iż dochód rodziny zainteresowanej nie przekracza ustawowego kryterium dochodowego i tym samym kwalifikuje rodzinę do otrzymania pomocy w formie zasiłku celowego przewidzianego w art. 39. ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.) na wnioskowane cele. Organ wskazał, iż wnioskodawczyni spełnia kryterium dochodowe do otrzymania pomocy w zakresie dożywiania.

Organ wyjaśnił, iż do stałych średniomiesięcznych wydatków rodziny zainteresowanej należą: opłata czynszu w wys. 667,55 zł, opłata rachunku za zużycie energii elektrycznej w wys. 61,05 zł (średniomiesięcznie), opłata rachunku za zużycie gazu w wys. 21,37 zł, opłata za Internet i telefon w łącznej kwocie 70 zł, opłata za telewizję kablową w wys. 16,33 zł (średniomiesięcznie; brak udokumentowanej wpłaty). Łączne średniomiesięczne wydatki rodziny wynoszą 836,30 zł.

Dalej organ podniósł, iż wnioskodawczyni zawarła kontrakt socjalny z pracownikiem socjalnym. Jak wynika z jego ustaleń do chwili podjęcia zatrudnienia, zainteresowana powinna zgłaszać się raz w tygodniu do pracownika socjalnego w celu uzyskania aktualnych ofert pracy. Zainteresowana początkowo wywiązywała się z powyższych ustaleń, jednakże od kwietnia br. wnioskodawczyni zaprzestała zgłaszania się do pracownika socjalnego po oferty pracy mimo takich zobowiązań zawartych również w zasadach współdziałania z dnia [...] marca 2011 r. oraz z dnia [...]kwietnia 2011 r. Organ wskazał również, iż w dniu [...] kwietnia 2011 r. miała zostać dokonana ocena realizacji zmian wprowadzonych do kontraktu socjalnego. Zainteresowana nie stawiła się w wyznaczonym terminie jak również nie powiadomiła pracownika socjalnego o przyczynie braku stawiennictwa. Wnioskodawczyni dopiero w dniu [...] kwietnia 2011 r. skontaktowała się telefonicznie z pracownikiem socjalnym, jednakże tylko w celu umówienia terminu przeprowadzenia kolejnej aktualizacji wywiadu środowiskowego.

Organ wskazał, iż w dniu [...] kwietnia 2011 r. podczas przeprowadzania wywiadu zainteresowana pisemnie oświadczyła, iż nie stawiła się na ocenę kontraktu z powodu złego stanu zdrowia oraz oświadczyła, iż w dniu [...] kwietnia 2011 r. stawi się na zaległą ocenę kontraktu. Wnioskodawczyni również w tym terminie nie stawiła się w tut. Ośrodku. W związku z tym w dniu [...] kwietnia 2011 r. zostało do W/w wysłane pisemne wezwanie do kontaktu osobistego w terminie 3 dni od daty otrzymania niniejszego wezwania, które Zainteresowana odebrała osobiście. Organ podkreślił, iż zainteresowana nie stawiła się u pracownika socjalnego w/w terminie ani nie nawiązała kontaktu telefonicznego, w celu ustalenia przeprowadzenia oceny kontraktu socjalnego.

Organ wyjaśnił, iż kolejnym z ustalonych działań zawartych w wskazanym kontrakcie socjalnym, z których zainteresowana się nie wywiązała było złożenie wniosku o skierowanie do Centrum Integracji Społecznej do dnia [...] kwietnia 2011 r. w sytuacji nie podjęcia zatrudnienia przez Zainteresowaną. W dniu [...] maja 2011 r. wnioskodawczyni pisemnie oświadczyła, iż nie zamierza złożyć wniosku o wydanie skierowania do CIS, ze względu na "słabość odporności". Nadmienić należy, iż w zaświadczeniu lekarskim z tego samego dnia tj. [...] maja 2011 r. lekarz nie zawarł informacji o braku zdolności zainteresowanej do podjęcia pracy lub braku możliwości do uczestnictwa w szkoleniu. Tym samym, w ocenie organu, wnioskodawczyni, nie wykorzystuje swoich uprawnień i możliwości w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Taka postawa zainteresowanej jest przejawem braku współpracy z pracownikiem socjalnym. Zgodnie z art. 4 ustawy o pomocy społecznej "Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązaniu ich trudnej sytuacji życiowej". Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej "brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego postanowień, mogą stanowić podstawę m. in. do odmowy przyznania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła B. O. wskazując, iż miesięczny dochód rodziny wynosi 391 zł. Odwołująca podniosła, iż po zawarciu kontraktu socjalnego wywiązywała się z jego postanowień. Dalej skarżąca wyjaśniła, iż przed świętami pogorszył się jej stan zdrowia oraz, iż bierze silne leki antydepresyjne. Skarżąca wyjaśniła, iż skontaktowała się z pracownikiem socjalnym kiedy było to już możliwe tj. 18 kwietnia oraz iż na oceną w dniu [...]kwietnia nie stawiła się z powodu nadal trwającej choroby. Skarżąca podniosła, iż informowała telefonicznie pracownika o niemożności stawienia się na ocenę. Odwołująca podkreśliła, iż nie mogła podjąć pracy z uwagi, iż lekarz stwierdził u niej "słabą odporność".

Decyzją z dnia [...] października 2011 r., nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję podnosząc, iż z przesłanych akt wynika, iż odwołująca nie współpracowała z pracownikiem socjalnym w rozwiązaniu swojej trudnej sytuacji życiowej. Nie stawiła się na ocenę kontraktu socjalnego z dnia[...] lutego 2011r. Z zaświadczenia z dnia [...] maja 2011 r. (k. 10 akt I instancji) wydanego przez NZOZ T. P. nie wynika, aby zainteresowana była niezdolna do podjęcia pracy, czy też uczestniczenia w szkoleniach Centrum Integracji Społecznej. Zawarte w zaświadczeniu rubryki dotyczące: niezdolności do pracy; czy w okresie niezdolności do pracy może uczestniczyć w szkoleniu szkolenia, zostały przez lekarza niewypełnione. Skoro lekarz w tych rubrykach nic nie zaznaczył nasuwa się wniosek, że odwołująca jest zdolna do podjęcia pracy, a tym bardziej do uczestniczenia w szkoleniach CIS.

Ustawa o pomocy społecznej nakłada również na klientów pomocy społecznej określone obowiązki. Wśród nich jest obowiązek współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej podopiecznych, a odwołująca swoim postępowaniu tego nie wykazuje.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu wniosła B. O. wskazując, iż nadal przebywa na zwolnieniu lekarskim oraz podniosła, że zawsze była chętna do współpracy z pracownikiem socjalnym, a to co zaistniało jest zwykłym nieporozumieniem, które wpływa negatywnie na jej stan zdrowia.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie powtarzając argumenty zawarte w zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem referendarza Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10 kwietnia 2012 r. przyznano skarżącej prawo pomocy w zakresie ustanowienia adwokata.

W piśmie procesowym z dnia [...] sierpnia 2012 r. ustanowiony z urzędu pełnomocnik wskazał, iż skarżąca nie mogła stawić się na ocenę kontraktu socjalnego z dnia [...] lutego 2011 r., kolejno dnia [...] kwietnia 2011 r., [...] kwietnia 2011 r. oraz w terminie 3 dni od dnia doręczenia wezwania z dnia [...]kwietnia 2011 r., z powodu choroby. Pomimo tego, iż lekarz w zaświadczeniu z dnia [...] maja 2011 r. nie wypełnił stosownych rubryk, skarżąca była pod stałą opieką lekarską w okresie od kwietnia 2011 do września 2011 r. Dalej pełnomocnik wskazał, iż analizując powyższe niedopuszczalne jest stwierdzenie, że bierna postawa skarżącej wynikała z jej zawinionego zachowania. Pełnomocnik wskazał, iż sprzeczne z prawdą również byłoby założenie, że brak współdziałania skarżącej z pracownikiem socjalnym wynika z nienależytej staranności w prowadzeniu własnych spraw. Ponadto w przedmiocie niniejszej sprawy nie zostało w sposób kompleksowy przeprowadzone postępowanie dowodowe, które winno zmierzać do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, zatem domniemanie przyjęte przez SKO dot. kwestii nie współdziałania z pracownikiem socjalnym nie może stanowić podstawy do instrumentalnego zastosowania art. 11 ust. 2 ww. ustawy. Brak współdziałania osoby z pracownikiem socjalnym organu nie może świadczyć o nieistnieniu przesłanek do przyznania świadczenia. Dlatego też, chociażby ocena kontraktu socjalnego nie została przeprowadzona z przyczyn leżących po stronie skarżącej, to nie uprawniało to automatycznie organu do oceny, że brak jest przesłanek do przyznania świadczenia, lecz należało się oprzeć na podstawie materiału dowodowego jaki w sprawie zebrano i jaki można było zebrać przez dokonanie aktualizacji kontraktu w dostępnym zakresie.

Pełnomocnik podniósł, iż skarżąca nie przejawiała sowim postępowaniem złej woli. Ubieganie się o uzyskanie środków pomocy społecznej jest konsekwencją wynikającą głównie ze złego stanu zdrowia, niepowodzeń życiowych. Organ pomocy społecznej posiada pełną wiedzę co do stanu rodzinnego i majątkowego skarżącej, która nie uchylała się od przeprowadzenia aktualizacji wywiadu środowiskowego dnia [...] kwietnia 2011 r., czy też [...] maja 2011 roku udzielając wszelkich niezbędnych informacji. Skarżąca podkreśla, iż podjęła próby kontaktu z pracownikiem socjalnym celem dokonania zmiany ustalonego terminu w przedmiocie oceny kontraktu socjalnego. Pełnomocnik wskazał również, iż skarżąca nie posiadała środków pieniężnych na zakup karty telefonicznej, celem poinformowania pracownika socjalnego o braku możliwości stawienia się w MOPR w ustalonym terminie, w zw. z tym, nie posiadała również środków finansowych na zakup m.in. biletów MPK. W chwili kiedy skarżąca próbowała skontaktować się z MOPR-em, pracownik socjalny A.Z. przebywała na zwolnieniu lekarskim.

Na rozprawie w dniu 12 września 2012 r. pełnomocnik podtrzymał skargę oraz wniósł o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego.

Skarżąca oświadczyła, iż obecnie nie jest na zwolnieniu lekarskim ale nadal jest pod opieką psychologa i innych specjalistów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Kontrola sądu administracyjnego, zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) i art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. – dalej Ppsa) polega na badaniu zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Kontrola ta sprowadza się do zbadania, czy w toku rozpoznania sprawy organy administracji publicznej nie naruszyły prawa materialnego i procesowego w stopniu istotnie wpływającym na wynik sprawy. Przy czym ocena ta jest dokonywana według stanu i na podstawie akt sprawy istniejących w dniu wydania zaskarżonego aktu. Na podstawie art. 134 § 1 Ppsa, w postępowaniu sądowoadministracyjnym obowiązuje zasada oficjalności. Zgodnie z jej treścią, sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną.

Rodzaje świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielenia reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Podstawą odmowy przyznania wnioskowanej przez skarżąca pomocy było uznanie przez organ, iż skarżąca nie współpracuje z organem w rozwiązaniu swojej trudnej sytuacji życiowej.

Zwrócić należy uwagę, iż zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, pomoc społeczna jest instytucją polityki państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Instytucja ta wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 3 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej), a jej zadaniem jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym poprzez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz do ich integracji ze środowiskiem (art. 3 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej).

Art. 4 ustawy o pomocy społecznej nakłada na osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej obowiązek współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Podstawą odmowy przyznania w niniejszej sprawie wnioskowanej pomocy stanowił m.in. art. 11 ust 2 ustawy o pomocy społecznej zgodnie z którym brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Obowiązek współdziałania wnioskodawców z organami pomocy społecznej zastał wielokrotnie zaakcentowany w ustawie o pomocy społecznej, niemniej przepisy dokładnie nie wskazują sposobu jego realizacji. Wobec powyższego postawa wnioskodawcy podlega ocenie organu, od której to oceny zależy udzielenie bądź nieudzielanie świadczenia. Wyegzekwowanie od wnioskodawcy obowiązku współdziałania jest istotna z uwagi na fakt, że pomoc ta nie może się sprowadzać do prostego rozdawnictwa świadczeń. Wobec powyższego bierna bądź roszczeniowa postawa wnioskodawców może spowodować odmowę przyznania świadczenia bądź wstrzymania wypłaty świadczenia ( art. 11 i art.106 ustawy o pomocy społecznej).

Organy zobligowane są do wszechstronnej analizy i oceny postawy beneficjenta pomocy społecznej pod kątem istnienia woli współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, a także pozostałych przesłanek, których wystąpienie pozwala na odmowę przyznania świadczeń. Wobec tego na organach obu instancji spoczywa obowiązek przeanalizowania również w tym aspekcie postępowania osoby domagającej się świadczenia na podstawie ustawy o pomocy społecznej.

Ponadto wskazać należy, iż w wyroku z dnia 8 marca 2012 r., sygn. akt I OSK 1791/11 Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, że brak współdziałania, o czym mowa w art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej , może wynikać z różnych przyczyn, jednak nie będzie błędem stwierdzenie, że jest to działanie, u podstaw którego raczej leży zła wola w rozumieniu takim, że i tak pomoc społeczna jest obowiązana udzielić tej pomocy bez względu na zachowanie, postępowanie ubiegającego się o nią.

Stwierdzić również należy, iż jeżeli w zachowaniu czy postawie zainteresowanej trudno jest dopatrzeć się chęci wyłudzenia środków z pomocy społecznej, a jedynie można je raczej zdefiniować jako konsekwencje niepowodzeń osobistych, związanych z nagłym pogorszeniem stanu zdrowia, to takiej osobie nie można zarzucać złej woli i odmówić przyznania stosownej pomocy ale wręcz przeciwnie właśnie objąć ją tą pomocą celem umożliwienia jej przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż co prawda skarżąca nie wywiązuje się z realizacji kontraktu socjalnego co świadczy o braku współpracy, to jednakże powyższe w ocenie Sądu nie stanowiło wystarczającej podstawy do podjęcia negatywnego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

W tym miejscu wskazać należy, iż do postępowań prowadzonych na podstawie ustawy o pomocy społecznej zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2000r., Nr 98, poz. 1071; ze zm. - dalej Kpa). Zatem w toku postępowania w sprawie świadczeń z pomocy społecznej organy obowiązane są podejmować wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli (art. 7 Kpa), a potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej (art. 3 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej).

W szczególności zwrócić należy uwagę, jak słusznie wskazał pełnomocnik skarżącej, iż brak współdziałania osoby z pracownikiem organu nie może stanowić podstawy do wyprowadzenia z tego faktu wniosków o nieistnieniu przesłanek do przyznania świadczenia. Samo stwierdzenie o braku współdziałania osoby z organem pomocy nie jest wystarczające do przesądzenia, że wobec takiej osoby zachodzi podstawa do odmowy przyznania świadczenia w postaci zasiłku celowego.

W przedmiotowej sprawie należy mieć na uwadze, iż jak wynika to z akt sprawy, skarżąca do dnia kwietnia 2011 r. wywiązywała się bez zastrzeżeń organu z zawartego kontraktu socjalnego. Problemy rozpoczęły się w miesiącu kwietniu, kiedy to stan zdrowia skarżącej uległ znacznemu pogorszeniu. Organ rozpoznając sprawę winien mieć na uwadze, iż skarżąca jest pod stałą kontrolą psychologa oraz innych specjalistów jak również fakt, iż skarżąca zażywa silne leki antydepresyjne. Na uwagę zasługuje również okoliczność, iż skarżąca z uwagi na stan zdrowia, zgodnie z jej oświadczeniem potwierdzonym zwolnieniami lekarskim nie była w stanie do podjęcia pracy. Na gruncie niniejszej sprawy zwrócić należy również uwagę na fakt, iż skarżąca składając wniosek o przyznanie pomocy domagała się m.in. refundacji zakupu leków na uspokojenie. Ponadto, jak wynika z akt sprawy, od samego początku postępowania skarżąca powołuje się na swój zły stan zdrowia.

Rozpoznając sprawę ponownie organ mając na uwadze poczynione w niniejszym uzasadnieniu wywody winien z poszanowaniem zasad wynikających z art. 7 i 77 Kpa ustalić czy brak współpracy skarżącej, który niewątpliwie miał miejsce w niniejszej sprawie był wynikiem złej woli skarżącej czy też był spowodowany innymi czynnikami takimi jak stan zdrowia. Następnie organ winien na tej podstawie stosownie do podjętych ustaleń wydać stosowną decyzję pamiętając przy tym, iż brak współpracy nie wynikający ze złej woli strony nie może stanowić wyłącznej podstawy do odmowy przyznania wnioskowanego świadczenia.

ja