VI SA/Wa 669/12

Uzasadnienie

Uchwałą Komisji Egzaminacyjnej II stopnia nr 4 przy Ministrze Sprawiedliwości do rozpoznania odwołań od uchwał o wynikach egzaminu radcowskiego, który został przeprowadzony w dniach 14-17 czerwca 2011 r. (znak sprawy: [...]) z dnia [...] stycznia 2012 r. utrzymuje w mocy zaskarżoną uchwałę Komisja Egzaminacyjna Nr [...] do przeprowadzenia egzaminu radcowskiego w 2011 r. z siedzibą w W. uchwałą nr [...] z dnia [...] lipca 2011 r. stwierdzającą, że B. Z. (dalej: skarżąca) uzyskała wynik negatywny z egzaminu radcowskiego.

Z uzasadnienia tej uchwały wynika, że zdająca z części pierwszej egzaminu otrzymała ocenę dobrą (4), z drugiej części egzaminu ocenę dostateczną (3), z trzeciej części egzaminu ocenę niedostateczną (2), z czwartej części egzaminu dostateczną (3), zaś z piątej części egzaminu ocenę bardzo dobrą (5). Powołując się na treść przepisu art. 366 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65, ze zm. – dalej: ustawa o radcach), który to przepis określa, że pozytywny wynik z egzaminu radcowskiego otrzymuje zdający, który z każdej części egzaminu otrzymał ocenę pozytywną. Komisja wskazała, iż zdająca Pani B. Z. uzyskała wynik negatywny z egzaminu radcowskiego.

Odwołanie od ww. uchwały wniosła zdająca Pani B. Z., wnioskując o uchylenie zaskarżonej uchwały i orzeczenie, iż skarżąca otrzymała z egzaminu radcowskiego ocenę pozytywną.

Zaskarżonej uchwale zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 364 i 303 ustawy o radcach prawnych, art. 7, 8, 77 § 1, 80 i 107 § 3 k.p.a. poprzez: zaniechanie dokonania oceny pracy z prawa cywilnego w całokształcie, tj. ustalenie jedynie co w pracy tej zawarto, a czego brakowało, pominięcie powołania poprawnych zarzutów odnośnie naruszonych przepisów, tj. art. 11 k.p.c., art. 233 § 1 , 286, 316, k.p.c., art. 6 k.c. 361 § 1 i 362 k.c. , art. 444 i 445 k.c. oraz zachowanie wymogów formalnych z art. 368 § 1 k.p.c. i art. 369 § 1 k.p.c., błędne ustalenie, iż w apelacji nie wskazano zarzutu z art. 445 w zw. z art. 444 k.c. i błędne przyjęcie, iż brak jest w apelacji wywodu prawnego uzasadniającego naruszenie tych przepisów, postawienie częściowo niesłusznych zarzutów do pracy przez egzaminatorów, nieprawidłowe zastosowanie kryteriów ocen pracy poprzez uznanie, iż zasługuje ona na ocenę negatywną zaniechanie zastosowania pięciostopniowej skali ocen przewidzianej ustawą o radcach prawnych, zarzucenie pracy błędu, który nie zaistniał, tj. rzekomo wadliwego powołania art. 362 k.c. na stronie 5 i 6 pracy egzaminacyjnej, przyjęcie niejasnych kryteriów ocen i nieuzasadnienie negatywnej oceny, nieuwzględnienie skuteczności sporządzonej apelacji, dowolne przyjęcie, iż praca skarżącej spełniająca wymogi wzorca pracy egzaminacyjnej, nie zasługiwała na ocenę pozytywną dowolne ustalenie, iż braki pracy przewyższały jej pozytywne strony, zaniechanie wskazania, które elementy zaważyły na uznaniu, iż praca jest niedostateczna.

Nadto zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. 365 ust. 2 w zw. z art. 366 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, poprzez błędne ich zastosowanie i przyjęcie, że praca z zakresu prawa cywilnego nie spełniała wymogów określonych w powyższych przepisach oraz art. 364 ust. 1 w/w ustawy, poprzez przyjęcie, iż zdająca nie wykazała się przygotowaniem do samodzielnego wykonywania zawodu radcy prawnego.

Skarżąca w uzasadnieniu powyższych zarzutów wskazała, że niewskazanie w sporządzonej apelacji naruszenia art. 445 k.c., było jedynie pisarską omyłką. Zarzut zawarty w pkt. 1.1 apelacji z art. 415 w zw. z art. 444 k.c. miał być w rzeczywistości zarzutem z art. 445 k.c. Taki też wniosek należy wyprowadzić z argumentacji zawartej w treści apelacji. Nadto zdająca zauważyła zagadnienie główne w zadaniu egzaminacyjnym, a mianowicie błędną ocenę materiału dowodowego dokonaną przez sąd I instancji, co do ustalenia przyczynienia się powódki do powstania szkody. W tym zakresie prawidłowo uzasadniła zarzut wskazując, że powódka nigdy nie godziła się na wysokość zasądzonego zadośćuczynienia. Zabezpieczyła w związku z tym w całości interes reprezentowanej strony. Nie było w związku z tym koniecznym wskazywanie art. 445 k.c. jako naruszonego, bowiem sąd II instancji bierze pod uwagę z urzędu naruszenie prawa materialnego.

Skarżąca podnosi, iż również inne zarzuty dotyczące naruszenia art. 233 k.p.c., 362, 316, 6, 444 k.c. zostały przez nią właściwie przywołane i uzasadnione, na co wskazuje również przytoczone przez nią w odwołaniu orzecznictwo Sądu Najwyższego. Skoro więc praca jej zawierała wszystkie najistotniejsze zagadnienia dla oceny pracy, nie jest dla niej jasnym, dlaczego nie zasługiwała na ocenę pozytywną. Jej zdaniem ocena egzaminatorów ukierunkowana była na pojedyncze pomyłki, zamiast opierać się na całościowej analizie pracy. Zastosowanie przy ocenie winny mieć reguły oceny oświadczeń woli wynikające z art. 65 k.c. Wnioski apelacyjne i zarzuty były spójne, zmierzały do wydania wyroku reformatoryjnego, tym samym zabezpieczały interes strony reprezentowanej przez zdającą. W tym kontekście chybiony był zarzut jednego z egzaminatorów o braku spójności zarzutów z wnioskami apelacyjnymi.

Odnosząc się do zarzutu zawartego w ocenach cząstkowych dotyczącego odsetek, skarżąca stwierdziła, iż niewskazanie naruszenia art. 481 k.c. nie było istotnym błędem, bowiem zdająca w apelacji zaskarżyła również odsetki od kwoty 31.100,- zł. Prawidłowo natomiast wskazała art. 455 k.c. jako normujący termin, od którego roszczenie o zadośćuczynienie jest wymagalne i art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U.z 2003 r. Nr 1152, poz. 124) przewidujący 30-dniowy termin na wypłatę przez ubezpieczyciela. Roszczenie o odsetki, jako akcesoryjne w stosunku do roszczenia o zadośćuczynienie, należało potraktować jako mniej istotne.

Nie było również błędem - zdaniem skarżącej - niewskazanie w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia. Brak ten nie miał wpływu ani na dopuszczalność środka zaskarżenia, ani na właściwość sądu oraz na wysokość opłaty w niniejszej sprawie. Stąd też, zgodnie ze wskazanym przez skarżącą orzecznictwem sądu, zakres zaskarżenia określała wartość przedmiotu zaskarżenia. Natomiast niewskazanie strony pozwanej było jedynie przeoczeniem, nie mającym wpływu na skuteczność apelacji.

Podsumowując skarżąca wskazała, iż wiele aspektów jej pracy zostało ocenionych pozytywnie przez egzaminatorów, a wykazane błędy nie były na tyle poważne, aby dyskwalifikować pracę. W tej sytuacji, zważywszy na możliwą gradację ocen od 6 do 2, praca jej zasłużyła na ocenę pozytywną.

Komisja Egzaminacyjna II Stopnia Nr 4 przy Ministrze Sprawiedliwości wyraziła pogląd, iż w myśl art. art. 36 ust. 12 i art. 368 ust. 14 pkt 4 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. - o radcach prawnych oraz § 5 ust. 2 pkt 1 i ust. 3 rozporządzenia z dnia 24 września 2009 r. w sprawie komisji egzaminacyjnej II stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości do spraw odwołań od wyników egzaminu radcowskiego (Dz. U. z 2009 r. nr 164, poz. 1314, ze zm.)- działając jako organ odwoławczy ma za zadanie dokonanie oceny odwołania skarżącej w zakreślonych jego treścią granicach.

Dokonując oceny trafności zarzutów, Komisja odwoławcza przypomniała, że zdająca uzyskała ocenę niedostateczną z części III egzaminu radcowskiego, z zadania z zakresu prawa cywilnego. Ocena niedostateczna była wynikiem ocen cząstkowych wystawionych przez dwóch egzaminatorów, przy czym obaj wystawili ocenę niedostateczną.

Pierwszy z egzaminatorów oceniając zachowanie wymogów formalnych stwierdził, że apelacja nie wskazuje wartości przedmiotu zaskarżenia, aczkolwiek skarży też samodzielne odsetki. Poza tym spełnia wymogi przepisów art. 367 § 2, 368 § 1 i 369 § 1 k.p.c., z tym jednakże, że nie został sformułowany podstawowy wniosek apelacyjny oraz nie została wskazana strona pozwana. Oceniając prawidłowość zastosowania przepisów prawa i umiejętność jego interpretacji, egzaminator stwierdził, że prawidłowo powołano i zastosowano art. 316, 233 § 1, 286, 11, k.p.c. oraz art. 6, 362, 361 § 1 k.c. Brak zarzutu dot. art. 445 k.c. brak też w uzasadnieniu apelacji oraz art. 481 § 1 k.c. (o odsetkach jest mowa w uzasadnieniu apelacji). Art. 445 k.c. świadczenie winno być spełnione w terminie 30 dni od wezwania do zapłaty. Odnośnie zarzutu z art. 232 k.p.c. pozwany wnioskował o przeprowadzenie tego dowodu w odpowiedzi na pozew. Sam art. 444 k.c. i 415 k.c. nie znajdowały zastosowania w sprawie, a jedynie art. 445 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c.

Oceniając poprawność zastosowanego przez zdającą sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony, którą zgodnie z zadaniem reprezentuje egzaminator stwierdził, że apelacja zawiera szeroki zakres zaskarżenia. Nieprecyzyjnie sformułowano podstawowy wniosek apelacyjny. Co do zakresu zaskarżenia: odsetki od kwoty 33.100,- zł. mogą być zasądzone od dnia 16 czerwca 2008 r., zaś od kwoty 20.000,- zł. do dnia zapłaty. Na str. 5 uzasadnienia nietrafnie przywołano art. 362 k.c.

W innych uwagach wskazano, że apelacja została napisana poprawnym językiem. Drugi z egzaminujących stwierdził, że apelacja spełnia wymogi formalne z art. 368 § 1 i 369 § 1 k.p.c. Apelacja nie wskazuje wartości przedmiotu zaskarżenia.

Oceniając prawidłowość zastosowania przepisów prawa i umiejętność jego interpretacji stwierdzono, że przywołano i zastosowano przepisy art. 415 w zw. z art. 444 k.c., art. 362, 455 k.c. 233, 316 k.p.c.- prawidłowo zinterpretowano. Art. 6 - nietrafne zastosowanie. Co do art. 232 k.p.c. sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę. Brak w apelacji wskazania naruszenia przepisu art. 445 k.c., co jest niespójne z wnioskiem apelacyjnym oraz art. 481 § 1 k.c., albowiem apelacja nie skarży oddalonych odsetek od kwoty 33.100,- zł. co wynika z treści wniosku apelacyjnego. Nie zaskarżenie tych odsetek jest niekorzystne dla powódki, ponieważ istniały podstawy do ich zaskarżenia.

Oceniając poprawność zastosowanego przez zdającą sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony, którą zgodnie z zadaniem reprezentuje egzaminator stwierdził, że apelacja zawiera szeroki korzystny dla powódki zakres zaskarżenia. Co do wniosku apelacyjnego, odsetki od kwoty 20.000,- zł. mogą być zasadzone dopiero od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, zaś od kwoty 33.100,- zł. od dnia 16 czerwca 2008 r. do dnia 24 listopada 2009 r. Wadliwie sformułowany wniosek apelacyjny.

W innych uwagach stwierdzono, iż praca napisana starannie. Uzasadnienie stosowne do przytoczonych argumentów.

Po zapoznaniu się przez egzaminatorów z odwołaniem skarżącej, obaj stwierdzili, iż nie widzą podstaw do zmiany oceny z pracy z zakresu prawa cywilnego.

Zadanie egzaminacyjne z części III z zakresu prawa cywilnego polegało na sporządzeniu - jako pełnomocnik powódki - apelacji od wyroku Sądu Rejonowego w R. albo w przypadku uznania braku podstaw do wniesienia apelacji, sporządzeniu opinii o niecelowości wnoszenia apelacji od w/w wyroku.

Słusznie zdająca dokonała wyboru zadania egzaminacyjnego poprzez sporządzenie apelacji. W kazusie przedstawiony w zadaniu należało bowiem wnieść apelację od wyroku Sądu Rejonowego, tyko bowiem taki wybór zapewnił należytą ochronę interesów strony reprezentowanej przez zdającą.

Organ wskazał, jakim wymogom powinna odpowiadać prawidłowo sporządzona apelacja (art. 126 § 1 k.p.c. i art. 368 § 1 i 2 k.p.c.). Nadto podał, iż w zadaniu należało zaskarżyć wyrok w części dotyczącej pkt III tj. oddalającej żądanie powódki co do części kwoty należności głównej w wysokości 20.000,- zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia pozwu pozwanemu i co do części odsetek oddalonych tj. odsetek od kwoty 31.100,- zł sprzed dnia wniesienia pozwu. W związku z zaskarżeniem wyroku co do istoty rozstrzygnięcia, należało również zaskarżyć pkt V wyroku w zakresie zasądzonych kosztów postępowania sądowego.

W apelacji należało podnieść następujące zarzuty: naruszenia prawa materialnego, tj. a) art. 362 k.c. w zw. z art. 361 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie, a przez to przyjęcie, że powódka przyczyniła się do powstania szkody, art. 445 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie przez Sąd I instancji, że kwota zadośćuczynienia jest sumą odpowiednią w rozumieniu tego przepisu, art. 481 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię oddalenie żądania co do części odsetek sprzed daty wniesienia pozwu oraz naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z 278 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów i dokonania wadliwej oceny dowodu z opinii biegłego sądowego, z której wbrew stanowisku sądu I instancji, nie wynika okoliczność i zakres przyczynienia się powódki do powstałej szkody. Dodatkowo możliwe było podniesienie zarzutu naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. poprzez niewzięcie pod uwagę przez Sąd I instancji całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego w chwil zamknięcia rozprawy. Zarzuty naruszenia prawa materialnego mogły być dodatkowo powiązane z art. 6 k.c., a w szczególności dotyczy to zarzutu naruszenia art. 362 k.c. poprzez błędne uznanie, że pozwany wykazał, iż powódka przyczyniła się do powstania szkody, jak również z przepisami ustawy Prawa o ruchu drogowym i ustawy o obowiązkowych ubezpieczeniach, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarantowanym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych.

Organ odwoławczy wskazał, iż skarżąca wprawdzie w sporządzonej apelacji nie wskazała prawidłowo stron postępowania oraz nie wskazała wartości przedmiotu zaskarżenia, jednak przychylił się do stanowiska skarżącej, iż zarówno brak wskazania strony pozwanej w apelacji (zwłaszcza, gdy nie zaistniała zmiana podmiotowa po tej stronie) nie był bardzo istotnym błędem. Również brak wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji, w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, nie był istotnym błędem, bowiem wartość ta wynikała z zakresu zaskarżenia. Nie zmienia to jednak faktu, iż były to uchybienia wpływające na ocenę pracy.

Organ podał, iż zdająca określiła zakres zaskarżenia w ten sposób, że zaskarżyła wyrok I instancji "w części oddalającej żądanie o zadośćuczynienie co do kwoty 20.000,- zł. oraz w części oddalającej żądanie o odsetki co do kwoty odsetek od 33.100,- zł. od dnia 16 maja 2008 r. do dnia wydania wyroku, od kwoty 20.000,- zł. od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia wydania wyroku". Ocenił, że "zakres zaskarżenia jest szeroki i co do zasady prawidłowy". Błędnie natomiast określono żądanie w zakresie odsetek od kwoty 20.000,- zł. Słusznie wprawdzie podano datę początkową jako dzień doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, ale datą końcową powinien być dzień zapłaty, a nie dzień wydania wyroku.

Organ odwoławczy zgodził się z egzaminatorami, iż prawidłowo zdająca wskazała w zarzutach na naruszenie art. 362, 444 i 6 k.c. Zarzut dot. art. 6 i 444 k.c. nie został jednak należycie sprecyzowany w zrzutach apelacyjnych. Należało w tym miejscu zwięźle wskazać, na czym polegało naruszenie tych przepisów przez sąd I instancji. Zarzut dotyczący art. 362 k.c. i art. 233 i 316 k.p.c. sprecyzowano prawidło. Błędem było wskazanie na naruszenie przez sąd I instancji zarzutu z art. 232 k.p.c., bowiem pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność rekonstrukcji wypadku. W tym zakresie właściwym byłoby wskazanie, iż sąd błędnie dopuścił dowód z opinii biegłego na okoliczność przyczynienia się powódki do powstania szkody, w sytuacji, gdy dowód ten winien przeprowadzić, przy zastosowaniu innych środków dowodowych, tj. przesłuchania stron i świadków. Naruszony został tym samym przepis art. 278 k.p.c. bowiem ustalenia okoliczności przyczynienia się do powstania szkody nie wymagały wiadomości specjalnych. Nie było również uzasadnienia do wskazania jako naruszonego art. 286 k.p.c. Zważywszy na stan faktyczny w zadaniu egzaminacyjnym, opinia w zakresie przyczynienia się powódki do powstania szkody była w ogóle zbędna. Tym bardziej nie było podstaw do przeprowadzania kolejnych dowodów z opinii innych biegłych na tę okoliczność. Nie był również słuszny zarzut z art. 415 k.c., bowiem roszczenie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę opierało się na przepisie art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. Sprawca wypadku w tym zakresie odpowiada na zasadzie ryzyka. Nie można przy tym uznać za uzasadnione twierdzenie skarżącej, iż popełniła ona oczywistą pomyłkę pisarską przy oznaczeniu art. 415 zamiast 445 k.c. Art. 415 k.c. był powołany przez zdającą również w uzasadnieniu apelacji. Trudno w takiej sytuacji uznać ten błąd za oczywistą omyłkę pisarską. Również art. 455 k.p.c. nie był właściwym, jako przepis, który wskazywał termin, od jakiego powódka mogła dochodzić swojego roszczenia o zadośćuczynienie. Zastosowanie winien tu mieć art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124 poz. 1152, ze zm.), który wskazuje 30-dniowy termin do wypłaty dla ubezpieczyciela, liczony od dnia złożenia zawiadomienia o zdarzeniu ubezpieczeniowym. Przepisu tego zabrakło w treści apelacji.

Zdaniem Komisji II stopnia, skarżąca pominęła w apelacji istotne zarzuty wynikające z art. 445 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. co do rozmiaru zadośćuczynienia, nie zauważyła, że sąd określił jako sumę odpowiednią zadośćuczynienia kwotę 50.000,- zł i nie uzasadniła dlaczego żąda kwoty 20.000,- zł, tj. o 10.000,- zł. wyższej niż ustalona przez sąd jako właściwa. Nadto nie wskazała naruszenia art. 481 § 1 k.c. co do odsetek, aczkolwiek odsetki zaskarżyła, nie uzasadniając jednak podstawy prawnej ich żądania. Brak wskazania właściwej podstawy prawnej uznano "za dość poważny błąd".

Komisja II stopnia stwierdziła, że wnioski apelacyjne były sformułowane bardzo lakonicznie. Zdająca nie sprecyzowała na czym ma polegać żądana przez nią zmiana wyroku sądu I instancji. Nadto w ewentualnym wniosku zbędnie wskazała na potrzebę ponownego przeprowadzenia całego postępowania dowodowego. Na plus należy natomiast zaliczyć, iż wniosek był reformatoryjny, a więc co do zasady prawidłowy.

Zdająca nadto w końcowym wniosku wniosła o zasądzenie kosztów postępowania. Niestety nie zaskarżyła kosztów postępowania w pkt V wyroku.

W uzasadnieniu zdająca odniosła się do postawionych przez siebie zarzutów, powtarzając jednak błędy z części petytoryjnej. Prawidłowo natomiast, w ocenie organu odwoławczego, uzasadniła, na czym polegał błąd sądu I instancji w ocenie, iż powódka przyczyniła się do powstania szkody oraz, że ustalenia sądu karnego nie wiązały sądu cywilnego co do ustaleń faktycznych w zakresie przyczynienia się powódki do powstania szkody.

Praca zdaniem organu odwoławczego została napisana dobrym językiem prawniczym; zawierała jednak bardzo liczne błędy co do sformułowania zarzutów i wniosków apelacyjnych. Również interpretacja przepisów w wielu wypadkach była niewłaściwa.

Odnosząc się do zarzutu niewłaściwego zastosowania skali ocen wskazanych w art. 364 ust. 10 ustawy o radcach prawnych w zw. z art. 363 ust. 2 ustawy o radcach prawnych poprzez pominięcie ich gradacji organ odwoławczy stwierdził, iż jest on niezasadny, o czym świadczy fakt, iż skarżąca otrzymała z innych części egzaminu oceny pozytywne.

Komisja II stopnia wskazała, że zgodnie z art. 364 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65) egzamin radcowski polega na sprawdzeniu przygotowania prawniczego osoby przystępującej do egzaminu radcowskiego, do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu radcy prawnego, w tym wiedzy z zakresu prawa i umiejętności jej praktycznego zastosowania. W efekcie osoba oczekująca od radcy prawnego fachowej pomocy, ma prawo wymagać od niego takich kwalifikacji, aby jej wszelkie interesy zostały w sposób należyty i z pełną starannością zabezpieczone.

Z kolei stosownie do treści art. 363 ust. 2 powołanej powyżej ustawy, oceny rozwiązania każdego z zadań od części II do V egzaminu radcowskiego dokonuje się, biorąc pod uwagę w szczególności zachowanie wymogów formalnych, właściwości zastosowanych przepisów praw i umiejętności ich interpretacji, poprawność zaproponowanego przez zdającego sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony, którą zgodnie z zadaniem reprezentuje.

Organ odwoławczy podkreślił, iż zadaniem profesjonalnego pełnomocnika jest sporządzenie apelacji w taki sposób, aby w jak najszerszym zakresie zabezpieczyć interes strony.

Komisja II stopnia oceniając pracę zdającej stwierdziła, że skarżąca właściwie wybrała sposób rozwiązania zadania, tj. sporządzenie apelacji. Zdaniem organu odwoławczego, apelacja zdającej spełniała w większości wymogi formalne zarówno pisma procesowego jak i apelacji. Skarżąca właściwie określiła zakres zaskarżenia, przy czym zabezpieczyła prawie w całości interes reprezentowanej strony. Zdająca dostrzegła główny problem w rozpatrywanej sprawie tj. złą ocenę sądu I instancji co do przyczynienia się powódki do powstania szkody. Właściwie zarzuciła naruszenie przepisów art. 233, 316 k.p.c. i 362, 361 k.c. i art. 6, 444 k.c. Wniosek apelacyjny był reformatoryjny. Prawidłowo uzasadniła na czym polegał błąd sądu I instancji w dokonaniu oceny zgromadzonego materiału dowodowego; wniosła o zasądzenie kosztów postępowania; posługiwała się poprawnym językiem prawniczym.

Zdająca w szczególności nie wskazała jako naruszonych art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. oraz art. 481 § 1 k.c. oraz wielu innych przepisów, których naruszenie można było wykazać. Nadto błędnie podniosłą kilka zarzutów (art. 415 k.c., art. 286, 232, 455 k.p.c.). Apelacja zawierała również wiele braków w formułowaniu zarzutów i wniosków apelacyjnych, co świadczy o braku przygotowania zdającej w tym zakresie. Nadto brak uzasadnienia podstawy faktycznej i prawnej żądania w zakresie zadośćuczynienia i odsetek. Komisja w związku z tym podzieliła ocenę egzaminatorów, że praca zdającej z części z zakresu prawa cywilnego wskazuje na brak właściwego przygotowania skarżącej do samodzielnego wykonywania zawodu radcy prawnego.

Od powyższej uchwały B. Z. wniosła skargę do WSA.

Zaskarżonej uchwale zarzuciła naruszenie:

I. przepisów postępowania, mających istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

1. art. 7, 8, 77 § 1, 80 oraz 107 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej "k.p.a."), w związku z art. 368 ust 12 Ustawy o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 r. (tekst jednolity Dz. U. 2010 Nr 10, poz. 65) (dalej: "Ustawa o radcach prawnych") poprzez:

a) nie ustosunkowanie się do wszystkich podniesionych przez skarżącą w odwołaniu zarzutów skierowanych w stosunku do uchwały Komisji I Stopnia, tj. w szczególności:

• zarzutu wadliwego ustalenia przez Komisję I Stopnia, że praca egzaminacyjna, w szczególności w zakresie uzasadnienia nie podnosi i nie analizuje zarzutu naruszenia art. 445 k.c.;

• zarzutu prawidłowego podniesienia i uzasadnienia wniosku apelacyjnego w pracy egzaminacyjnej z prawa cywilnego;

• zarzutu dowolności przyjętych przez Komisję I Stopnia kryteriów i metodologii oceny pracy zastosowanych w ocenach cząstkowych;

• zarzutu nie uwzględnia w ocenach cząstkowych skutków procesowych wniesionej przez skarżącą w trakcie egzaminu radcowskiego apelacji w postępowaniu cywilnym oraz skutków i kwestii skuteczności tej apelacji w kontekście interesów reprezentowanego klienta;

• zarzutu dowolnego uznania przez Komisję I Stopnia, że praca egzaminacyjna skarżącej z prawa cywilnego odpowiadająca w istotnej części wzorcowi rozwiązania przewidzianemu w Opisie istotnych zagadnień nie zasługuje na ocenę pozytywną;

b) oparcie zaskarżonej uchwały na błędnych ustaleniach faktycznych przyjętych w ocenach cząstkowych, poprzez przyjęcie, że brak jest w apelacji zarzutu naruszenia przepisu art. 445 k.c. w zw. z art. 444 k.c. i błędne przyjęcie, że brak jest w treści apelacji wywodu prawnego uzasadniającego to naruszenia przepisu prawa materialnego, podczas gdy kształt sformułowanych zarzutów jak i treść merytoryczna uzasadnienia wskazuje na wytknięcie sądowi pierwszej instancji niezastosowania tego przepisu;

c) postawienie częściowo niesłusznych zarzutów merytorycznych w stosunku do pracy z zakresu prawa cywilnego;

d) zaniechanie zastosowania przez Komisję I Stopnia pięciostopniowej skali ocen przewidzianej Ustawą o radcach prawnych, gdzie pozytywne oceny stanowią: ocena celująca, bardzo dobra, dobra i dostateczna;

e) przyjęcie niejasnych kryteriów i metodologii oceny pracy oraz zaniechanie uzasadnienia przyczyn z powodu których, praca egzaminacyjna z zakresu prawa cywilnego o treści sporządzonej przez skarżącą zasługiwała na ocenę niedostateczną;

f) nieuwzględnienie przez Komisję II Stopnia skutków procesowych wniesionej w trakcie egzaminu radcowskiego apelacji cywilnej oraz kwestii skuteczności tej apelacji w kontekście interesów reprezentowanego klienta;

g) dowolne uznanie, że praca egzaminacyjna skarżącej z prawa cywilnego odpowiadająca w istotnej części wzorcowi rozwiązania przewidzianemu w Opisie istotnych zagadnień nie zasługuje na ocenę pozytywną;

2. art. 7, 15, 77 § 1, 80 Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 365 ust. 2 oraz art. 366 ust. 1 i art. 368 ust. 12 Ustawy o radcach prawnych poprzez wystawienie negatywnej oceny z pracy egzaminacyjnej z prawa cywilnego, a w konsekwencji z całego egzaminu radcowskiego, mimo uznania przez Komisję II Stopnia, że praca egzaminacyjna spełnia łącznie wszystkie kryteria ustawowe wskazane w art. 365 ust. 2 Ustawy o radcach prawnych;

3. art. 107 § 3 w związku z art. 8 i art. 11 kpa oraz art. 368 ust. 12 Ustawy o radcach prawnych w związku z poprzez sporządzenie wadliwego, niespójnego i miejscami wewnętrznie sprzecznego uzasadnienia zaskarżonej uchwały i nie wyjaśnianie w sposób pełny i przekonujący zasadności przesłanek rozstrzygnięcia;

4. art. 7, 15, 77 § 1, 80 Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 365 ust. 2 oraz art. 366 ust. 1 i art. 368 ust. 12 Ustawy o radcach prawnych poprzez wystawienie negatywnej oceny z pracy egzaminacyjnej z prawa cywilnego, a w konsekwencji z całego egzaminu radcowskiego, mimo uznania przez Komisję II Stopnia, że praca egzaminacyjna spełnia łącznie wszystkie kryteria ustawowe wskazane w art. 365 ust. 2 Ustawy o radcach prawnych;

5. § 5 ust. 2 pkt 1 Rozpozrządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 września 2009 r. w sprawie komisji egzaminacyjnej II stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości do spraw odwołań od wyników egzaminu radcowskiego (Dz. U. Nr 164, poz. 1314 z późn. zm.) (dalej: "Rozporządzenie) w związku z art. 138 § 1 pkt 2 w związku z art. 80 k.p.a. w związku z art. 365 ust. 2 oraz art. 368 ust. 12 Ustawy o radcach prawnych poprzez przekroczenie granic luzu decyzyjnego w wydaniu uchwały przez Komisję II Stopnia przejawiające się:

a) dowolnym uznaniem, że praca egzaminacyjna z prawa cywilnego nie zasługuje na ocenę pozytywną mimo spełniania wszystkich poszczególnych kryteriów ustawowych wskazanych w art. 365 ust. 2 Ustawy o radcach prawnych,

b) dowolnym uznaniem, na podstawie błędnego zakwalifikowania charakteru uchybień apelacji cywilnej, że waga i ciężar gatunkowy błędów popełnionych przez skarżąca, skutkować powinny wystawieniem negatywnej oceny z pracy egzaminacyjnej z prawa cywilnego,

6. § 5 ust. 2 pkt 1 Rozpozrządzenia w związku z art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. w związku z art. 365 ust. 2 oraz art. 368 ust. 12 Ustawy o radcach prawnych poprzez utrzymanie w mocy wadliwej uchwały Komisji I Stopnia, w sytuacji gdy praca egzaminacyjna z prawa cywilnego zasługiwała na pozytywną ocenę, gdyż spełniała w wystarczającym stopniu wymogi zawarte w art. 365 ust. 2 Ustawy o radcach prawnych,

II. przepisów prawa materialnego, które miały wpływ na wynik sprawy, tj.

1. art. 365 ust. 2 w związku z art. 366 ust. 1 Ustawy o radcach prawnych poprzez błędne ich zastosowanie i uznanie, że praca egzaminacyjna z prawa cywilnego skarżącej nie spełnia wymogów przewidzianych w art. 365 ust. 2 Ustawy o radcach prawnych, a w konsekwencji ustalenie negatywnego wyniku z egzaminu radcowskiego,

2. art. 364 ust. 1 Ustawy polegające na przyjęciu, że skarżąca rozwiązując zadanie przygotowane w ramach trzeciej części egzaminu radcowskiego (tj. z prawa cywilnego), nie wykazała się właściwym przygotowaniem do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu radcy prawnego, w tym wiedzą z zakresu prawa i umiejętnościami jej praktycznego zastosowania, podczas gdy sporządzona przez nią praca i zaproponowane w niej rozwiązanie zadania należy uznać w zdecydowanej części za merytorycznie trafne oraz stanowiące procesowo skuteczny środek zaskarżenia, a tym samym dające podstawy do twierdzenia, że skarżąca jest przygotowana do należytego i samodzielnego wykonywania zawodu radcy prawnego.

Skarżąca wniosła o dopuszczenie uzupełniającego dowodu z pracy egzaminacyjnej z prawa cywilnego innego kandydata, który przystąpił do egzaminu radcowskiego w dniach 14 - 17 czerwca 2011 r. oraz z ocen cząstkowych tej pracy egzaminacyjnej na okoliczność braku jednolitości w ocenie prac egzaminacyjnych oraz na okoliczność że nie podniesienie w pracy egzaminacyjnej zarzutu naruszenia art. 445 k.c. nie stanowiło dla komisji egzaminacyjnej podstawy do dyskwalifikacji tej pracy egzaminacyjnej. Zdaniem skarżącej, Komisja nie odniosła się do wszystkich zarzutów zawartych w odwołaniu, a jedynie do ich nieznacznej części. Tak więc, jej zdaniem, zaskarżona uchwała, wobec braku wyczerpującego rozpatrzenia całego materiału sprawy i przekroczenia granic luzu decyzyjnego, narusza przepisy prawa. W wyniku oceny pracy egzaminacyjnej skarżącej Komisja II Stopnia stwierdziła w podsumowaniu uchwały spełnienie przez pracę egzaminacyjną skarżącej wszystkich kryteriów ustawowych:

a) w większości spełniała kryterium zachowania wymogów formalnych ("apelacja zdającej spełniała w większości wymogi formalne"),

b) spełniła w głównej części kryterium w zakresie właściwości zastosowanych przepisów prawa i umiejętności ich interpretacji ("zdająca dostrzegła główny problem w rozpatrywanej sprawie tj. złą ocenę sądu I Instancji co do przyczynienia się powódki do powstania szkody. Właściwie zarzuciła naruszenie przepisów art. 233, 316 k.p.c. i 362, 361 k.c. i art. 6, 444 k.c. [...] Prawidłowo uzasadniła na czym polegał błąd sądu I instancji w dokonaniu oceny zgromadzonego materiału dowodowego"),

c) prawie w całości spełniła kryterium poprawności zaproponowanego sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony ("zabezpieczając tym samym prawie w całości interes reprezentowanej strony [...] wniosek apelacyjny był reformatoryjny [...] wniosła o zasądzenie kosztów postępowania."),

d) z dodatkowych kryteriów - skarżąca posługiwała się "poprawnym językiem prawniczym".

Podkreślenia również wymaga, że Komisja II Stopnia nie ograniczyła się w tej ocenie jedynie do analizy poszczególnych kryteriów w oderwaniu od siebie, ale jak wynika z treści uchwały dokonała ocenę pracy "...w jej całokształcie...".

Skoro, zdaniem Komisji II Stopnia, wszystkie kryteria ustawowe były przez pracę egzaminacyjną skarżącej spełnione w większości, prawie w całości, bądź w całości, niedociągnięcia pracy egzaminacyjnej wskazane następnie przez Komisję II Stopnia należało ocenić jako niemające istotnego znaczenia dla ostatecznej pozytywnej oceny pracy w jej całokształcie. Gdyby Komisji II Stopnia bowiem przypisała im istotne znaczenie, nie mogłaby dojść do wyżej powołanych pozytywnych wniosków. Jednakże w niniejszej sprawie z niezrozumiałych względów ocena dokonana w oparciu o kryteria ustawowe nie znalazła odzwierciedlenia w wystawionej ocenie ostatecznej pracy egzaminacyjnej skarżącej. Komisja II Stopnia w sposób dowolny uznała więc, że praca egzaminacyjna nie zasługuje na ocenę pozytywną.

Komisja II stopnia wskazała w dalszej części podsumowania, że skarżąca nie dostrzegła w sprawie innych elementów, czyniąc je rozstrzygającymi w kwestii oceny końcowej pracy z pracy cywilnego, tj.:

a) niewskazanie art. 445 k.c. w zw. z art. 444 k.c., a także niewskazanie art. 481 k.c. jako postawy prawnej do żądania zadośćuczynienia i odsetek,

b) niewskazanie "wielu innych" (ze szczegółowej lektury zaskarżonej uchwały wynika że dotyczy to tylko jednego zarzutu tj. z art. 278 k.p.c.) przepisów, których naruszenie można było wskazać,

c) błędne podniesienie niektórych zarzutów art. 415 k.c., art. 286, art. 232, art. 455 k.p.c.

d) nieprawidłowości w formułowaniu zarzutów i wniosków apelacyjnych.

Przyznanie powołanym "innym elementom" pierwszeństwa przed pozytywnymi elementami świadczącymi o spełnieniu kryteriów ustawowych jest sprzeczne z brzmieniem ustawy o radcach prawnych oraz orzecznictwem sądów administracyjnych: ,,(...) uzasadnienie prawne uchwały powinno odnosić się do wskazania czy sporządzona praca spełnia i w jakim zakresie kryteria określone w art. 365 ust 2 r.pr. Konkluzja będąca wynikiem (oceną ostateczną) tej pracy powinna znaleźć stosowne przełożenie na przesłanki określone w art. 366 ust. 1 r.pr."

Aktualne jest zatem pytanie o powody, które doprowadziły Komisję II Stopnia do przyjęcia negatywnego wyniku z części trzeciej (prawo cywilne), a przez to z całego egzaminu zawodowego, skoro nie sposób w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały znaleźć jakiegokolwiek fragmentu wskazującego, aby praca egzaminacyjna skarżącej nie spełniała któregokolwiek ustawowego kryterium oceny.

W niniejszej sprawie bezsporne było zarówno dla Komisji I Stopnia jak i Komisji II Stopnia, że sporządzona przez skarżącą w rozwiązaniu zadania z prawa cywilnego apelacja i przedstawione w niej zarzuty i wnioski skutecznie zmierzały do uwzględnienia powództwa zgodnie z interesem powódki.

Mając na uwadze znaczne (wskazane przez skarżącą przykładowo w skardze) rozbieżności w ocenie jej pracy egzaminacyjnej między Komisją I Stopnia i Komisją II Stopnia – wskazał na związaną z tym trudność w zrozumieniu stwierdzenia Komisji II Stopnia zawartego w zaskarżonej uchwale, że "oceny wyrażone w tych opiniach Komisja Egzaminacyjna II stopnia podzieliła w większości".

Również we wnioskach końcowych zaskarżonej uchwały znajduje się niezbyt precyzyjny zarzut w odniesieniu do pracy egzaminacyjnej skarżącej wskazujący, "że skarżąca nie wskazała jako naruszonych wielu innych powyżej wymienionych przepisów, których naruszenie można było wskazać". Jednak analiza porównawcza listy zarzutów, których przywołanie w ocenie Komisji II stopnia znajduje uzasadnienie w kazusie egzaminacyjnym z ustalonymi przez obydwie Komisje przywołanymi przez skarżącą zarzutami, prowadzi do wniosku, że dotyczy to zaledwie jednego zarzutu, mianowicie zarzutu z art. 278 k.p.c.

Nadto Komisja II Stopnia błędnie ustaliła, że skarżąca podniosła w odwołaniu powołanie się w pracy egzaminacyjnej na treść art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Powyższe okoliczności doprowadziły skarżącą do wniosku, że zaskarżona uchwała w wielu miejscach nie odnosi się w sposób indywidualny do jej pracy egzaminacyjnej i odwołania, a Komisja II Stopnia zapoznała się z pracą egzaminacyjną i odwołaniem miejscami w sposób jedynie pobieżny. Skarżąca zarzuciła niewyjaśnienie powodów uzyskania oceny negatywnej z pracy egzaminacyjnej z prawa cywilnego; wskazała, że Komisja II Stopnia nie wyjaśniła powyższej okoliczności. Komisje I i II Stopnia nie powinny się ograniczać jedynie do ustalenia stanu faktycznego tj. wymienienia błędów i zalet pracy, ale powinny dokonać oceny popartej rzetelną i pełną argumentacją wyjaśniającą dlaczego praca egzaminacyjna tej indywidualnej sprawie nie spełnia kryteriów wymienionych w art. 365 ust. 2 ustawy o radcach prawnych. Istotą tej oceny winno być nie to, czy są uchybienia formalne, materialne czy dotyczące zaproponowanego rozwiązania zadania, ale z jakich względów praca jako całość, w swoim łącznym ujęciu formalnym i materialnym, oraz przy uwzględnieniu ochrony interesu klienta jest pozbawiona takich cech które dyskwalifikowałyby zaproponowany sposób rozwiązania problemu z punktu widzenia interesu klienta. Kwestia podniesienia zarzutu art. 445 k.c.

W odwołaniu do uchwały Komisji I Stopnia skarżąca wskazała, że podniesiony przez nią w pracy egzaminacyjnej zarzut naruszenia art. 415 w zw. z art. 444 k.c. stanowił w istocie zarzut naruszenia art. 445 w zw. z 444 k.c. Skarżąca wskazała, że egzaminatorzy nie analizowali pracy egzaminacyjnej w jej całokształcie. Wynika to z tego, że w szczególności nie dokonali oni analizy uzasadnienia pracy egzaminacyjnej. Z uzasadnienie w sposób oczywisty wynika natomiast, że skarżąca wskazując naruszenie powyższych przepisów nie analizowała kazusu egzaminacyjnego przez pryzmat odpowiedzialności na zasadzie winy (art. 415 k.c.), ale wskazywała, że powódce przysługiwało zadośćuczynienie (art. 445 k.c.) w wyższej wysokości niż zasądził sąd I instancji. W punkcie 2.3.2. odwołania skarżąca wskazała na konkretne fragmenty pracy egzaminacyjnej, potwierdzające powyższe twierdzenie. Skarżąca wskazała, że wpisanie w zarzucie art. 415 k.c. oraz skopiowanie tego przepisu do treści uzasadnienia pracy egzaminacyjnej stanowiło omyłkę pisarską. Treść uzasadnienia pracy egzaminacyjnej w sposób wyraźny pokazuje na dokonaną przez skarżącą analizę przepisów art. 445 k.c., a nie przepisu art. 415 k.c.

Zdaniem skarżącej, Komisja II Stopnia nie odniosła się do treści uzasadnienia pracy egzaminacyjnej skarżącej w zakresie wskazanym w odwołaniu, a dokonała jedynie analizy treści pracy egzaminacyjnej w sposób literalny, tj. poprzestała na stwierdzeniu, że "Nie można przy tym uznać za uzasadnione twierdzenie skarżącej, iż popełniła ona oczywistą pomyłkę pisarską przy oznaczeniu art. 415 zamiast 445 k.c. Art. 415 k.c. był powołany przez zdającą również w uzasadnieniu apelacji".

Zdaniem skarżącej, skoro Komisja II Stopnia przyłożyła najprawdopodobniej istotną wagę okoliczności podniesienia zarzutu naruszenia art. 445 k.c. to naruszenie przepisów postępowania w powyższym zakresie miało istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Skarżąca podniosła nadto, iż w odwołaniu wskazała, że Komisja I Stopnia nie uwzględniła przy ocenie pracy egzaminacyjnej, że spełnia ona w przeważającej części wytyczne zawarte w Opisie Istotnych Zagadnień dla Komisji Egzaminacyjnej sporządzonym przez komisję, która stworzyła zadanie egzaminacyjne z prawa cywilnego. Komisja II stopnia w jakikolwiek sposób nie odniosła się do powyższego zarzutu oraz rozważań skarżącej zawartych w odwołaniu. Komisja II Stopnia winna uzasadnić, dlaczego tok rozumowania zawarty w Opisie zagadnień jest obarczony błędem. Dotyczy to przede wszystkim wywodu, w którym czytamy "Powołanie zarzutów naruszenia prawa materialnego (art. 445 k.c. i art. 481 k.c.) wydaje się niewystarczające do uwzględnienia apelacji". Skarżąca podniosła, że Komisja I Stopnia w sposób całkowicie dowolny nadała wagę poszczególnym elementom pracy egzaminacyjnej i nie wykazała, jaki wpływ na ocenę pracy w skali ocen miały poszczególne jej elementy pozytywne, jak i negatywne. Komisja II Stopnia naruszając kryteria ocen zawarte w Ustawie o radcach prawnych w sposób całkowicie arbitralny przyjęła, że decydujący wpływ na ostateczną ocenę pracy skarżącego mają negatywne elementy pracy egzaminacyjnej. W pierwszej kolejności ze względu na fakt, że w konkretnej sprawie dla obydwu komisji bezsporne było, że sporządzona przez skarżącą w rozwiązaniu zadania z prawa cywilnego apelacja i przedstawione w niej zarzuty, argumentacja, jak i wniosek podstawowy skutecznie zmierzały do uwzględnienia powództwa zgodnie z interesem powódki. Mimo to Komisja zignorowała ustalone przez siebie spełnienie ustawowych kryteriów ujętych w art. 365 ust. 2 Ustawy o radcach prawnych. Ocena Komisji II Stopnia wykraczała poza granice uznaniowości, gdyż nie wyjaśniała względów dla których "inne niż pozytywne elementy pracy" świadczące o spełnieniu kryteriów ustawowych zaważyły o końcowej ocenie. Wobec powyższego uzasadnione jest twierdzenie, że Komisja II Stopnia w sposób całkowicie dowolny nadała wagę poszczególnym elementom pracy egzaminacyjnej i nie wykazała jaki pozytywne lub negatywne przełożenie miały one w kontekście skuteczności projektowanej apelacji. wskazać, że zaniechanie zastosowania tych samych założeń w rozpatrywaniu innych prac egzaminacyjnych przez organ administracyjny jest niedopuszczalne i sprzeczne z zasadami ogólnymi k.p.a.

Reasumując swoje stanowisko skarżąca podkreśliła, iż Komisja II Stopnia w sposób wadliwy przeprowadziła postępowanie odwoławcze, nie odniosła się do wszystkich zarzutów zawartych w odwołaniu skarżącej oraz nie wyjaśniła wszystkich okoliczności sprawy i oparła się częściowo na błędnym stanie faktycznym.

Nadto Komisja II Stopnia dokonując oceny z przekroczeniem luzu decyzyjnego nadała niektórym elementom negatywne znaczenie lub je błędnie zakwalifikowała.

Przygotowana w trakcie egzaminu radcowskiego apelacja cywilna powinna być oceniania pod kątem wymogów przewidzianych w przepisach prawa oraz pod kątem możliwości funkcjonowania apelacji jako skutecznego środka procesowego. Apelacja sporządzona przez skarżącą spełnia te wymagania w stopniu wystarczającym do uznania, że jej praca egzaminacyjna z prawa cywilnego zasługuje na ocenę pozytywną.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty żądała uchylenia zaskarżonej uchwały.

Organ w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie.

Sąd na rozprawie w dniu 10 września 2012 r. oddalił wniosek dowodowy skarżącej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga jest uzasadniona, choć nie wszystkie podniesione w niej zarzuty zasługują na uwzględnienie.

W myśl art. 364 ust. 1 Ustawy o radcach Egzamin radcowski polega na sprawdzeniu przygotowania prawniczego osoby przystępującej do egzaminu radcowskiego (...) do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu radcy prawnego, w tym wiedzy z zakresu prawa i umiejętności jej praktycznego zastosowania z zakresu materialnego i procesowego prawa karnego, materialnego i procesowego prawa wykroczeń, prawa karnego skarbowego, materialnego i procesowego prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa gospodarczego, spółek prawa handlowego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, materialnego i procesowego prawa administracyjnego, postępowania sądowoadministracyjnego, prawa Unii Europejskiej, prawa konstytucyjnego oraz prawa o ustroju sądów i prokuratur, samorządu radcowskiego i innych organów ochrony prawnej działających w Rzeczypospolitej Polskiej oraz warunków wykonywania zawodu radcy prawnego i etyki tego zawodu.

2. Egzamin radcowski składa się z pięciu części pisemnych.

(...)

6. Trzecia część egzaminu radcowskiego polega na rozwiązaniu zadania z zakresu prawa cywilnego polegającego na przygotowaniu pozwu lub wniosku albo apelacji, albo w przypadku uznania, iż brak jest podstaw do ich wniesienia, na sporządzeniu opinii prawnej w oparciu o opracowane na potrzeby egzaminu akta lub przedstawiony stan faktyczny.

(...)

10. Egzaminatorzy dokonują oceny za część drugą do piątej egzaminu radcowskiego przy zastosowaniu następującej skali ocen:

1) oceny pozytywne:

a) celująca (6),

b) bardzo dobra (5),

c) dobra (4),

d) dostateczna (3);

Zgodnie z przepisem Art. 365 ustawy o radcach "1. Test z pierwszej części egzaminu radcowskiego sprawdzają niezależnie od siebie dwaj egzaminatorzy wyznaczeni przez przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, jeden spośród wskazanych przez Ministra Sprawiedliwości, drugi spośród wskazanych przez Krajową Radę Radców Prawnych.

2. Oceny rozwiązania każdego z zadań z części drugiej do piątej egzaminu radcowskiego dokonują niezależnie od siebie dwaj egzaminatorzy z dziedzin prawa, których dotyczy praca pisemna, jeden spośród wskazanych przez Ministra Sprawiedliwości, drugi spośród wskazanych przez Krajową Radę Radców Prawnych, biorąc pod uwagę w szczególności zachowanie wymogów formalnych, właściwość zastosowanych przepisów prawa i umiejętność ich interpretacji, poprawność zaproponowanego przez zdającego sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony, którą zgodnie z zadaniem reprezentuje.

3. Każdy z egzaminatorów sprawdzających pracę pisemną wystawia ocenę cząstkową i sporządza pisemne uzasadnienie wystawionej oceny cząstkowej i przekazuje je niezwłocznie przewodniczącemu komisji egzaminacyjnej, który załącza wszystkie uzasadnienia ocen cząstkowych dotyczące prac zdającego do protokołu z przebiegu egzaminu radcowskiego.

4. Ostateczną ocenę z pracy pisemnej danego zadania z części drugiej do piątej egzaminu radcowskiego stanowi średnia ocen cząstkowych przyznanych przez każdego z egzaminatorów (...)".

Art. 366 ustawy o radcach stanowi, iż " 1. Pozytywny wynik z egzaminu radcowskiego otrzymuje zdający, który z każdej części egzaminu radcowskiego otrzymał ocenę pozytywną."(...).

Postępowanie przed komisją odwoławczą stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 368 ustawy o radcach). W ocenie Komisji posłużenie się przez ustawodawcę w tym przepisie terminem "odpowiednio" wyłącza stosowanie Kodeksu postępowania administracyjnego wprost w sytuacji, gdy kwestie związane z postępowaniem zostały uregulowane w przepisach o radcach prawnych. W pozostałym zakresie, przepisy k.p.a. winny znaleźć zastosowanie, z uwzględnieniem specyfiki postępowania przed Komisją II stopnia, uregulowanej w rozporządzeniu wykonawczym.

Wniosek ten potwierdzają przepisy ustawy o radcach prawnych i rozporządzenia wykonawczego do tej ustawy. Do rozpatrywania spraw w obu instancjach powołane zostały wieloosobowe organy szczególne o specyficznych kompetencjach, podstawy wyłączenia członków tych organów uregulowane zostały w szczególny sposób, kwestie związane z funkcjonowaniem tych organów reguluje Minister Sprawiedliwości rozporządzeniem. W drodze rozporządzenia Minister Sprawiedliwości określa m.in. tryb i sposób działania komisji odwoławczej (art. 368 ust. 14 pkt 4 ustawy). Na tej podstawie Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie z dnia 24 września 2009 r. w sprawie komisji egzaminacyjnej II stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości do spraw odwołań od wyników egzaminu radcowskiego (Dz. U. z 2009 r. nr 164, poz. 1314, ze zm.), gdzie § 5 ust. 2 pkt 1 i ust. 3 wskazanego rozporządzenia stanowi o konieczności sporządzenia w toku postępowania odwoławczego pisemnej opinii dotyczącej zasadności jedynie "zarzutów podniesionych w odwołaniu, mowa jest także o "zakresie odwołania" oraz o "zasadności poszczególnych zarzutów podniesionych w odwołaniu". Sąd wyraża pogląd o zasadności rozpoznania odwołania w granicach zakreślonych zakresem zarzutów odwołania.

Rozpatrywanie odwołań od wyników egzaminu radcowskiego odbywa się zatem przy odpowiednim zastosowaniu przepisów k.p.a.

Uchwały Komisji Egzaminacyjnej, które są oparte na ocenie członków tej Komisji dokonanej w określonej w ustawie skali ocen korzystają ze swoistego "luzu decyzyjnego" i mają charakter rozstrzygnięć uznaniowych. Niemniej należy - zdaniem Sądu - stanowczo podkreślić, że organ administracji publicznej jest obowiązany kierować się zasadą prawdy obiektywnej także wówczas, gdy decyzja wydana w sprawie indywidualnej ma charakter uznaniowy. Korzystanie z uznania administracyjnego oznacza, że organ ma prawo wyboru treści rozstrzygnięcia. Wybór taki nie może być jednak dowolny, a więc musi on wynikać z wszechstronnego i dogłębnego rozważenia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy (vide: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 lutego 1996 r., sygn. akt II SA 2875/95, Wokanda 1996, Nr 6, s. 32; podobnie /w:/ wyroku NSA z dnia 19 lipca 1982 r., II SA 883/82, PiP 1983, Nr 6, s. 141).

Kontrola decyzji uznaniowej przez sąd administracyjny polega w szczególności na sprawdzeniu, czy jej wydanie poprzedzone było prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem oraz wyjaśnieniem stanu faktycznego sprawy. Sąd administracyjny kontroluje, czy w toku postępowania administracyjnego podjęto wszelkie niezbędne kroki do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, czy zebrano zatem wszystkie dowody w celu ustalenia istnienia bądź nieistnienia ustawowych przesłanek decyzji uznaniowej oraz, czy podjęta na ich podstawie decyzja nie wykracza poza granice uznania administracyjnego, czyli nie nosi cech dowolności.

Zarzut dowolności wykluczają dopiero ustalenia dokonane w całokształcie materiału dowodowego (art. 80 k.p.a.), zgromadzonego i zbadanego w sposób wyczerpujący (art. 77 § 1 k.p.a.), a więc przy podjęciu wszelkich kroków niezbędnych dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, jako warunku niezbędnego wydania decyzji o przekonywującej treści (tak m.in. /w:/ wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 1994 r., III ARN 55/94, OSNAPiUS 1995, Nr 7, poz. 83).

W świetle przepisu art. 7 k.p.a. organy administracji publicznej, stojąc na straży praworządności oraz dążąc do załatwienia sprawy zgodnie z prawdą obiektywną, mają obowiązek uwzględniać z urzędu słuszny interes obywatela oraz interes społeczny, który w przedmiotowej sprawie w świetle art. 78d ust. 1 p.o.a. należy rozumieć jako rzetelne i obiektywne sprawdzenie przygotowania prawniczego osoby przystępującej do egzaminu adwokackiego do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu adwokata, w tym wiedzy z zakresu prawa i umiejętności jej praktycznego zastosowania.

Należy stwierdzić, iż Komisja Egzaminacyjna II Stopnia winna wyjaśnić w sposób precyzyjny i jednoznaczny, dlaczego przyjęła, iż skarżąca uzyskała wynik negatywny z egzaminu radcowskiego.

W kontrolowanej sprawie, zdaniem Sądu, Komisja Egzaminacyjna II stopnia zaniechała sporządzenia uzasadnienia swojej uchwały w taki sposób, by dawała ona jasną i precyzyjna odpowiedź na pytanie, dlaczego elementy negatywne pracy skarżącej zdominowały elementy pozytywne, świadczące na rzecz jej przygotowania do zawodu radcy prawnego. W szczególności w tym kontekście wątpliwości nasuwa ta część uzasadnienia, w której mowa jest o zaletach pracy skarżącej.

Mianowicie, Komisja II stopnia podsumowując tę pracę uznała, że zadaniem profesjonalnego pełnomocnika jest sporządzenie apelacji w taki sposób, aby w jak najszerszym zakresie zabezpieczyć interes strony, którą reprezentuje. Równocześnie "oceniając pracę zdającej w jej całokształcie" stwierdziła, że skarżąca właściwie wybrała sposób rozwiązania zadania, tj. sporządzenie apelacji. Apelacja zdającej spełniała w większości wymogi formalne zarówno pisma procesowego jak i apelacji. Skarżąca właściwie określiła zakres zaskarżenia, przy czym "zabezpieczyła prawie w całości interes reprezentowanej strony" (str. 10 uchwały z 25 stycznia 2012 r.).

Zgodnie z art. 364 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych - egzamin radcowski polega na sprawdzeniu przygotowania prawniczego osoby przystępującej do egzaminu radcowskiego, do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu radcy prawnego, w tym wiedzy z zakresu prawa i umiejętności jej praktycznego zastosowania. W efekcie osoba oczekująca od radcy prawnego fachowej pomocy, ma prawo wymagać od niego takich kwalifikacji, aby jej wszelkie interesy zostały w sposób należyty i z pełną starannością zabezpieczone.

Z kolei stosownie do treści art. 363 ust. 2 powołanej powyżej ustawy, oceny rozwiązania każdego z zadań od części II do V egzaminu radcowskiego dokonuje się, biorąc pod uwagę w szczególności zachowanie wymogów formalnych, właściwości zastosowanych przepisów praw i umiejętności ich interpretacji, poprawność zaproponowanego przez zdającego sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony, która zgodnie z zadaniem reprezentuje.

Skoro zatem sprawdzenie przygotowania do wykonywania zawodu radcy jest celem egzaminu, zaś jego miernikiem – należyte zabezpieczenie interesów klienta – to niemożliwe do zaakceptowania jest stwierdzenie, że praca spełniająca ten wymów "niemal w całości" , a przy tym – co do zasady – poprawna formalnie – nie zasługuje na oceną pozytywną. Należy przypomnieć przy tym o prawnym obowiązku stosowania narzędzia wartościującego jakość pracy w postaci sześciostopniowej skali ocen, które w niniejszej sprawie nie zostało wzięte pod uwagę Komisji. Wyjaśnienie, iż skala ta została zastosowana, gdyż z innych części egzaminu skarżąca uzyskała oceny pozytywne, nie jest wystarczające. Zdaniem Sądu na gruncie niniejszej sprawy stwierdzić należy, że materiał dowodowy w zakresie egzaminu z prawa cywilnego nie został rozpatrzony zgodnie z regułami wyrażonymi w zw. z art. 365 ust. 4 i art. 364 ust. 1 ustawy o radcach w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. oraz art. 107 § 3 k.p.a., doszło bowiem do przekroczenia swobody uznaniowej organu, wadliwego uzasadnienia skarżonego rozstrzygnięcia, a przy tym naruszenia zasad postępowania mogących mieć istotny wpływ na jego treść.

Rzeczą Komisji w niniejszej sprawie będzie zatem ponowne rozpoznanie odwołania z uwzględnieniem powyższych uwag i wskazówek, a także ogólnych zasad oceny wynikających z ustawy o radcach, w tym w szczególności wprowadzenia skali tej oceny.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. Sąd orzekł jak w pkt 1 sentencji w pkt 2 orzeczono zgodnie z art. 152 p.p.s.a. zaś o kosztach orzeczono w myśl art. 200 p.p.s.a.