I SA/Gd 492/12

Uzasadnienie

Wnioskiem z dnia 28 listopada 2011 r. G.Ż. zwrócił się do organu egzekucyjnego będącego jednocześnie wierzycielem - Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego o umorzenie na podstawie art. 59 § 1 pkt 7 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.), zwanej dalej u.p.e.a. postępowania egzekucyjnego prowadzonego w stosunku do jego majątku na podstawie tytułu wykonawczego z dnia 17 lutego 2011 r. nr [...].

W uzasadnieniu powołał się na pełnomocnictwo złożone przy piśmie z dnia 22 grudnia 2010 r. oraz wskazał, że wnioskodawcy nie doręczono upomnienia, odpisu tytułu wykonawczego ani zawiadomienia o zajęciu wierzytelności.

Postanowieniem z dnia 5 stycznia 2012 r. Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego odmówił umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie powyższego tytułu wykonawczego podnosząc, iż odpis pełnomocnictwa, na który powołuje się wnioskodawca został złożony do innego postępowania. Następnie podkreślił, że wcześniejsze czynności podejmowane przez wierzyciela oraz organ egzekucyjny, poprzedzają dopiero wszczęcie egzekucji administracyjnej. Na tym etapie ustanowienie pełnomocnika przez zobowiązanego nie jest możliwe, nie została bowiem wszczęta egzekucja. Z tego względu upomnienie z dnia 25 stycznia 2011 r., odpis tytułu wykonawczego z dnia 17 lutego 2011 r. nr [...] oraz zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z dnia 4 marca 2011 r. i 21 września 2011 r. zostały przesłane na adres zobowiązanego, przy czym doręczenia nastąpiły w trybie zastępczym, określonym w art. 44 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz 1071 ze zm.) zwanej dalej K.p.a.

W zażaleniu na to postanowienie G.Ż. podniósł zarzuty naruszenia art. 59 § 1 pkt 7 u.p.e.a. oraz art. 124 § 1 i § 2 K.p.a. w związku z art. 17 § 1 i art. 18 u.p.e.a. wskazując, iż przedmiotowe postępowanie egzekucyjne powinno być umorzone ze względu na jego niedopuszczalność. Nie doręczono mu bowiem stanowiącej podstawę prawną należności decyzji Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego z dnia 30 grudnia 2010r. w przedmiocie zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów ewidencjonowanych za 2007 r., upomnienia, odpisu tytułu wykonawczego oraz zawiadomienia o zastosowanych środkach egzekucyjnych. Ponadto rozstrzygnięcie i uzasadnienie postanowienia organu egzekucyjnego I instancji jest nieprawidłowe z uwagi na bezzasadną odmowę umorzenia postępowania egzekucyjnego.

W dniu 20 stycznia 2012 r. do organu I instancji wpłynęło zawiadomienie o udzieleniu pełnomocnictwa w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym m.in. na podstawie tytułu wykonawczego z dnia 17 lutego 2011 r. nr [...], do którego dołączono uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa z dnia 22 lutego 2010 r. udzielonego przez G.Ż. doradcy podatkowemu R.J.

Postanowieniem z dnia 6 marca 2012 r. Dyrektor Izby Skarbowej utrzymał w mocy postanowienie organu egzekucyjnego I instancji, podzielając pogląd o prawidłowości doręczeń zobowiązanemu upomnienia, odpisu tytułu wykonawczego oraz zawiadomień o zajęciu wierzytelności dokonanych w trybie art. 44 K.p.a. Następnie podkreślił, że o wszczęciu postępowania egzekucyjnego i stosowaniu środków przymusu, zobowiązany winien być informowany bezpośrednio przez organ egzekucyjny, a nie przez pełnomocnika. Natomiast zarzut niedoręczenia decyzji stanowiącej podstawę wystawienia tytułu wykonawczego jest przedmiotem rozpoznania w postępowaniu odwoławczym od tej decyzji.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku na to postanowienie G.Ż. wniósł o jego uchylenie, podnosząc zarzuty naruszenia przez organy obu instancji art. 59 § 1 pkt 7 u.p.e.a. oraz art. 124 § 1 i § 2 K.p.a. w związku z art. 18 u.p.e.a., poprzez błędne zastosowanie. W ocenie skarżącego organy bezzasadnie odmówiły umorzenia postępowania egzekucyjnego w sytuacji gdy nie doręczono mu decyzji stanowiącej podstawę wystawienia tytułu wykonawczego, upomnienia, odpisu tytułu wykonawczego oraz zawiadomienia o zastosowanych środkach egzekucyjnych.

Dopiero z treści pisma z dnia 5 stycznia 2012 r. oraz postanowienia organu I instancji pełnomocnik skarżącego dowiedział się o wystawieniu m.in. kwestionowanego tytułu wykonawczego. W konsekwencji złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego Zobowiązany nie złożył zarzutów w terminie bez swojej winy, bowiem był przekonany, że wszelka korespondencja urzędowa jest doręczana na adres pełnomocnika w oparciu o pełnomocnictwo ogólne z dnia 22 lutego 2010 r.

Postępowanie podatkowe zostało przeprowadzone z pominięciem pełnomocnika zobowiązanego, mimo że w aktach sprawy znajdował się odpis pełnomocnictwa z dnia 22 lutego 2010 r. Końcowo skarżący wskazał, iż organ I instancji niezależnie od prowadzenia postępowania egzekucyjnego dokonuje nieprawidłowych zaliczeń przysługujących podatnikowi nadpłat podatków na poczet zaległości podatkowej, której dotyczy tytuł wykonawczy, a niektóre postanowienia są wadliwe w takim stopniu, że organ I instancji uchyla je w ramach autokontroli.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

Zgodnie z zasadami wyrażonymi w art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), w związku z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 270), zwanej dalej P.p.s.a., Sąd bada zaskarżone orzeczenie pod kątem jego zgodności z obowiązującym prawem i nie jest przy tym związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga nie jest zasadna.

Przedmiotem kontroli sądowoadministrracyjnej w niniejszej sprawie jest postanowienie w przedmiocie umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego do majątku skarżącego. W związku z powyższym przypomnieć należy, że podstawę umorzenia postępowania egzekucyjnego stanowi art. 59 u.p.e.a. Powołany przepis w § 1 stanowi, że postępowanie egzekucyjne umarza się:

1) jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania;

2) jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał;

3) jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa;

4) gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego;

5) jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny;

6) w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego;

7) jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu;

8) jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania;

9) na żądanie wierzyciela;

10) w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.

W literaturze przedmiotu podkreśla się, że przesłanki umorzenia postępowania uregulowane w art. 59 § 1 u.p.e.a. można sklasyfikować według rozmaitych kryteriów. Można je podzielić na merytoryczne, dotyczące bezpodstawności istnienia obowiązku, lub na formalnoprawne (proceduralne). Do pierwszych można zaliczyć wygaśnięcie obowiązku z różnych przyczyn, jak np. umorzenie obowiązku, nieistnienie obowiązku, wykonanie obowiązku itp. Podstawę umorzenia postępowania egzekucyjnego mogą stanowić jednak istotne naruszenia proceduralne. Należy tu zastosowanie niedopuszczalnego środka egzekucyjnego, brak upomnienia skierowanego do zobowiązanego, określenie obowiązku niezgodnie z decyzją administracyjną, stanowiącą podstawę egzekucji itp. (Z. Leoński [w:] R. Hauser, Z. Leoński. Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz. Wydawnictwo C.H. Beck 2004, str. 160).

Umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić, gdy na skutek zgłoszonych zarzutów wyjdą na jaw przeszkody lub wady postępowania, albo wtedy, gdy okoliczności te zostaną ujawnione w toku kontroli postępowania przeprowadzonej z urzędu przez organ egzekucyjny, a także na wniosek zobowiązanego lub wierzyciela. Istotą umorzenia jest przerwanie postępowania, uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych oraz rozstrzygnięcie o dalszym nieprowadzeniu postępowania. Przyczyny uzasadniające umorzenie zostały enumeratywnie wymienione w przytoczonym wyżej art. 59 u.p.e.a. Wśród nich można wyróżnić przeszkody trwałe i przemijające. Przy przeszkodzie trwałej np. śmierć zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z jego osobą, w tej sprawie nie będzie już można wszcząć postępowania egzekucyjnego. Jeżeli występuje przeszkoda przemijająca - np. brak doręczenia zobowiązanemu upomnienia - po doręczeniu upomnienia będzie można ponownie wszcząć postępowanie, o ile obowiązek w dalszym ciągu nie będzie wykonany. Pogląd ten nie budzi wątpliwości w literaturze przedmiotu - por. np. W. Chróścielewski [w:] W. Chróścielewski, J.P. Tarno, Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2006, s. 353-354; L. Klat-Wertelecka, Umorzenie administracyjnego postępowania egzekucyjnego [w:] J. Niczyporuk, S. Fundowicz, J. Radwanowicz, System egzekucji administracyjnej, Warszawa 2004, s. 288.

Instytucja umorzenia postępowania egzekucyjnego ma na celu jego zakończenie z przyczyn natury formalnej, gdy w danej, konkretnej sytuacji zaistniałej w jego toku wykonanie obowiązku przez zobowiązanego jest niemożliwe lub niedopuszczalne. (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 października 2006 r. sygn. akt I OSK 804/06, LEX nr 289091).

Skarżący wskazywał, że nie doręczono mu decyzji stanowiącej podstawę wystawienia tytułu wykonawczego, upomnienia, odpisu tytułu wykonawczego oraz zawiadomienia o zastosowanych środkach egzekucyjnych. Okoliczności te, w jego ocenie stanowiły podstawę do umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego do jego majątku. Skarżący był przekonany, że wszelka korespondencja urzędowa jest doręczana na adres pełnomocnika w oparciu o pełnomocnictwo ogólne z dnia 22 lutego 2010 r.

W ocenie Sądu, za całkowicie chybione należy uznać zarzuty skarżącego dotyczące niedoręczenia upomnienia wzywającego do wykonania obowiązku, a także niedoręczenia odpisu tytułu wykonawczego oraz odpisu zawiadomienia o zajęciu.

Z przedłożonych Sądowi akt sprawy wynika bowiem, że przesyłki zawierające upomnienie z dnia 25 stycznia 2011 r., odpis tytułu wykonawczego z dnia 17 lutego 2011 r. nr SM2/504/11 oraz zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z dnia 4 marca 2011 r. i 21 września 2011 r. zostały przesłane na adres zamieszkania skarżącego, przy czym doręczenia nastąpiły z zachowaniem standardów wynikających z art. 44 K.p.a.

Kwestią wymagającą wyjaśnienia na tle rozpoznawanej sprawy jest możliwość korzystania przez skarżącego z pełnomocnika ustanowionego w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wobec tego, że kwestia pełnomocnictwa nie została w ogóle uregulowana w przepisach u.p.e.a., to na zasadzie odesłania w art. 18 u.p.e.a., w tym zakresie pełne zastosowanie mają przepisy art. 32 i art. 33 § 1-4 K.p.a.

Z kolei istotne z punktu widzenia powstałego sporu obowiązki w zakresie doręczeń zostały uregulowane w art. 39-49 K.p.a. Zgodnie z tymi regulacjami obowiązek doręczania pism pełnomocnikowi zobowiązanego dotyczy pełnomocnika ustanowionego w sprawie (art. 40 § 2 K.p.a.). Pełnomocnictwo winno być udzielone na piśmie bądź zgłoszone do protokołu, zaś pełnomocnik zobowiązany jest dołączyć do akt oryginał lub urzędowy poświadczony odpis pełnomocnictwa (art. 33 § 2 i 3 K.p.a.). Z powołanych przepisów wynika, że organ egzekucyjny musi zostać zawiadomiony o fakcie ustanowienia pełnomocnika w danej, konkretnej sprawie (pełnomocnictwo ma być złożone do akt). Faktu istnienia pełnomocnictwa organ administracji (egzekucyjny) nie może domniemywać. Dopiero od momentu zawiadomienia organ administracyjny (egzekucyjny) jest zobligowany doręczać pisma ustanowionemu w sprawie pełnomocnikowi i zapewnić mu taki udział w postępowaniu, jak stronie tego postępowania (w tym przypadku chodzi o odpowiednie uprawnienia zobowiązanego).

Przedstawione uwagi o charakterze ogólnym prowadzą do wniosku, że dopiero po skutecznym wszczęciu czynności egzekucyjnych, zobowiązany może ustanowić pełnomocnika w tym postępowaniu. Wcześniejsze czynności podejmowane przez wierzyciela oraz organ egzekucyjny (art. 15 ust. 1, art. 26 § 1 i art. 29 § 1 u.p.e.a.), poprzedzają dopiero wszczęcie egzekucji administracyjnej. Na tym etapie ustanowienie pełnomocnika przez zobowiązanego nie jest możliwe. Nie została bowiem wszczęta egzekucja administracyjna, do której wszczęcia w sposób przewidziany w art. 26 § 5 pkt 1 lub 2 u.p.e.a. w ogóle nie musi dojść (np. wcześniejsza zapłata należności pieniężnej na skutek doręczenia upomnienia). W takiej sytuacji adresatem odpisu tytułu wykonawczego (art. 26 § 5 pkt 1 u.p.e.a.) jest zobowiązany wskazany przez wierzyciela w tytule wykonawczym (art. 27 § 1 pkt 2 u.p.e.a. oraz art. 40 § 1 K.p.a. w związku z art. 18 u.p.e.a.).

Tymczasem w realiach niniejszej sprawy, zawiadomienie o udzieleniu pełnomocnictwa w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie tytułu wykonawczego z dnia 17 lutego 2011 r. nr [...], do którego dołączono uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa udzielonego przez G.Ż. doradcy podatkowemu R.J., wpłynęło do organu dopiero w dniu 20 stycznia 2012 r.

Konkludując, należy stwierdzić, że nie można uznać za trafne zarzutów skargi, dotyczących nieprawidłowości w zakresie doręczenia upomnienia, odpisu tytułu wykonawczego oraz zawiadomienia o zastosowanych środkach egzekucyjnych.

Sąd nie zgadza się również z zarzutem naruszenia art. 124 § 1 i 2 K.p.a. w związku z art. 18 u.p.e.a. Nie jest bowiem uzasadnieniem wadliwym takie, w którym organ wyraża odmienną niż strona ocenę co do prawidłowości prowadzonego postępowania egzekucyjnego.

Wprawdzie sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, jednakże jest uprawniony do rozstrzygania wyłącznie w granicach danej sprawy, które wyznacza kontrolowany akt. Rozstrzygnięcie w granicach danej sprawy oznacza, że Sąd nie może uczynić przedmiotem rozpoznania legalności innej sprawy administracyjnej niż ta, w której wniesiono skargę.

Skoro istota przedmiotowej sprawy administracyjnej sprowadza się do rozstrzygnięcia przez egzekucyjny organ odwoławczy o istnieniu podstaw do umorzenia postępowania egzekucyjnego, to w ramach kontroli sądowoadministracyjnej takiego postanowienia nie mogą być przedmiotem badania zarzuty dotyczące takich kwestii jak doręczenie decyzji stanowiącej podstawę wystawienia tytułu wykonawczego, nieprawidłowości w postępowaniu podatkowym poprzedzającym jej wydanie, prawidłowość zaliczeń nadpłat podatków na poczet zaległości podatkowej, której dotyczy tytuł wykonawczy, czy też przywrócenie terminu do wniesienia zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Z tych wszystkich względów Wojewódzki Sąd Administracyjny, nie stwierdzając naruszenia przy wydaniu zaskarżonego postanowienia prawa mającego wpływ na wynik sprawy, na mocy art. 151 P.p.s.a., orzekł jak w sentencji.