I OSK 1796/12

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach postanowieniem z dnia 28 maja 2012 r. sygn. akt IV SA/Gl 342/12, na podstawie art. 58 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270), dalej "p.p.s.a.", odrzucił skargę J. N. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia 29 lutego 2012 r. nr SKO-PS-424/6137/17287/2011/PM w przedmiocie świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że pismem z dnia 15 marca 2012 r. adwokat Katarzyna Hetman-Ogłódek, działając jako kurator dla nieobecnego J. N., ustanowiony w postępowaniu administracyjnym, zaskarżyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach powyższą decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia 29 lutego 2012 r., utrzymującą w mocy decyzję organu pierwszej instancji zobowiązującą J. N. do zwrotu należności wypłaconych uprawnionym z funduszu alimentacyjnego.

Zarządzeniem z dnia 18 kwietnia 2012 r. adwokat została wezwana do uzupełnienia braków formalnych skargi w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania pod rygorem odrzucenia skargi poprzez złożenie dokumentu określającego umocowanie do reprezentowania skarżącego w niniejszym postępowaniu.

Wskazane wezwanie zostało doręczone kuratorowi – adwokat Katarzynie Hetman-Ogłódek w dniu 2 maja 2012 r., w zakreślonym przez Sąd terminie braki skargi nie zostały uzupełnione.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wskazał, że przed merytorycznym rozpoznaniem skargi Sąd zobligowany jest dokonać jej kontroli pod względem przedmiotowym, podmiotowym, jak i pod względem spełnienia przez nią wymagań formalnych oraz jej terminowości. Jeżeli w toku tego wstępnego badania skargi Sąd dojdzie do wniosku, że nie spełnia ona któregokolwiek z wyżej wskazanych wymogów zobligowany jest ją odrzucić, chyba że braki skargi dają się usunąć. W takim przypadku Sąd wzywa stronę do ich usunięcia stosownie do regulacji art. 49 § 1 p.p.s.a. W myśl natomiast art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a. w przypadku nieuzupełnienia przez skarżącego braków formalnych skargi sąd skargę odrzuca.

W niniejszej sprawie skarga została złożona przez adwokata, który w toku postępowania administracyjnego został ustanowiony dla strony postępowania kuratorem. Sąd przyjął zatem, że w świetle uregulowań zawartych w p.p.s.a. oraz k.p.a., adwokat ten w istocie składał skargę jako pełnomocnik strony, bowiem wyznaczenie go w postępowaniu administracyjnym jako kuratora dla nieobecnego, nie umożliwia mu skutecznego powoływania się na to ustanowienie w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Zatem Sąd wezwał adwokata do uzupełnienia braków skargi poprzez przedłożenie dokumentów z których będzie wynikać umocowanie do działania w imieniu skarżącego. W wyznaczonym przez Sąd terminie brak ten nie został jednak przez pełnomocnika uzupełniony.

Sąd wskazał, że znajdujące się w aktach sprawy postanowienie Sądu Rejonowego w Mikołowie – Wydział III Rodzinny i Nieletnich z dnia 28 września 2011 r. sygn. akt RNs 108/11, na mocy którego adwokat Katarzyna Hetman-Ogłódek została ustanowiona kuratorem dla J. N. celem reprezentowania jego interesów w postępowaniu administracyjnym o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego dla uprawnionego P. N. nie może zostać uznane za obejmujące również upoważnienie do reprezentowania interesów skarżącego w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Postanowienie to bowiem zostało wydane w oparciu o regulacje art. 34 k.p.a. w związku z art. 184 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dla celów postępowania administracyjnego. Dlatego Sąd przyjął, że udzielone adwokat upoważnienie zostało ograniczone co do jego zakresu na postępowanie administracyjne i nie można go rozciągać na postępowanie sądowoadministracyjne.

Skargę kasacyjną od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach wniósł J. N., reprezentowany przez kuratora – adwokat Katarzynę Hetman-Ogłódek, zaskarżając postanowienie w całości. Kurator skarżącego zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

– art. 31 § 1 zd. 1 p.p.s.a. w zw. z art. 34 k.p.a. i w zw. z art. 184 k.r.o. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że ustanowienie kuratora na potrzeby postępowania administracyjnego jest niewystarczające dla celów postępowania sądowoadminisatrcyjnego oraz że możliwym jest uzupełnienie braku umocowania przez kuratora poprzez złożenie dokumentu zawierającego upoważnienie do działania w imieniu skarżącego, co w konsekwencji pozbawiło skarżącego możliwości realizacji przysługującego mu prawa do złożenia skargi;

– art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a. poprzez jego zastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że brak podlega uzupełnieniu przez stronę, co umożliwiło odrzucenie skargi;

– art. 31 § 1 zd. 2 p.p.s.a. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji pozbawienie skarżącego możliwości realizacji przysługującego mu uprawnienia do złożenia skargi.

Wskazując na te zarzuty wniesiono o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach oraz zasądzenie, na mocy art. 250 p.p.s.a., stosownego wynagrodzenia wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że mimo, iż ustanowienie czasowe przedstawiciela powinno się mieścić w ramach toczącego się postępowania określonego momentem jego wszczęcia i zakończenia, to należy dla ochrony osoby nieobecnej dopuścić podejmowanie przez niego czynności możliwych w danej sprawie administracyjnej (np. wniesienie skargi do sądu administracyjnego czy złożenie wniosku o wszczęcie postępowania nadzwyczajnego). Kurator ustanowiony na podstawie art. 184 k.r.o. jest kuratorem prawa procesowego. Kuratorowi nie jest znane miejsce pobytu skarżącego, niemożliwe jest więc wykonanie zobowiązania i złożenie pełnomocnictwa. Jeżeli Sąd nie podziela stanowiska kuratora, to powinien wystąpić na podstawie art. 31 § 1 zd. 2 p.p.s.a. do właściwego sądu opiekuńczego celem ustanowienia dla skarżącego kuratora.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach wniosło o jej oddalenie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują przesłanki nieważności określone w art. 183 § 2 p.p.s.a., zatem Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Stosownie do art. 174 p.p.s.a. skarga kasacyjna może być oparta na następujących podstawach: naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie (pkt 1), a także na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (pkt 2).

Skarga kasacyjna oparta w rozpoznawanej sprawie na podstawie art. 174 pkt 2 p.p.s.a. zasługiwała na uwzględnienie.

Zarzut naruszenia art. 31 § 1 zd. 1 p.p.s.a. w zw. z art. 34 k.p.a. w zw. z art. 184 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2012 r., poz. 788), dalej "k.r.o.", poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że ustanowienie kuratora na potrzeby postępowania administracyjnego jest niewystarczające dla celów postępowania sądowoadministracyjnego oraz, że możliwe jest uzupełnienie braku umocowania kuratora poprzez złożenie dokumentu zawierającego upoważnienie do działania w imieniu skarżącego jest uzasadniony. Podobnie jak i mający z tym zarzutem bezpośredni związek zarzut dotyczący naruszenia art. 58 § 1 pkt 3 k.p.a.

Art. 34 § 1 k.p.a. stanowi, że organ administracji publicznej wystąpi do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych, o ile przedstawiciel nie został już wyznaczony. Celem tego przepisu jest zapewnienie prawidłowej reprezentacji strony nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych, dla której nie został wyznaczony wcześniej przedstawiciel. W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy w Mikołowie na wniosek Zastępcy Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Knurowie postanowieniem z dnia 28 września 2011 r., III RN 108/11 ustanowił dla J. N. kuratora w osobie adw. Katarzyny Hetman-Ogłódek celem reprezentowania interesów uczestnika w postępowaniu administracyjnym o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego dla P. N.. Wyznaczenie kuratora dla nieobecnej strony postępowania administracyjnego nastąpiło na podstawie art. 184 k.r.o. na wniosek zgłoszony na podstawie art. 34 § 1 k.p.a. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 1989 r., III CZP 117/88, OSNC 1990, nr 1, poz. 11).

Wyznaczenie w powyższym trybie przedstawiciela nieobecnej strony ma na celu zapewnienie prawidłowego toku postępowania administracyjnego. Kuratora ustanawia się dla ochrony praw osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, aby zagwarantować tej osobie należytą reprezentację.

Jak podkreślił Sąd pierwszej instancji, kurator w osobie adwokata został ustanowiony do reprezentowania interesów J. N. we wskazanym w postanowieniu postępowaniu administracyjnym. Jednakże przyjęcie, że jego umocowanie do reprezentowania strony kończy się wraz z doręczeniem ostatecznej decyzji wydanej w sprawie administracyjnej i nie obejmuje uprawnienia do wniesienia skargi do sądu administracyjnego – tak jak to uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach – powodowałoby istotne naruszenie praw strony nieobecnej.

Zgodnie z art. 184 § 2 k.r.o. obowiązkiem kuratora jest przede wszystkim ustalenie miejsca pobytu osoby nieobecnej i zawiadomienie jej o stanie jej spraw. Poza sporem jest, że kurator w toku postępowania administracyjnego nie ustalił miejsca pobytu J.N.

W zaistniałej w sprawie sytuacji potraktowanie przez Sąd pierwszej instancji kuratora będącego adwokatem, który wniósł skargę do Sądu, jako pełnomocnika strony i wezwanie go do uzupełnienia braków skargi poprzez wykazanie umocowania do działania w postępowaniu sądowoadministracyjnym w imieniu J. N. w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi, słusznie zostało zakwestionowane w skardze kasacyjnej. Nie istniały bowiem przesłanki by uznać, że wystąpił dający się uzupełnić w terminie 7 dni brak skargi, który stanowiłby podstawę do zastosowania art. 49 § 1 p.p.s.a. Słusznie więc zarzucono też naruszenie art. 31 § 1 zdanie pierwsze p.p.s.a. i wskazano na nieprawidłowość odrzucenia skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a.

Jakkolwiek postanowieniem Sądu Rejonowego w Mikołowie z dnia 28 września 2011 r., RNs 108/11, adw. Katarzyna Hetman-Ogłódek została ustanowiona kuratorem J. N. celem reprezentowania jego interesów w postępowaniu administracyjnym, to dla zapewnienia rzeczywistej reprezentacji nieobecnej strony i obrony jej interesów we wskazanym postępowaniu należało dopuścić możliwość podjęcia przez kuratora w imieniu J. N. czynności polegającej na wniesieniu do sądu administracyjnego skargi na ostateczną decyzję (por. A. Matan, Komentarz do art. 34 KPA; G. Łaszczyca, C. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Lex 2010).

W sprawie nie mógł mieć zastosowania, jak podniesiono w skardze kasacyjnej, art. 31 pr 1 zdanie drugie p.p.s.a. Jeżeli po wniesieniu skargi miejsce pobytu J. N. pozostaje nieznane, to na wniosek osoby zainteresowanej Sąd winien ustanowić dla niego kuratora (art. 78 i 79 p.p.s.a.). W razie zaś braku stosownego wniosku Sąd może zawiesić postępowanie na podstawie art. 125 § 3 p.p.s.a.

Mając powyższe na uwadze należało uwzględnić skargę kasacyjną i uchylić zaskarżone postanowienie na podstawie art. 185 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Wniosek o przyznanie wynagrodzenia na podstawie art. 250 p.p.s.a. zgłoszony przez kuratora J.N. adwokat Katarzynę Hetman-Ogłódek nie został rozpoznany przez Naczelny Sąd Administracyjny, bowiem rozpoznanie wniosków zgłoszonych na tej podstawie należy do właściwości wojewódzkich sądów administracyjnych.