I OSK 1156/11

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. I SA/Wa 1634/10, oddalił skargę E. B., G. Z. i J. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] listopada 2009 r., nr [...] w przedmiocie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego.

W uzasadnieniu wyroku Sąd podał, że nieruchomość warszawska położona przy ul. B. 19, oznaczona "[...] " objęta jest działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279). Z dniem 21 listopada 1945 r. tj. z dniem wejścia w życie dekretu, nieruchomości warszawskie, w tym grunt przedmiotowej nieruchomości na podstawie art. 1 dekretu przeszły na własność gminy m.st. Warszawy, a od 1950 r. – z chwilą likwidacji gmin, na własność Skarbu Państwa. Następnie grunt przedmiotowej nieruchomości stał się, z dniem 27 maja 1990 r., własnością Dzielnicy – Gminy Warszawa – Mokotów, co potwierdził Wojewoda Warszawski decyzjami nr [...] z dnia [...] stycznia 1992 r. i nr [...] z dnia [...] stycznia 1996 r. Natomiast zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 25 marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz. U. Nr 48, poz. 195) grunt przedmiotowej nieruchomości stał się własnością Gminy Warszawa-Centrum. Obecnie na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz. U. Nr 41, poz. 361 ze zm.) przedmiotowa nieruchomość stanowi własność miasta stołecznego Warszawy.

Poprzedni właściciele hipoteczni przedmiotowej nieruchomości nie złożyli wniosku w trybie art. 7 dekretu, a ponadto orzeczeniem administracyjnym z dnia 27 czerwca 1950 r. Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy odmówiło A. i K. małż. K. przyznania prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości położonej przy ul. B. 19 i jednocześnie stwierdziło, że budynki znajdujące się na gruncie przeszły na własność Skarbu Państwa. Z umowy sprzedaży sporządzonej w formie aktu notarialnego w dniu 20 maja 1939 r. wynika, że A. i K. K. – właściciele nieruchomości o pow. 72,9 sąż. kw. Rej. Hip. [...] położonej przy ul. B. 19 – sprzedali niepodzielną połowę tej nieruchomości wraz z połową znajdujących się na niej budynków J. i H. małż. D.. Natomiast umową notarialną z dnia [...] maja 1984 r. Rep. A nr [...]J. i H. małż. D. należący do nich udział w opisanej nieruchomości darowali swojej wnuczce J. B.

W dniu [...] czerwca 1988 r. J. B. złożyła w trybie ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99) wniosek o zwrot wskazanej powyżej nieruchomości. Organ I instancji wskazał, że z uwagi na fakt , iż z dniem 1 stycznia 1998 r. weszła w życie ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami wniosek o zwrot nieruchomości podlega rozpatrzeniu w trybie obecnie obowiązujących przepisów, czyli art. 214 wymienionej ustawy.

Wniosek o zwrot nieruchomości został ponowiony w dniu [...] października 1991 r. przez K. R., jako spadkobiercy A. i K. małż. K. Następnie umową notarialną z dnia [...] września 1996 r. K. R. przysługujące mu prawa i roszczenia wynikające z art. 82 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości sprzedał E. B., zaś ten umową notarialną z dnia 25 lutego 1998 r. darował swojej córce G. Z. udział wynoszący 2/3 części w prawach i roszczeniach dotyczących przedmiotowej nieruchomości:

Budynek położony w Warszawie przy ul. B. 19 znajdował się na posesji w dniu 21 listopada 1945 r. i posiadał mniej niż 20 izb, a więc spełniał warunki określone w art. 214 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Nie znajdował się on w zasobach Zarządu Budynków Komunalnych – Mokotów, został wybudowany w latach 1938-1939, jego powierzchnia użytkowa wynosi 91,7 m2, kubatura 716 m3, jest parterowy, podpiwniczony i zawiera cztery pokoje, dwie kuchnie, dwie łazienki i przedpokój. Budynek obecnie wykorzystywany jest jako przedszkole na podstawie umowy, najmu zawartej pomiędzy E. B. [...]Spółka z o.o.

Prezydent m.st. Warszawy uznał, iż nieruchomość położona przy ul. B. 19 spełnia warunki określone w art. 214 ustawy o gospodarce nieruchomościami i decyzją z dnia [...] czerwca 2009 r. , nr [...]orzekł o ustanowieniu na 99 lat prawa użytkowania wieczystego zabudowanego gruntu o pow. 263 m2, oznaczonego jako działka ewidencyjna nr 58 w obrębie 0301, uregulowanego w księdze wieczystej KW Nr 231968, położonego przy ul. B. 19 na rzecz: J. B. w udziale 3/6 części, G. Iwony Z. w udziale 2/6 części oraz E. W. B. w udziale 1/6 części, zwrocie budynku znajdującego się na wymienionym gruncie na rzecz J. B. w udziale 3/6 części, G. I. Z. w udziale 2/6 części oraz E. W. B. w udziale 1/6 części, ustanowienie na 99 lat prawa użytkowania wieczystego niezabudowanego gruntu o pow. 69 m2, oznaczonego jako działka ewidencyjna nr 84 w obrębie 0301, uregulowanego w księdze wieczystej KW Nr [...]cz. położonego przy ul. B. 19 na rzecz: J. B. w udziale 3/6 części, G. I. Z. w udziale 2/6 części oraz E. W. B. w udziale 1/6 części.

Z tytułu ustanowienia prawa użytkowania wieczystego została ustalona opłata roczna w wysokości 12.901 zł., wyliczona w oparciu o operaty szacunkowe sporządzone przez rzeczoznawcę majątkowego, w których wartość przedmiotowej nieruchomości w odniesieniu do działki nr 58 została ustalona w kwocie 1.022.050 zł, a w odniesieniu do działki nr 84 w kwocie 268.144 zł. Ceny gruntu ustalono w kwocie równej jego wartości. Organ I instancji wskazał, że zgodnie z art. 72 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego jest uzależniona od określonego w umowie celu, na jaki nieruchomość gruntowa została oddana i w przypadku nieruchomości pod budownictwo mieszkaniowe wynosi 1% ceny. Prezydent m.st. Warszawy uznał, że skarżący nie nabyli przysługujących im roszczeń w drodze spadkobrania i dlatego nie można udzielić im bonifikaty

Odwołanie od powyższej decyzji wnieśli J. B., G. Z. oraz E. B. w części dotyczącej pkt. IV decyzji podnosząc, iż z tytułu użytkowania wieczystego winna być ustalona opłata symboliczna zgodnie z przepisami dekretu.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie decyzją z dnia 5 listopada 2009 r., nr KOC/3013/Go/09 utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. Kolegium rozpoznając odwołanie stwierdziło, iż nie mogą mieć zastosowania przepisy dekretu z dnia 26 października 1945 r., gdyż wniosek o przyznanie prawa własności czasowej w trybie art. 7 ust. 2 dekretu nie został złożony, zaś decyzją z dnia 27 czerwca 1950 r. Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy odmówiło byłym właścicielom przyznania prawa własności czasowej nieruchomości z uwagi na fakt nie złożenia przez nich wniosku dekretowego. Orzeczenie administracyjne z dnia 27 czerwca 1950 r. pozostaje w obrocie prawnym, co jest okolicznością bezsporną i organy orzekające w niniejszej sprawie są związane jego treścią. Organ odwoławczy podniósł, iż niezłożenie w ustawowym terminie wniosku przez dotychczasowego właściciela gruntu objętego działaniem dekretu skutkowało wygaśnięciem roszczenia o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego do tego gruntu. W związku z powyższym prawidłowo organ I instancji przyjął, iż wniosek z dnia 22 czerwca 1988 r. o zwrot nieruchomości mógł być rozpatrzony wyłącznie na podstawie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami, a podstawę materialnoprawną do wydania rozstrzygnięcia stanowi art. 214 ust. 1 i 2 tej ustawy. Kolegium zwróciło uwagę, iż jedną z przesłanek do skorzystania z uprawnienia określonego w w/w przepisie jest okoliczność, że dotychczasowy właściciel (i jego ewentualni następcy prawni) nie uzyskał i nie może już uzyskać prawa użytkowania wieczystego gruntu, którego był właścicielem, na podstawie art. 7 dekretu bądź to dlatego, że nie złożył wniosku o przyznanie wieczystej dzierżawy (użytkowania wieczystego) w terminie określonym w dekrecie, bądź dlatego, że wniosek nie został uwzględniony. Przyznanie prawa użytkowania wieczystego w trybie art. 214 ustawy o gospodarce nieruchomościami zależy od spełnienia łącznie dwóch przesłanek tj. wniosek o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste musiał zostać złożony w terminie do dnia 31 grudnia 1988 r. i grunt musiał być zabudowany w sposób określony w tym przepisie. W ocenie organu odwoławczego w niniejszej sprawie te dwie przesłanki zostały spełnione.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wnieśli E. B., J. B. i G. Z., w części dotyczącej ustalenia wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste. Według skarżących opłata ustalona przez organ za użytkowanie wieczyste winna być opłatą symboliczną zgodnie z przepisami dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalając skargę wskazał, że kwestią sporną w niniejszej sprawie jest wysokość opłaty rocznej z tytułu ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do gruntu. Zdaniem skarżących winna ona być ustalona w wysokości symbolicznej zgodnie z przepisami dekretu warszawskiego. Sąd takiego stanowiska nie podzielił i uznał, iż organy orzekające w niniejszej sprawie prawidłowo zastosowały jako podstawę prawną decyzji art. 214 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Sąd zwrócił uwagę na relacje pomiędzy przepisami dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy w zakresie dotyczącym uprawnień dotychczasowego właściciela gruntu do przyznania prawa wieczystej dzierżawy (użytkowania wieczystego) na tym gruncie, a późniejszymi regulacjami dotyczącymi uprawnień byłych właścicieli gruntów warszawskich do ubiegania się o oddanie tych gruntów w użytkowanie wieczyste, zawartymi w ustawie z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz w obowiązującej od dnia 1 stycznia 1998 r. ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Z porównania przepisów dekretu z przepisami ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości i ustawy o gospodarce nieruchomościami Sąd wywiódł, że uprawnienia dotychczasowego właściciela gruntu warszawskiego lub jego następców prawnych, jakkolwiek dotyczyły tego samego gruntu, to jednak miały różną treść. Uprawnienia dotychczasowego właściciela takiego gruntu (jego następców prawnych) do domagania się przyznania użytkowania wieczystego gruntu na podstawie art. 7 dekretu były ściśle związane z samym wejściem w życie dekretu i skutkami prawnymi jego stosowania. Realizacja tych uprawnień wywoływała ten skutek, że budynki położone na gruncie nie przechodziły na własność gminy, zgodnie bowiem z art. 8 dekretu budynki położone na gruncie przechodzą na własność gminy w razie nieprzyznania dotychczasowemu właścicielowi gruntu wieczystej dzierżawy. Istotne jest to, że realizacja tych uprawnień została uzależniona od złożenia wniosku przez dotychczasowego właściciela lub jego następców prawnych w określonym terminie – 6 miesięcy od dnia objęcia w posiadanie gruntu przez gminę, który był terminem zawitym prawa materialnego i z jego upływem wygasło uprawnienie do uzyskania w tym trybie prawa użytkowania wieczystego (uchwała NSA z dnia 14 października 1996 r. sygn. OPK 19/96, ONSA 1997, z. 2, poz. 56). Inny jest natomiast charakter uprawnień dotychczasowych właścicieli gruntów warszawskich określonych w poprzednio obowiązującej ustawie o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (art. 82 ust. 2) i art. 214 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Przesłanką tych uprawnień jest to, że dotychczasowy właściciel (jego następca prawny) nie uzyskał i nie może już uzyskać prawa użytkowania wieczystego gruntu, którego był właścicielem na podstawie art. 7 dekretu, bądź dlatego, że nie złożył wniosku o przyznanie wieczystej dzierżawy w terminie określonym w dekrecie, bądź też dlatego, że wniosek nie został uwzględniony. Realizacja tego uprawnienia również została ograniczona terminem, albowiem oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste i zwrot budynku w tym trybie zostały uzależnione od zgłoszenia wniosku do dnia 31 grudnia 1988 r. Termin ten jest także terminem zawitym prawa materialnego i z jego upływem wygasa uprawnienie do uzyskania w tym trybie prawa użytkowania wieczystego. Ten różny charakter uprawnień byłych właścicieli gruntów warszawskich przesądza o tym, że sprawa o przyznanie prawa użytkowania wieczystego gruntu w trybie dekretu jest odrębną sprawą administracyjną od sprawy o oddanie takiego gruntu w użytkowanie wieczyste w trybie poprzednio obowiązującej ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości i obecnej ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Sąd uznał, że organy orzekające prawidłowo rozpoznały wniosek z dnia 22 czerwca 1988 r. w trybie art. 214 ustawy o gospodarce nieruchomościami, a w związku z tym brak jest podstawy prawnej do ustalenia czynszu symbolicznego. Artykuł 7 dekretu bowiem w niniejszej sprawie nie znajduje zastosowania, a roszczenia w nim wymienione wygasły. Dlatego też organy ustalając wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego prawidłowo zastosowały art. 72 ustawy o gospodarce nieruchomościami zgodnie, z którym opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustala się według stawki procentowej od ceny nieruchomości gruntowej określonej w art. 67 (ust. 1). Wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego jest uzależniona od określonego w umowie celu, na jaki nieruchomość gruntowa została oddana i wynosi 1% ceny za nieruchomości gruntowe oddane na cele mieszkaniowe (ust. 3 pkt 4).

Ceny nieruchomości ustala się na podstawie jej wartości (art. 67 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami). W niniejszej sprawie cena nieruchomości została ustalona na podstawie jej wartości określonej w operatach szacunkowych sporządzonych przez rzeczoznawcę majątkowego z dnia 28 lutego 2008 r., których aktualność została potwierdzona stosowną klauzulą z dnia 12 maja 2009 r. W ocenie Sądu organy zasadnie przyjęły, iż w rozpoznawanej sprawie brak jest podstaw do zastosowania bonifikaty wynikającej z uchwały Nr XVIII/579/2007 Rady m.st. Warszawy z dnia 8 listopada 2007 r. w sprawie zasad gospodarowania zasobem nieruchomości m.st. Warszawy w zakresie ustalenia wysokości czynszu symbolicznego za grunty oddane w użytkowanie wieczyste w trybie i na zasadach art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy oraz bonifikaty od opłat rocznych za grunty oddawane w użytkowanie wieczyste w trybie i na zasadach art. 214 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Jak wynika z § 4 tej uchwały 80% bonifikaty udziela się od opłat rocznych za grunt oddany w użytkowanie wieczyste w trybie i na zasadach art. 214 ustawy na rzecz dotychczasowych właścicieli lub ich spadkobierców. Słusznie przyjęły organy, że skarżący nie nabyli przysługujących im roszczeń w drodze spadkobrania, nie byli też właścicielami hipotecznymi przedmiotowego gruntu warszawskiego. Wstąpili w prawa poprzednich właścicieli w drodze sukcesji singularnej, polegającej na przechodzeniu z jednego podmiotu na drugi jednego ze ściśle oznaczonych praw np. w drodze sprzedaży, zamiany, darowizny. Spadkobranie zaś stanowi sukcesję uniwersalną, polegającą na przejściu ogółu praw przysługujących poprzednikowi prawnemu.

Od powyższego wyroku skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego złożyli E. B., G. Z. i J. B., reprezentowani przez adwokata. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

- naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy:

1. art.134 §1 p.p.s.a.w zw. z art.135 p.p.s.a. oraz art.145 §1 pkt 1 lit.a p.p.s.a., polegające na nie zastosowaniu się do obowiązku usunięcia naruszeń prawa do których doszło w granicach sprawy, której dotyczyła skarga i zasady niezwiązania Sądu granicami skargi, poprzez nieuwzględnienie obrazy przepisów:

- art. 73ust.3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w zw. z § 8 uchwały nr XVIII/579/2007 Rady m.st. Warszawy z dnia 8 listopada 2007 r. w sprawie zasad gospodarowania zasobem nieruchomości m.st. Warszawy w zakresie ustalenia wysokości czynszu symbolicznego za grunty oddawane w użytkowanie wieczyste w trybie i na zasadach art.7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy oraz bonifikaty od opłat rocznych za grunty oddawane w użytkowanie wieczyste w trybie i na zasadach art.214 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, polegające na pominięciu przy ocenie zaskarżonej decyzji treści wyżej wskazanych przepisów

- §4 wskazanej wyżej uchwały nr XVIII/579/2007 Rady m.st. Warszawy z dnia 8 listopada 2007 r., polegające na nieprawidłowej interpretacji treści przepisu i nieuchylenie w związku z tym zaskarżonej decyzji.

2) naruszenie art.141 §4 p.p.s.a. poprzez:

a) niedokonanie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wykładni §4 wskazanej wyżej uchwały nr XVIII/579/2007 r. z dnia 8 listopada 2007 r. w zakresie oddania gruntu na rzecz spadkobierców dotychczasowych właścicieli, pomimo, iż w świetle poczynionych w postępowaniu administracyjnym ustaleń faktycznych, dokonanie takiej wykładni było konieczne,

b) pominięcie w uzasadnieniu wyroku ustaleń faktycznych związanych z ustaleniem "spadkobierców dotychczasowych właścicieli" oraz "osób bliskich" w rozumieniu art. 4 pkt 13 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

- naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię §4 uchwały nr XVIII/579/2007 z dnia 8 listopada 2007 r. oraz niezastosowanie §8 tej uchwały.

Wskazując na powyższe zarzuty w skardze kasacyjnej wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na rzecz skarżących kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że Sąd I instancji wbrew obowiązkom wynikającym z art.1 § 2 ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych i art.134 oraz 135 p.p.s.a. nie zbadał w należyty sposób naruszeń prawa, do jakich doszło w niniejszej sprawie. W ocenie skarżących Sąd nieprawidłowo zinterpretował zapis §4 Uchwały nr XVIII/579/2007 Rady m.st. Warszawy z 8 listopada 2007 r. w sprawie zasad gospodarowania zasobem nieruchomości m.st. Warszawy w zakresie ustalenia wysokości czynszu symbolicznego za grunty oddawane w użytkowanie wieczyste w trybie i na zasadach art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy oraz bonifikaty od opłat rocznych za grunty oddawane w użytkowanie wieczyste w trybie i na zasadach art. 214 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. W skardze kasacyjnej wywodzono, ze bonifikata w wysokości 80% jest udzielana od opłat rocznych za grunt oddawany w użytkowanie wieczyste w trybie i na zasadach art. 214 ustawy o gospodarce nieruchomościami na rzecz dotychczasowych właścicieli lub ich spadkobierców. Tymczasem Sąd zinterpretował ten zapis, jako nabycie w drodze spadkobrania. Ponadto według §8 uchwały powyższe zasady zostały rozszerzone w stosunku do nabycia ustanowionego prawa użytkowania wieczystego gruntu przez osobę bliską w rozumieniu art. 4 pkt 13 ustawy o gospodarce nieruchomościami, nabycia ustanowionego prawa użytkowania wieczystego gruntu w drodze dziedziczenia. Zgodnie z brzmieniem art. 4 pkt 13 ustawy o gospodarce nieruchomościami pod pojęciem "osoby bliskiej" należy rozumieć "zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione oraz osobę, która pozostaje ze zbywcą faktycznie we wspólnym pożyciu. Obdarowana J. B., jako wnuczka J. i H. D., jest zarazem ich spadkobiercą, a w świetle ustawy o gospodarce nieruchomościami - osobą bliską w odniesieniu do dotychczasowych właścicieli. Osobą bliską, a także spadkobiercą poprzednich właścicieli nieruchomości J. i H. D. jest również druga ich wnuczka - skarżąca G. Z. Autor skargi kasacyjnej podkreślił, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wbrew ciążącym na nim obowiązkom wynikającym z przepisów prawa (art. 134 § 1 p.p.s.a w zw. z art. 135 p.p.s.a) nie przeprowadził postępowania zmierzającego do ustalenia wskazanych wyżej kwestii, ograniczając się do stwierdzenia, że organy rozpoznające sprawę słusznie przyjęły, że skarżący nie nabyli przysługujących im roszczeń w drodze spadkobrania, co pozbawia ich możliwości skorzystania z bonifikaty od opłaty rocznej w oparciu o wskazaną powyżej uchwałę.

W skardze kasacyjnej wywodzono, że w uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji zabrakło ustaleń faktycznych związanych z ustaleniem spadkobierców dotychczasowych właścicieli oraz osób bliskich w rozumieniu art.4 pkt 13 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art.183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz.U. tekst jedn.2012 r., poz. 270), powoływanej dalej, jako p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc pod uwagę z urzędu nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie zachodzi żadna z przesłanek nieważności wymienionych w art.183 §2 wskazanej ustawy, a zatem Naczelny Sąd Administracyjny zbadał zasadność podnoszonych w skardze kasacyjnej zarzutów, zgłoszonych na obu podstawach wymienionych w art.174 p.p.s.a.

Istota sporu sprowadza się do tego, czy skarżącym przysługuje bonifikata od opłaty rocznej z tytułu ustanowienia użytkowania wieczystego w trybie art. 214 ustawy o gospodarce nieruchomościami. W toku postępowania administracyjnego i przed Sądem I instancji skarżący prezentowali stanowisko, że opłata ustalona za użytkowanie wieczyste powinna być symboliczna. Przesądzenie tej kwestii ma istotne znaczenie również przy interpretacji zapisów uchwały, na którą powołują się skarżący w skardze kasacyjnej. W tej kwestii przypomnieć należy, że art.214 ustawy o gospodarce nieruchomościami, podobnie jak poprzednio obowiązujący art.82 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, przy spełnieniu przewidzianych w nim wymogów, stanowi podstawę do przyznania prawa użytkowania wieczystego dla poprzednich właścicieli, których prawa do odszkodowania za przejęte przez państwo grunty, budynki i inne części składowe nieruchomości, przewidziane w art. 7 ust. 4 i 5 i art.8 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu na obszarze m.st. Warszawy, wygasły. Celem art.214 ustawy o gospodarce nieruchomościami jest złagodzenie skutków działania dekretu, a przesłanką do skorzystania z uprawnień przewidzianych w tych przepisach jest to, że były właściciel lub jego następcy prawni nie mogą już uzyskać prawa użytkowania wieczystego na podstawie art.7 dekretu z 26 października 1945 r. Jest to inne uprawnienie, a postępowanie o przyznanie prawa użytkowania wieczystego jest sprawą odmienną od sprawy o oddanie, w trybie art.214 ustawy o gospodarce nieruchomościami, gruntu w użytkowanie wieczyste ( por. wyrok NSA z dnia 26 listopada 2008 r., sygn. I OSK 1898/07, publ. ONSAiWSA 2010/ 2/35). Trafne zatem są - poczynione przez Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - wywody dotyczące odmiennego charakteru uprawnień dotychczasowych właścicieli gruntów warszawskich, wynikających z art.7 dekretu oraz z art.214 ustawy o gospodarce nieruchomościami i wyprowadzony na tej podstawie wniosek, że brak jest podstawy prawnej do ustalenia czynszu symbolicznego, gdyż art.7 dekretu w niniejszej sprawie nie ma zastosowania.

Przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami przewidują natomiast możliwość udzielenia bonifikaty w ściśle określonych przypadkach. Z art. 73 ust.3 w zw. z art.68 ust.1 pkt 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami wynika, że właściwy organ może udzielić bonifikaty od pierwszej opłaty i opłat rocznych poprzedniemu właścicielowi lub jego spadkobiercy na podstawie zarządzenia wojewody albo uchwały rady lub sejmiku, jeżeli nieruchomość została od nich przejęta przed dniem 5 grudnia 1990 r. Rada Miasta Stołecznego Warszawy podjęła w dniu 8 listopada 2007 r. uchwałę nr XVIII/ 579/2007" w sprawie zasad gospodarowania zasobem nieruchomości m.st. Warszawy w zakresie ustalenia czynszu symbolicznego za grunty oddawane w użytkowanie wieczyste w trybie i na zasadach art.7 dekretu z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy oraz bonifikat od opłat rocznych za grunty oddawane w użytkowanie wieczyste w trybie i na zasadach art.214 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami . Z treści § 4 wymienionej uchwały wprost wynika, że bonifikaty od opłat rocznych za grunt oddawany w użytkowanie wieczyste w wysokości 80 % udziela się dotychczasowym właścicielom lub ich spadkobiercom. Zatem, zgodnie z §4 uchwały, bonifikaty udziela się, gdy grunt oddawany jest w użytkowanie wieczyste dotychczasowemu właścicielowi lub w razie jego śmierci osobie będącej jego spadkobiercą. Polskie prawo łączy nabycie praw i obowiązków wchodzących w skład spadku ze zdarzeniem, jakim jest śmierć spadkodawcy. Jak bowiem wynika z art. 922 Kodeksu cywilnego:"Prawa i obowiązki zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej". Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, a spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (art.924 i 925 kodeksu cywilnego). Pojęcie otwarcia spadku oznacza, że z chwilą śmierci spadkodawcy należące do niego prawa i obowiązki majątkowe o charakterze cywilnoprawnym stają się spadkiem, czyli wyodrębnioną masą spadkową, podlegającą dziedziczeniu. Dla określenia istniejącego składu masy spadkowej decydujący jest dzień otwarcia spadku. W rozpoznawanej zaś sprawie, J. i H. małżonkowie D., za życia, aktem notarialnym z dnia [...] maja 1984 r. darowali swojej wnuczce J. B. udział w prawach i roszczeniach do przedmiotowej nieruchomości, a taka czynność prawna inter vivos sprawiła, że przedmiot darowizny nie wszedł do masy spadkowej. Związanie przez ustawę faktu nabycia spadku przez spadkobiercę ze zdarzeniem prawnym, jakim jest śmierć spadkodawcy oznacza, że z chwilą śmierci spadkodawcy spadkobierca nabywa majątek spadkowy, ale obejmujący wyłącznie składniki, które w skład spadku weszły. Ponadto, jak trafnie wskazał Sąd I instancji, inny jest charakter nabycia praw w drodze spadku (sukcesja uniwersalna), zaś inny ma charakter nabycie w drodze darowizny (sukcesja singularna). Nie może zatem budzić wątpliwości, że J. B. nie spełnia przesłanek, przewidzianych w § 4 wskazanej powyżej uchwały, umożliwiającej jej skorzystanie z bonifikaty. Z ustalonego przez organ administracji stanu faktycznego i znajdujących się w aktach administracyjnych dokumentów urzędowych (aktów notarialnych, odpisów aktów stanu cywilnego) wynika, że dotychczasowymi właścicielami przedwojennej nieruchomości przy ul. B. 19 w Warszawie byli A. i K. małż. K. w ½ części oraz J. i H. D. w ½ części. Spadkobiercą A. i K. K. był ich siostrzeniec K. R., który sprzedał swój udział w prawach i roszczeniach dotyczących przedmiotowej nieruchomości E. B.. Zatem również nie jest to sytuacja, którą przewiduje § 4 powołanej powyżej uchwały. E. B., jak również G. Z. nie są spadkobiercami A. .i K. K.

Nietrafny jest także zarzut skargi kasacyjnej, dotyczący naruszenia §8 wymienionej powyżej uchwały. Analiza językowa zapisu zawartego w §4 uchwały prowadzi do wniosku, że zapis ten reguluje w sposób kompleksowy zasady udzielania bonifikat od opłat rocznych z tytułu ustanowienia użytkowania wieczystego w trybie art.214 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Jest to regulacja wyczerpująca. Również stosując wykładnię teleologiczną paragrafu 4 uchwały należy stanąć na stanowisku, iż przyjęcie, że przewidziana w tym przepisie bonifikata dotyczy także osób bliskich, o których mowa w §8 pkt 1 uchwały byłoby w istocie sprzeczne z treścią §4, ale także z treścią art.73 ust.3 w zw. z art.68 ust.1 pkt 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami, w których mowa o poprzednim właścicielu lub jego spadkobiercy. Dokonując wykładni postanowień uchwały Rady m.st. Warszawy w sprawie udzielania bonifikaty z tytułu ustanowienia użytkowania wieczystego nie można stosować interpretacji rozszerzającej. Stosownie bowiem do art.73 ust.3 ustawy o gospodarce nieruchomościami ustawodawca przyznał właściwemu organowi kompetencje w zakresie udzielania bonifikat. Udzielenie bonifikaty pozostawione jest bowiem uznaniu właściciela (Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego) na podstawie odpowiednio zarządzenia wojewody albo uchwały rady lub sejmiku. Zatem stawiane w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia przez Sąd I instancji §4 i §8 uchwały Rady m.st. Warszawy z dnia 8 listopada 2007 r. nie są uzasadnione. Nie jest tym samym trafny zarzut naruszenia art.73 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Skoro zarzut naruszenia przepisów postępowania (art.134 §1 p.p.s.a. w zw. z art. 135 p.p.s.a oraz art.145 § 1pkt 1 lit.a p.p.s.a) został oparty na nietrafnych zarzutach naruszenia art.73 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz §4 i §8 wymienionej wyżej uchwały, tym samym również zarzuty naruszenia przepisów postępowania nie zasługują na uwzględnienie.

Nie można zgodzić się z zarzutem naruszenia art.141 §4 p.p.s.a, gdyż uzasadnienie zaskarżonego wyroku odpowiada wszystkim wymogom określonym w tym przepisie. Wbrew twierdzeniom skargi kasacyjnej Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku odniósł się do możliwości zastosowania bonifikaty wynikającej z §4 uchwały i przeprowadził wyczerpujący wywód. Brak odniesienia się przez Sąd I instancji do treści §8 uchwały nie ma wpływu na wynik rozstrzygnięcia, gdyż przepis ten nie miał zastosowania w sprawie.

Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art.184 p.p.s.a. orzekł, jak w wyroku.