II SA/Bk 423/12

Uzasadnienie

Skarg została wywiedziona na podstawie następujących okoliczności.

Z. B., jako osoba wymagająca całodobowej i stałej opieki ze względu na stan zdrowia, której nie można było zapewnić w formie usług opiekuńczych, decyzją Dyrektora MOPS w S. z dnia [...] września 2011 r. został skierowany do Domu Pomocy Społecznej "K." w S., zaś decyzją z dnia [...] września 2011 r. został umieszczony poza kolejnością w ww. Domu. Z. B. przebywa w DPS "K." w S. od [...] września 2011 r. Po ustaleniu jego dochodu, na który składają się świadczenia w postaci renty, emerytury oraz zasiłku pielęgnacyjnego w wysokości 1.238,41 zł (po potrąceniu podatku i składki na ubezpieczenie zdrowotne), decyzją z dnia [...] września 2011 r. ustalono opłatę w wysokości 866,89 zł (70% z kwoty 1.238,41 zł), jaką ma on ponosić od dnia przyjęcia do dps , zaś od [...] stycznia 2012 r., w związku ze wzrostem źródła utrzymania, decyzją z dnia [...] stycznia 2012 r. ustalono tę opłatę na kwotę 1.170,53 zł miesięcznie. Na skutek tego, że wnoszona przez Z. B. opłata pokrywa jedynie w części średni miesięczny koszt jego utrzymania obowiązkiem ponoszenia odpłatności w pozostałej części obciążono jego jedynego syna – B. B. Na podstawie wywiadu środowiskowego przeprowadzonego z zobowiązanym – B. B. - w dniu [...] października 2011 r. ustalono, że zamieszkuje on i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną i teściową. Na dochód składa się: wynagrodzenie z pracy zainteresowanego, wynagrodzenie z pracy żony oraz emerytura teściowej. Dochód na osobę w rodzinie wynosi 2.595,25 zł, co przewyższa obowiązujące w pomocy społecznej kryterium dochodowe, które w rozpatrywanej sprawie stanowi kwotę 1.053 zł. B. B. nie wyraził zgody na ponoszenie większej odpłatności za pobyt ojca w DPS niż 200 zł miesięcznie, podając za powód złą sytuację materialną i zdrowotną rodziny i odmówił podpisania umowy cywilno-prawnej, o której mowa w art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, w sprawie ponoszenia opłat za pobyt ojca w DPS "K." w S. w wysokości 1. 542,25 zł. W związku z powyższym Dyrektor MOPS w S. w dniu [...] grudnia 2011 r. wszczął postępowanie w sprawie zwrotu wydatków poniesionych przez miasto S. za pobyt Z. B. w DPS "K" w S., o czym zawiadomił zobowiązanego w dniu [...] grudnia 2011 r. Organ wskazał też, że w związku ze zmianą sytuacji materialnej Z. B. i zmianą wysokości ponoszonej przez niego odpłatności, sporządzona została nowa umowa dla B. B., na kwotę 1.294,67 zł miesięcznie, której również zainteresowany nie podpisał. Z powodu odmowy ponoszenia opłat przez stronę, Miasto S. wnosiło zastępczo w okresie od [...] września 2011 r. do [...] stycznia 2012 r. opłaty za pobyt Z. B. w Domu Pomocy Społecznej "K." w S. w ogólnej kwocie 6.435,52 zł wg następujących wyliczeń:

- pełny koszt utrzymania mieszkańca w Domu Pomocy Społecznej "K." w S. – 2. 465,20 zł miesięcznie,

- wpłata mieszkańca domu – Z. B. - 866,89 zł miesięcznie do grudnia 2011 r., zaś od stycznia 2012 r. – 1.170,53 zł,

- opłata osoby zobowiązanej – 1.542,25 miesięcznie, przy czym za miesiąc wrzesień proporcjonalnie do okresu pobytu mieszkańca (od [...] września 2011 r. - 10 dni) - tj. 514,10 zł, zaś za kolejne miesiące w kwocie 1.542,25 zł, natomiast od [...] stycznia 2012 r. w wysokości – 1.294,67 zł,

- opłata gminy za okres od [...] września do [...] grudnia 2011 r. powinna wynosić 186,85 zł (tj. za miesiąc wrzesień 2011 r. - 18,70 zł, a kolejne miesiące po 56,06 zł).

Ustalono przy tym, że od stycznia 2012 r. gmina nie powinna być zobowiązana do ponoszenia dalszej odpłatności za pobyt Z. B. w DPS z uwagi na fakt, że syn B. B. od stycznia br. kwalifikuje się do ponoszenia odpłatności w wysokości pełnej różnicy między średnim kosztem utrzymania, a opłatą mieszkańca.

W związku z powyższymi ustaleniami decyzją z dnia [...] stycznia 2012 r. nr [...], działający z upoważnienia Prezydenta Miasta S. Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w S. w pkt 1) zobowiązał B. B. do zapłaty kwoty 6. 435,52 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych zastępczo przez Miasto S. na poczet opłat za pobyt Z. B. w Domu Pomocy Społecznej "K" w S. w okresie od [...] września 2011 r. do [...] stycznia 2012 r., w pkt 2) ustalił termin płatności kwoty określonej w pkt 1 - w ciągu 30 dni od daty otrzymania decyzji, w pkt 3) określił, że należności od [...] lutego 2012 r. w wysokości 1. 294,67 zł należy regulować do dnia 15 każdego miesiąca, za który należna jest opłata, przy czym należność za miesiąc luty 2012 r. należy regulować w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się decyzji.

Od decyzji powyższej odwołanie złożył B. B. i zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 103 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na ustaleniu wysokości odpłatności za pobyt Z. B. w DPS bez uwzględnienia możliwości finansowych obowiązanego oraz ponoszonych przez niego wydatków w drodze jednostronnego oświadczenia woli, bez dokonania z odwołującym jakichkolwiek ustaleń w tym przedmiocie,

- art. 61 ust. 1 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej, poprzez jego niezastosowanie i wydanie decyzji nakazującej odwołującemu ponoszenie pełnego miesięcznego kosztu utrzymania Z. B., tj. kwoty stanowiącej różnicę między średnio miesięcznym kosztem utrzymania mieszkańca Domu, a należnością uiszczaną przez Z. B., mimo że z umów przedstawionych obowiązanemu z dnia [...] listopada 2011 r. oraz [...] stycznia 2012 r. wynika, że Gmina S. nie zamierzała partycypować w kosztach utrzymania Z. B. w DPS lecz dążyła do obciążenia odwołującego w drodze umowy, pełną odpłatnością, wypaczając tym samym istotę naruszonego przepisu,

- art. 104 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, poprzez błędną jego wykładnię, polegającą na przyjęciu, że wysokość należności, podlegającej zwrotowi z tytułu poniesionych wydatków przez Gminę za pobyt w domu pomocy społecznej oraz termin zwrotu tej należności, ustala się w drodze decyzji administracyjnej, podczas gdy przepis ten, ma wyłącznie zastosowanie do wydatków na określone formy pomocy, wymienione w przepisie art. 96 cytowanej ustawy oraz świadczenia nienależnie pobrane i w związku z tym, nie może on stanowić podstawy prawnej, do wydania decyzji, zobowiązującej do zwrotu określonej kwoty, wniesionej zastępczo przez Gminę za pobyt w domu pomocy społecznej,

- art. 64 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej w zw. z art. 11 kpa oraz art. 7 kpa, poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż naruszony przepis ma wyłącznie zastosowanie do osób zobowiązanych do wnoszenia opłaty na podstawie, zawartej z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej, umowy i w konsekwencji, niewszczęcie z urzędu postępowania w sprawie zwolnienia odwołującego z odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej, w sytuacji gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że zachodzą podstawy do częściowego zwolnienia obowiązanego, od obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania Z. B. w DPS,

2. naruszenie przepisów postępowania:

- art. 8 kpa w zw. z art. 9 kpa, mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na dokonaniu zmiany warunków mieszkalnych Z. B. w DPS, tj. przeniesienie go z pokoju kilkuosobowego do pokoju jednoosobowego, skutkującego zwiększeniem kosztów utrzymania, bez porozumienia z obowiązanym oraz na jednostronnym narzuceniu obowiązanemu warunków umów w przedmiocie ustalenia odpłatności za pobyt Z. B. w DPS, tj. nałożeniu na odwołującego obowiązku ponoszenia całości kosztów utrzymania Z. B. w DPS, stanowiącej różnicę między średnio miesięcznym kosztem utrzymania w ww. domu, ustalonym zarządzeniem Prezydenta Miasta S., a kwotą uiszczaną przez mieszkańca domu, a także polegające na zawarciu w treści ww. umów zapisu, iż umowy miały obowiązywać wstecz od dnia [...] września 2011 r., co pozostaje w sprzeczności z art. 3531 k.c.,

- art. 11 kpa mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na niewyjaśnieniu odwołującemu przesłanek, jakimi kierował się organ administracji I instancji, obciążając obowiązanego w drodze umowy, pełną odpłatnością za pobyt Z. B. w DPS, przy jednoczesnym braku partycypacji Gminy S. w obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania ww. oraz uznając, iż do grudnia 2011 r. odwołujący nie kwalifikował się do ponoszenia odpłatności w wysokości pełnej różnicy między średnim kosztem utrzymania, a opłatą mieszkańca, natomiast już od stycznia 2012 r. powyższy obowiązek alimentacyjny spoczywał na odwołującym,

- art. 77 § 1 kpa mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na nierozpatrzeniu w sposób wyczerpujący zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięciu, zarówno na etapie zawarcia umowy o ponoszeniu odpłatności za pobyt Z. B. w DPS, jak również w chwili wydania zaskarżonej decyzji, kwestii comiesięcznych wydatków ponoszonych przez odwołującego oraz członków jego gospodarstwa domowego, związanych z zaspokajaniem podstawowych potrzeb życiowych oraz pominięciu okoliczności tego rodzaju, że Z. B. w okresie od [...] do [...] października 2011 r. przebywał w Samodzielnym Szpitalu Wojewódzkim w S. i w związku z powyższym organ administracji I instancji, nie miał podstaw do obciążenia odwołującego kosztami pobytu pozwanego w DPS "K." we wskazanym powyżej okresie,

- art. 77 § 1 kpa, mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, poprzez wydanie przedmiotowej decyzji, w oparciu o niepełny materiał dowodowy, zawierający braki polegające na nieudokumentowaniu rzeczywiście poniesionych kosztów na utrzymanie Z. B. w DPS w wysokości 6. 543,52 zł w okresie od [...] września 2011 r. do [...] stycznia 2012 r., co potwierdza treść uzasadnienia skarżonej decyzji.

Powołując się na powyższe zarzuty odwołujący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i zwolnienie go w części z obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania Z. B. w DPS "K" w S. i ustalenie wysokości odpłatności na kwotę 550 zł miesięcznie.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. decyzją z dnia [...]marca 2012 r. nr [...] uchyliło zaskarżoną decyzję w części dotyczącej określenia wysokości należności od [...] lutego 2012 r. w kwocie 1. 294,67 zł i terminu płatności tej należności (pkt 3 sentencji decyzji) i umorzyło postępowanie organu I instancji w tej części, w pozostałym zakresie decyzję utrzymało w mocy. W uzasadnieniu decyzji podano, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika bezspornie, że od dnia [...] września 2011 r. Z. B. - ojciec B. B. — przebywa w Domu Pomocy Społecznej "K." w S. Za pobyt Z. B. w tym Domu opłatę w wysokości 70% swoich dochodów ponosi Z. B. Do dnia [...] grudnia 2011 r. wnosił on opłatę w kwocie 866,89 zł, a od [...] stycznia 2012 r. w kwocie 1. 170,53 zł. Opłata ta nie pokrywała pełnego kosztu utrzymania w Domu Pomocy Społecznej, który zgodnie z Zarządzeniem nr [...] Prezydenta Miasta S. z dnia [...] lutego 2011 r. w sprawie ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w Domu Pomocy Społecznej "K." w S. (Dz.Urz. Woj. Podl. Nr 58, poz. 693) - wynosi 2. 465,20 zł. B. B., jako zstępny Z. B., jest osobą obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt ojca w domu pomocy społecznej. Według poczynionych przez organ I instancji ustaleń spełniał on też kryterium dochodowe, określone w art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy do ponoszenia takiej opłaty, bowiem dochód na osobę w jego rodzinie we wrześniu 2011 r. (a więc w dacie umieszczenia ojca w dps) wyniósł 2. 595,25 zł i był wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (tj. 1053 zł). Organ podał, że mimo wykazywanych przez B. B. wahań wysokości dochodu jego i małżonki w poszczególnych miesiącach 2011 r., kryterium to spełnione było w całym okresie pobytu ojca w dps, jak również w dacie wydawania zaskarżonej decyzji. Faktem również jest, co potwierdza sam zainteresowany, że nie podpisał on umowy, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2 ustawy, z Dyrektorem MOPS w S. co do wysokości opłaty za pobyt jego ojca w dps i opłat za pobyt ojca w Domu Pomocy Społecznej "K" w S. nie uiszczał. Zatem Gmina Miasto S. obowiązana była zastępczo ponieść opłaty za pobyt Z. B. w Domu Pomocy Społecznej. Wobec tego Gmina Miasto S. posiadała, z mocy art. 61 ust. 3 ustawy, prawo dochodzenia od osób zobowiązanych zwrotu tych wydatków. Dlatego też na podstawie art. 104 ust. 3 ustawy należało w drodze decyzji ustalić wysokość należności podlegających zwrotowi oraz termin ich zwrotu. Według przedstawionego w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wyliczenia B. B. zobowiązany jest do zwrotu wydatków poniesionych przez Gminę Miasto S. do wysokości opłaty jaką obowiązany był ponosić za pobyt ojca w dps, wyliczonej zgodnie z przepisem art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy tj. w kwocie 1.542,25 miesięcznie za okres od [...] września 2011 r. do [...] grudnia 2011 r. oraz w wysokości 1.294,67 zł miesięcznie od [...] stycznia 2012 r. Łącznie za okres od [...] września 2011 r. do [...] stycznia 2012 r. kwota do zwrotu wynosi 6. 435,52 zł (tj. 514,10 zł za wrzesień 2011 r. oraz po 1. 542,25 zł miesięcznie za miesiące październik, listopad i grudzień 2011 r. i 1. 294,67 zł za miesiąc styczeń 2012 r.). W świetle powyższego organ odwoławczy uznał, że decyzja organu I instancji odnośnie wysokości należności podlegającej zwrotowi oraz terminu zwrotu tej należności (pkt 1 i 2 sentencji) jest zgodna z obowiązującym prawem i ustalonym stanem faktycznym. Natomiast jako pozbawioną podstawy prawnej SKO oceniło tę część zaskarżonej decyzji - zawartą w pkt 3 sentencji decyzji - w której organ I instancji orzekł o ustaleniu wysokości należności od [...] lutego 2012 r. w wysokości 1. 294,67 zł i terminie płatności tych należności. Po pierwsze dlatego, że dotyczyło to okresu przyszłego, a więc nie mogło być jeszcze mowy o zwrocie poniesionych wydatków. Po wtóre, dlatego że w tej części rozstrzygnięcia (pkt 3 sentencji decyzji) w istocie organ I instancji ustalił wysokość opłaty za pobyt Z. B. w DPS "K" w S., a do tego nie posiadał umocowania w obowiązującym stanie prawnym. Zgodnie bowiem z art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej wysokość tej opłaty ustala się w drodze umowy ze zstępnym w trybie art. 103 ust. 2 ustawy. W takiej sytuacji decyzja w części objętej pkt 3 sentencji, jako naruszająca prawo, podlegał uchyleniu, a postępowanie organu I instancji w tym zakresie, jako bezprzedmiotowe, podlegało umorzeniu.

Odnosząc się do zarzutów odwołania SKO stwierdziło, że nie zasługują one na uwzględnienie. Podano, że przede wszystkim wskazywane naruszenia prawa materialnego są chybione z uwagi na to, że przedmiotem rozstrzygnięcia zaskarżoną decyzją organu I instancji nie jest ustalenie dla B. B. opłaty za pobyt jego ojca w Domu Pomocy Społecznej "K" w S., a ustalenie wysokości i terminu zwrotu wydatków poniesionych zastępczo przez Gminę Miasto S. tytułem opłaty za pobyt ojca odwołującego w ww. Domu. Zatem organ I instancji nie mógł stosować ani art. 103 ust. 2 ustawy, ani przepisów art. 61 i 64 ustawy dotyczących ustalania wysokości opłaty za pobyt w dps i zwalniania z tej odpłatności. Jako niezasadne uznano również zarzuty dotyczące naruszenia art. 8, 9 i 11 i 77 § kpa, bowiem kwestie organizacyjne obowiązujące w domu pomocy społecznej, tj. umieszczenie osoby w pokoju jednoosobowym, ustalenie kosztu pobytu osoby w dps, czy niewłaściwe, zdaniem odwołującego, zapisy umowy przedłożonej zobowiązanemu do podpisu, nie należą do kompetencji organu administracji rozstrzygającego w przedmiocie zwrotu wydatków poniesionych zastępczo z tytułu opłat za pobyt w dps. Ponadto podano, że organ I instancji w okresie od [...] września 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. nie obciążył odwołującego pełną kwotą, jaką Gmina Miasto S. poniosła za pobyt Z.B. w DPS, a jedynie kwotą ograniczoną do wysokości opłaty, jaką pozwalały obciążyć zstępnego osoby umieszczonej w dps (czyli uwzględniając, że kwota dochodu na osobę w rodzinie po wniesieniu opłaty nie mogła być niższa niż 300 % kryterium dochodowego). Organ odwoławczy podniósł, że obliczając dochód rodziny odwołującego nie można uwzględniać wydatków gospodarstwa domowego i innych wydatków odwołującego i jego rodziny, bowiem nie pozwalają na to przepisy ustawy o pomocy społecznej, a zwłaszcza art. 8 ust. 3 i następne, gdzie określono sposób określania dochodu dla celów pomocy społecznej. Odnośnie zarzutów dotyczących niezastosowania zwolnienia z ponoszenia opłaty za pobyt w dps z powodu sytuacji materialnej i rodzinnej odwołującego, tj. przewidzianej w art. 64 ustawy, czy też z powodu nie przebywania przez kilkanaście dni października 2011 r. w DPS ojca odwołującego, organ odwoławczy podał, że nie miał do tego umocowania prawnego w ramach niniejszego postępowania, bowiem niniejsze postępowanie nie dotyczy ustalenia tejże opłaty. Organ podał, że z tych samych przyczyn nie jest możliwe uwzględnienie wniosku zawartego w odwołaniu o zwolnienie obowiązanego w części z obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania Z. B. i ustalenie odpłatności ponoszonej przez skarżącego na kwotę 550 zł miesięcznie. Wskazano, że zastosowanie ulgi w spłacie ustalonych przedmiotową decyzją należności może nastąpić na wniosek odwołującego lub na wniosek pracownika socjalnego złożony do Dyrektora MOPS w S. na podstawie art. 104 ust. 4 ustawy. Natomiast kwestia odpłatności za pobyt ojca strony w dps w okresach przyszłych może być przedmiotem odrębnego postępowania w ramach ustalania wysokości tej odpłatności w drodze umowy z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej na podstawie art. 103 ust. 2 ustawy.

Od decyzji tej B. B. złożył skargę do sądu administracyjnego i zarzucił naruszenie:

- art. 59 ust. 1 oraz art. 61 i ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, przez nałożenie na skarżącego obowiązku zwrotu wydatków poniesionych zastępczo przez Miasto S., bez koniecznego uprzedniego określenia decyzją administracyjną, obowiązku uiszczenia opłaty i jej wysokości przez skarżącego, co miało wpływ na wynik sprawy,

- art. 61 ust. 1 ustawy, przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i w związku z tym wyliczenie kwoty, jaką winien uiszczać zobowiązany (rozstrzygnięcie sprawy) w sposób nieprawidłowy - przez samo tylko odjęcie od kwoty stanowiącej średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca DPS kwoty stanowiącej 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie oraz kwoty uiszczanej przez Z. B., bez uwzględnienia sytuacji życiowej i majątkowej oraz wydatków zobowiązanego,

- art. 104 § 2 kpa, przez jego niewłaściwe zastosowanie, przez niewłaściwe określenie przedmiotu rozstrzygnięcia i istoty sprawy,

- art. 64 pkt 2 i 104 ust. 4 ustawy w zw. z art. 7, art. 77 i art. 80 kpa, przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, przez uznanie, że warunkiem umożliwiającym zastosowanie w odniesieniu do skarżącego dobrodziejstw wynikających z obu wskazanych przepisów ustawy jest uprzednie zawarcie umowy dotyczącej ponoszenia opłat, w sytuacji, gdy już w toku ustalania obowiązku zwrotu, organ obowiązany jest uwzględniać okoliczności uzasadniające żądanie zwrotu, czego jednak nie uczynił,

- art. 103 ust. 2 i art. 104 ust. 3 w zw. z art. 107 ust. 1 ustawy i w zw. z art. 8, 7, 77 i 107 kpa, przez ich niezastosowanie i brak uwzględnienia wysokości wydatków i dochodów skarżącego zarówno podczas ustalania w drodze umowy wysokości wnoszonej przez niego opłaty za pobyt ojca skarżącego w domu pomocy społecznej, jak i przy wydawaniu decyzji o zwrocie wydatków, mimo uprzedniego przeprowadzenia wywiadu środowiskowego służącego ustaleniu sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej zobowiązanego, a w konsekwencji nieprawidłowe przeprowadzenie postępowania dowodowego;

- art. 104 ust. 4 ustawy przez jego niezastosowanie i brak zastosowania wobec skarżącego dobrodziejstw wynikających z tego przepisu mimo występowania w sprawie przypadku szczególnie uzasadnionego;

- art. art. 8 ust. 3 ustawy przez jego błędną wykładnię skutkującą uznaniem, że obliczając dochód rodziny skarżącego na podstawie tego przepisu nie można uwzględniać wydatków gospodarstwa domowego i innych wydatków;

- art. 11 kpa, mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na niewyjaśnieniu skarżącemu przesłanek, jakimi kierował się organ administracji I instancji, obciążając go w drodze umowy pełną odpłatnością za pobyt Z. B. w DPS, przy jednoczesnym braku partycypacji Gminy S. w obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania ww. oraz uznając, iż do grudnia 2011 r. skarżący nie kwalifikował się do ponoszenia odpłatności w wysokości pełnej różnicy między średnim kosztem utrzymania a opłatą mieszkańca, natomiast już od stycznia 2012r obowiązek ten spoczywał na skarżącym;

- art. 77 § 1 kpa, co miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na nierozpatrzeniu w sposób wyczerpujący zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięciu okoliczności, że Z. B. w okresie od dnia [...] do dnia [...]października 2011 r. nie przebywał w DPS i w związku z powyższym brak było podstaw do obciążenia skarżącego kosztami pobytu ojca w DPS we wskazanym powyżej okresie.

Wskazując na powyższe naruszenia skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji organu I instancji oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Organ w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie i generalnie podtrzymał swoje stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył co następuje.

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem jej zarzuty i argumenty nie podważają legalności zaskarżonej decyzji.

Przedmiotem kontroli Sądu w sprawie niniejszej jest rozstrzygnięcie zobowiązujące B. B. – syna Z. B. do zwrotu wydatków poniesionych zastępczo przez Miasto S. na poczet opłat za pobyt Z. B. w Domu Pomocy Społecznej "K" w S. w okresie od [...] września 2011 r. do [...] stycznia 2012 r.

Podstawę materialnoprawną tego rozstrzygnięcia stanowił przepis art. 61 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. nr 175, poz. 1362 ze zm.) zwanej dalej ustawą.

Podmioty zobowiązane do ponoszenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej wymienia przepis art. 61 ust. 1 ustawy w punktach od 1 do 3, ustanawiając jednocześnie kolejność ponoszenia przez te podmioty owej odpłatności. W punkcie pierwszym ustawodawca wymienia mieszkańca domu, a w przypadku osób małoletnich jego przedstawiciela ustawowego, w drugim małżonka i zstępnych przed wstępnymi, a w punkcie trzecim gminę, z której osoba został skierowana do domu pomocy społecznej.

Jednocześnie w ustępie 2 art. 61 ustawy ustawodawca określa granice obciążenia poszczególnych grup podmiotów odpłatnością za pobyt w domu pomocy społecznej. Powołany przepis ustawy o pomocy społecznej stanowi bowiem, że mieszkaniec domu (przedstawiciel ustawowy małoletniego mieszkańca) ponosi odpłatność w wysokości nie większej niż 70% swojego dochodu (dochodu małoletniego dziecka). Przepis ma funkcję ochronną. Nie pozwala na bezwzględne żądanie całości opłaty od mieszkańca, którego dochody własne odbiegają od średniego kosztu utrzymania mieszkańca domu pomocy społecznej. Jeżeli kwota odpowiadająca 70% dochodu własnego mieszkańca nie pokrywa pełnej opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, następuje ustalenie podmiotów zobowiązanych do jej uiszczenia z kręgu wskazanego w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Małżonek oraz zstępni i wstępni ponoszą odpłatność stosownie do treści umowy zawartej z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej (powiatowego centrum pomocy rodzinie). W sytuacji, gdy nie dojdzie do zawarcia umowy, odpłatność ww. osób jest ustalana decyzją, przy czym ustawodawca w art. 61 ust. 2 ustawy zastrzega, że decyzyjne obciążenie małżonka i krewnych w linii prostej, kosztami pobytu osoby bliskiej w domu pomocy, może nastąpić jedynie wtedy, gdy dysponują oni dochodem przewyższającym 300% kryterium dochodowego (osoby samotnie gospodarującej lub na osobę w rodzinie), albowiem na koszty pobytu małżonka lub krewnego w linii prostej w domu pomocy społecznej może być przeznaczona nadwyżka ponad 300% kryterium dochodowego na osobę

w rodzinie lub osoby samotnie gospodarującej. Natomiast gmina (z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej) ponosi odpłatność w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez podmioty wymienione punktach 1 i 2, tj. samego mieszkańca oraz jego małżonka czy krewnych w linii prostej.

Jednocześnie w art. 61 ust. 3 ustawy ustawodawca zastrzegł, że w przypadku nie wywiązywania się osób zobowiązanych ustawowo do ponoszenia kosztów pobytu w domu pomocy społecznej, opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba skierowana została do domu pomocy społecznej, przy czym gminie takiej przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków. Wspólną zasługą Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego jest określenie trybu dochodzenia zwrotu poniesionych przez gminę opłat. Odpowiadając na pytanie prawne Sądu Okręgowego, Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 29 września 2009 r. (sygn. akt III CZP 77/09 – OSNC 2010/5/66, Lex nr 522992) stwierdził, iż niedopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o zwrot wydatków poniesionych zastępczo przez gminę w przypadku niewywiązywania się z obowiązku opłat za pobyt w domu pomocy społecznej przez osoby, o których mowa w art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż: "Ustawodawca przewidział jednak mechanizm efektywnej realizacji tego obowiązku, stosownie bowiem do art. 104 ust. 3 u.p.s., wysokość należności podlegającej zwrotowi oraz termin zwrotu tej należności ustala się w drodze decyzji administracyjnej, poprzedzonej oceną sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej zobowiązanego (art. 107 ust. 1 u.p.s.). Według zaś art. 104 ust. 1 u.p.s., należności

z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej z tytułu opłat określonych przepisami niniejszej ustawy oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym

w administracji." Podobne stanowisko zajął także Naczelny Sąd Administracyjny

w Warszawie w wyroku z dnia 15 stycznia 2010 r. (sygn. akt I OSK 1171/09, Lex nr 594941) stwierdzając, że: "Zawarcie umowy, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2 u.p.s., służy jedynie określeniu wysokości opłaty wnoszonej za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, natomiast sam obowiązek uiszczania opłat wynika z mocy ustawy, a nie z umowy. Skoro więc obowiązek członków rodziny osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej, polegający na wnoszeniu związanych z tym opłat wynika wprost z art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s., to w sytuacji uchylania się od tego obowiązku przez osoby zobowiązane, gmina, która zastępczo poniosła wydatki, może egzekwować ich zwrot na drodze administracyjnej. Właściwą drogą wyegzekwowania takich należności przez gminę, jest wydanie decyzji na podstawie art. 104 ust. 3, w związku z art. 61 ust. 3 u.p.s." (tak również wyrok NSA z dnia

14 września 2011 r., sygn. akt I OSK 666/11 opubl. w CBOIS na stronie www.nsa.gov.pl). Aktualnie nie ma zatem wątpliwości, iż przysługujące gminie na mocy art. 61 ust. 3 ustawy, prawo dochodzenia zwrotu poniesionych wydatków na opłaty zastępcze realizowane jest w drodze postępowania administracyjnego, poprzez wydanie decyzji nakazującej zwrot sumy poniesionej tytułem opłaty wniesionej zastępczo.

Przenosząc te ogólne uwagi na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, że w sposób prawidłowy określono wysokość i termin płatności podlegających zwrotowi wydatków poniesionych przez Gminę Miasto S. z tytułu opłat za pobyt Z. B. w Domu Pomocy Społecznej.

Z. B. przebywa w DPS od [...] września 2011 r. Za pobyt w tym domu samodzielnie ponosi opłatę w wysokości 70% swoich dochodów. Do dnia [...] grudnia 2011 r. wnosił on opłatę w kwocie 866,89 zł, a od [...] stycznia 2012 r., w związku ze wzrostem dochodu, w kwocie 1. 170,53 zł. Z uwagi na to, że kwota ta nie pokrywała pełnego kosztu utrzymania w Domu Pomocy Społecznej, który zgodnie z Zarządzeniem nr [...] Prezydenta Miasta S. z dnia [...] lutego 2011 r. w sprawie ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w Domu Pomocy Społecznej "K." w S. (Dz.Urz. Woj. Podl. Nr 58, poz. 693) - wynosi 2. 465,20 zł, prawidłowo przyjęto, że B. B., jako zstępny Z. B., jest osobą obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt ojca w domu pomocy społecznej. W ocenie Sądu organy również prawidłowo ustaliły, w oparciu o przeprowadzony wywiad środowiskowy, że spełniał on też kryterium dochodowe, określone w art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy do ponoszenia takiej opłaty, bowiem dochód na osobę w jego rodzinie we wrześniu 2011 r. (a więc w dacie umieszczenia ojca w dps) wyniósł 2. 595,25 zł i był wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (tj. 1053 zł). Z uwagi na to, że nie podpisał on umowy, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2 ustawy, z Dyrektorem MOPS w S. co do wysokości opłaty za pobyt jego ojca w dps i opłat tych nie uiszczał, Gmina Miasto S. obowiązana była zastępczo ponieść te opłaty. W konsekwencji z mocy art. 61 ust. 3 ustawy, Gmina uzyskała prawo dochodzenia od zobowiązanego – B. B. zwrotu tych wydatków. W ocenie Sądu wysokość opłaty jaką skarżący zobowiązany był ponosić za pobyt ojca w dps, wyliczono zgodnie z przepisem art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy tj. w kwocie 1.542,25 miesięcznie za okres od [...] września 2011 r. do [...] grudnia 2011 r. oraz w wysokości 1.294,67 zł miesięcznie od [...] stycznia 2012 r. Łącznie za okres od [...] września 2011 r. do [...] stycznia 2012 r. kwota do zwrotu wynosi 6. 435,52 zł (tj. 514,10 zł za wrzesień 2011 r. oraz po 1. 542,25 zł miesięcznie za miesiące październik, listopad i grudzień 2011 r. i 1. 294,67 zł za miesiąc styczeń 2012 r.). Zasadnie również organ odwoławczy umorzył postępowanie w zakresie zwrotu należności od [...] lutego 2012 r. w wysokości 1. 294,67 zł, albowiem jak słusznie wskazano dotyczy to okresu przyszłego, a więc nie mogło być jeszcze mowy o zwrocie poniesionych wydatków.

Legalności zaskarżonej decyzji nie podważają zarzuty skargi. Główny zarzut dotyczy naruszenia art. 59 ust. 1 oraz art. 61 ust. 3 ustawy, przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, przez nałożenie na skarżącego obowiązku zwrotu wydatków poniesionych zastępczo przez Miasto S., bez uprzedniego określenia decyzją administracyjną, obowiązku uiszczenia opłaty i jej wysokości przez skarżącego. Skarżący powołując się na wyrok WSA w Białymstoku z dnia 22 grudnia 2011 r. sygn. akt II SA/Bk 636/11 wywiódł, że wydanie decyzji na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy, określającej osoby zobowiązane do ponoszenia opłaty i ustającej wysokość opłaty przypadającej dla poszczególnych osób jest warunkiem zgodnego z prawem zastosowania mechanizmu wnoszenia opłat zastępczych przez gminę. Zdaniem skarżącego już z uwagi na brak wydania w stosunku do niego decyzji administracyjnej o ustaleniu opłaty za pobyt w DPS przewidzianej w art. 59 ust. 1 ustawy, powinno skutkować tym, że kwestionowana decyzja o zwrocie wydatków powinna być uchylona. Skład orzekający w sprawie niniejszej nie podziela stanowiska Sądu wyrażonego w wyroku z [...] grudnia 2011 r. i tym samym powyższy zarzut uznaje za bezzasadny. Sąd w tym zakresie podziela w pełni stanowisko organu i przyjmuje, że przepisy art. 59 ust. 1 oraz art. 61 ust. 3 ustawy nie nakładają obowiązku wydania decyzji o ustaleniu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej w stosunku do osób innych niż osoba kierowana do domu pomocy społecznej. Wydanie takiej decyzji nie stanowi warunku skutecznego żądania zwrotu wydatków poniesionych zastępczo przez gminę z tytułu tych opłat. Przyjąć bowiem należy, że obowiązek ponoszenia opłaty za pobyt krewnego w dps wynika z mocy samej ustawy, po ziszczeniu się okoliczności określonych w art. 61 ust. 1 ustawy, czyli wówczas, gdy mieszkaniec domu i ewentualnie jego małżonek nie ponoszą pełnej odpłatności. Natomiast wysokość opłaty obciążającej zstępnego osoby umieszczonej ustalana jest, z mocy art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy, w drodze umowy na zasadach określonych w art. 103 ust. 2 ustawy. To w trakcie negocjowania treści zawieranej umowy powinny być uwzględnione okoliczności dotyczące sytuacji dochodowej i możliwości zobowiązanego oraz ewentualnych zwolnień o jakich mowa w art. 64 ustawy. W przypadku gdy osoby zobowiązane do ponoszenia opłaty nie wywiązują się ze swego obowiązku, opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do dps. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków - art. 61 ust. 3 ustawy. Natomiast art. 59 ust. 1 ustawy określa właściwość rzeczową i miejscową organów pomocy społecznej do wydawania decyzji w sprawach kierowania, umieszczania w dps oraz ustalania opłaty za pobyt w dps w stosunku do osoby kierowanej. Podzielić należy stanowisko organu, że gdyby przyjąć, iż indywidualizacja obowiązku zstępnych ma również nastąpić w drodze decyzji administracyjnej wydawanej na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy, to powstaje pytanie kiedy taka decyzja miałaby być wydana oraz w jakiej sytuacji zawierana byłaby ze zstępnymi umowa dotycząca wysokości opłaty za pobyt krewnego w dps, skoro określałaby to już decyzja administracyjna. Nadmienić przy tym należy, że według art. 61 ust. 1 ustawy osoby wymienione w pkt 2 i 3 oraz gmina nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Lektura pozostałych zarzutów skargi prowadzi do konstatacji, że dotyczą one w zasadzie braku uwzględnienia przez organy sytuacji życiowej, majątkowej oraz wydatków zobowiązanego, czym naruszono procedurę postępowania i w konsekwencji niezastosowano instytucji zwolnienia z obowiązku wnoszenia opłaty za pobyt w dps - art. 64 pkt 2 czy też instytucji odstąpienia od żądania zwrotu takiej opłaty - 104 ust. 4 ustawy. Okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej, majątkowej nie mają znaczenia dla ustalenia obowiązku ponoszenia opłaty przez zobowiązanego. Mogą natomiast stanowić podstawę do wydania przez organ administracji rozstrzygnięcia o zwolnieniu z obowiązku ponoszenia w całości lub w części ustalonej opłaty na podstawie art. 64 ustawy (wyrok WSA Warszawie z dnia 07 września 2011 r. sygn. akt VIII SA/Wa 228/11). W przedmiotowej sprawie sposób liczenia dochodu rodziny skarżącego znajduje oparcie w ustawie o pomocy społecznej. Przepis art. 6 pkt 4 ustawy zawierający definicję dochodu rodziny, art. 8 zawierający w ust. 3 definicję dochodu oraz w ust. 1 kryterium dochodowego, należą do przepisów ogólnych (zawarte są w Dziale I Przepisy ogólne", Rozdziale l "Zasady ogólne i zakres podmiotowy ustawy") mających zastosowanie do wszystkich spraw rozpoznawanych na podstawie ustawy o pomocy społecznej, dlatego, wbrew twierdzeniom skarżącego, mają one zastosowanie również przy ustalaniu wysokości należności podlegających zwrotowi na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 ustawy. Natomiast uwzględnienie okoliczności podnoszonych przez skarżącego odnośnie wysokości wydatków jego rodziny oraz sytuacji zdrowotnej, może nastąpić w odrębnym postępowaniu dotyczącym zastosowania ulg w spłacie przedmiotowej należności, na podstawie art. 64 lub art. 104 ust. 4 ustawy.

Wobec niepotwierdzenia zarzutów skargi oddalono ją na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami (t.j. Dz.U. nr 2012, poz. 270).