III SA/Wa 3009/11

Uzasadnienie

Skarżąca – R. Sp. z o.o. w W., 31 marca 2011 r. złożyła wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie podatku od towarów i usług.

Przedstawiła następujące zdarzenie przyszłe: Skarżąca jest utworzoną w Polsce spółką celową, która zgodnie z zamierzeniami weźmie udział w programie sekurytyzacji dotyczącym wierzytelności wynikających z kredytów samochodowych udzielonych przez G. S.A. ("Bank"). Przedmiotem wierzytelności są roszczenia Banku w stosunku do kredytobiorców o zwrot kredytów samochodowych wraz z należnymi odsetkami w terminach określonych w umowach kredytowych. Ponieważ spłata tych kredytów i należnych odsetek rozłożona jest na kilka lat, celem planowanej transakcji sekurytyzacyjnej będzie uzyskanie przez Bank odpowiedniego finansowania w wyniku zbycia wierzytelności na rzecz Skarżącej.

Bank zawrze z Skarżącą umowę sekurytyzacji własnych wierzytelności, w wykonaniu której Skarżąca zapewni mu dostarczenie środków finansowych przed terminem wymagalności przedmiotowych wierzytelności i wynikających z nich odsetek. Uzyskanie przez Bank finansowania przed wymagalnością wierzytelności będzie zatem istotą i celem sekurytyzacji. Sekurytyzacja zostanie przeprowadzona w ten sposób, że na podstawie umowy o sekurytyzację wierzytelności Bank dokonywać będzie na rzecz Skarżącej odpłatnego zbycia określonych pakietów wierzytelności kredytowych wynikających z udzielonych kredytów samochodowych. W zamian otrzyma wynagrodzenie ustalone przez strony w oparciu o określoną metodę wyceny, uwzględniające wartość nominalną kwoty głównej wierzytelności i kwotę odsetek należnych od kredytobiorców z tytułu tych wierzytelności oraz odpowiednią metodę dyskonta. Pomimo przeniesienia wierzytelności na Skarżącą, ich ekonomicznym "właścicielem" pozostanie Bank, w którego bilansie będą one w dalszym ciągu będą ujęte jako jego aktywa.

Ponieważ to Bank, jako że udzielił kredytów samochodowych, posiada pełną wiedzę na ich temat oraz o kredytobiorcach, terminach spłat, zasadach wyliczania odsetek, etc., ze względów operacyjnych i praktycznych, w dalszym ciągu będzie on zajmował się obsługą administracyjną zobowiązań kredytowych wynikających z wierzytelności. W konsekwencji, kredytobiorcy spłacać będą kredyty i odsetki na rachunek Banku, choć w określonych sytuacjach mogą być zobowiązani do spłaty wierzytelności i odsetek bezpośrednio na rachunek Skarżącej. Bank zawrze ze Skarżącą umowę o obsługę sekurytyzowanych wierzytelności ("umowa serwisowa"), na podstawie której będzie obsługiwał te wierzytelności, zajmując się administracją kredytów, zbieraniem wpłat od kredytobiorców, prowadzeniem dokumentacji dotyczącej wierzytelności, monitorowaniem terminowości spłat, wzywaniem kredytobiorców do zapłaty zaległych rat kredytowych, itd. Środki uzyskane przez Bank w wyniku spłaty kredytów i odsetek będą przekazywane na rachunek Skarżącej na zasadach i w terminach ustalonych przez strony. W zamian za świadczone usługi Bank będzie otrzymywał od Skarżącej wynagrodzenie.

Po nabyciu wierzytelności od Banku, Skarżąca wyemituje obligacje komercyjne. Oferta ich zakupu zostanie skierowana do podmiotów instytucjonalnych, polskich i zagranicznych. Źródłem spłaty obligacji będą wierzytelności nabyte przez Skarżącą od Banku. Środki finansowe uzyskane przez Skarżącą z emisji obligacji zostaną następnie przekazane Bankowi jako zapłata ceny nabytych wierzytelności. Celem pozyskania odpowiednich środków finansowych, oprócz emisji obligacji, Skarżąca może również zaciągać pożyczki.

Skarżąca zadała pytanie, czy usługa sekurytyzacji wierzytelności kredytowych Banku świadczona przez nią na rzecz Banku stanowić będzie usługę zwolnioną z podatku od towarów i usług?

Zdaniem Skarżącej, na pytanie powyższe należy odpowiedzieć twierdząco. W ramach tej usługi Skarżąca wykona szereg ściśle powiązanych ze sobą czynności, które składać się będą na jedną kompleksową świadczoną przez nią usługę, mającą na celu zapewnienie Bankowi finansowania. Aktywa Banku o niskim stopniu płynności (wierzytelności) trafią na rynek kapitałowy w zmienionej formie w postaci aktywów o wyższym stopniu płynności (obligacji). W rezultacie Bank poprawi swoją płynność finansową. Istotą planowanej sekurytyzacji będzie zatem nie samo zbycie wierzytelności Banku na rzecz Skarżącej, lecz faktycznie uzyskanie przez Bank odpowiedniego finansowania przed terminem wymagalności wierzytelności.

W opinii Skarżącej, powyższa usługa sekurytyzacji faktycznie stanowić będzie usługę udzielania pożyczek pieniężnych, zwolnioną od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) – dalej: "u.p.t.u.". Zastosowanie tego przepisu nie powinno być bowiem ograniczane tylko do zapewniania finansowania na podstawie umowy kredytu lub umowy pożyczki w rozumieniu Kodeksu cywilnego i Prawa bankowego. Powinien być on stosowany także w przypadku zapewnienia finansowania na podstawie innych instrumentów finansowych, jak emisja obligacji, czy też sekurytyzacja wierzytelności, która – biorąc pod uwagę cel i istotę tej transakcji – jest instrumentem finansowym analogicznym do kredytu lub pożyczki pieniężnej sensu stricto.

Celem dokonanej od 1 stycznia 2011r. nowelizacji u.p.t.u., wprowadzającej powyższy przepis, nie było ograniczenie zakresu usług zwolnionych od podatku, a jedynie odejście od klasyfikowania usług w oparciu o PKWiU i przez to zapewnienie zgodności regulacji krajowych z przepisami Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U.UE.L Nr 347 poz. 1 ze zm.) – dalej: "Dyrektywa 2006/112/WE".

Skarżąca wyjaśniła, że Dyrektywa ta nie definiuje pojęcia "udzielenie kredytu" W świetle zaś orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ("TSUE") zwolnienie nie ma zastosowania tylko do kredytów udzielanych przez banki i powinno być interpretowane w sposób szeroki, obejmujący różnorakie formy finansowania. Powołała się przy tym na wyrok TSUE w sprawie C-81/91 Muys'en De Winter's Bouw-en Aannemingsbedrijf BV a Staatssecretaris van Financien, w którym pojęcie udzielenie kredytu i pośrednictwo kredytowe uznano za wystarczająco szerokie, aby objąć nim nawet odroczenie płatności ceny w umowie sprzedaży (kredyt kupiecki).

Na poparcie swojego stanowiska Skarżąca wskazała także orzecznictwo sądów administracyjnych, w świetle którego w przypadku sekurytyzacji cesja wierzytelności jest elementem szerszej (kompleksowej) usługi finansowej.

W interpretacji indywidualnej z [...] lipca 2011r. Minister Finansów, z upoważnienia którego działał Dyrektor Izby Skarbowej w W., stanowisko Skarżącej uznał za nieprawidłowe.

Wyjaśnił, że umowa cesji wierzytelności wypełnia znamiona usługi, określone w art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u., ponieważ polega na przeniesieniu prawa do wartości niematerialnych i prawnych. Z punktu widzenia nabywcy do świadczenia usług dochodzi już w momencie samego nabycia wierzytelności, obojętnie czy nabycia dokonano w celu windykacji tej wierzytelności przez samego nabywcę, czy też w celu dalszej jej odsprzedaży lub innym. Sposób wykorzystania nabytej wierzytelności może decydować o charakterze usługi, nie zaś o istocie czynności prawnej, jaką jest nabycie cudzej wierzytelności. Usługą jest nabycie wierzytelności danego podmiotu w celu jej wykorzystania do operacji prawno-podatkowych. Nabywca wierzytelności świadczy na rzecz jej zbywcy usługę pośrednictwa finansowego, której celem jest uwolnienie sprzedawcy od ciężaru egzekwowania wierzytelności.

Zdaniem Ministra Finansów, czynność nabycia przez Skarżącą wierzytelności wynikających z udzielonych przez Bank kredytów samochodowych należy więc uznać za podlegające opodatkowaniu świadczenie usług w rozumieniu przepisów u.p.t.u.

Minister Finansów wyjaśnił, że usługi dotyczące długów, co do zasady, korzystają ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 u.p.t.u. Jednakże w odniesieniu do usług, o których mowa w art. 43 ust. 15 u.p.t.u., tj. m.in. w odniesieniu do usług ściągania długów, w tym factoringu, zwolnienia tego nie stosuje się. Wyłączenie to jest zgodne z art. 13B lit. d) pkt 3 Szóstej Dyrektywy Rady (77/388/EWG) z dnia 17 maja 1977r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (Dz.U.UE.L.77.145.1 ze zm.) – dalej: "VI Dyrektywa", oraz art. 135 ust. 1 lit. d) Dyrektywy 2006/112/WE.

Usługi ściągania długów i factoringu nie zostały zdefiniowane w polskich przepisach prawa. Obejmują one m.in. skup wierzytelności w celu ich windykacji we własnym zakresie lub w celu odprzedaży. Usługa tego typu polegająca na ".wyręczeniu" klienta z czynności zmierzających do odzyskania długu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bez możliwości skorzystania ze zwolnienia. Przepisy u.p.t.u. nie uzależniają opodatkowania usług factoringu od rodzaju umowy zawartej przez strony. Na gruncie tej ustawy factoring winien być traktowany analogicznie jak cesja wierzytelności. Istota rozróżnienia usług obrotu wierzytelnościami, inkasa oraz factoringu sprowadza się do zapisów umów łączących strony przelewu wierzytelności, analizy ich treści i czynności faktycznych wynikających z tych umów.

W sytuacji opisanej we wniosku nabycie przez Skarżącą wierzytelności nie będzie czynnością określoną w art. 43 ust. 1 pkt 38 u.p.t.u. tj. usługą w zakresie udzielania pożyczek pieniężnych. Czynność ta niewątpliwie spowoduje "uwolnienie" Banku od ciężaru egzekwowania wierzytelności. Usługi wykonywane przez Skarżącą stanowią zatem czynność odzyskiwania długów wyłączoną ze zwolnienia od podatku od towarów i usług. Koncepcja odzyskiwania długów nie zależy od sposobu, w jaki odzyskiwanie się odbywa, od tego na czyją rzecz dług zostaje ściągnięty ani od sposobu pozyskania środków na finansowanie nabycia wierzytelności. Pojęcie odzyskiwania długów dotyczy jasno sprecyzowanych transakcji finansowych mających na celu uzyskanie zapłaty wierzytelności pieniężnej (pkt 77 i 78 wyroku TSUE z 26 czerwca 2003r. w sprawie C-305/01).

Reasumując Minister Finansów stwierdził, że czynność polegająca na nabyciu wierzytelności od Banku nie będzie korzystała ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38 oraz w art. 43 ust. 1 pkt 40 u.p.t.u. Powinna być opodatkowana według podstawowej stawki podatku wynoszącej 23%.

Organ interpretacyjny wyjaśnił, że przytoczone przez Skarżącą orzeczenia sądów administracyjnych potraktował jako element jej argumentacji. Jednakże nie mogły mieć one wpływu na ocenę prawną dokonaną w tej sprawie. Istnieją także inne orzeczenia sądów dotyczące nabywania nieruchomości, a ponadto postanowieniem z 29 kwietnia 2010r. sygn. I FSK 375/09 Naczelny Sąd Administracyjny przedstawił zagadnienie prawne dotyczące tej kwestii.

Skarżąca wezwała Ministra Finansów do usunięcia naruszenia prawa przez uchylenie interpretacji indywidualnej i uznanie jej stanowiska za prawidłowe.

W odpowiedzi na to wezwanie Minister Finansów stwierdził brak podstaw do zmiany interpretacji indywidualnej.

W skardze złożonej na interpretację indywidualną Skarżąca wniosła o jej uchylenie i uznanie jej stanowiska za prawidłowe. Zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego polegające na błędnej wykładni art. 43 ust. 1 pkt 38 oraz art. 43 ust. 15 pkt 1) u.p.t.u., a także naruszenie art. 120 i art. 121 § 1 Ordynacji podatkowej przez nieprawidłowe dokonanie wykładni przepisów prawa.

Uzasadniając powyższe zarzuty Skarżąca ponowiła argumentację przedstawioną we wniosku o wydanie interpretacji.

Jej zdaniem, stanowisko Ministra Finansów jest sprzeczne z charakterem świadczonych przez nią usług. Usługa sekurytyzacji stanowić będzie faktycznie usługę udzielania pożyczek pieniężnych, o której mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38) u.p.t.u. Tym samym nie może być ona uznana za usługę ściągania długów w rozumieniu art. 43 ust. 15 tej ustawy.

Skarżąca podkreśliła, że z ekonomicznego punktu widzenia otrzymanie kredytu i sekurytyzacja mają taki sam cel, tj. uzyskanie środków finansowych. Wierzytelności nabyte przez nią od Banku będą jednym z czynników niezbędnych w celu zapewnienia Bankowi finansowania. Analiza przepisów u.p.t.u. wskazuje przy tym, że ustawodawca wielokrotnie określa skutki działań podatników na gruncie podatku od towarów i usług biorąc pod uwagę raczej ekonomiczne niż formalnoprawne skutki dokonywanych transakcji, czego przykładem jest leasing finansowy traktowany jak umowy dostawy towaru, w ramach których dochodzi do przeniesienia własności.

Na poparcie swojego stanowiska Skarżąca ponownie odwołała do celu wprowadzenia nowelizacji u.p.t.u. dokonanej 1 stycznia 2011r. oraz orzecznictwa TSUE i sądów administracyjnych.

W opinii Skarżącej, sekurytyzacja jest kompleksową usługą finansową, w ramach której dojdzie do wielu skoordynowanych działań podejmowanych przez obie strony transakcji. Za nieuprawnione uznała podejście Organu interpretacyjnego polegające na rozbiciu transakcji sekurytyzacyjnej na poszczególne działania i odrębne analizowanie samego nabycia wierzytelności bez uwzględnienia ekonomicznego celu przyświecającego szeregowi czynności podejmowanych w ramach sekurytyzacji. Taki sposób analizy doprowadził Ministra Finansów do błędnego przekonania, że celem zbycia wierzytelności jest uwolnienie Banku od obowiązku egzekwowania tych wierzytelności. Tymczasem szersze spojrzenie na przedmiotową transakcję zbycia wierzytelności i uwzględnienie tego, że stanowi ona element większej całości, tj. kompleksowej usługi sekurytyzacji, prowadzi do wniosku, że istotą transakcji sekurytyzacyjnych nie jest samo zbycie wierzytelności Banku, ale uzyskanie przez Bank odpowiedniego finansowania przed terminem wymagalności wierzytelności. Dlatego też transakcje tego rodzaju należy raczej uznać za tożsame ekonomicznie z usługami udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych określonymi w art. 43 ust. 1 pkt 38 u.p.t.u.

Naruszenia art. 120 i art. 121 § 1 Ordynacji podatkowej Skarżąca upatrywała w okoliczności, że Minister Finansów wydał interpretację bez odpowiedniej podstawy prawnej, w oparciu o błędne zaklasyfikowanie usług świadczonych przez Bank do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług. Organ interpretacyjny zignorował również jednolitą linię orzecznictwa, zgodnie z którą usługi sekurytyzacji wykonywane przez nabywcę wierzytelności podlegają zwolnieniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

W odpowiedzi na skargę Minister Finansów wniósł o oddalenie skargi. Podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej interpretacji. Zarzuty skargi uznał za niezasadne.

Zgodził się ze Skarżącą, że w świetle orzecznictwa TSUE zwolnienie usług udzielania kredytów i pożyczek powinno być interpretowane w sposób szeroki, obejmując różnorakie formy finansowania danego podmiotu przez inny podmiot.

Nie zgodził się natomiast z argumentacją Skarżącej, że skoro TSUE zwolnieniem powyższym objął kredyt kupiecki, możliwe jest takie same potraktowanie nabywania wierzytelności.

Skoro w art. 43 u.p.t.u. ustawodawca stworzył szeroki katalog usług zwolnionych z podatku, należy sądzić, że gdyby jego celem było zwolnienie z podatku także innych usług, w tym usług sekurytyzacji, wskazałby je w art. 43 ust. 1 pkt 38 tej ustawy. Czego nie uczynił.

Minister Finansów wyjaśnił również, że – wbrew twierdzeniom Skarżącej – także w stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2011r. usługi sekurytyzacji nie były zwolnione od podatku.

Podniósł, iż we wniosku o wydanie interpretacji Skarżąca nie wskazywała, że świadczoną przez nią usługę sekurytyzacji traktować należy jako kompleksową usługę finansową.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

I. Kontroli Sądu poddana została interpretacja indywidualna w przedmiocie zwolnienia usługi sekurytyzacji z podatku od towarów i usług.

Skarżąca uważała, że sekurytyzacja jako usługa kompleksowa, której zasadniczym celem jest uzyskanie przez zbywcę wierzytelności kredytowych (Bank) finansowania przed terminem wymagalności tych wierzytelności, w istocie stanowi czynność udzielenia pożyczek pieniężnych, zwolnioną z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 u.p.t.u.

Minister Finansów uznał natomiast, iż nabywając wierzytelności kredytowe Skarżąca będzie świadczyła na rzecz Banku usługę ściągania długów, wyłączoną z powyższego zwolnienia oraz ze zwolnienia określonego w art. 43 ust. 1 pkt 40 u.p.t.u. na mocy art. 43 ust. 15 tej ustawy. W jego ocenie, sfinansowanie zakupu wierzytelności w drodze emisji obligacji nie ma przy tym znaczenia.

II. W świetle art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u. opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zgodnie zaś z art. 8 ust. 1 u.p.t.u. przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej (...).

Podany przez Skarżącą art. 43 ust. 1 pkt 38 ww. ustawy (w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej interpretacji) zwalnia od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Natomiast na podstawie wskazanego przez Ministra Finansów art. 43 ust. 1 pkt 40 u.p.t.u. zwalnia się od podatku usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług.

Stosownie do art. 43 ust. 15 pkt 1 u.p.t.u., zwolnienie powyższe nie mają zastosowania do czynności ściągania długów, w tym factoringu.

III. Opisując zdarzenie przyszłe Skarżąca jednoznacznie wskazała, że jako tzw. spółka celowa weźmie udział w procesie sekurytyzacji. Minister Finansów, oceniając opisane przez Skarżącą działania z punktu widzenia ich opodatkowania podatkiem od towarów i usług zobowiązany był zatem uwzględnić specyfikę tego procesu. Z treści zaskarżonej interpretacji nie wynika, aby tak się stało. Organ interpretacyjny nie wskazał nawet definicji sekurytyzacji, jaką przyjął na potrzeby udzielonej interpretacji, w istocie w ogóle nie nawiązał do tak nazwanej usługi. W tej sytuacji, całkowicie chybione jest zamieszczone w odpowiedzi na skargę twierdzenie, że we wniosku o wydanie interpretacji Skarżąca nie powoływała się na kompleksowy charakter tego rodzaju usługi. Rzeczą Ministra Finansów było dokonanie analizy tego pojęcia na potrzeby zaskarżonej interpretacji.

Przepisy prawa nie definiują sekurytyzacji. Tym niemniej proces sekurytyzacji unormowany został w ustawie z dnia 27 maja 2004r. o funduszach inwestycyjnych (Dz.U. Nr 146, poz. 1546 ze zm.). Zawieranie umów przelewu wierzytelności lub umów o subpartycypację z towarzystwem funduszy inwestycyjnych tworzącym fundusz sekurytyzacyjny albo z funduszem sekurytyzacyjnym przewiduje art. 92a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r., Nr 72, poz. 665 ze zm.). Bank może także w drodze umowy przenieść wierzytelności na niebędącą towarzystwem funduszy inwestycyjnych tworzącym fundusz sekurytyzacyjny albo funduszem sekurytyzacyjnym, spółkę kapitałową (podmiot emisyjny) w celu emisji przez ten podmiot papierów wartościowych, których zabezpieczenie stanowią sekurytyzowane wierzytelności (art. 92a ust. 3).

Sekurytyzacja jest więc pojęciem, do którego – mimo braku jego legalnej definicji – nawiązuje ustawodawca w odniesieniu wierzytelności z tytułu kredytów bankowych.

Generalnie przyjmuje się w piśmiennictwie, że sekurytyzacja jest pojęciem ekonomicznym, oznaczającym proces, którego celem jest emisja papierów wartościowych na podstawie zespołu wierzytelności (I.Raczkowska, Sekurytyzacja wierzytelności bankowych, Warszawa 2001, s. 13-14; J.Grodzicki, R.W.Kaszubski, Sekurytyzacja – aspekty prawne, Glosa nr 8/1999, s. 4-5). Jedną z jej form jest sprzedaż sekurytyzowanych aktywów (por. M.Spyra [w:] Prawo bankowe. Komentarz, pod red. Fryderyka Zolla; Kraków 2005 r., Tom II s. 19-25). Tej formie sekurytyzacji, uwzględnionej w art. 92a ust. 3 Prawa bankowego jako przelew wierzytelności, odpowiada zdarzenie przyszłe opisane przez Skarżącą. Jest ona bowiem spółką utworzoną w specjalnie tym celu, aby Bank przeniósł na nią określoną pulę wierzytelności, która to spółka wyemituje papiery wartościowe (obligacje) lub zaciągnie pożyczki, a źródło ich pokrycia będą stanowiły przedmiotowe wierzytelności.

Bez wątpienia, jak zasadnie podkreślała Skarżąca, na proces sekurytyzacji składa się szereg czynności związanych z nabywaniem wierzytelności, redystrybucją środków finansowych i ograniczeniem ryzyka niewypłacalności dłużników. Nabycie wierzytelności w tym przypadku jest więc tylko jednym z elementów szerszej, kompleksowej usługi pośrednictwa finansowego świadczonej przez Skarżącą jako spółkę celową w ramach procesu sekurytyzacji. Skład orzekający w niniejszej sprawie podzielił zatem pogląd wyrażony we wskazanych przez Skarżącą wyrokach: Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 grudnia 2010r. sygn. akt 669/10 i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 25 listopada 2009r. sygn. akt I SA/Wr 1564/09 oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 2 lutego 2007r. sygn. akt III SA/Wa 3887/06 (http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Tymczasem Minister Finansów skoncentrował się jedynie na nabyciu przez Skarżącą wierzytelności i z tego punktu widzenia rozważał możliwość zastosowania przedmiotowego zwolnienia.

Zdaniem Sądu brak jest podstaw, aby – jak to uczynił Organ interpretacyjny przypisać Skarżącej świadczenie na rzecz Banku usługi ściągania długów. Opisując zdarzenie przyszłe Skarżąca podała, że proces sekurytyzacji służyć będzie zapewnieniu Bankowi środków finansowych przed terminem wymagalności poszczególnych wierzytelności z tytułu udzielonych przezeń kredytów samochodowych. Wskazała również, że zawrze z Bankiem odrębną umowę serwisową, w ramach której to właśnie Bank, a nie Skarżąca jako spółka celowa, będzie świadczyć na jej rzecz usługi związane z obsługą sekurytyzowanych wierzytelności, w tym wzywać kredytobiorców do uiszczenia zaległych rat. Czynności te Bank będzie wykonywał za określone wynagrodzenie, płacone przez Skarżącą.

Wbrew zatem temu, co przyjął Organ interpretacyjny, z treści wniosku o wydanie interpretacji nie wynika, aby Skarżąca zamierzała zajmować się ściąganiem należności na rzecz Banku.

Ograniczając się jedynie do analizy nabywania przez Skarżącą wierzytelności Banku z tytułu kredytów samochodowych i pomijając tym samym inne aspekty procesu sekurytyzacji, Minister Finansów zajął stanowisko nieadekwatne do zdarzenia przyszłego opisanego przez Skarżącą. Skutkowało to naruszeniem art. 14c Ordynacji podatkowej, w świetle którego organ interpretacyjny dokonuje analizy okoliczności podanych we wniosku o wydanie interpretacji. W stosunku do tych tylko okoliczności wyraża następnie swoje stanowisko, które zawsze musi być jednak ustosunkowaniem się do poglądu (stanowiska) prezentowanego w danej sprawie przez wnioskodawcę na tle opisanego stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego).

Przyjęcie za podstawę zaskarżonej interpretacji wadliwych okoliczności faktycznych zdarzenia przyszłego spowodowało także niewłaściwą subsumcją normy prawa materialnego. Wbrew stanowiska Ministra Finansów, do usług sekurytyzacji nie ma zastosowania przewidziane w art. 43 ust. 15 pkt 1 u.p.t.u. wyłącznie usług ściągania długów (w tym factoringu) ze zwolnień dotyczących, generalnie rzecz ujmując – usług pośrednictwa finansowego. W ocenie Sądu, jakkolwiek jako cel planowanego procesu sekurytyzacji Skarżąca podała uzyskanie przez Bank środków finansowych, z uwagi na związek procesu sekurytyzacji z wierzytelnościami stanowiącymi "długi" oraz obligacjami skutkującymi powstaniem długu emitenta, zasadne jest ocenianie sekurytyzacji jako usługi pośrednictwa finansowego przewidzianej w art. 43 ust. 1 pkt 40 u.p.t.u., nie zaś jako swojego rodzaju pożyczki udzielonej Bankowi. Rację ma w tym względzie Minister Finansów. Jednakże wadliwość klasyfikacji sekurytyzacji przez Skarżącą nie ma znaczenia, ponieważ okoliczność, iż nie jest to usługa ściągania długów sprawia, że także przy uznaniu sekurytyzacji za usługę w rozumieniu art. 43 ust. 1 pkt 40 u.p.t.u., nie znajduje zastosowania wyłączenie określone w art.43 ust. 15 tej ustawy. Zaskarżona interpretacja wydana zatem została z naruszeniem ww. przepisów prawa materialnego. Naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy.

IV. Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż wadliwe było także stanowisko Ministra Finansów, zgodnie z którym poprzez sam fakt nabycia od Banku wierzytelności z tytułu kredytów Skarżąca miałaby świadczyć na jego rzecz usługę opodatkowaną podatkiem od towarów i usług.

Zagadnienia opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności polegającej na nabyciu wierzytelności dotyczy wyrok z 27 października 2011r. w sprawie C-93/10 Finanzamt Essen-NordOst przeciwko GFKL Financial Services AG, w którym TSUE stwierdził, że:

"Artykuł 2 pkt 1 i art. 4 Szóstej Dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania wspomnianej dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży".

Wymienionym w tym wyroku przepisom VI Dyrektywy odpowiadają art. 2 ust. 1 lit. c) oraz art. 9 ust. 1 obecnie obowiązującej Dyrektywy 2006/112/WE, a także art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 15 ust. 1 u.p.t.u. implementującej powyższe przepisy prawa unijnego. Przytoczone rozstrzygnięcie TSUE zachowuje zatem aktualność także na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 kwietnia 2012r. sygn. akt I FSK 176/12).

Skład orzekający w niniejszej sprawie podzielił pogląd wyrażony w wydanym w składzie siedmioosobowym wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 marca 2012r. sygn. akt I FPS 5/11. Jakkolwiek wyrok ten zapadł na tle stanu prawnego obowiązującego do 31 grudnia 2010r., jednakże zajęte w nim stanowisko jest adekwatne także do stanu prawnego istotnego w niniejszej sprawie.

W wyroku tym, odwołując się do przytoczonego wyżej wyroku TSUE w sprawie C-93/10, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u.

Wprawdzie przedmiotem transakcji Banku i Skarżącej mają być wierzytelności z tytułu kredytów jeszcze niewymagalnych, jednakże nie zmienia to faktu, że w świetle powyższych orzeczeń podstawowym i koniecznym warunkiem uznania transakcji za odpłatną usługę, a więc czynność opodatkowaną, jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego (bądź należnego), jako świadczenie wzajemne za wykonaną usługę.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 19 marca 2012r. wyjaśnił, iż badając konkretną transakcję poszukiwać należy strumienia pieniędzy płynącego od zbywcy do nabywcy za wykonaną usługę, czyli płynącego odwrotnie niż w przypadku umowy sprzedaży, kiedy to zapłatę za wierzytelność otrzymuje zbywca od nabywcy.

Konieczne jest również ustalenie, czy – obok transakcji kupna-sprzedaży wierzytelności – wystąpiło świadczenie usługi przez nabywcę wierzytelności na rzecz jej zbywcy za bezpośrednim wynagrodzeniem otrzymanym przez nabywcę.

Nie ulega bowiem wątpliwości, że z punktu widzenia możliwości opodatkowania usługi podatkiem od towarów i usług niezbędne jest istnienie dwóch podmiotów – usługodawcy i usługobiorcy, istnienie stosunku prawnego pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą z których jeden świadczy usługę a drugi płaci za nią wynagrodzenie, przy czym pomiędzy czynnością podlegającą opodatkowaniu (usługą), a wynagrodzeniem otrzymanym z tytułu jej wyświadczenia musi istnieć bezpośredni, czytelny i dostrzegalny związek.

Odnosząc powyższe do przeanalizowanej przez Ministra Finansów transakcji nabycia przez Skarżącą wierzytelności Banku stwierdzić należy, iż z opisu zdarzenia przyszłego przedstawionego w wniosku o wydanie interpretacji nie wynika, aby nabywca wierzytelności – Skarżąca – miała świadczyć na rzecz Banku przypisane jej usługi. W ramach umowy o sekurytyzację Bank będzie bowiem zbywał na jej rzecz wierzytelności za określoną cenę. Środków na zapłatę ceny dostarczy Skarżącej emisja obligacji lub pożyczki. Samo zatem nabycie wierzytelności – a więc czynność, z którą Minister Finansów łączył świadczenie usług przez Skarżącą – obciąży Skarżącą jedynie obowiązkiem zapłaty ceny.

Oznacza to, że nabycie przez Skarżącą wierzytelności nie może być zakwalifikowane jako usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u. Podkreślić należy ponownie, że z wniosku o wydanie interpretacji nie wynika, aby Skarżąca zobowiązywała się do ściągania długu na rzecz zbywcy w zamian za wynagrodzenie, a zatem do realizacji usługi przypisanej jej przez Organ interpretacyjny. Przeciwnie – Skarżąca wskazała, że to Bank otrzyma wynagrodzenie za obsługę sprzedanych jej wierzytelności.

We wniosku o wydanie interpretacji Skarżąca wskazała również, że za zbyte wierzytelności Bank otrzyma wynagrodzenie uwzględniające wartość nominalną kwoty głównej wierzytelności i kwotę odsetek należnych od kredytobiorców z tytułu tych wierzytelności oraz odpowiednią metodę dyskonta. W przytoczonym wyżej wyroku w sprawie C-93/10 TSUE wyjaśnił, że istniejąca różnica pomiędzy wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży, nie stanowi wynagrodzenia, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw ich spłaty i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników (pkt 23 i 25). Zdaniem Sądu, za wynagrodzenie nie może być więc uznane także dyskonto wskazane przez Skarżącą. Okoliczność, czy i na ile dana wierzytelność jest ściągalna, może bowiem wpływać na wysokość dyskonta, nie zaś na sam jego charakter.

W rezultacie, nawet przyjmując za właściwe, jak to uczynił Organ interpretacyjny, wyodrębnienie z procesu sekurytyzacji czynności nabycia przez Skarżącą wierzytelności, brak byłoby podstaw do uznania, że dojdzie do świadczenia usługi jako czynności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u., zdefiniowanej w art. 8 ust. 1 u.p.t.u. Stanowisko Ministra Finansów naruszało zatem również powyższe przepisy prawa materialnego w sposób, który miał wpływ na wynik sprawy.

V. Ponownie rozpatrując wniosek o wydanie interpretacji Minister Finansów uwzględni przedstawioną wyżej ocenę prawną.

VI. W tym stanie rzeczy Sąd uchylił zaskarżoną interpretację na podstawie art. 146 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – dalej: "p.p.s.a."

Zakres, w jakim uchylona interpretacja nie podlega wykonaniu określono w oparciu o art. 152 p.p.s.a.

Na wniosek Skarżącej, Sąd zasądził na jej rzecz koszty postępowania sądowego zgodnie z art. 200 w związku z art. 205 § 2 p.p.s.a., w kwocie równej uiszczonemu wpisowi oraz kosztom zastępstwa procesowego w wysokości określonej w § 14 ust. 2 pkt 1 lit. c) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).