I OSK 223/12
Wyrok
Naczelny Sąd Administracyjny
2012-08-02Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Czesława Nowak - Kolczyńska
Jan Paweł Tarno /sprawozdawca/
Joanna Banasiewicz /przewodniczący/Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Joanna Banasiewicz, Sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.), Sędzia del. WSA Czesława Nowak-Kolczyńska, Protokolant starszy sekretarz sądowy Anna Krakowiecka, po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2012 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. C. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 12 października 2011 r. sygn. akt III SA/Kr 228/11 w sprawie ze skargi A. C. na decyzję Wojewody Małopolskiego z dnia [...] grudnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia należności na podjęcie działalności gospodarczej oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z 12 października 2011 r., III SA/Kr 228/11 oddalił skargę A. C. na decyzję Wojewody Małopolskiego z [...] grudnia 2010 r., nr [...] w przedmiocie umorzenia jednorazowo przyznanych środków na podjęcie działalności gospodarczej z Funduszu Pracy wraz z odsetkami. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że w myśl art. 76 ust. 7 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) Starosta może po zasięgnięciu opinii powiatowej rady zatrudnienia umorzyć nienależnie pobrane świadczenie, refundację lub jednorazowo przyznane środki, o których mowa w art. 46 ust. 1, w całości albo w części, jeżeli wystąpiła jedna z przesłanek:
1) w postępowaniu egzekucyjnym lub na podstawie innych okoliczności lub dokumentów stwierdzono, że osoba lub inny podmiot, które pobrały nienależne świadczenie nie posiadają majątku, z którego można dochodzić należności;
2) dochodzenie należności mogłoby pozbawić osobę, która pobrała nienależne świadczenie lub otrzymała jednorazowo środki, o których mowa w art. 46 ust. 1 pkt 2, albo osobę pozostającą na jej utrzymaniu niezbędnych środków utrzymania;
3) osoba, która pobrała nienależne świadczenie lub otrzymała jednorazowo środki, o których mowa w art. 46 ust. 1 pkt 2, zmarła, nie pozostawiając majątku, z którego można dochodzić należności;
4) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty nienależnie pobranego świadczenia, refundacji lub jednorazowo przyznanych środków, o których mowa w art. 46 ust. 1, przewyższającej wydatki egzekucyjne.
Decyzje wydawane na podstawie art. 76 ust. 7 powołanej ustawy należą do instytucji uznania administracyjnego, charakteryzującego się tym, iż po ustaleniu przez organ spełnienia przez wnioskodawcę przesłanek normatywnych warunkujących wydanie decyzji, po stronie organu administracji brak jest obowiązku orzeczenia zgodnie z wnioskiem. Występuje natomiast możliwość wyboru konsekwencji stosowanej przezeń normy prawnej. W przypadku uznania administracyjnego decyzja zgodna z prawem powinna być poprzedzona rzetelnym przeprowadzeniem postępowania dowodowego, poprawną oceną zgromadzonych dowodów oraz wyjaśnieniem powodów podjętego rozstrzygnięcia. Wyposażenie organu w luz decyzyjny oznacza, iż sąd administracyjny, badając zgodność z prawem, nie wnika w celowość wydania decyzji i rozstrzygnięcia w niej zawartego. (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 lutego 2007 r., I OSK 579/06.
W przedmiotowej sprawie skarżący zwrócił się z prośbą do Prezydenta Miasta Nowy Sącz o umorzenie jednorazowo przyznanych mu środków na podjęcie działalności gospodarczej z Funduszu Pracy w kwocie 12 3030,35 zł wraz z ustawowymi odsetkami, powołując się na przebyty w 2007 roku zawał serca oraz wypadek na skutek którego w prawym oku stracił wzrok. Dodatkowo podniósł, że cierpi na chorobę niedokrwienną serca i kilkukrotnie był hospitalizowany z powodu złego stanu zdrowia. Jako przesłankę umorzenia skarżący wskazał na fakt, że nie ma możliwości podjęcia jakiejkolwiek pracy, a prowadzona przeciwko niemu egzekucja okazała się całkowicie bezskuteczna, z uwagi na brak majątku.
Zdaniem Sądu organy w niniejszej sprawie prawidłowo i wyczerpująco wyjaśniły, że w stosunku do skarżącego przesłanki z art. 76 ust. 7 ustawy nie zachodzą. W celu ustalenia wysokości dochodu skarżącego, organy prowadząc sprawę ponownie, wezwały skarżącego o przedłożenie aktualnej dokumentacji dotyczącej osiąganych dochodów, stanu zdrowia oraz comiesięcznych obciążeń finansowych. Ponieważ skarżący nie przedłożył żadnej dokumentacji, organ prawidłowo oparł się na tych dokumentach, które znajdowały się w aktach sprawy. W tej sytuacji podnoszone w skardze zarzuty, że organ I instancji wydając decyzję oparł się na nieaktualnym materiale dowodowym nie mogą odnieść zamierzonego skutku, ponieważ to na skarżącym spoczywał obowiązek udokumentowania swojej aktualnej sytuacji materialnej i osobistej.
W oparciu o posiadane dane organy prawidłowo oceniły materiał dowodowy dotyczący całokształtu sytuacji finansowej, osobistej i majątkowej skarżącego. Ustalenie wysokości dochodu skarżącego było niezbędne dla oceny, czy dochodzenie należności objętej wnioskiem o umorzenie mogłoby go pozbawić niezbędnych środków utrzymania. Skoro zasadność umorzenia nienależnie pobranych świadczeń na podstawie tej przesłanki odnosi się do kryterium pozbawienia osoby niezbędnych środków utrzymania, to umorzenie tych należności z uwagi na omawianą przesłankę, jest swego rodzaju formą udzielenia pomocy społecznej, bowiem przeciwdziałanie pozbawieniu niezbędnych środków utrzymania jest rodzajem wsparcia osoby w zakresie zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych.
Również prawidłowo została ustalona wysokość miesięcznych wydatków ponoszonych przez skarżącego na utrzymanie, w oparciu o oświadczenia samego skarżącego (z 2008 roku). Do odwołania skarżący dołączył co prawda trzy faktury za leki oraz rachunki opłat należnych za listopad 2010 roku, jednak organ odwoławczy prawidłowo ocenił, że na podstawie trzech faktur za leki i rachunków z jednego miesiąca nie sposób prawidłowo ocenić miesięcznych obciążeń skarżącego, gdyż wydatek na lekarstwa mógł być jednorazowy. Podobnie różnie mogą kształtować się comiesięczne obciążenia zobowiązaniowe. Niezasadny zatem jest zarzut skarżącego, że organ ocenił przedłożone prze skarżącego rachunki i faktury jako "niewiarygodne i budzące zastrzeżenia". W tym zakresie Sąd nie dopatrzył się naruszenia art. 7, 77 § 1 i art. 80 kpa poprzez brak wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego potrzebnego do załatwienia sprawy. Również uprawnienia strony nie zostały naruszone, bowiem została skarżącemu zapewniono możliwość uczestniczenia w postępowaniu, poinformowano go o prawie zapoznania się z aktami sprawy. W tym kontekście uznaniowe rozstrzygnięcie organów w niniejszej sprawie, poprzedzone uzyskaniem opinii Powiatowej Rady Zatrudnienia w [...] co do zasadności uwzględnienia wniosku skarżącego w przedmiocie umorzenia nienależnie pobranego świadczenia pozostałego do zapłaty na dzień złożenia wniosku, przy jednoczesnym umorzeniu skarżącemu należności odsetkowych z tytułu nieterminowej spłaty należności nie budzi zastrzeżeń Sądu.
Zapewniona przez ustawodawcę swoboda wyboru w konsekwencji powoduje, że kontrolujący działalność organu sąd administracyjny nie może zakwestionować dokonanego przez organ rozstrzygnięcia opartego na uznaniu administracyjnym. Sąd jest jedynie władny skontrolować, czy rzeczywiście zaistniała sytuacja, że organ mógł dokonać swobodnego wyboru oraz czy dokonując wyboru nie przekroczył granic przyznanej mu swobody, dopuszczając się dowolności wyboru, co miałoby miejsce gdyby dokonał wyboru bez uprzedniego rzetelnego zbadania stanu faktycznego, wysłuchania argumentów stron i bez spójnego uzasadnienia, dlaczego skorzystał z takiej a nie innej możliwości rozstrzygnięcia wniosku (por. wyroki NSA z 27 lutego 2007r., I OSK 579/06, oraz WSA w Lublinie z 16 października 2007 r., III SA/Lu 320/07. W tego rodzaju sprawie organ (upoważniony dyrektor powiatowego urzędu pracy) nie ma obowiązku umorzenia należności nawet w przypadku spełnienia przesłanek z art. 76 ust. 7 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W przedmiotowej sprawie odmowa umorzenia należności, w sytuacji, gdy zostały ustalone miesięczne dochody i wydatki, a organ uznał, że przesłanka z art. 76 ust. 7 tej ustawy nie zachodzą, jest wprawdzie uznaniowa, ale nie dowolna. Wobec tego wydanie zaskarżonych decyzji nie spowodowało naruszenia art. 7 - 8, art. 77, art. 80 kpa, które zarzucił skarżący. W szczególności nie można skutecznie postawić zarzutu podważenia zaufania stron do działania organów administracji (art. 8 kpa).
Niezasadny jest też zarzut naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 153 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm. - dalej p.p.s.a.) poprzez nie uwzględnienie przez orzekające w niniejszej sprawie organy administracyjne oceny prawnej wyrażonej w orzeczeniu WSA w Krakowie z 9 marca 2010 r. III SA/Kr 754/09, poprzez zwrócenie się przez organ I instancji do poręczycieli o przedłożenie oświadczeń o ich aktualnej sytuacji materialno-prawnej. Faktem jest, że w powołanym powyżej wyroku WSA w Krakowie Sąd wskazał, że art. 76 ust. 7 został zmieniony z dniem 1 listopada 2005 r. przez art. 1 pkt 44 lit. b) ustawy z 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 164, poz. 1366) i od tej daty warunkiem umorzenia należności nie jest występowanie określonych w tym przepisie przesłanek również i u poręczycieli, a wyłącznie u osoby, która otrzymała jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej na podstawie umowy cywilnoprawnej. Faktem też jest, że organ I instancji realizując wytyczne Ministra Pracy, pomimo zaleceń Sądu badał aktualną sytuacje materialną i rodzinną poręczycieli, jednak zdaniem Sądu, pomimo tych uchybień organ ocenił, że przesłanki z art. 76 ust. 7 ustawy nie znajdują zastosowania w stosunku do skarżącego na podstawie ustalonej sytuacji majątkowej i osobistej skarżącego, a nie poręczycieli. Zatem, takie naruszenie przepisów postępowania nie miało istotnego wpływu na wynik sprawy.
Od tego wyroku A. C. złożył skargę kasacyjną, zaskarżając go w całości i wnosząc o jego uchylenie w całości oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz rozpoznanie skargi merytorycznie, a także zwrot kosztów postępowania na rzecz skarżącego według norm przypisanych, w tym kosztów udzielonej pomocy prawnej z urzędu, która nie została opłacona ani w całości, ani w części. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:
1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 76 ust. 7 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach na rynku pracy, poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że nie zachodzi żadna z przesłanek wymienionych w tym przepisie, podczas gdy skarżący spełnia co najmniej jedną z przesłanek umorzenia należności,
2) naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj.: a) art. 1 § 1 ustawy z 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm. zwanej dalej "p.u.s.a."), art. 3 § 1 i 2 p.p.s.a., art. 141 § 4 p.p.s.a. oraz art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w związku z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 kpa poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, że organy administracji publicznej prawidłowo oceniły materiał dowodowy, podczas gdy stan faktyczny ustalony został przez organy administracyjne niezgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi w szczególności organy administracyjne nie podjęły wszelkich niezbędnych kroków do dokładnego wyjaśnienia sprawy: b) art. 153 p.p.s.a. poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji orzekający w niniejszej sprawie, że organy obu instancji badając aktualną sytuację materialną i rodzinną poręczycieli nie naruszyły przepisów postępowania i nie miało to istotnego wpływu na wynik sprawy, podczas gdy badana przez organy sytuacja materialna i rodzinna poręczycieli miała istotny wpływ na wydane decyzje administracyjne w przedmiocie umorzenia należności skarżącego.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono:
Ad 1) Zadaniem organu jest prawidłowe ustalenie wszystkich okoliczności faktycznych oraz wskazanie przesłanek, które wystąpiły w sprawie, jak również wskazanie, dlaczego pomimo spełnienia przesłanek nie zastosowano wobec skarżącego umorzenia. W uzasadnieniu zaskarżonych decyzji brak jest dogłębnej analizy zebranego materiału dowodowego pod kątem dochodów skarżącego, majątku jakim dysponuje, możliwości zarobkowych z uwzględnieniem sytuacji rodzinnej i zdrowotnej i porównania ich z podstawowymi potrzebami, które skarżący przedstawił załączając kserokopie rachunków. Zarzut, że nie zostały przez skarżącego przedłożone aktualne rachunki ponoszonych kosztów nie może być podstawą do niewłaściwego ustalenia stanu faktycznego. Skarżący przedstawił dokumentację potwierdzająca fakt przejścia zawału mięśnia sercowego w 2007 r. i systematycznego przyjmowania od tego czasu lekarstw. W 2008 r. skarżący na skutek wypadku doznał poważnego urazu oka prawego, na które nie widzi. W związku ze stanem swojego zdrowia została mu przyznana renta rehabilitacyjna. W zaistniałej sytuacji organy nie uwzględniły faktu, że egzekucja z renty skarżącego i jego małżonki stanowi zagrożenie dla podstawowego bytu rodziny skarżącego. Okoliczność, że skarżący nie korzysta z pomocy MOPS, nie świadczy o fakcie, że nie kwalifikuje się do tej pomocy.
Zgodnie z art. 76 ust. 7 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy istnieją cztery różne przesłanki mogące być podstawą umorzenia należności, dlatego organ powinien dokonać analizy sytuacji majątkowej i materialnej skarżącego pod kątem każdej z tych przesłanek i wyjaśnić, dlaczego mają one lub nie mają zastosowanie w przypadku skarżącego oraz czy kwalifikują do umorzenia należności w całości, czy w części. Błędnym jest zatem przyjęcie przez Sąd I instancji, że w sprawie prawidłowo i wyczerpująco zostały wyjaśnione przesłanki z art. 76 ust. 7 wspomnianej ustawy. Z analizy całokształtu sytuacji finansowej, osobistej i majątkowej skarżącego w sposób jednoznaczny wynika, że dokonywane przez komornika sądowego potrącenia z rent pozbawiają skarżącego oraz jego małżonkę niezbędnych środków utrzymania.
Ad. 2a) Zdaniem skarżącego WSA naruszył normy zawarte w art. 1§ 1 pusa, art. 3 § 1 i 2 pkt 1 p.p.s.a., art. 141 § 4 p.p.s.a. oraz art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w związku z art. 7, 77 i 80 kpa poprzez przyjęcie, bo organy administracyjne nie podjęły wszelkich niezbędnych kroków do dokładnego wyjaśnienia sprawy tj. dokonały niedokładnej i nieprawidłowej analizy dotyczącej sytuacji rodzinnej i zdrowotnej skarżącego, dochodów skarżącego i jego możliwości zarobkowych. Naruszono zasadę wynikającą z art. 7 kpa. W toku prowadzonego postępowania dokonano niedokładnej analizy sytuacji majątkowej i zdrowotnej skarżącego, zarzucając mu niewystarczające udokumentowanie stałego leczenia przebytego zawału mięśnia sercowego. Zgodnie z art. 7 kpa niedopuszczalne jest wprowadzenie do postępowania administracyjnego "ciężaru dowodu", co naruszało podstawową zasadę prawdy obiektywnej. Organ ustalając stan faktyczny sprawy może jedynie podnieść, że w pewnych przypadkach nie był w stanie określić faktów za względu na brak współdziałania strony (m.in. wyrok WSA w Krakowie, z 14.01.2011 r., I SA/Kr 1396/10).
Organy administracji nie zastosowały się do art. 77 kpa, który stanowi, iż organ jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i zbadać materiał dowodowy. Przepis ten stanowi realizację zasady prawdy obiektywnej (art. 7 kpa). Ocena materiału dowodowego następuje zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów (art. 80 kpa), co nie miało miejsca w przedmiotowej sprawie. Organy obu instancji dokonały błędnej analizy zebranych dowodów. Nie są poprawne argumenty, że skarżący jest właścicielem nieruchomości - działek które mógłby sprzedać, co przyczyniłoby się do poprawy jego sytuacji bytowej. Organy administracyjne oraz Sąd I instancji pomijają fakt, że w stosunku do przedmiotowych nieruchomości toczy się postępowanie egzekucyjne, a zatem ich zbycie w praktyce nie jest możliwe. Niezależnie od powyższego wartość przedmiotowych nieruchomości jest znikoma.
Organ I instancji twierdzi również, że skarżący jest współwłaścicielem nieruchomości, którą zamieszkuje, twierdząc jednocześnie, że stan prawny przedmiotowej nieruchomości nie jest uregulowany. Skoro zatem stan prawny nieruchomości nie jest uregulowany, to nie można twierdzić, iż skarżący jest jej współwłaścicielem - jest to twierdzenie wbrew zasadom logiki.
Sąd I instancji oraz organy administracyjne przy ustalaniu stanu faktycznego pominęły okoliczność, że egzekucja prowadzona w stosunku do nieruchomości gruntowych, których właścicielem jest skarżący okazała się bezskuteczna. Przedstawione w postępowaniu administracyjnym operaty szacunkowe, nie uwzględniały faktu, że nieruchomości te stanowią drogę konieczną i jako takie są praktycznie niesprzedawalne. Skarżący nie ma również żadnych oszczędności. Powoływanie się przez organy, że skarżący nie przedłożył na etapie postępowania dowodowego żądanych rachunków nie stanowi podstawy dla ustalenia sytuacji bytowej skarżącego. Skarżący złożył oświadczenie, że jego sytuacja finansowa nie zmieniła się, przedłożone rachunki świadczyć jedynie mają, że wzrosły tylko jego koszty związane z wydatkami, a dochody są na wcześniej wskazanym poziomie. Nie uwzględniono również, że znaczna część należności została spłacona przez poręczycieli oraz małżonki skarżącego i na dzień dokonania umorzenia doszłoby do umorzenia tylko części należności (potrącenia do chwili obecnej są dokonywane). W uzasadnieniu organów obu instancji nie jest wyszczególniona kwota dokonanych wpłat z tytułu przedmiotowej należności.
Ad 2b) Zgodnie z art. 153 p.p.s.a. ocena prawna i wskazania, co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia. WSA w wyroku z 9 marca 2010 r., III SA/Kr 754/09 wyraźnie wskazał: "art. 76 ust. 7 został zmieniony z dniem 1 listopada 2005 r. (...). Od tej daty warunkiem umorzenia należności nie jest występowanie określonych w tym przepisie przesłanek również i u poręczycieli, a wyłącznie u osoby, która otrzymywała jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej na podstawie umowy cywilnoprawnej." Sąd I instancji stoi na stanowisku, że naruszenie tej oceny nie miało to istotnego wpływu na wynik sprawy. Wprost przeciwnie, miało ono istotny wpływ na wydane w sprawie decyzje administracyjne Stanowisko takie potwierdza wyrok WSA w Łodzi z 31 marca 2011 r., II SA/Łd 2/11, w którym WSA stwierdził, że istotą wskazań zawartych w uzasadnieniu rozstrzygnięcia sądu, jest zapobieżenie w przyszłości popełnieniu tych samych błędów, stwierdzonych w trakcie kontroli zaskarżonego rozstrzygnięcia. Wskazania te nie mają i nie mogą przesądzać o sposobie rozstrzygnięcia, nie nakazują organom by wydały konkretny rodzaj aktu prawnego, mają na celu doprowadzenie do wydania orzeczenia zgodnego z prawem, a zatem dążą do zapewnienia przestrzegania zasady legalności.
Zapytanie skierowane do poręczycieli i ustalenie ich sytuacji materialnej miało istotny wpływ stanowiło podstawę ich wydania. Organ I instancji wyjaśnia, iż "zgodnie z wytycznymi Ministerstwa, aby Starosta mógł umorzyć zwrot środków musi być spełniona jedna z przesłanek określonych w art. 76 ust. 7 ustawy w stosunku do dłużnika, jak również do poręczycieli jako współdłużników solidarnych dlatego organ analizuje przesłanki również do poręczycieli." W tym samym uzasadnieniu wskazuje również, że "W przypadku prowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie umorzenia środków konieczne jest zbadanie sytuacji materialnej zobowiązanego, jak i poręczycieli".
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
1. W postępowaniu przed NSA prowadzonym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje generalna zasada ograniczonej kognicji tego sądu (art. 183 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270, zwanej dalej p.p.s.a.). NSA jako sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, wyznaczonych przez przyjęte w niej podstawy, określające zarówno rodzaj zarzucanego zaskarżonemu orzeczeniu naruszenia prawa, jak i jego zakres. Z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. Ta jednak nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie.
2. Skarga kasacyjna nie mogła być uwzględniona, albowiem podniesione w niej zarzuty przeciwko zaskarżonemu wyrokowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie nie są trafne.
3. Zarzut naruszenia art. 76 ust. 7 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach na rynku pracy, poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, "że nie zachodzi żadna z przesłanek wymienionych w tym przepisie, podczas gdy skarżący spełnia co najmniej jedną z przesłanek umorzenia należności" jest bezzasadny.
4. Stosownie do art. 174 pkt 1 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć tylko i wyłącznie na takim naruszeniu prawa materialnego, do którego doszło przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię polega na mylnym rozumieniu treści określonej normy prawnej, natomiast uchybienie prawu materialnemu przez niewłaściwe zastosowanie polega na tzw. błędzie w subsumcji, co wyraża się w tym, że stan faktyczny ustalony w sprawie błędnie uznano za odpowiadający stanowi hipotetycznemu przewidzianemu w normie prawnej względnie, że ustalonego stanu faktycznego błędnie nie “podciągnięto" pod hipotezę określonej normy prawnej. Oznacza to, że zarzut naruszenia prawa materialnego nie może być skutecznie uzasadniony próbą zwalczenia poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych – por. np. wyrok NSA z 16 września 2004 r., FSK 471/04 (ONSAiWSA 2005, nr 5, poz. 96), czy też wyrok NSA z 22 października 2004 r., GSK 811/04 (ONSAiWSA 2005, nr 4, poz. 68), co ma miejsce w rozpoznawanej skardze kasacyjnej. Wnoszący skargę kasacyjną nigdzie natomiast nie wyjaśnia, na czym miałoby polegać mylne rozumienie art. 76 ust. 7 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach na rynku pracy przez Sąd I instancji, i jakie jest - jego zdaniem - prawidłowe rozumienie tego przepisu.
5. Nie jest również usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 1 § 1 p.u.s.a., art. 3 § 1 i 2 p.p.s.a., art. 141 § 4 p.p.s.a. oraz art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w związku z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 kpa poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, że organy administracji publicznej prawidłowo oceniły materiał dowodowy.
6. Z przyjętej w art. 7 kpa zasady dochodzenia prawdy obiektywnej wynika, że organ prowadzący postępowanie jest gospodarzem postępowania wyjaśniającego. To on decyduje o zakresie tego postępowania oraz o środkach dowodowych, które mają być przeprowadzone w jego toku. Jeżeli dowody te znajdują się w posiadaniu strony, to organ jest zobowiązany do wezwania jej, aby je przedstawiła w wyznaczonym terminie. W tym zakresie strona ma obowiązek współdziałania z organem prowadzącym postępowanie. Jeżeli zatem strona odmawia współdziałania lub przedstawia tylko niektóre z posiadanych przez siebie dowodów, organ jest uprawniony do przyjęcia stanu faktycznego wynikającego ze zgromadzonego w ten sposób materiału dowodowego – por. np. wyrok WSA w Krakowie, z 14.01.2011 r., I SA/Kr 1396/10). Skoro to na skarżącym spoczywał obowiązek udokumentowania swojej aktualnej sytuacji materialnej i osobistej, a on – mimo wystosowanego do niego wezwania – nie przedstawił właściwej dokumentacji, to teraz nie może skutecznie zarzucać organowi, że w sprawie ustalono błędny stan faktyczny.
7. Nie ma wreszcie usprawiedliwionych podstaw zarzut naruszenia art. 153 p.p.s.a., ponieważ naruszenie to pozostaje bez wpływu na wynik sprawy.
8. Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. Sąd uwzględni skargę na decyzję, jeżeli stwierdzi inne - niż dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego - naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Faktem jest, że doszło do naruszenia art. 153 p.p.s.a. w toku postępowania administracyjnego, ponieważ organ I instancji realizując wytyczne Ministra Pracy, pomimo oceny prawnej zawartej w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 9 marca 2010 r., III SA/Kr 754/09, badał aktualną sytuację materialną i rodzinną poręczycieli. Jednakże uchybienie to nie miało wpływu na wynik sprawy, ponieważ skarżący nie spełnia żadnej z przesłanek wskazanych w art. 76 ust. 7 ustawy, co trafnie wywiódł Sąd I instancji.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę kasacyjną za niemającą usprawiedliwionych podstaw i na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Skład sądu
Czesława Nowak - KolczyńskaJan Paweł Tarno /sprawozdawca/
Joanna Banasiewicz /przewodniczący/
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Joanna Banasiewicz, Sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.), Sędzia del. WSA Czesława Nowak-Kolczyńska, Protokolant starszy sekretarz sądowy Anna Krakowiecka, po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2012 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. C. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 12 października 2011 r. sygn. akt III SA/Kr 228/11 w sprawie ze skargi A. C. na decyzję Wojewody Małopolskiego z dnia [...] grudnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia należności na podjęcie działalności gospodarczej oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z 12 października 2011 r., III SA/Kr 228/11 oddalił skargę A. C. na decyzję Wojewody Małopolskiego z [...] grudnia 2010 r., nr [...] w przedmiocie umorzenia jednorazowo przyznanych środków na podjęcie działalności gospodarczej z Funduszu Pracy wraz z odsetkami. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że w myśl art. 76 ust. 7 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) Starosta może po zasięgnięciu opinii powiatowej rady zatrudnienia umorzyć nienależnie pobrane świadczenie, refundację lub jednorazowo przyznane środki, o których mowa w art. 46 ust. 1, w całości albo w części, jeżeli wystąpiła jedna z przesłanek:
1) w postępowaniu egzekucyjnym lub na podstawie innych okoliczności lub dokumentów stwierdzono, że osoba lub inny podmiot, które pobrały nienależne świadczenie nie posiadają majątku, z którego można dochodzić należności;
2) dochodzenie należności mogłoby pozbawić osobę, która pobrała nienależne świadczenie lub otrzymała jednorazowo środki, o których mowa w art. 46 ust. 1 pkt 2, albo osobę pozostającą na jej utrzymaniu niezbędnych środków utrzymania;
3) osoba, która pobrała nienależne świadczenie lub otrzymała jednorazowo środki, o których mowa w art. 46 ust. 1 pkt 2, zmarła, nie pozostawiając majątku, z którego można dochodzić należności;
4) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty nienależnie pobranego świadczenia, refundacji lub jednorazowo przyznanych środków, o których mowa w art. 46 ust. 1, przewyższającej wydatki egzekucyjne.
Decyzje wydawane na podstawie art. 76 ust. 7 powołanej ustawy należą do instytucji uznania administracyjnego, charakteryzującego się tym, iż po ustaleniu przez organ spełnienia przez wnioskodawcę przesłanek normatywnych warunkujących wydanie decyzji, po stronie organu administracji brak jest obowiązku orzeczenia zgodnie z wnioskiem. Występuje natomiast możliwość wyboru konsekwencji stosowanej przezeń normy prawnej. W przypadku uznania administracyjnego decyzja zgodna z prawem powinna być poprzedzona rzetelnym przeprowadzeniem postępowania dowodowego, poprawną oceną zgromadzonych dowodów oraz wyjaśnieniem powodów podjętego rozstrzygnięcia. Wyposażenie organu w luz decyzyjny oznacza, iż sąd administracyjny, badając zgodność z prawem, nie wnika w celowość wydania decyzji i rozstrzygnięcia w niej zawartego. (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 lutego 2007 r., I OSK 579/06.
W przedmiotowej sprawie skarżący zwrócił się z prośbą do Prezydenta Miasta Nowy Sącz o umorzenie jednorazowo przyznanych mu środków na podjęcie działalności gospodarczej z Funduszu Pracy w kwocie 12 3030,35 zł wraz z ustawowymi odsetkami, powołując się na przebyty w 2007 roku zawał serca oraz wypadek na skutek którego w prawym oku stracił wzrok. Dodatkowo podniósł, że cierpi na chorobę niedokrwienną serca i kilkukrotnie był hospitalizowany z powodu złego stanu zdrowia. Jako przesłankę umorzenia skarżący wskazał na fakt, że nie ma możliwości podjęcia jakiejkolwiek pracy, a prowadzona przeciwko niemu egzekucja okazała się całkowicie bezskuteczna, z uwagi na brak majątku.
Zdaniem Sądu organy w niniejszej sprawie prawidłowo i wyczerpująco wyjaśniły, że w stosunku do skarżącego przesłanki z art. 76 ust. 7 ustawy nie zachodzą. W celu ustalenia wysokości dochodu skarżącego, organy prowadząc sprawę ponownie, wezwały skarżącego o przedłożenie aktualnej dokumentacji dotyczącej osiąganych dochodów, stanu zdrowia oraz comiesięcznych obciążeń finansowych. Ponieważ skarżący nie przedłożył żadnej dokumentacji, organ prawidłowo oparł się na tych dokumentach, które znajdowały się w aktach sprawy. W tej sytuacji podnoszone w skardze zarzuty, że organ I instancji wydając decyzję oparł się na nieaktualnym materiale dowodowym nie mogą odnieść zamierzonego skutku, ponieważ to na skarżącym spoczywał obowiązek udokumentowania swojej aktualnej sytuacji materialnej i osobistej.
W oparciu o posiadane dane organy prawidłowo oceniły materiał dowodowy dotyczący całokształtu sytuacji finansowej, osobistej i majątkowej skarżącego. Ustalenie wysokości dochodu skarżącego było niezbędne dla oceny, czy dochodzenie należności objętej wnioskiem o umorzenie mogłoby go pozbawić niezbędnych środków utrzymania. Skoro zasadność umorzenia nienależnie pobranych świadczeń na podstawie tej przesłanki odnosi się do kryterium pozbawienia osoby niezbędnych środków utrzymania, to umorzenie tych należności z uwagi na omawianą przesłankę, jest swego rodzaju formą udzielenia pomocy społecznej, bowiem przeciwdziałanie pozbawieniu niezbędnych środków utrzymania jest rodzajem wsparcia osoby w zakresie zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych.
Również prawidłowo została ustalona wysokość miesięcznych wydatków ponoszonych przez skarżącego na utrzymanie, w oparciu o oświadczenia samego skarżącego (z 2008 roku). Do odwołania skarżący dołączył co prawda trzy faktury za leki oraz rachunki opłat należnych za listopad 2010 roku, jednak organ odwoławczy prawidłowo ocenił, że na podstawie trzech faktur za leki i rachunków z jednego miesiąca nie sposób prawidłowo ocenić miesięcznych obciążeń skarżącego, gdyż wydatek na lekarstwa mógł być jednorazowy. Podobnie różnie mogą kształtować się comiesięczne obciążenia zobowiązaniowe. Niezasadny zatem jest zarzut skarżącego, że organ ocenił przedłożone prze skarżącego rachunki i faktury jako "niewiarygodne i budzące zastrzeżenia". W tym zakresie Sąd nie dopatrzył się naruszenia art. 7, 77 § 1 i art. 80 kpa poprzez brak wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego potrzebnego do załatwienia sprawy. Również uprawnienia strony nie zostały naruszone, bowiem została skarżącemu zapewniono możliwość uczestniczenia w postępowaniu, poinformowano go o prawie zapoznania się z aktami sprawy. W tym kontekście uznaniowe rozstrzygnięcie organów w niniejszej sprawie, poprzedzone uzyskaniem opinii Powiatowej Rady Zatrudnienia w [...] co do zasadności uwzględnienia wniosku skarżącego w przedmiocie umorzenia nienależnie pobranego świadczenia pozostałego do zapłaty na dzień złożenia wniosku, przy jednoczesnym umorzeniu skarżącemu należności odsetkowych z tytułu nieterminowej spłaty należności nie budzi zastrzeżeń Sądu.
Zapewniona przez ustawodawcę swoboda wyboru w konsekwencji powoduje, że kontrolujący działalność organu sąd administracyjny nie może zakwestionować dokonanego przez organ rozstrzygnięcia opartego na uznaniu administracyjnym. Sąd jest jedynie władny skontrolować, czy rzeczywiście zaistniała sytuacja, że organ mógł dokonać swobodnego wyboru oraz czy dokonując wyboru nie przekroczył granic przyznanej mu swobody, dopuszczając się dowolności wyboru, co miałoby miejsce gdyby dokonał wyboru bez uprzedniego rzetelnego zbadania stanu faktycznego, wysłuchania argumentów stron i bez spójnego uzasadnienia, dlaczego skorzystał z takiej a nie innej możliwości rozstrzygnięcia wniosku (por. wyroki NSA z 27 lutego 2007r., I OSK 579/06, oraz WSA w Lublinie z 16 października 2007 r., III SA/Lu 320/07. W tego rodzaju sprawie organ (upoważniony dyrektor powiatowego urzędu pracy) nie ma obowiązku umorzenia należności nawet w przypadku spełnienia przesłanek z art. 76 ust. 7 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W przedmiotowej sprawie odmowa umorzenia należności, w sytuacji, gdy zostały ustalone miesięczne dochody i wydatki, a organ uznał, że przesłanka z art. 76 ust. 7 tej ustawy nie zachodzą, jest wprawdzie uznaniowa, ale nie dowolna. Wobec tego wydanie zaskarżonych decyzji nie spowodowało naruszenia art. 7 - 8, art. 77, art. 80 kpa, które zarzucił skarżący. W szczególności nie można skutecznie postawić zarzutu podważenia zaufania stron do działania organów administracji (art. 8 kpa).
Niezasadny jest też zarzut naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 153 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm. - dalej p.p.s.a.) poprzez nie uwzględnienie przez orzekające w niniejszej sprawie organy administracyjne oceny prawnej wyrażonej w orzeczeniu WSA w Krakowie z 9 marca 2010 r. III SA/Kr 754/09, poprzez zwrócenie się przez organ I instancji do poręczycieli o przedłożenie oświadczeń o ich aktualnej sytuacji materialno-prawnej. Faktem jest, że w powołanym powyżej wyroku WSA w Krakowie Sąd wskazał, że art. 76 ust. 7 został zmieniony z dniem 1 listopada 2005 r. przez art. 1 pkt 44 lit. b) ustawy z 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 164, poz. 1366) i od tej daty warunkiem umorzenia należności nie jest występowanie określonych w tym przepisie przesłanek również i u poręczycieli, a wyłącznie u osoby, która otrzymała jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej na podstawie umowy cywilnoprawnej. Faktem też jest, że organ I instancji realizując wytyczne Ministra Pracy, pomimo zaleceń Sądu badał aktualną sytuacje materialną i rodzinną poręczycieli, jednak zdaniem Sądu, pomimo tych uchybień organ ocenił, że przesłanki z art. 76 ust. 7 ustawy nie znajdują zastosowania w stosunku do skarżącego na podstawie ustalonej sytuacji majątkowej i osobistej skarżącego, a nie poręczycieli. Zatem, takie naruszenie przepisów postępowania nie miało istotnego wpływu na wynik sprawy.
Od tego wyroku A. C. złożył skargę kasacyjną, zaskarżając go w całości i wnosząc o jego uchylenie w całości oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz rozpoznanie skargi merytorycznie, a także zwrot kosztów postępowania na rzecz skarżącego według norm przypisanych, w tym kosztów udzielonej pomocy prawnej z urzędu, która nie została opłacona ani w całości, ani w części. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:
1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 76 ust. 7 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach na rynku pracy, poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że nie zachodzi żadna z przesłanek wymienionych w tym przepisie, podczas gdy skarżący spełnia co najmniej jedną z przesłanek umorzenia należności,
2) naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj.: a) art. 1 § 1 ustawy z 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm. zwanej dalej "p.u.s.a."), art. 3 § 1 i 2 p.p.s.a., art. 141 § 4 p.p.s.a. oraz art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w związku z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 kpa poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, że organy administracji publicznej prawidłowo oceniły materiał dowodowy, podczas gdy stan faktyczny ustalony został przez organy administracyjne niezgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi w szczególności organy administracyjne nie podjęły wszelkich niezbędnych kroków do dokładnego wyjaśnienia sprawy: b) art. 153 p.p.s.a. poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji orzekający w niniejszej sprawie, że organy obu instancji badając aktualną sytuację materialną i rodzinną poręczycieli nie naruszyły przepisów postępowania i nie miało to istotnego wpływu na wynik sprawy, podczas gdy badana przez organy sytuacja materialna i rodzinna poręczycieli miała istotny wpływ na wydane decyzje administracyjne w przedmiocie umorzenia należności skarżącego.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono:
Ad 1) Zadaniem organu jest prawidłowe ustalenie wszystkich okoliczności faktycznych oraz wskazanie przesłanek, które wystąpiły w sprawie, jak również wskazanie, dlaczego pomimo spełnienia przesłanek nie zastosowano wobec skarżącego umorzenia. W uzasadnieniu zaskarżonych decyzji brak jest dogłębnej analizy zebranego materiału dowodowego pod kątem dochodów skarżącego, majątku jakim dysponuje, możliwości zarobkowych z uwzględnieniem sytuacji rodzinnej i zdrowotnej i porównania ich z podstawowymi potrzebami, które skarżący przedstawił załączając kserokopie rachunków. Zarzut, że nie zostały przez skarżącego przedłożone aktualne rachunki ponoszonych kosztów nie może być podstawą do niewłaściwego ustalenia stanu faktycznego. Skarżący przedstawił dokumentację potwierdzająca fakt przejścia zawału mięśnia sercowego w 2007 r. i systematycznego przyjmowania od tego czasu lekarstw. W 2008 r. skarżący na skutek wypadku doznał poważnego urazu oka prawego, na które nie widzi. W związku ze stanem swojego zdrowia została mu przyznana renta rehabilitacyjna. W zaistniałej sytuacji organy nie uwzględniły faktu, że egzekucja z renty skarżącego i jego małżonki stanowi zagrożenie dla podstawowego bytu rodziny skarżącego. Okoliczność, że skarżący nie korzysta z pomocy MOPS, nie świadczy o fakcie, że nie kwalifikuje się do tej pomocy.
Zgodnie z art. 76 ust. 7 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy istnieją cztery różne przesłanki mogące być podstawą umorzenia należności, dlatego organ powinien dokonać analizy sytuacji majątkowej i materialnej skarżącego pod kątem każdej z tych przesłanek i wyjaśnić, dlaczego mają one lub nie mają zastosowanie w przypadku skarżącego oraz czy kwalifikują do umorzenia należności w całości, czy w części. Błędnym jest zatem przyjęcie przez Sąd I instancji, że w sprawie prawidłowo i wyczerpująco zostały wyjaśnione przesłanki z art. 76 ust. 7 wspomnianej ustawy. Z analizy całokształtu sytuacji finansowej, osobistej i majątkowej skarżącego w sposób jednoznaczny wynika, że dokonywane przez komornika sądowego potrącenia z rent pozbawiają skarżącego oraz jego małżonkę niezbędnych środków utrzymania.
Ad. 2a) Zdaniem skarżącego WSA naruszył normy zawarte w art. 1§ 1 pusa, art. 3 § 1 i 2 pkt 1 p.p.s.a., art. 141 § 4 p.p.s.a. oraz art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w związku z art. 7, 77 i 80 kpa poprzez przyjęcie, bo organy administracyjne nie podjęły wszelkich niezbędnych kroków do dokładnego wyjaśnienia sprawy tj. dokonały niedokładnej i nieprawidłowej analizy dotyczącej sytuacji rodzinnej i zdrowotnej skarżącego, dochodów skarżącego i jego możliwości zarobkowych. Naruszono zasadę wynikającą z art. 7 kpa. W toku prowadzonego postępowania dokonano niedokładnej analizy sytuacji majątkowej i zdrowotnej skarżącego, zarzucając mu niewystarczające udokumentowanie stałego leczenia przebytego zawału mięśnia sercowego. Zgodnie z art. 7 kpa niedopuszczalne jest wprowadzenie do postępowania administracyjnego "ciężaru dowodu", co naruszało podstawową zasadę prawdy obiektywnej. Organ ustalając stan faktyczny sprawy może jedynie podnieść, że w pewnych przypadkach nie był w stanie określić faktów za względu na brak współdziałania strony (m.in. wyrok WSA w Krakowie, z 14.01.2011 r., I SA/Kr 1396/10).
Organy administracji nie zastosowały się do art. 77 kpa, który stanowi, iż organ jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i zbadać materiał dowodowy. Przepis ten stanowi realizację zasady prawdy obiektywnej (art. 7 kpa). Ocena materiału dowodowego następuje zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów (art. 80 kpa), co nie miało miejsca w przedmiotowej sprawie. Organy obu instancji dokonały błędnej analizy zebranych dowodów. Nie są poprawne argumenty, że skarżący jest właścicielem nieruchomości - działek które mógłby sprzedać, co przyczyniłoby się do poprawy jego sytuacji bytowej. Organy administracyjne oraz Sąd I instancji pomijają fakt, że w stosunku do przedmiotowych nieruchomości toczy się postępowanie egzekucyjne, a zatem ich zbycie w praktyce nie jest możliwe. Niezależnie od powyższego wartość przedmiotowych nieruchomości jest znikoma.
Organ I instancji twierdzi również, że skarżący jest współwłaścicielem nieruchomości, którą zamieszkuje, twierdząc jednocześnie, że stan prawny przedmiotowej nieruchomości nie jest uregulowany. Skoro zatem stan prawny nieruchomości nie jest uregulowany, to nie można twierdzić, iż skarżący jest jej współwłaścicielem - jest to twierdzenie wbrew zasadom logiki.
Sąd I instancji oraz organy administracyjne przy ustalaniu stanu faktycznego pominęły okoliczność, że egzekucja prowadzona w stosunku do nieruchomości gruntowych, których właścicielem jest skarżący okazała się bezskuteczna. Przedstawione w postępowaniu administracyjnym operaty szacunkowe, nie uwzględniały faktu, że nieruchomości te stanowią drogę konieczną i jako takie są praktycznie niesprzedawalne. Skarżący nie ma również żadnych oszczędności. Powoływanie się przez organy, że skarżący nie przedłożył na etapie postępowania dowodowego żądanych rachunków nie stanowi podstawy dla ustalenia sytuacji bytowej skarżącego. Skarżący złożył oświadczenie, że jego sytuacja finansowa nie zmieniła się, przedłożone rachunki świadczyć jedynie mają, że wzrosły tylko jego koszty związane z wydatkami, a dochody są na wcześniej wskazanym poziomie. Nie uwzględniono również, że znaczna część należności została spłacona przez poręczycieli oraz małżonki skarżącego i na dzień dokonania umorzenia doszłoby do umorzenia tylko części należności (potrącenia do chwili obecnej są dokonywane). W uzasadnieniu organów obu instancji nie jest wyszczególniona kwota dokonanych wpłat z tytułu przedmiotowej należności.
Ad 2b) Zgodnie z art. 153 p.p.s.a. ocena prawna i wskazania, co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia. WSA w wyroku z 9 marca 2010 r., III SA/Kr 754/09 wyraźnie wskazał: "art. 76 ust. 7 został zmieniony z dniem 1 listopada 2005 r. (...). Od tej daty warunkiem umorzenia należności nie jest występowanie określonych w tym przepisie przesłanek również i u poręczycieli, a wyłącznie u osoby, która otrzymywała jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej na podstawie umowy cywilnoprawnej." Sąd I instancji stoi na stanowisku, że naruszenie tej oceny nie miało to istotnego wpływu na wynik sprawy. Wprost przeciwnie, miało ono istotny wpływ na wydane w sprawie decyzje administracyjne Stanowisko takie potwierdza wyrok WSA w Łodzi z 31 marca 2011 r., II SA/Łd 2/11, w którym WSA stwierdził, że istotą wskazań zawartych w uzasadnieniu rozstrzygnięcia sądu, jest zapobieżenie w przyszłości popełnieniu tych samych błędów, stwierdzonych w trakcie kontroli zaskarżonego rozstrzygnięcia. Wskazania te nie mają i nie mogą przesądzać o sposobie rozstrzygnięcia, nie nakazują organom by wydały konkretny rodzaj aktu prawnego, mają na celu doprowadzenie do wydania orzeczenia zgodnego z prawem, a zatem dążą do zapewnienia przestrzegania zasady legalności.
Zapytanie skierowane do poręczycieli i ustalenie ich sytuacji materialnej miało istotny wpływ stanowiło podstawę ich wydania. Organ I instancji wyjaśnia, iż "zgodnie z wytycznymi Ministerstwa, aby Starosta mógł umorzyć zwrot środków musi być spełniona jedna z przesłanek określonych w art. 76 ust. 7 ustawy w stosunku do dłużnika, jak również do poręczycieli jako współdłużników solidarnych dlatego organ analizuje przesłanki również do poręczycieli." W tym samym uzasadnieniu wskazuje również, że "W przypadku prowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie umorzenia środków konieczne jest zbadanie sytuacji materialnej zobowiązanego, jak i poręczycieli".
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
1. W postępowaniu przed NSA prowadzonym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje generalna zasada ograniczonej kognicji tego sądu (art. 183 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270, zwanej dalej p.p.s.a.). NSA jako sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, wyznaczonych przez przyjęte w niej podstawy, określające zarówno rodzaj zarzucanego zaskarżonemu orzeczeniu naruszenia prawa, jak i jego zakres. Z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. Ta jednak nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie.
2. Skarga kasacyjna nie mogła być uwzględniona, albowiem podniesione w niej zarzuty przeciwko zaskarżonemu wyrokowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie nie są trafne.
3. Zarzut naruszenia art. 76 ust. 7 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach na rynku pracy, poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, "że nie zachodzi żadna z przesłanek wymienionych w tym przepisie, podczas gdy skarżący spełnia co najmniej jedną z przesłanek umorzenia należności" jest bezzasadny.
4. Stosownie do art. 174 pkt 1 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć tylko i wyłącznie na takim naruszeniu prawa materialnego, do którego doszło przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię polega na mylnym rozumieniu treści określonej normy prawnej, natomiast uchybienie prawu materialnemu przez niewłaściwe zastosowanie polega na tzw. błędzie w subsumcji, co wyraża się w tym, że stan faktyczny ustalony w sprawie błędnie uznano za odpowiadający stanowi hipotetycznemu przewidzianemu w normie prawnej względnie, że ustalonego stanu faktycznego błędnie nie “podciągnięto" pod hipotezę określonej normy prawnej. Oznacza to, że zarzut naruszenia prawa materialnego nie może być skutecznie uzasadniony próbą zwalczenia poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych – por. np. wyrok NSA z 16 września 2004 r., FSK 471/04 (ONSAiWSA 2005, nr 5, poz. 96), czy też wyrok NSA z 22 października 2004 r., GSK 811/04 (ONSAiWSA 2005, nr 4, poz. 68), co ma miejsce w rozpoznawanej skardze kasacyjnej. Wnoszący skargę kasacyjną nigdzie natomiast nie wyjaśnia, na czym miałoby polegać mylne rozumienie art. 76 ust. 7 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach na rynku pracy przez Sąd I instancji, i jakie jest - jego zdaniem - prawidłowe rozumienie tego przepisu.
5. Nie jest również usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 1 § 1 p.u.s.a., art. 3 § 1 i 2 p.p.s.a., art. 141 § 4 p.p.s.a. oraz art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w związku z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 kpa poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, że organy administracji publicznej prawidłowo oceniły materiał dowodowy.
6. Z przyjętej w art. 7 kpa zasady dochodzenia prawdy obiektywnej wynika, że organ prowadzący postępowanie jest gospodarzem postępowania wyjaśniającego. To on decyduje o zakresie tego postępowania oraz o środkach dowodowych, które mają być przeprowadzone w jego toku. Jeżeli dowody te znajdują się w posiadaniu strony, to organ jest zobowiązany do wezwania jej, aby je przedstawiła w wyznaczonym terminie. W tym zakresie strona ma obowiązek współdziałania z organem prowadzącym postępowanie. Jeżeli zatem strona odmawia współdziałania lub przedstawia tylko niektóre z posiadanych przez siebie dowodów, organ jest uprawniony do przyjęcia stanu faktycznego wynikającego ze zgromadzonego w ten sposób materiału dowodowego – por. np. wyrok WSA w Krakowie, z 14.01.2011 r., I SA/Kr 1396/10). Skoro to na skarżącym spoczywał obowiązek udokumentowania swojej aktualnej sytuacji materialnej i osobistej, a on – mimo wystosowanego do niego wezwania – nie przedstawił właściwej dokumentacji, to teraz nie może skutecznie zarzucać organowi, że w sprawie ustalono błędny stan faktyczny.
7. Nie ma wreszcie usprawiedliwionych podstaw zarzut naruszenia art. 153 p.p.s.a., ponieważ naruszenie to pozostaje bez wpływu na wynik sprawy.
8. Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. Sąd uwzględni skargę na decyzję, jeżeli stwierdzi inne - niż dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego - naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Faktem jest, że doszło do naruszenia art. 153 p.p.s.a. w toku postępowania administracyjnego, ponieważ organ I instancji realizując wytyczne Ministra Pracy, pomimo oceny prawnej zawartej w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 9 marca 2010 r., III SA/Kr 754/09, badał aktualną sytuację materialną i rodzinną poręczycieli. Jednakże uchybienie to nie miało wpływu na wynik sprawy, ponieważ skarżący nie spełnia żadnej z przesłanek wskazanych w art. 76 ust. 7 ustawy, co trafnie wywiódł Sąd I instancji.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę kasacyjną za niemającą usprawiedliwionych podstaw i na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.