II SA/Go 371/14

Uzasadnienie

W dniu 8 lipca 2013 r. J.F. wystąpiła z wnioskiem o przyznanie jej świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym synem O.S., dołączając do wniosku pismo z dnia [...] lipca z wyjaśnieniami dotyczącymi sytuacji w jakiej się znajduje.

Decyzją z dnia [...] sierpnia 2013 r. nr [...], działający z upoważnienia Prezydenta Miasta, Dyrektor Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej, powołując się na art. 17, art. 20 ust. 3, art. 23 ust. 1-4, art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych ( tekst jednolity: Dz. U. 2006 r., Nr 139, poz. 992 z późn. zm.) oraz § 8 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 stycznia 2013 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz.U. z 2013r., poz. 3) odmówił przyznania wnioskodawczyni świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem O.S..

W uzasadnieniu decyzji wskazał, iż w myśl art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje matce albo ojcu dziecka jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Z akt sprawy wynika, iż postanowieniem z dnia [...] lutego 2010 r. Sąd Rejonowy Wydział Rodzinny i Nieletnich przyznał władzę rodzicielską nad małoletnim O.S. obojgu rodzicom. Miejsce pobytu dziecka ustalone zostało naprzemiennie po jednym miesiącu u każdego z rodziców. Ponadto przywołał treść oświadczenia wnioskodawczyni z [...] lipca 2013 r., że nie jest w stanie podjąć żadnej pracy z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem oraz, że toczy się postępowanie o ograniczenie władzy rodzicielskiej ojcu dziecka R.S.. Organ I instancji wskazał, iż decyzją z dnia [...] czerwca 2013 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu sprawowania opieki na O.S. w kwocie 620 zł miesięcznie na okres od [...] lipca 2013 r. do [...] marca 2017 r. przyznane zostało jego ojcu R.S.. Stwierdził, iż zgodnie z art. 27 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, w przypadku zbiegu prawa rodziców, opiekunów faktycznych dziecka lub opiekunów prawnych dziecka do świadczeń rodzinnych świadczenia te wypłaca się temu z rodziców, opiekunów faktycznych dziecka lub opiekunów prawnych dziecka, który pierwszy złożył wniosek. Jeżeli dziecko nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z obojgiem rodziców, świadczenia rodzinne wypłaca się temu z rodziców, pod którego opieką dziecko się znajduje. Przesłanki nabycia prawa do określonych świadczeń rodzinnych może bowiem spełniać w tym samym czasie więcej niż jedna osoba, jednakże na ten sam okres można udzielić tylko jednego świadczenia na jedną osobę w rodzinie. Ustawodawca musiał zatem wprowadzić reguły pozwalające usunąć zbieg uprawnień i dokonać wypłaty na rzecz jednej z uprawnionych osób. Komentowany przepis stanowi, że w razie "zbiegu prawa" świadczenia "wypłaca się" określonej osobie. Wniosek o przyznanie świadczenia służy uzyskaniu prawa, które bez jego złożenia nie zostanie nabyte. Nabycie świadczenia następuje bowiem na podstawie wydanej decyzji. Wypłata świadczenia jest konsekwencją nie tylko tego, że osoba spełnia warunki, od których zależy jego udzielenie, ale też tego, że zostało ono jej udzielone w drodze decyzji. Określenie "wypłata" nie może zatem być w tym przepisie rozumiane w dosłownym jego znaczeniu. Rozpatrzenie kolizji pomiędzy uprawnionymi zawsze musi prowadzić do wydania decyzji o udzieleniu świadczenia jednemu z wnioskodawców i odmowie temu drugiemu.

Ponadto w myśl art. 17 ust. 5 pkt 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Organ I instancji uznał, iż zaistniałej sytuacji należy odmówić stronie wnioskowanego świadczenia, z uwagi pozostawanie w obiegu prawnym decyzji nr [...] z dnia [...] czerwca 2013 r.

W odwołaniu J.F., powołując się na przepis art. 27 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, że skoro w sytuacji, gdy dziecko nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z obojgiem rodziców, świadczenia wypłaca się temu z nich pod którego opieką dziecko się znajduje, to ona spełnia warunki ustawy. To bowiem pod jej opieką znajduje się syn O.S.. Podnosiła, iż ojciec dziecka wykorzystując fakt jej powrotu do pracy wystąpił o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego by ratować swą sytuację finansową, a nie z potrzeby sprawowania opieki nad synem. Uznał bowiem, iż przejście na świadczenie pielęgnacyjne wyzwoli go od licznych zadłużeń, w tym i egzekucji komorniczej z tytułu alimentów na inne dziecko. Wskazała, iż firma w której była zatrudniona została zlikwidowana z powodu wygaśnięcia koncesji, w związku z czym utraciła pracę, której forma pozwalała jej łączyć zatrudnienie z opieką nad synem. Podnosiła, iż jest samotną matką mieszkająca wyłącznie z synem. Nie ma żadnych innych osób, które pomogłyby jej w sprawowaniu opieki nad dzieckiem. Odnośnie postanowienia Sądu Rejonowego, iż miejsce pobytu dziecka zostało ustalone naprzemiennie po jednym miesiącu u każdego z rodziców wywodziła, że w praktyce wygląda to inaczej i podział dotyczy dni a nie miesięcy. Wnosząc o przyznanie jej świadczenia pielęgnacyjnego argumentowała, iż jedynie ona jest w stanie zapewnić dziecku właściwą opiekę obejmującą konieczność uczestniczenia w stałej terapii syna, licznych wizyt lekarskich, odwożenia i przywożenia go ze szkoły specjalnej, częstych kontaktów z nauczycielami. Jedynie u niej możliwe jest też zapewnienie synowi osobnego pokoju, co jest wskazaniem wynikającym z orzeczenia o niepełnosprawności. Wskazywała, iż negatywny wpływ obecnej sytuacji zamieszkiwania dziecka w dwóch domach spowodował wystąpienia przez nią do Sądu Rejonowego o zmianę dotychczasowego postanowienia w zakresie ustalenia miejsca pobytu syna. Zarzucała, iż ojciec dziecko może korzystać z pomocy w opiece nad nim z pomocy kilku innych członków swojej rodziny, zaś sam trudni się niezarejestrowanym handlem antykami.

Zarzucała, iż w wyniku pominięcia przez organ I instancji wskazanych okoliczności czuje się dyskryminowana jako samotna matka niepełnosprawnego dziecka, zaś postępowanie Centrum Pomocy Rodzinie w istocie wspiera osobę nie wymagającą pomocy, unikającą płacenia alimentów oraz prowadzącą nielegalną działalność gospodarczą. W zaistniałej sytuacji uzasadnianie decyzji odmownej pierwszeństwem złożenia wniosku przez ojca dziecka jest bezzasadne.

Decyzją z dnia [...] listopada 2013 r. nr [...], powołując się na przepis art. 138 § 2 Kpa, Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W motywach uzasadnienia, przedstawiając przebieg dotychczasowego postępowania, Kolegium wywiodło, że art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych wskazuje katalog podmiotów które skutecznie mogą ubiegać się o prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. W związku z takim brzmieniem przepisu uznać należy, iż żaden inny podmiot nie może omawianego prawa nabyć. Wskazana lista osób uprawnionych do złożenia i otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego nie ma charakteru normatywnego, co znaczy, że każda z tych osób może być uprawniona do skutecznego żądania przyznania jej określonego świadczenia. Przepis ten nie wskazuje, iż do otrzymania danego świadczenie uprawniony jest dany tylko podmiot, lecz określa kto nim może zostać, oczywiście po spełnieniu ustawowych indywidualnych wymogów dotyczących poszczególnych świadczeń. Ustawodawca ustalając katalog podmiotów posiadających legitymację do złożenia wniosku o przyznanie świadczeń rodzinnych przewidział także, iż o dane świadczenie może zwrócić się więcej niż jeden podmiot, a co więcej każdy z nich będzie spełniał niezbędne wymagania ustawowe. Nie może budzić bowiem wątpliwości, iż w przypadku złożenia dwóch wniosków o to samo świadczenie może ono zostać przyznane i wypłacane tylko jednemu z podmiotów wnioskujących. W sytuacji zbiegu praw do świadczeń rodzinnych zastosowanie ma treść art. 27 ust. 1 i 2 ustawy. Ustęp 1, przyjmując za kryterium kolejność składania wniosków stanowi, że świadczenie przysługuje temu z podmiotów, który pierwszy złożył wniosek. Z kolei ustęp 2 dotyczy sytuacji, w której dziecko uprawnione do świadczeń nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z obojgiem rodziców, lecz z jednym z nich. W takiej sytuacji świadczenie rodzinne wypłaca się temu z rodziców, pod którego opieką dziecko się znajduje. Zatem w sytuacji gdy z wnioskiem o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wystąpią obydwoje rodzice osobnymi wnioskami złożonymi w różnym czasie, obowiązkiem organu jest ustalenie, czy dziecko na które domagają się przyznania świadczenia rodzinnego, pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z obojgiem rodziców. Dopiero w zależności od poczynionych ustaleń świadczenie pielęgnacyjne można przyznać w oparciu o treść ust. 1 lub ust. 2 art. 27 ustawy. Mianowicie jeśli z ustaleń organu wynika, iż dziecko pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z obojgiem rodziców zastosowanie w sprawie znajdzie ust. 1 art. 27 ustawy, tzn. świadczenie pielęgnacyjne zostanie przyznane podmiotowi, który pierwszy złożył wniosek, jeżeli rodzice nie pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym świadczenie należy przyznać temu z rodziców pod którego opieką dziecko się znajduje. 

Kolegium wskazało, że w przedmiotowej sprawie bezspornym jest, że rodzice niepełnosprawnego O.S. prowadzą oddzielne gospodarstwo domowe. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Tym samym organ I instancji rozpoznając wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego powinien był ustalić kto faktycznie sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym O.S., tymczasem w przedmiotowej sprawie brak jest takich ustaleń. Zarzuciło, iż organ I instancji całkowicie pominął podnoszoną przez odwołującą się okoliczność, iż to ona sprawuje faktyczną opiekę nad niepełnosprawnym synem, a nadto wystąpiła o ograniczenie władzy rodzicielskiej R.S..

SKO stwierdziło, że w toku ponownego rozpoznania sprawy organ I instancji ustali kto faktycznie sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem J.F. i R.S., a swoje ustalenia zawrze w materiale dowodowym oraz uzasadnieniu decyzji. Na marginesie Kolegium zauważyło, iż z decyzji przyznającej świadczenie pielęgnacyjne R.S. nie wynika, iż to on sprawuje faktyczną opiekę nad synem. Organ powinien wystąpić również do Sądu Rejonowego Wydziału Rodziny i Nieletnich celem ustalenia, czy nastąpiła zmiana odnośnie sprawowania władzy rodzicielskiej nad niepełnosprawnym O.S..

W dniu 3 grudnia 20013 r. do SKO wpłynęło pismo J.F. z dnia [...] grudnia 2013 r.

W piśmie tym, skierowanym do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, strona podniosła okoliczności dotyczące ubiegania się przez nią o zasiłek pielęgnacyjny na syna O., złożenia przez ojca dziecka oświadczeń w tej kwestii w toku postępowania i przed sądem rodzinnym. Nadto oświadczając, iż nie zgadza się z decyzją odmawiającą jej zasiłku pielęgnacyjnego, przytoczyła treść odwołania złożonego od tej decyzji. Zarzuciła też, że organ I instancji ignoruje postanowienia sądu rodzinnego skazując ją i syna na brak środków do życia w sytuacji, gdy każde z możliwych świadczeń jest im potrzebne.

Pismo to zostało w dniu 19 maja 2014 r. przekazane przez SKO do Sądu jako skarga na decyzję tego organu z dnia [...] listopada 2013 r. W przekazanej wraz z nim odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o oddalenie skargi podtrzymując stanowisko wyrażone w jego decyzji uchylającej orzeczenie I instancji i przekazującej sprawę do ponownego rozpoznania.

Z dołączonych do odpowiedzi na skargę akt administracyjnych wynika, iż postanowieniem dnia [...] kwietnia 2014r. znak [...] SKO postanowiło sprostować - z urzędu - oczywistą omyłkę w decyzji własnej z dnia [...] listopada 2013 r. nr [...] w ten sposób, iż w jej sentencji zamiast słów "utrzymać zaskarżoną decyzję w całości w mocy" wpisać słowa "uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji". W uzasadnieniu postanowienia organ stwierdził, iż przy sporządzaniu czystopisu decyzji nie została dostrzeżona oczywista omyłka polegająca na mylnym wpisaniu jej sentencji "utrzymać zaskarżoną decyzję w całości w mocy". SKO wskazało, że konfrontując zawartą w decyzji podstawę prawną oraz jej uzasadnienie oczywistym jest, że sentencja decyzji powinna brzmieć "uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji". Stwierdziło, iż wobec faktu dostrzeżenia omyłki już po doręczeniu decyzji stronie i ma ona charakter oczywisty należało ją sprostować.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje :

Skargę należało uwzględnić z przyczyn, które sąd wziął pod uwagę z urzędu.

W pierwszej kolejności wskazać należy na okoliczności przemawiające za uznaniem pisma J.F. z dnia 2013 r. za skargę na decyzję SKO z dnia [...] listopada 2013 r. dotyczącą świadczenia pielęgnacyjnego.

Po pierwsze skierowane ono zostało do sądu administracyjnego, zatem stanowi przejaw woli strony poddania działań organu administracji publicznej kontroli sądowej. Po drugie, wniesione zostało w terminie otwartym dla złożenia skargi na decyzję nr [...]. Wprawdzie mowa jest w nim o zasiłku pielęgnacyjnym, a nie o świadczeniu pielęgnacyjnym, to zawiera ono również twierdzenia o niemożności podjęcia przez stronę pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem i zarzuty pod adresem nieuzasadnionych działań Centrum Pomocy Rodzinie skutkujących nieprzyznaniem każdego z możliwych świadczeń przysługujących niepełnosprawnemu dziecku czy też opiekującemu się nim rodzicowi. Argumentem przemawiającym za uznaniem wskazanego pisma za skargę na decyzję w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego pozostawało i to – co wiadomym jest Sądowi z urzędu - że odrębne i odmienne w treści pismo J.F. z dnia [...] grudnia 2013 r. zostało uznane za skargę na decyzję SKO, utrzymującą w mocy orzeczenie organu I instancji o odmowie przyznania jej zasiłku pielęgnacyjnego na syna O. ( vide: sprawa o sygnaturze II SA/Go 326/14 ).

Konsekwencją uznania, przekazanego przez SKO pisma z [...] grudnia 2013 r. za skargę jest sprecyzowanie przedmiotu kontroli sądowej, którym pozostawała w sprawie niniejszej decyzja SKO z dnia [...] listopada 2013 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego.

Sentencja wskazanej decyzji w dacie jej wydawania brzmiała "utrzymać zaskarżoną decyzję w całości w mocy", co oznaczało akceptację dla orzeczenia organu I instancji. Na takie też rozstrzygnięcie została złożona przez J.F. skarga do WSA. Jednakże postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2014 r. znak [...] Kolegium postanowiło sprostować - z urzędu - oczywistą omyłkę w decyzji własnej z dnia [...] listopada 2013 r. nr [...] w ten sposób, iż w jej sentencji zamiast słów "utrzymać zaskarżoną decyzję w całości w mocy" wpisać słowa "uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji". W konsekwencji dokonanego sprostowania orzeczenie organu I instancji zostało wyeliminowane z obrotu prawnego.

Przed przejściem do merytorycznej oceny zaskarżonej decyzji wskazać należy na charakter i zakres kontroli sądowoadministracyjnej.

Rolą sądu administracyjnego jest kontrola działalności administracji publicznej w oparciu o kryterium zgodności z prawem. Zastrzec przy tym należy, sąd administracyjny nie ma kompetencji do dokonywania ustaleń stanu faktycznego będącego tłem sprawy administracyjnej. Zadanie to należy do organu administracji publicznej. Do sądu administracyjnego należy jedynie ocena legalności procesu ustalania przez organ stanu faktycznego sprawy i norm prawa materialnego w kontekście dokonanego w decyzji rozstrzygnięcia.

Podkreślenia przy tym wymaga, że sąd administracyjny, rozpoznając skargę na akt organu administracji, wskazaną kontrolę sprawuje i rozstrzyga w granicach danej sprawy administracyjnej, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną ( art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.; zwanej dalej jako "ppsa"). Zakres kontroli sądu administracyjnego wyznaczają zatem nie zarzuty skargi, ale granice sprawy administracyjnej rozstrzygniętej przez organ zaskarżonym aktem. Konieczne jest także wskazanie, iż uszczegółowieniem zasady niezwiązania sądu granicami skargi jest przepis art. 135 ppsa. Zgodnie z nim wojewódzki sąd administracyjny stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności, wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach danej sprawy, której dotyczy skarga jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia. Niezbędność zastosowania przez sąd przewidzianych ustawą środków w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do, innych niż zaskarżone, aktów lub czynności wydanych lub podjętych wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach danej sprawy dla końcowego jej załatwienia oznacza zapewnienie "ostatecznego i pełnego załatwienia sprawy". W konsekwencji więc granice orzekania przez sąd administracyjny nie muszą pokrywać się z granicami zaskarżenia aktu organu administracji publicznej. Obowiązkiem sądu administracyjnego jest bowiem stworzenie takiego stanu by w obrocie prawnym nie istniał i funkcjonował żaden akt organu administracji publicznej niezgodny z prawem ( vide: T. Woś w: "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz" , Warszawa 2005 r., s. 441 ). Istotą konstrukcji ukształtowanej przepisem art. 135 ppsa jest zatem powiązanie obowiązku sądu administracyjnego orzekania "w głąb sprawy" z przesłanką niezbędności takiego rozstrzygnięcia dla jej końcowego załatwienia. Wyeliminowanie z obrotu prawnego innych - niż zaskarżony do sądu – aktów administracyjnych możliwe jest jedynie wówczas gdy bez tego zabiegu załatwienie sprawy administracyjnej – zgodnie z prawem - byłoby niemożliwe lub co najmniej utrudnione.

Kasacyjny skutek orzeczeń sądów administracyjnych powoduje, że istniejący spór nie zostaje zakończony i że właściwym do wypełnienia zadania "załatwienia sprawy administracyjnej" będzie nadal organ administracji. Sąd, uchylając zaskarżony skargą akt i inne akty podjęte przez organ w granicach danej sprawy administracyjnej, stwierdza jedynie, że dotychczasowy sposób załatwienia sprawy nie był prawidłowy. W efekcie takiego wyroku powstaje stan przejściowy i zadanie stabilizacji stosunku administracyjnoprawnego ciąży nadal na organie administracji publicznej. Sąd musi mieć zatem do dyspozycji instrument prawny pozwalający mu skutecznie skłonić organy administracji publicznej do prawidłowego załatwienia sprawy – tej samej, która toczyła się przed uruchomieniem kontroli sądowej. Instrumentem takim pozostaje właśnie regulacja przepisu art. 135 ppsa, pozwalająca na uporządkowanie stanu prawnego sprawy administracyjnej i przesądzenie o działaniach zmierzających do jej właściwego załatwienia. Zastosowanie wskazanej instytucji prawnej prowadzi zatem w konsekwencji do zwiększenia skuteczności sprawowanej przez sąd administracyjny kontroli legalności działań administracji publicznej.

Odnośnie omawianej regulacji przepisu art. 135 ppsa zauważyć też należy, iż sięgnięcie przez sąd administracyjny po przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa możliwe jest nie tylko w stosunku do aktów lub czynności poprzedzających zaskarżony akt. Sankcja prawna uruchamiana przez sąd administracyjny wskazanym przepisem może znaleźć zastosowanie także wobec aktów lub czynności późniejszych niż zakwestionowany skargą akt ( vide: wyrok WSA w Łodzi z dnia 7 listopada 2006 r. I SA/Łd 1130/06 baza orzeczeń nsa.gov.pl ; Zb. Kmieciak "Głębokość orzekania w sprawach objętych kognicją sądów administracyjnych" Państwo i Prawo zeszyt 4, rok 2007, str. 31 i n. ).

W kontekście dokonanych rozważań, w ocenie Sądu, zachodziły podstawy do wyeliminowania z obrotu prawnego zarówno decyzji SKO z dnia [...] listopada 2008 r. jak i, prostującego jej sentencję, postanowienia tego organu z dnia [...] kwietnia 2014 r. jako aktu wydanego w graniach tej samej sprawy administracyjnej.

Już tylko pobieżna analiza kontrolowanej decyzji SKO, w brzmieniu jakie miał ten akt przed wydaniem postanowienia z dnia [...] kwietnia 2014 r. o sprostowaniu jego sentencji w trybie oczywistej omyłki, pozwala na stwierdzenie, iż dotknięta była ona oczywistą wadliwością polegającą na rozbieżności między zawartym w niej rozstrzygnięciem ( które wskazuje, że podstawą działania organu był przepis art. 138 § 1 pkt 1 Kpa ) a jego uzasadnieniem, świadczącym o tym, że organ orzekał na podstawie przepisu art. 138 § 2 Kpa.

Tego typu wadliwość decyzji administracyjnej nie może być usuwana postanowieniem organu w trybie sprostowania oczywistej omyłki. Zatem w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie było dopuszczalne prostowanie sentencji decyzji z dnia [...] listopada 2013 r. w sposób w jaki dokonało tego Kolegium, postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2014 r.

W odniesieniu do tego postanowienia wskazać należy, iż stosownie do przepisu art. 113 § 1 Kpa organ administracji może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach. Granice ingerencji w treść decyzji administracyjnej w drodze sprostowania oczywistej omyłki są ograniczone. Instytucja sprostowania oczywistej omyłki o jakiej mowa w przywołanym przepisie dotyczy oczywistych omyłek pisarskich, polegających na niewłaściwym - wbrew zamierzeniu organu – użyciu wyrazu, jego widocznie mylnej pisowni, opuszczeniu jednego bądź kilku wyrazów. Inne oczywiste omyłki to omyłki stojące na równi z błędami pisarskimi, polegające na tym, że w decyzji wyrażono treść, która widocznie jest niezgodna z myślą organu, a została wpisana przez przeoczenie, tj. niewłaściwy dobór słowa.

Prostowanie decyzji w trybie art. 113 § 1 Kpa może zatem dotyczyć tylko nieistotnych wadliwości decyzji, polegających na prostowaniu błędów pisarskich i rachunkowych oraz innych oczywistych omyłek. Różnica pomiędzy zmianą decyzji a jej sprostowaniem wynika z tego, czy decyzja jest dotknięta wadą istotną czy też nieistotną i decyduje to również o formie rozstrzygnięcia, które następuje odpowiednio decyzją lub postanowieniem. Sprostowanie na podstawie art. 113 § 1 Kpa nie może jednak prowadzić do merytorycznej zmiany orzeczenia i to nawet wówczas, gdy zaistniały rozbieżności pomiędzy treścią rozstrzygnięcia a uzasadnieniem, wyrażającym wolę organu. Sprostowaniu nie podlegają wady (błędy i omyłki) istotne m.in. w zakresie konsekwencji prawnych zastosowania określonej normy prawnej (tak: J. Borkowski (w:) B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego, Komentarz, 9 Wydanie, Wydawnictwo C.H. Beck, s. 551). W tej formie nie jest zatem możliwe takie ingerowanie w treść decyzji administracyjnej, które - co do zasady - mogłoby przyczynić się do zmiany jej rozstrzygnięcia merytorycznego. Sprostowanie nie może prowadzić do merytorycznej zmiany decyzji czy ponownego rozstrzygnięcia w sposób odmienny od pierwotnego ( vide: NSA w wyroku z dnia 4 maja 1988 r., sygn. III SA 1466/87, OSP 1990, Zeszyt 11-12, poz. 398, z glosą aprobującą W. Tarasa).

Zgodnie z art. 110 Kpa organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia stronie, o ile kodeks nie stanowi inaczej. Wypływająca z komentowanego przepisu zasada związania organu administracji publicznej wydaną przez siebie decyzją oznacza w aspekcie proceduralnym to, że decyzja, która została doręczona (ogłoszona) stronie, nie może być zmieniona ani uchylona przez organ, który ją wydał, inaczej niż w postępowaniu administracyjnym przewidzianym w kodeksie i z udziałem stron tego postępowania. W odniesieniu do treści decyzji związanie o którym mowa dotyczy zawartego w niej rozstrzygnięcia ( sentencji, osnowy ).

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy w wyniku wydania postanowienia z dnia [...] kwietnia 2014 r. organ w istocie dokonał nie sprostowania oczywistej omyłki, ale merytorycznej zmiany decyzji. Nastąpiło to przy tym nie tylko po doręczeniu jej stronie, ale też po złożeniu prze nią skargi. W konsekwencji więc, w wyniku wydania niezgodnego z prawem postanowienia o sprostowaniu, organ doprowadził do sytuacji w której skarga strony dotyczy innej decyzji ( innego rozstrzygnięcia ) niż ta na którą została złożona. Stan taki , z punku widzenia zasady praworządności ( art. 6 Kpa ), nie może być tolerowany. W konsekwencji więc uznając, że zarówno w przypadku decyzji SKO z dnia [...] listopada 2013 r. jak i postanowienia z dnia [...] kwietnia 2014 r. doszło do naruszenia przepisów prawa procesowego w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy wskazane akty należało uchylić na podstawie przepisu art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ppsa w związku z art. 135 ppsa.

Eliminacja wskazanych aktów z obrotu prawnego ( po uprawomocnieniu się wyroku w niniejszej sprawie ) skutkować będzie powrotem stanu sprawy do etapu postępowania odwoławczego. W konsekwencji SKO obowiązane będzie ponownie rozpoznać odwołanie J.F. od decyzji organu I instancji z dnia [...] sierpnia 2013 r. nr [...], odmawiającej jej przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem O.S..

W toku ponownego rozpoznania sprawy organ weźmie pod uwagę, iż wbrew dotychczasowym wywodom poczynionym przez organ I instancji w decyzji z dnia [...] sierpnia 2013 r. oraz zawartym w uchylonej decyzji SKO z dnia [...] listopada 2013 r. , kwestii zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego nie regulują powołane przepisy ust. 1 i 2 art. 27 ustawy o świadczeniach rodzinnych, ale ust. 4 wskazanego artykułu.

Stosownie bowiem do ust. 4 art. 27 ustawy "w razie zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego więcej niż jednej osobie sprawującej opiekę nad osobą lub osobami wymagającymi opieki przyznaje się tylko jedno świadczenie osobie, która pierwsza złożyła wniosek". Jest to przepis szczególny w stosunku do regulacji z art. 27 ust. 1 i 2 , odnoszący się wyłącznie do dwóch wskazanych w nim świadczeń opiekuńczych ( świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego ). W świetle powołanej regulacji brak jest zatem podstaw do badania przez organy przesłanek o jakich mowa w ust. 2 art. 27 ustawy.

Nadto, rozpatrując sprawę, organ odwoławczy odniesie się szczegółowo do faktu pozostawania w obrocie prawnym ostatecznej decyzji Prezydenta Miasta z dnia [...] czerwca 2013 r. nr [...], przyznającej świadczenie pielęgnacyjne z tytułu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem O.S. jego ojcu R.S. na okres od [...] lipca 2013 do [...] marca 2017 r., a to w kontekście możliwości przyznania tego samego świadczenia na to samo dziecko drugiemu z rodziców czyli skarżącej J.F.. Zwróci tez uwagę na przepis art. 15 ust. 5 pkt 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Zważywszy na charakter okoliczności podnoszonych przez skarżącą w piśmie z dnia [...] lipca 2023 r., odwołaniu i skardze, a związanych ze sposobem czy też zakresem sprawowania opieki nad synem przez ojca dziecka, odmiennym niż wynika z postanowienia sądu rodzinnego, wskazać należy iż obowiązkiem organów właściwych w sprawach przyznawania świadczeń rodzinnych, takich jak świadczenie pielęgnacyjne, jest również "monitorowanie" zasadności korzystania z nich przez świadczeniobiorców w okresie na jaki zostały przyznane. Stosownie bowiem do przepisu art. 23 ust. 4aa ustawy o świadczeniach rodzinnych, jeżeli w stosunku do osoby ubiegającej się o świadczenie pielęgnacyjne lub osoby pobierającej to świadczenie wystąpią wątpliwości dotyczące okoliczności, o których mowa w art. 17, organ właściwy może zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, o którym mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182, ze zm.), w celu weryfikacji okoliczności, o których mowa w art. 17. Wskazana regulacja oznacza obowiązek organu reagowania na uzyskiwane informacje mogące wskazywać na istnienie wątpliwości świadczących o zaistnieniu sytuacji, w której beneficjent świadczenia pielęgnacyjnego przestał spełniać warunki do jego pobierania ( np. zaprzestał sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem czy członkiem rodziny ) nie zgłaszając tej okoliczności organowi właściwemu. Negatywna weryfikacja okoliczności o których mowa w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych rodzić może bowiem istotne skutki prawne w stosunku do osoby pobierającej świadczenie w postaci uchylenia bądź zmiany decyzji ostatecznej. Stosownie bowiem do przepisu art. 32 ust. 1 tej ustawy organ właściwy oraz marszałek województwa mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczeń rodzinnych, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny mająca wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych, członek rodziny nabył prawo do świadczeń rodzinnych w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego albo osoba nienależnie pobrała świadczenie rodzinne.

W okolicznościach niniejszej sprawy organ właściwy, niezależnie od faktu złożenia wniosku przez J.F. i wszczętej nim sprawy administracyjnej, powinien rozważyć, czy uzyskane w toku rozpoznawania sprawy informacje, nie prowadzą do powstania wątpliwości dających podstawę do podjęcia przez niego działań o jakich mowa w art. 23 ust. 4aa ustawy o świadczeniach rodzinnych.

W tym stanie rzeczy orzeczono o uchyleniu zaskarżonej decyzji i postanowienia SKO z dnia [...] kwietnia 2014 r. Stosownie do przepisu art. 145 ppsa Sąd stwierdził, iż zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu już od dnia wydania wyroku co wywiera swój skutek na czas do uprawomocnienia się wyroku.