IV SA/Wr 158/12

Uzasadnienie

Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w G. postanowieniem z dnia [...] 2008 r. Nr [...], na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. (t. jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) – zwana dalej K.p.a., wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia obowiązku M. H. zwrotu wydatków poniesionych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w G. za pobyt matki Z. H. w Domu Pomocy Społecznej w G.

Decyzją z dnia [...] 2009 r. Nr [...] działający z upoważnienia Prezydenta Miasta G., Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w G. ustalił M. H. obowiązek odpłatności za pobyt matki Z. H. w Domu Pomocy Społecznej w G., w wysokości 1.314,89 zł miesięcznie, począwszy od 1 listopada 2008 r.

W wyniku odwołania wniesionego przez stronę, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. decyzją z dnia [...]2009 r. Nr [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W dniu [...] 2009 r. skarżący, powołując się na art. 104 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 ze zm.) o pomocy społecznej wystąpił do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w G. z wnioskiem o odstąpienie w całości od żądania zwrotu wydatków za pobyt matki w domu pomocy społecznej.

Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w G. decyzją z dnia [...] 2009 r. Nr [...] odmówił zwolnienia skarżącego z opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej, ustalonej decyzją z dnia [...] 2009 r. Nr [...].

W wyniku odwołania wniesionego przez stronę, organ II instancji decyzją z dnia [...] 2009 r. Nr [...]uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji. Organ odwoławczy wskazał, że organ pomocowy nie dokonał oceny dopuszczalności zwolnienia z odpłatności przez pryzmat art. 64 ustawy o pomocy społecznej. Ograniczył się do ustalenia sytuacji finansowej rodziny, jedynie w kontekście spełnienia przez nią przesłanek zobowiązujących do ponoszenia opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, decyzją z dnia [...] 2009 r. Nr [...], wydaną na podstawie art. 11 ust. 2, art. 61 ust. 2 pkt 2, art. 64 pkt 2, 3 i 4 ustawy o pomocy społecznej, organ I instancji odmówił zwolnienia strony z opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej, ustalonej decyzją Nr [...] z dnia [...] 2009 r.

Od powyższej decyzji strona wniosła odwołanie. Organ II instancji decyzją z dnia [...] 2010 r. Nr [...] uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Jednocześnie organ wskazał, że strona wystąpiła z wnioskiem o odstąpienie od żądania zwrotu wydatków za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej, powołując się na art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, zatem zasadnym było rozpoznanie merytoryczne sprawy w oparciu o przesłanki, które stanowią podstawę wniosku strony.

W dniu 24 marca 2010 r. strona złożyła pisemne oświadczenie, w którym potwierdziła, że domagała się rozpatrzenia wniosku w oparciu o art. 104 ust. 4 w związku z art. 64 ustawy o pomocy społecznej.

Po ponownym rozpoznaniu wniosku strony z dnia 28 maja 2009 r., organ I instancji decyzją z dnia [...] 2010 r. Nr [...], powołując się na art. 61 ust. 2 pkt 2 oraz art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, orzekł o odmowie odstąpienia w całości od żądania zwrotu od strony opłaty z tytułu pobytu członka rodziny w domu pomocy społecznej, ustalonej decyzją z dnia [...] 2009 r. Nr [...]. W uzasadnieniu organ stwierdził, że z uwagi na osiągany przez stronę dochód, ogólną sytuację materialno-bytową rodziny, jak również brak współpracy strony z ośrodkiem pomocy społecznej, wniosek strony nie może zostać rozpatrzony pozytywnie.

W wyniku odwołania wniesionego przez stronę, organ II instancji decyzją z dnia [...] 2010 r. Nr [...] po raz kolejny uchylił decyzję organu I instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. W uzasadnieniu organ wskazał, że art. 64 i art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej stanowią podstawę do orzekania w różnych stanach faktycznych. Dlatego też organ odwoławczy wskazał, że przed wydaniem rozstrzygnięcia organ I instancji winien ustalić, w sposób nie budzący wątpliwości, jakie jest faktyczne żądanie strony. Strona powinna wskazać na konkretną podstawę prawną swojego żądania lub precyzyjnie określić jego treść. Organ odwoławczy podkreślił, że w zaskarżonej decyzji, mimo że strona wskazała, że oczekuje rozpoznania wniosku na podstawie art. 104 ust. 4 w związku z art. 64 ustawy o pomocy społecznej, organ dokonał rozstrzygnięcia na podstawie art. 104 ust. 4 ustawy, nie wskazując jednocześnie dlaczego podstawę rozstrzygnięcia stanowi przedmiotowy przepis. Ponadto organ I instancji nie odniósł się do żądania strony, rozstrzygnięcia wniosku również w oparciu o art. 64 wskazanej ustawy.

Na wezwanie organu I instancji, w piśmie z dnia 24 stycznia 2011 r. strona oświadczyła, że podtrzymuje podstawę prawną (art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej) wniosku z dnia 28 maja 2009 r. o odstąpieniu w całości, tzn. w 100%, od żądania zwrotu wydatków za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej.

Mając na uwadze powyższe, organ I instancji decyzją z dnia [...] 2011 r. Nr [...] powołując się na art. 105 w związku z art. 104 k.p.a. umorzył postępowania w sprawie odstąpienia w całości od żądania zwrotu ustalonych dla strony wydatków poniesionych przez organ I instancji z tytułu opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej ustalonej decyzją Nr [...] z dnia [...] 2009 r., jako bezprzedmiotowe. W uzasadnieniu decyzji organ I instancji stwierdził, że wskazany przez stronę art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej może mieć zastosowanie w przypadku gdy gmina zastępczo wnosi opłatę za osobę zobowiązaną, a następnie występuje z żądaniem zwrotu tej opłaty na podstawie art. 61 ust. 3 ustawy. Podkreślił również, że obowiązek wnoszenia opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej ustalony został na podstawie art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy, a nie w trybie żądania zwrotu tj. art. 61 ust. 3 ustawy, a zatem art. 104 ust. 4 ustawy nie może mieć zastosowania.

Na skutek wniesionego przez skarżącego odwołania organ II instancji decyzją z dnia [...] 2011 r. Nr [...] po raz kolejny uchylił zaskarżoną decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji. W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy stwierdził brak podstaw do umorzenia przedmiotowego postępowania. W ocenie organu odwoławczego decyzja z dnia [...] 2009 r. Nr [...] ustalająca obowiązek skarżącego ponoszenia opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej stanowi podstawę do wyegzekwowania przez organ należności z tego tytułu. Organ wskazał, że z art. 104 ust. 1 ustawy wynika bowiem, że ściągnięcie należności m.in. z tytułu opłat określonych przepisami ustawy (np. opłaty z tytuł pobytu członka rodziny domu pomocy społecznej) następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Tytułem egzekucyjnym jest więc wykaz należności sporządzony przez organ na podstawie decyzji ustalającej obowiązek ponoszenia opłat z tego tytułu. Powyższe postępowanie jest więc konsekwencją niewywiązywania się przez osobę zobowiązaną do zwrotu wydatków na świadczenia pomocy społecznej, z obowiązku określonego w decyzji ustalającej wysokość opłaty. W takiej sytuacji organ I instancji nie ma obowiązku wydawania odrębnej decyzji nakazującej zwrot części lub całości świadczenia pieniężnego na podstawie art. 104 ust. 3 ustawy, gdyż warunki ciążącego na stronie obowiązku zostały już określone w decyzji ostatecznej. Zatem wydanie kolejnej decyzji byłoby bezprzedmiotowe. Z art. 104 ust. 4 ustawy wynika, że nawet wtedy, gdy istnieje obowiązek zwrotu wydatków przez świadczeniobiorcę lub inną osobę zobowiązaną, na podstawie decyzji administracyjnej lub gdy nawet został sporządzony tytuł egzekucyjny, organ może odstąpić od żądania zwrotu tych wydatków, przy czym może to uczynić na wniosek osoby zainteresowanej, jak i z urzędu. Z kolei z art. 106 ust. 1 ustawy wynika, że rozstrzygnięcie w sprawie świadczeń pomocy społecznej następuje w drodze decyzji. Takie ujęcie zagadnienia prowadzi do konkluzji, że jeżeli osoba, na której ciąży obowiązek zwrotu wydatków na świadczenia pomocy społecznej, zwróci się z wnioskiem o odstąpienie od żądania takiego zwrotu, organ ma obowiązek wydać decyzję (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1993 r., sygn. akt. III ARN 92/92).

Mając powyższe na uwadze, po ponownym rozpoznaniu sprawy, organ I instancji decyzją z dnia [...] 2011 r. Nr [...] powołując się na art. 104 ust. 4 w związku z art. 106 ustawy o pomocy społecznej odmówił odstąpienia w całości od żądania zwrotu wydatków z tytułu opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej ustalonej decyzją z dnia [...] 2009 r. Nr [...]. W uzasadnieniu decyzji organ I instancji stwierdził, że mając na uwadze ustalony, w wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego, dochód rodziny oraz ogólną stację materialno-bytową rodziny, nie znalazł podstaw do orzeczenia o odstąpieniu w całości od żądania zwrotu od skarżącego wydatków z tytułu opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej. Organ I instancji wskazał również, że dwukrotnie występował do skarżącego, tj. w dniach [...] czerwca 2011 r. oraz [...] lipca 2011 r., z wnioskiem o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Jednak strona odmówiła jego przeprowadzenia. Organ wskazał, że brak współpracy skarżącego z organem pomocowym w celu sporządzenia aktualizacji wywiadu środowiskowego uniemożliwiły pozytywne rozpoznanie wniosku skarżącego.

Strona odwołała się od powyższej decyzji, wskazując na jej nieprawidłowości, brak wewnętrznej spójności. Zaskarżona decyzja wydana została na podstawie art. 104 ust. 4 w związku z art. 106 (bez wyszczególnienia właściwego ustępu) ustawy o pomocy społecznej, natomiast z uzasadnienia decyzji wynika, że rozstrzygnięcie oparto na podstawie art. 64 pkt 2-3 oraz art. 11 ust. 2 powołanej ustawy. Ponadto skarżący zarzucił, że przeprowadzone przez organ I instancji postępowanie jest obarczone bezczynnością organu oraz pozornością. Podniósł, że powyższe okoliczności wskazują na wydanie zaskarżonej decyzji z naruszeniem art. 7, art. 77 § 1, art. 124 i art. 107 § 3 k.p.a., co powinno skutkować wyeliminowaniem jej z obrotu prawnego. Podkreślił jednocześnie, że w postępowaniu odwoławczym istotne jest ustalenie, czy w postępowaniu przed organem administracyjnym zostały dostatecznie i w sposób prawidłowy wyjaśnione okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Skarżący wskazał na wyrok NSA z dnia 10 lutego 1981 r., sygn. akt. SA 910/80, że ustalenie, iż okoliczności te nie zostały w sposób dostateczny wyjaśnione uniemożliwia dokonanie oceny, czy zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem, a w szczególności, czy nastąpiło naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na wynik sprawy. Skarżący zarzucił ponadto, że Dyrektor MOPS w G. występując dnia 3 czerwca 2011 r. i 8 lipca 2011 r. do Dyrektora MOPS w L. z wnioskiem o udostępnienie danych ze zbioru danych osobowych naruszył przepisy prawa materialnego, z powodu braku podstawy do takiego wystąpienia. Zarzucił również, że decyzja organu I instancji narusza granice uznania administracyjnego.

Organ odwoławczy decyzją z [...] 2012 r. Nr [...] utrzymał w mocy decyzję organu I instancji. W motywach rozstrzygnięcia organ odwoławczy stwierdził, że podstawę materialnoprawną rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie stanowią przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.). Zgodnie z art. 60 ust. 1 powołanej ustawy, pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania. Zasady odpłatności określają art. 61-63 ustawy. Organ odwoławczy wskazał, że odstąpienie od żądania, od osoby zobowiązanej, zwrotu wydatków z tytułu opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej jest szczególną formą ochrony zobowiązanego do ponoszenia tej opłaty, której przesłanki zostały określone w art. 104 ust. 4 ustawy. Zgodnie z powołanym przepisem, w przypadkach szczególnych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielonej pomocy, właściwy organ na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej może odstąpić od żądania takiego zwrotu. Użyte przez ustawodawcę w art. 104 ust. 4 ustawy określenie "organ może odstąpić" oznacza, że decyzja podejmowana jest w ramach tzw. "uznania administracyjnego", a zatem organ nie ma obowiązku, lecz ma prawo odstąpienia od żądania zwrotu świadczenia, jego umorzenia lub rozłożenia na raty. Uznanie administracyjne nie może jednak mieć dowolnego charakteru, lecz powinno być uzasadnione sytuacją osobistą zobowiązanego w kontekście innych osób oczekujących wsparcia ze strony ośrodka pomocy społecznej (wyrok WSA w Lublinie z dnia 27 kwietnia 2011 r., sygn. akt. II SA/Lu864/2010). Przepis ten powinien być interpretowany w świetle zasad i celów pomocy społecznej. Odstąpienie od żądania zwrotu należności może mieć miejsce, jeżeli zwrot wydatków stanowiłby dla danego podmiotu nadmierne obciążenie lub niweczyłby skutki udzielonej pomocy. Nadmierne obciążenie związane jest zwykle z trudną sytuację materialną zobowiązanego. Należy jednak pamiętać, że z obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej zwalniają go niskie dochody, nieprzekraczające kryteriów ustawowych (art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy). Ponadto zaniechanie żądania można także uzasadnić sytuacją rodzinną lub życiową. Należy zaznaczyć, że z uprawnienia określonego w art. 104 ust. 4 ustawy, organ może skorzystać również w innych szczególnych przypadkach. Ochrona podmiotu zobowiązanego może przyjąć postać całkowitego zaniechania zwrotu świadczenia lub ograniczenia zwrotu. Stanowisko organu będące wyrazem władzy dyskrecjonalnej powinno zostać wyrażone w decyzji, która ma w tym zakresie charakter uznaniowy, a jej wydanie powinna poprzedzać ocena sytuacji zobowiązanego dokonana na podstawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 czerwca 2010 r., sygn. akt. I OSK 204/10).

Organ odwoławczy wskazał, że w trakcie prowadzonego postępowania wyjaśniającego organ pomocy społecznej przeprowadził w dniu [...] czerwca 2009 r. wywiad środowiskowy, a w dniu [...] marca 2010 r. jego aktualizację. W wyniku powyższych czynności ustalono, że sytuacja dochodowa rodziny skarżącego, kwalifikowała go do ponoszenia odpłatności za pobyt jego matki w domu pomocy społecznej. Organ I instancji ustalił, że rodzina skarżącego składa się z trzech osób prowadzących wspólne gospodarstwo domowe. Starszy syn D. H. podjął zatrudnienie i prowadzi odrębne gospodarstwo domowe. Młodszy syn P. H. orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności z dnia [...] 2008 r. został zaliczony do osób niepełnosprawnych o znacznym stopniu niepełnosprawności na trwałe. Żona skarżącego nie pracuje, opiekuje się niepełnosprawnym dzieckiem. Skarżący jest emerytowanym wojskowym i z tego tytułu otrzymuje emeryturę w wysokości 2.183,14 zł. Ponadto jest zatrudniony w Wojskowym Biurze Projektów Budowlanych, gdzie uzyskuje wynagrodzenie w wysokości 2.647,17 zł. W związku z odmową skarżącego udzielenia dodatkowych informacji w zakresie sytuacji dochodowej rodziny, organ z urzędu ustalił, że od 1 marca 2010 r. młodszemu synowi została przyznana stała renta socjalna w wysokości 540,62 zł miesięcznie. Zatem łączny miesięczny dochód rodziny wynosi 5.370,93 zł. Organ dodał, że rodzina ponosi znaczne wydatki związane z utrzymaniem domu około 3.200 zł, w tym miesięczna rata kredytów zaciągniętych na remont i modernizację domu stawowi kwotę około 2.200 zł. Natomiast podwyższone koszty utrzymania niepełnosprawnego dziecka to kwota wynosząca około 400 zł miesięcznie, związana głównie z zakupem leków.

W ocenie składu orzekającego Kolegium w przedmiotowej sprawie brak jest podstaw do uchylenia lub zmiany zaskarżonej decyzji. Organ prawidłowo przeprowadził postępowanie wyjaśniające i w oparciu o poczynione ustalenia orzekł w sprawie, nie przekraczając granicy uznania administracyjnego. Motywy podjętego rozstrzygnięcia przestawił w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Organ odwoławczy wskazał, że co do zasady podmiotem odpowiedzialnym za przeprowadzenie postępowania dowodowego na gruncie postępowania administracyjnego jest organ administracji i wszelkie uchybienia w tym zakresie obciążają ten organ. W tym zakresie jedyne odstępstwo dotyczy tych postępowań, w których strona ubiega się o przyznanie jej jakichś praw względnie o zwolnienie jej z obowiązków i na tę okoliczność zobligowana jest do przedłożenia stosownych dowodów. W tego typu przypadkach ciężar dowodu spoczywa na stronie chcącej uzyskać korzystne dla siebie rozstrzygnięcie, zadaniem natomiast organu jest jedynie pouczyć stronę o ciążącym na niej obowiązku jak również o ewentualnych skutkach niewyjaśnienia danej okoliczności. Organ odwoławczy wskazał, że strona, która w ramach prowadzonego postępowania dowodowego nie przedłoży żądanych przez organ dowodów lub dokumentów potwierdzających jej twierdzenia nie może następnie czynić zarzutu organowi, że danych okoliczności nie wyjaśnił, a tym samym nie może przerzucać odpowiedzialności za własne zaniechania na organ administracji (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 27 października 2008r., sygn. akt. IV SA/G1 137/08). Organ II instancji wskazał, że w przedmiotowej sprawie z wnioskiem o odstąpienie w całości od żądania zwrotu opłaty z tytułu pobytu członka rodziny w domu pomocy społecznej wstąpił skarżący, zatem na nim spoczywał ciężar udowodnienia, że zachodzą podstawy do pozytywnego rozpatrzenia wniosku. Z uwagi na powyższe strona powinna była nie tylko umożliwić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego i jego kolejnej aktualizacji, gdyż od ostatniej aktualizacji upłynął ponad rok, ale również przedstawić wszystkie dowody, które pozwoliłby na ocenę wniosku. Tymczasem skarżący powołując się na brak podstawy prawnej odmówił jego przeprowadzenia aktualizacji wywiadu środowiskowego. W ocenie Kolegium nieuzasadnione jest obarczenie przez stronę postępowania organu I instancji zarzutem bezczynności organu oraz pozorności, a także niewyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy mogących mieć istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia. Jak wynika bowiem z art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej wpływ na "kształt" postępowania wyjaśniającego ma wnioskodawca, gdyż na nim spoczywa ciężar dowodowy.

Skład orzekający Kolegium podzielił również stanowisko organu I instancji, że brak współpracy skarżącego z organem orzekający w ustaleniu sytuacji materialno-bytowej rodziny, przez odmowę sporządzenia aktualizacji wywiadu środowiskowego, może stanowić podstawę do odmowy pozytywnego rozpatrzenia wniosku o odstąpienie żądania zwrotu. Osoba, która wnosi o przyznanie prawa do pomocy społecznej w postaci świadczeń przewidzianych ustawą o pomocy społecznej (zwolnienie z obowiązku ponoszenia opłat określonych powołaną ustawą), nie tylko nie może odmówić żadnych informacji w trakcie wywiadu środowiskowego, ale także winna umożliwić przeprowadzenie takiego wywiadu (por. wyrok NSA z dnia 15 kwietnia 2010 r., sygn. akt. I OSK 1754/2009). Odmowa podjęcia współdziałania z organem poprzez uniemożliwienie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego, zobowiązuje organ do negatywnego załatwienia sprawy (por. wyroki NSA: z dnia 16 lipca 2008 r., sygn. akt. 1424/2007, z dnia 23 września 2008 r., sygn. akt. 1765/2007 i z dnia 17 listopada 2009 r., sygn. akt. OSK 552/2009).

W prowadzonym postępowaniu, rolą organu była ocena, czy zachodzi szczególny przypadek upoważniający do odstąpienia od żądania zwrotu, w szczególności zaś, czy żądanie zwrotu stanowić będzie dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też zniweczy skutki udzielonej pomocy. Wskazane przesłanki interpretować należy zgodnie z założeniami i celami ustawy o pomocy społecznej, a w szczególności mając na względzie, że pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, możliwości i zasoby (por. wyrok WSA w Białymstoku z dnia 2 lutego 2010 r., sygn. akt. II SA/Bk 738/2009).

Organ odwoławczy wskazał, że nie można zgodzić się z zarzutem strony, że w decyzji organu I instancji brak jest spójności pomiędzy jej elementami. Powyższy brak spójności, w ocenie strony, wynika z faktu, że w rozstrzygnięciu przywołany jest art. 104 ust. 4 ustawy, natomiast z uzasadnienia decyzji wynika, że rozstrzygnięcie oparto na art. 64 pkt 2-3 i art. 11 ust. 2 ustawy. Jak wynika z zaskarżonej decyzji, podstawę rozstrzygnięcia stanowi art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, który nie określa szczegółowych przesłanek stanowiących podstawę do odstąpienia od żądania zwrotu, pozwalając organowi na podejmowanie decyzji w ramach tzw. uznania administracyjnego. Zatem na organie spoczywa obowiązek dokonania oceny stanu faktycznego sprawy w oparciu o przyjęte przez siebie kryteria. Organ I instancji nie znajdując w materiale dowodowym szczególnych okoliczności, o jakich mowa w art. 104 ust. 4 ustawy, dokonał oceny sytuacji materialno - bytowej rodziny oraz okoliczności związanych z faktem, że członkiem rodziny jest osoba niepełnosprawna, co wbrew ocenie stronie nie daje podstaw do stwierdzenia, że podstawą rozstrzygnięcia były przesłanki określone w art. 64 pkt 2-4 i art. 11 ustawy o pomocy społecznej.

Decyzja ostateczna z dnia [...] 2012 r. Nr [...] stała się przedmiotem skargi wywiedzionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Skarżący decyzji zarzucił niedostateczne i nieprawidłowe wyjaśnienie okoliczności faktycznie istotnych do rozstrzygnięcia sprawy, mających istotny wpływ na wynik sprawy.

Skarżący podniósł, że wywiad środowiskowy przeprowadzony w dniu [...] marca 2010 r. przez organ I instancji dotyczył dochodu za miesiąc luty 2010 r., określanego zgodnie z art. 8 ust. 3-13 ustawy o pomocy społecznej. Podjęte z urzędu działania organu, w celu ustalenia sytuacji dochodowej rodziny, po terminie złożenia wniosku, należy określić, zadaniem skarżącego, przynajmniej jako przekroczenie ustawowego upoważnienia, bowiem zgodnie z ust. 3 wskazanego przepisu za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony. Skarżący podniósł, że ewentualne przyszłe dochody osób i rodzin korzystających ze świadczeń pomocy społecznej nie mogą być uwzględniane w przeprowadzanym wywiadzie środowiskowym – co potwierdza art. 109 ustawy o pomocy społecznej.

Skarżący wskazał, że nie zgadza się, że organ podejmował z urzędu czynności wyjaśniające, w związku z odmową udzielenia dodatkowych informacji w zakresie sytuacji dochodowej jego rodziny. Zdaniem skarżącego stwierdzenie "z urzędu" jest nieuprawnione, a Kolegium nie przytoczyło przepisu prawa materialnego uzasadniającego jego użycie. Uważa, że od dnia [...] marca 2010 r., tj. dnia przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego organ I instancji zamierza go ukarać poprzez zwrot wydatków za pobyt jego matki w domu pomocy społecznej. Wskazał również, że w dotychczasowym postępowaniu organowi trudno było racjonalnie uzasadnić odmowę uznania wniosku skarżącego, dlatego też musiał odwlekać wydanie prawnie niewadliwej decyzji do czasu wzrostu dochodów rodziny skarżącego, poprzez przyznanie renty socjalnej dla jego syna.

Twierdzi, że zarzuty organu I instancji dotyczące rodzinnych wywiadów środowiskowych przeprowadzonych w 2010 r. są nieprawdziwe. Wskazał, że decyzja przyznającej zasiłek pielęgnacyjny na syna z tytułu niepełnosprawności została wydana [...] 2010 r. Podniósł, że żądanie przez organ przesłania wskazanej decyzji, to "istna kpina; po pierwsze – [...] marca 2010 r. nie miałem go (wyrzuciłem do śmieci, jako nieaktualny); po drugie - tak kompetentny dyrektor MOPS powinien wiedzieć, że zasiłek pielęgnacyjny przysługuje do ukończenia 18 lat, tj. marca 2010 r.".

Według skarżącego organ I instancji swoim postępowaniem "zmusił" skarżącego do życia na kredyt, tj. zadłużania kart, w efekcie czego w październiku 2009 r. skarżący musiał dokonać konsolidacji trzech kredytów oraz spłacić karty poprzez nowy kredyt gotówkowy. Obecnie sytuacja skarżącego jest podobna. Skarżący podał, że w ciągu 17 miesięcy prowadzenia przez organ pomocowy postępowania w tej sprawie spłacił ok. 34000,00 zł rat kredytów i ok. 3000,00 zł odsetek i opłat kart kredytowych, a zadłużenie skarżącego z tego tytułu wzrosło o ok. 12000,00 zł.

Skarżący dodał, że nie potrafi zrozumieć, w jakim celu organ pomocowy chciał uzyskać oświadczenie od skarżącego, w którym określiłby procentowo, w jakiej wysokości oczekuję zwolnienia z odpłatności za pobyt matki w domu pomocy społecznej, skoro skarżący wnosił o odstąpienie w całości od żądania zwrotu wydatków za pobyt matki w ośrodku.

Ponownie wskazał na zarzut zawarty w odwołaniu, dotyczący naruszenia przez organ pomocowy w G. przepisów prawa materialnego, z powodu braku podstawy prawnej do wystąpienia z wnioskami z dnia [...] czerwca 2011 r. oraz [...] lipca 2011 r. do organu pomocowego w L. o udostępnienie danych ze zbioru danych osobowych. Wskazał, że w tym czasie nie korzystał z żadnych form pomocy albo zwolnień wynikających z przepisów ustawy o pomocy społecznej oraz nie było prowadzone żadne postępowanie na postawie przepisów wskazanej ustawy.

Nie zgodził się ze stanowiskiem Kolegium zawartym w uzasadnieniu decyzji, gdzie organ odwoławczy stwierdził, że odmowa przez skarżącego przeprowadzenia wywiadu środowiskowego stanowiły podstawę do wydania zaskarżonej decyzji. Skarżący wskazał, że w dniu [...] 2011 r. organ I instancji wydał decyzję Nr [...] o umorzeniu postępowania, na podstawie art. 104 § 2 oraz art. 110 k.p.a. Zatem organ, zdaniem skarżącego, nie posiadał podstawy prawnej do "ponownego rozpoznania sprawy", a tym samym do wystąpień z dnia [...] czerwca 2011 r. oraz z dnia [...] lipca 2011 r. celem sporządzenia wywiadu środowiskowego. Skarżący wskazał, że odwołanie od wskazanej decyzji wniósł w dniu [...] czerwca 2011 r., co wiązało się z określonymi skutkami prawnymi - art. 130 § 1-2 k.p.a. – wstrzymaniem wykonania zaskarżonej decyzji. Wskazał, że Kolegium w dniu 25 lipca 2011 r. rozpatrzyło odwołanie i następnie na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ l instancji. Zdaniem skarżącego "stwierdzenia Kolegium o przerzucaniu odpowiedzialności za własne zaniechania na organ administracji, o prawidłowości poinformowania o zasadności przeprowadzenia aktualizacji wywiadu środowiskowego, braku współpracy z organem orzekającym w ustaleniu sytuacji materialno-bytowej rodziny, poprzez odmowę sporządzenia aktualizacji wywiadu środowiskowego są nieuprawnione."

Skarżący ponownie wskazał na zarzut zawarty w odwołaniu, tj. na bezczynność organu administracji publicznej oraz pozorność prowadzonego postępowania. Podniósł, że Kolegium, nie uwzględniając jego wyjaśnień dot. braku podstawy prawnej do przeprowadzenia aktualizacji wywiadu środowiskowego przez organ pomocowy usiłuje nie uwzględnić faktu, że organ I instancji będąc uprawnionym do przeprowadzenia aktualizacji wywiadu środowiskowego i przedłużając z tego powodu okres rozpatrzenia sprawy nie przeprowadził tego wywiadu, wyczerpując znamiona bezczynności organu oraz pozorności. Jednocześnie przyznał, że jego odmowa aktualizacji danych z przeprowadzonych rodzinnych wywiadów środowiskowych była w pełni świadoma.

Podniósł, że uzasadnienia czterech decyzji organu I instancji o odmowie odstąpienia w całości od żądania zwrotu wydatków za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej, niezależnie od wskazanej przez organ podstawy prawnej są identyczne i jak wielokrotnie stwierdziło Kolegium, za wyjątkiem ostatniej decyzji, nie wypełniały ustawowych przesłanek i stanowiły przekroczenie "uznania administracyjnego".

Uważa, że organ I instancji, ustalając stan faktyczny i prawny w dacie wydania decyzji, uchybił zasadzie prawdy obiektywnej - art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a. poprzez nieuwzględnienie w decyzjach odmawiających zmiany wysokości miesięcznych opłat za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej, pomimo obowiązku wynikającego z przepisów ustawy o pomocy społecznej, co jak wskazał skarżący zostało podniesione w odwołaniu z dnia 2 października 2010 r. (wyrok WSA w Krakowie z dnia 16 kwietnia 2010 r.; sygn. II SA/Kr 541/09; System Informacji Prawnej LEX a Wolters Kluwer business "Lex dla sędziego i prokuratora"). Zdaniem skarżącego uprawniony jest pogląd o celowości takiego działania, zważywszy że wskazana opłata w miesiącu listopadzie 2008 r. wynosiła 1314,89 zł, a np. w miesiącu wrześniu 2009 r. 2119,33 zł, czyli o 804,44 zł więcej.

Skarżący podważył zasadność zwrotu wydatków za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej. Wskazał, że w utrzymanej w mocy zaskarżonej decyzji organu I instancji nie zawarto żadnego stwierdzenia i nie przedstawiono żadnego dokumentu gminy z żądaniem zwrotu opłaty poniesionej zastępczo za skarżącego w domu pomocy społecznej, należy więc dorozumiewać, że takiego wystąpienia nie było i w związku z tym, nie ma podstawy prawnej do żądania przez organ I instancji zwrotu wydatków za pobyt członka rodziny matki w domu pomocy społecznej.

Odnosząc się do przywołanego w decyzji z dnia [...] 2011 r. przez organ odwoławczy orzecznictwa Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, skarżący stwierdził, że orzeczenia "zostały zakwestionowane przez Naczelny Sąd Administracyjny, który stanął na stanowisku, że stosunek prawny nawiązywany pomiędzy małżonkiem mieszkańca domu pomocy społecznej, zstępnymi i wstępnymi, zobligowanymi do ponoszenia opłaty w myśl art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 2, ma charakter kombinowany, po części bowiem ustalany jest decyzją administracyjną, o jakiej mowa w art. 59 ust. 1, a po części umową cywilnoprawną zawieraną w trybie art. 103 ust. 2 określającą wysokość opłaty wnoszonej przez ww. osoby. W istniejącym stanie prawny, po uwzględnieniu aktualnej linii orzeczniczej sądów administracyjnych, uzasadniony jest pogląd, że obowiązek wnoszenia opłaty przez konkretną osobę (osoby) spośród kręgu podmiotów zobowiązanych na mocy art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej kreuje nie umowa, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2, ale decyzja administracyjna o ustaleniu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej przewidziana w art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Ponadto Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że przekonujący jest pogląd prezentowany przez W. Maciejko i P. Zaborniaka w "Ustawa o pomocy społecznej, Komentarz", Warszawa 2008, że zawarcie umowy przewidzianej w art. 103 ust. 2 ma na celu umożliwienie małżonkowi, zstępnym i wstępnym zadeklarowanie opłacania wyższego odsetka opłaty, aniżeli wynika to z przepisów o minimalnych obciążeniach wynikających z art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a i b ustawy (por. wyrok NSA z dnia 15 stycznia 2010 r., sygn. akt I OSK 1171/09 i z dnia 9 czerwca 2010 r., sygn. akt I OSK 204/10)". Zdaniem skarżącego z powyższego wywodu wynika, że podstawą prawną podejmowanych działań przez organ I instancji w jego przypadku powinna być decyzja z dnia [...] 2008 r. albo z dnia [...] 2008 r. Nr [...] wraz z późn. zm. m.in. ustalająca odpłatność za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej. Skarżący wskazał, że jako jedyny zstępny ma uzasadniony interes prawny w realizacji przez organ I instancji obowiązku doręczenia skarżącemu decyzji w ramach wprowadzenia ich do obrotu prawnego. Skarżący wskazał, że "niestety, pomimo upływu 4 lat od ich wprowadzenia do obrotu prawnego nie zostały one mi dotychczas doręczone". Wskazał, że Kolegium rozpatrując odwołanie skarżącego z dnia [...] marca 2009 r. nie dostrzegło w tym żadnego naruszenia prawa materialnego. Uważa, że w tym stanie prawnym wszystkie działania organu I instancji były podejmowane z rażącym naruszeniem prawa.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko i argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Organ odwoławczy, na podstawie art. 61 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2012 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, rawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi dziny w domu pomocy społecznej.przewidziana w art.adniony jest pogląd, że opostanowieniem z dnia [...] marca 2012 r. Nr [...], po rozpatrzeniu wniosku skarżącego z dnia [...] lutego 2012 r., wstrzymał wykonanie decyzji własnej z dnia [...] 2012 r. Nr [...] utrzymującej w mocy decyzję organu I instancji z dnia [...] 2011 r. Nr [...] w przedmiocie odmowy odstąpienia w całości od żądania zwrotu wydatków z tytułu opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Postępowanie w sprawie zainicjował skarżący, który wystąpił z wnioskiem z dnia [...] 2009 r. o odstąpienie od żądania od osoby zobowiązanej zwrotu wydatków z tytułu opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej. Jako podstawę prawną swojego wniosku wskazał art. 104 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. (t.j. Dz.U. z 2009 r., Nr 175, poz. 1362 ze zm.) – dalej ustawa.

W dacie wystąpienia z wnioskiem w obrocie prawnym funkcjonowała decyzja Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznego w G. z dnia [...] 2009 r. Nr [...], którą to ustalono obowiązek skarżącego do ponoszenia odpłatności za pobyt matki Z. H. w Domu Pomocy Społecznej w G. w wysokości 1.314,89 zł miesięcznie.

Wniosek z dnia [...] maja 2009 r. dotyczył odstąpienia od ponoszenia wydatków związanych z opisaną wyżej decyzją.

Podstawa prawna rozpoznania wniosku, wskazana przez stronę, w toku postępowania była modyfikowana. Ostatecznie, na wezwanie organu z dnia [...] stycznia 2011 r. zainteresowany oświadczył, że podtrzymuje podstawę prawną (art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej) wniosku z dnia [...] maja 2009 r.

Wskazanie to jest wiążące dla organów, sądów i opisany wniosek musi być rozpoznany na podstawie tego przepisu.

Zgodnie z art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153 poz. 1270 ze zm.) – dalej p.p.s.a. sąd nie jest związany z zarzutami i wnioskami skargi oraz wskazaną podstawą prawną ale rozstrzyga w granicach danej sprawy.

Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi Kolegiami Odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. Kontrola ta jest sprawowana pod względem zgodności z prawem.

Zatem zgodnie z powołanym ostatnio przepisem zadaniem Sądu jest zbadanie, czy zaskarżona decyzja i decyzja ją poprzedzająca nie narusza przepisów prawa materialnego i procesowego.

Jak stwierdzono wyżej wniosek skarżącego opiera się na art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej.

Przepis ten stanowi, że w przypadkach szczególnych zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłyby skutki udzielonej pomocy, właściwy organ na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej może odstąpić od żądania takiego zwrotu (umorzyć lub rozłożyć na raty).

Przepis ten, ani też żaden inny powołanej ustawy, nie określa, nie daje definicji – jak należy rozumieć określenia przypadku szczególnego. W potocznym tego słowa znaczeniu – to sytuacja, przypadek wyjątkowy, wyróżniający się od normy. Ustawa nie określa również metody zbadania powyższej przesłanki.

Lukę tę wypełniło orzecznictwo i doktryna. Według nich skorzystanie z uprawnienia powyższego przepisu wymaga zbadania sytuacji materialnej, osobistej i rodzinnej osoby zainteresowanej w drodze wywiadu środowiskowego (wyrok NSA z dnia 9 czerwca 2010 r. sygn. akt I OSK 204/10. Iwona Sierpowska. Komentarz. Ustawa o pomocy społecznej – ABC. 2009 r. Wydanie II).

W toku postępowaniu, które trwa od dnia wniesienia wniosku tj. od dnia [...] maja 2009 r. do chwili wydania zaskarżonych decyzji czyli 2,5 roku – przeprowadzono dwa wywiady środowiskowe – pierwszy w dniu [...] czerwca 2009 r., drugi dnia [...] marca 2010 r. (aktualizacja wywiadu). Organ I instancji ponownie rozpoznając sprawę w dniu [...] czerwca 2011 r. podjął próbę przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. W pisemnym oświadczeniu z dnia 21 czerwca 2011 r. wnioskodawca odmówił przeprowadzenia wywiadu środowiskowego przez pracownika MOPS w L., właściwego ze względu na miejsce zamieszkiwania zainteresowanego. Nie zareagował też na wniosek organu z [...] lipca 2011 r., w którym wyjaśniono konieczność przeprowadzenia wywiadu środowiskowego.

Opisana wyżej sytuacja dotycząca wywiadu środowiskowego daje Sądowi podstawę do stwierdzenia, po pierwsze, że wobec toczącego się przez długi okres postępowania oraz daty sporządzonego ostatnio wywiadu środowiskowego z dnia [...] czerwca 2009 r. aktualizowanego dnia [...] marca 2010 r., w dacie wydania ostatniej decyzji przez organ I instancji, wobec treści art. 107 ust. 4 ustawy, przewidującego aktualizację wywiadu nie rzadziej niż co 6 miesięcy, mimo braku zmiany danych organ miał obowiązek przeprowadzić aktualny wywiad środowiskowy.

Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego podkreśla wagę i cel tego środka dowodowego. Między innymi w wyroku z dnia 7 maja 2002 r., sygn. akt I SA 333/01 stwierdził, że rola wywiadu środowiskowego w sprawach pomocowych jest niezwykle ważna. Jest nadzwyczajnym trybem postępowania dowodowego, kwestionariusz zaś szczególną formą protokołu w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, mającą na celu uwzględnienie specyficznego charakteru postępowania w sprawach z zakresu pomocy społecznej.

Ustawodawca podkreślił wagę tej czynności formułując w art. 11 ustawy sankcję w postaci odmowy udzielenia świadczenia w przypadku braku współpracy między innymi polegającej na uniemożliwieniu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego.

Po drugie orzecznictwo sądów administracyjnych formułuje pogląd, że sam fakt odmowy podjęcia współdziałania z organem poprzez uniemożliwienie mu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego zobowiązuje ten organ do merytorycznego negatywnego załatwienia sprawy (wyrok WSA w Gliwicach z dnia 16 lutego 2010 r., IV SA/Gl 454/09, wyrok NSA z dnia 2 października 2008 r., sygn. akt I OSK 37/08).

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy należy uznać, że "zachowanie" skarżącego dotyczące przeprowadzenia wywiadu środowiskowego i faktycznie uniemożliwienie jego przeprowadzenia w 2011 r., co wynika z faktów naprowadzonych wyżej, niewątpliwie uzasadnia stwierdzenie dokonane przez organy o braku współpracy. Takiej postawy nie uzasadnia i nie ekskulpuje nawet długi czas postępowania. Merytoryczne rozpoznanie niniejszej sprawy, które nakazuje wymienione wyżej orzecznictwo sądów administracyjnych, jak trafnie to zauważyły organy, musi opierać się na materiale dowodowym zebranym w toku postępowania. Materiał ten to wywiady środowiskowe jak również dokumenty dotyczące osiąganych przez skarżącego dochodów i obciążeń, a także stanu zdrowia młodocianego syna wnioskodawcy P. H.

Część dokumentów – organ zgromadził działając z urzędu – do czego jest upoważniony na podstawie art. 77 k.p.a. w zw. z art. 14 ustawy. Z ustaleń dokonanych przez organ wynika, że P. H. otrzymuje od 1 marca 2010 r. rentę socjalną w kwocie 540,93 zł miesięcznie.

Stan faktyczny oparty w większości na dokumentach jest niesporny.

Rodzina wnioskodawcy składa się z trzech osób, które prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Żona skarżącego nie pracuje, opiekuje się niepełno-sprawnym dzieckiem P. H. P H. legitymuje się orzeczeniem Powiatowego Zespołu d/s Orzekania o Niepełnosprawności w P/ z dnia

[...] kwietnia 2008 r. o stopniu niepełnosprawności; orzeczeniem tym został zaliczony do niepełnosprawnych o znacznym stopniu niepełnosprawności na trwałe, ze wskazanie m.in. konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz koniecznością stałego współdziałania na co dzień opiekuna osoby niepełno-sprawnej w procesie jej uczenia, rehabilitacji i edukacji. Wnioskodawca jest emerytowanym wojskowym i otrzymuje emeryturę w wysokości 2.183,14 zł,

z tytułu zatrudnienia otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 2.647,17 zł miesięcznie. Łączny dochód miesięczny rodzinny wraz z rentą socjalną otrzymywaną przez

syna zainteresowanego P. wynosi 5,370,93 zł. Ustalono także, że rodzina ponosi znaczne wydatki związane z utrzymaniem domu – około 3.200 zł, w tym miesięczna rata kredytów zaciąganych na remont i modernizację domu w kwocie około 2.200 zł. Podwyższone koszty utrzymania niepełnosprawnego dziecka to kwota około 400 zł miesięcznie związana z zakupem leków.

W tym miejscu, odpowiadając na pierwszy zarzut skargi dotyczący "wynurzenia dyrektora MOPS w G." odnośnie wywiadu środowiskowego przeprowadzonego dniu [...] marca 2010 r., które wg skarżącego "świadczą o całkowitym zaniku umiejętności czytania tekstu ze zrozumieniem" gdyż wywiad środowiskowy dotyczył dochodu za miesiąc luty 2010 r. – o czym świadczy powołany przez zainteresowanego art. 8 ust. 13 ustawy o pomocy społecznej – należy stwierdzić, że przepis ten, co wynika z ustępu 1 art. 8, nie dotyczy świadczeń, których przyznanie uzależnione jest od kryterium dochodowego.

Rozważany art. 104 ust. 4 ustawy nie zawiera takiego kryterium, dlatego też organy nie posiłkowały się art. 8 ustawy. Gdyby przepis ten miał zastosowanie w niniejszej sprawie to organy mając na uwadze, że kryterium dochodowe na 1 członka w rodzinie wynosi 351 zł (a na trzy osoby w rodzinie 1053 zł) mogły oddalić wniosek skarżącego z jednozdaniowym uzasadnieniem, że dochód skarżącego czterokrotnie przekracza kryterium dochodowe rodziny.

Utrwalony pogląd doktryny i orzecznictwa przyjmuje że podstawą do orzekania jest stan faktyczny i prawny z daty orzekania (chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej - w tym przypadku takiego przepisu nie ma).

Powyższe zatem uzasadnia uaktualnienie wywiadu środowiskowego, podobnie jak art. 107 ust. 4 ustawy.

Powracając do zasadniczego wątku – ustalenia, czy zachodzi wypadek określony w art. 104 ust. 4 ustawy uzasadniający odstąpienie od zapłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej – to mając na uwadze ustalenia w zakresie stanu majątkowego, rodzinnego i osobistego brak jest szczególnych okoliczności dających podstawę do uwzględnienia wniosku. Zwrot wydatków w sytuacji majątkowej skarżącego nie stanowi nadmiernego obciążenia, nie zachodzą również okoliczności szczególne uzasadniające uwzględnienie wniosku. Zgodzić się należy z organem, że taką okolicznością w sytuacji rodzinnej i majątkowej skarżącego nie jest choroba dziecka strony, gdyż w tym przypadku renta socjalna uzyskiwana przez niego pokrywa podwyższone koszty jego leczenia i nie wpływa w sposób istotny na sytuację materialną rodziny. Zgodzić się należy z organem I i II instancji, że zasadnicze koszty, które obciążają budżet domowy to koszty związane z utrzymaniem a także remontem i modernizacją domu. Ogólne koszty z tego tytułu ponoszone przez zainteresowanego to 3.200 zł miesięcznie, w tym kredyty zaciągnięte na w/w cel w kwocie 2.200 zł.

Jednakże spłata kredytu na ten cel nie może stanowić ważniejszy obowiązek od kosztów utrzymania osoby bliskiej, korzystającej z opieki w domu pomocy społecznej.

W sytuacji gdy zasadnicze wydatki skarżącego dotyczą remontu i modernizacji domu to trudno uznać, że społeczeństwo winno ponosić koszty związane z opieką nad matką strony oraz, że taka sytuacja ma charakter szczególny, uzasadniający zwolnienie od zwrotu wydatków ponoszonych przez państwo (społeczeństwo).

W okolicznościach wskazanych wyżej należałoby uznać, że organy I i II instancji prawidłowo ustaliły stan faktyczny i prawidłowo zinterpretowały właściwie przywołane przepisy. Nie przekroczyły również uznania administracyjnego.

Niewątpliwie jak wynika z treści powołanego art. 104 ust. 4 ustawy decyzja wydana na podstawie tego przepisu jest decyzją uznaniową.

Wydając zaskarżone decyzje organy nie tylko oparły je na właściwie zinterpretowanym przepisie, określiły również cel ustanowionego przepisu a także normy etyczne. Decyzje zatem nie mają cech dowolności.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 151 p.p.s.a. skargę należało oddalić.

H.B. 18.07.2012r.