II SA/Wa 2127/13

Uzasadnienie

Komendant Powiatowy Policji w [...] (organ I instancji) rozkazem personalnym z dnia [...] sierpnia 2013 r. nr [...], na podstawie art. art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687 ze zm.), art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. z 1990 r., Nr 54, poz. 310) oraz § 3 ust. 1, § 4 i § 5 ust. 1 i 4 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad otrzymywania i wysokości uposażenia zasadniczego policjantów, dodatków do uposażenia oraz ustalania wysługi lat, od której jest uzależniony wzrost uposażenia zasadniczego (Dz. U. z 2001 r. Nr 152, poz. 1732 ze zm.), odmówił [...] A.K. zaliczenia pracy w gospodarstwie rolnym do wysługi lat.

Po rozpoznaniu odwołania, Komendant [...] Policji rozkazem personalnym z dnia [...] września 2013 r. nr [...], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267), zwanej dalej "K.p.a.", utrzymał w mocy rozkaz personalny Komendanta Powiatowego Policji w [...] z dnia [...] sierpnia 2013 r. nr [...].

Organ odwoławczy w pierwszej kolejności przedstawił stan faktyczny sprawy. Wskazał, że raportem z dnia [...] czerwca 2013 r. [...] A.K. zwrócił się z prośbą do Komendanta Powiatowego Policji w [...] o zaliczenie do wysługi lat dotychczas nieudokumentowanego okresu pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym rodziców od dnia [...] listopada 1997 r. do dnia [...] września 2003 r. Do raportu policjant dołączył:

- poświadczenie o adresach i okresach zameldowania wydane w dniu [...] czerwca 2013 r. przez Urząd Gminy [...], w którym potwierdzono, że A.K. od dnia [...] marca 1994 r. zameldowany jest na pobyt stały pod adresem: [...];

- zaświadczenie Starosty [...] z dnia [...] czerwca 2013 r., w którym na podstawie posiadanych dokumentów stwierdzono, że aktem notarialnym Rep. A Nr [...] z dnia [...] marca 1983 r. M. i B.K. nabyli nieruchomość rolną o pow. [...] ha położoną we wsi [...], gm. [...], natomiast aktem notarialnym Rep. A Nr [...] z dnia [...] sierpnia 1990 r. M.K. nabył gospodarstwo rolne o pow. [...] ha położone we wsi [...], gm. [...];

- oświadczenie wnioskodawcy w sprawie braku dokumentów wskazujące, że

w okresie od dnia [...] listopada 1997 r. do dnia [...] września 2003 r. pracował w gospodarstwie rolnym rodziców;

- zeznania świadków z dnia [...] czerwca 2013 r., tj. K.J. i J.D., z których wynika, że wymieniony we wnioskowanym okresie był zatrudniony jako pracownik fizyczny, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, praca ta stanowiła jego jedyne źródło utrzymania.

W celu wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, organ I instancji wezwał wnioskodawcę do uzupełnienia złożonych dokumentów o zaświadczenie właściwego urzędu gminy potwierdzające okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców bądź informację takiego urzędu o braku dokumentów uzasadniających wydanie takiego zaświadczenia. Dodatkowo zwrócono się do wnioskodawcy o dostarczenie zaświadczenia z Technikum Rolniczego w [...], w którym powyższa szkoła określi, w jakich godzinach wymieniony uczęszczał na zajęcia w okresie od dnia [...] listopada 1997 r. do czerwca 2001 r. Następnie wezwano świadków J.D. oraz K.J. do uzupełnienia złożonych zeznań poprzez udzielenie pisemnej odpowiedzi na następujące pytania: w jakiej odległości od miejsca zamieszkania świadka znajdowały się grunty rolne i zabudowania gospodarskie rodziców wnioskodawcy, jak często świadek widział, że A.K. pracuje w gospodarstwie, ile godzin dziennie wymieniony pracował w gospodarstwie i w jakich porach dnia, jakiego rodzaju prace wykonywał w okresie wakacji i w czasie ferii zimowych i w jakim przedziale czasowym, czy w okresie od [...] listopada 1997 r. do [...] września 2003 r. świadek pracował zawodowo, jeśli tak, to gdzie i w jakim wymiarze czasu. Ponadto zwrócono się do ww. świadków z prośbą o przedstawienie zaświadczenia wydanego przez właściwy terytorialnie urząd o zameldowaniu w okresie od dnia [...] listopada 1997 r. do dnia [...] września 2003 r.

W dniu [...] lipca 2013 r. do organu I instancji wpłynęło zaświadczenie z dnia [...] lipca 2013 r. wydane przez Urząd Gminy [...], w którym powyższy organ poinformował, że brak jest dokumentów czy rejestrów potwierdzających pracę A.K. w gospodarstwie rolnym jego rodziców, a także zaświadczenie z Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. [...] w [...] z dnia [...] lipca 2013 r., w którym poinformowano, iż A.K. był uczniem Technikum Rolniczego w [...] w okresie od dnia [...] września 1996 r. do dnia [...] czerwca 2001 r., wymieniony naukę odbywał w systemie dziennym, a zajęcia odbywały się w godzinach 7.45 - 14.00.

W dniu [...] lipca 2013 r. do organu I instancji wpłynęło pismo J.D., w którym wskazał on, że grunty rolne wsi [...] graniczą z gruntami wsi [...], w której jest położone gospodarstwo rolne rodziców wnioskodawcy, a dom świadka położony jest w odległości ok. 600 m od zagrody Państwa K. Dodatkowo świadek poinformował, iż często przejeżdżał obok gruntów i zabudowań rodziców wnioskodawcy, ponieważ użytkował grunty rolne w miejscowości [...] i za każdym razem widział, jak A.K. pracował w polu. Często także odwiedzał jego dziadka, gdyż był on sąsiadem świadka. Świadek stwierdził ponadto, że A.K. widywał bardzo często zarówno rano, jak i po południu podczas wykonywania różnych prac gospodarskich. Dodatkowo, zgodnie z pismem świadka, świadek często rozmawiał z dziadkiem A.K., który podczas tychże rozmów wspominał, że wnuk jest bardzo pracowity i każdą wolną chwilę poświęca na pracę w gospodarstwie. Świadek zeznał ponadto, iż wymieniony wykonywał wszystkie prace na roli - orka, bronowanie, siew, sianokosy, żniwa oraz w obejściu przy zwierzętach - karmienie, dojenie, usuwanie obornika, cały swój wolny czas poświęcając na pracę w gospodarstwie rolnym. Dodatkowo świadek zeznał, że w okresie od dnia [...] listopada 1997 r. do dnia [...] września 2003 r. pracował w ochronie w systemie 24 godziny pracujące na 48 godzin wolnych oraz oświadczył, iż w miejscowości [...] mieszka od 66 lat i nigdy nie zmieniał miejsca zamieszkania. Do powyższego pisma świadek załączył poświadczenie o adresach i okresach zameldowania z dnia [...] lipca 2013 r., z którego wynika, że jest zameldowany na pobyt stały pod adresem: [...], gm. [...], od dnia [...] grudnia 1946 r.

W dniu [...] lipca 2013 r. wpłynęło natomiast oświadczenie świadka K.J., w którym wymieniony poinformował, że zamieszkuje w odległości około 600 metrów od gruntów i zabudowań rodziców A.K. oraz, że kilkakrotnie w tygodniu w godzinach popołudniowych oraz w soboty widział, jak A.K. wykonywał prace w gospodarstwie. Prace te, zgodnie z zeznaniem świadka, wymieniony wykonywał po kilka godzin, a polegały one na uprawie ziemi oraz remontowaniu i usprawnianiu wykonywanych czynności. Świadek wskazał również, że w okresie od dnia [...] listopada 1997 r. do dnia [...] września 2003 r. pracował w Komisariacie Policji w [....] i Komisariacie Policji w [...] w wymiarze 8 godzinnym. Do powyższego oświadczenia świadek dołączył poświadczenie o adresach i okresach zameldowania, z którego wynika, że od dnia [...] lutego 1992 r. jest zameldowany na pobyt stały pod adresem: [...], gm. [...].

Rozkazem personalnym nr [...] z dnia [...] sierpnia 2013 r. organ I instancji odmówił [...] A.K. zaliczenia pracy w gospodarstwie rolnym do wysługi lat, od której zależy wzrost uposażenia zasadniczego.

W uzasadnieniu powyższego rozkazu personalnego organ I instancji wskazał, że same zeznania świadków nie mogą zostać uznane za wystarczający dowód potwierdzający świadczenie stałej pracy w gospodarstwie rolnym, tym bardziej uwzględniając upływ czasu oraz fakt, iż obaj świadkowie we wnioskowanym okresie pracowali zawodowo, a biorąc pod uwagę czas trwania zajęć w szkole ponadpodstawowej a także czas dojazdu na zajęcia szkolne i konieczność przygotowania się do nich, stwierdzono, iż wnioskodawca nie był w stanie wykonywać stałej pracy w gospodarstwie rolnym swoich rodziców.

W odwołaniu wymieniony podniósł, iż jego praca w gospodarstwie rolnym rodziców miała charakter stały, stanowiła jego jedyne źródło utrzymania, wykonywał ją przez 6 do 8 godzin dziennie oraz że zamierzał przejąć to gospodarstwo na własność. Dodatkowo wskazał, że był zameldowany w tymże gospodarstwie, a dojazd do szkoły, który zajmował mu 15 minut nie wykluczał stałej pracy w tym gospodarstwie.

Organ odwoławczy wskazał na art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. Policji (Dz. U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687 ze zmianami) zgodnie z którym, wysokość uposażenia zasadniczego policjanta jest uzależniona od grupy zaszeregowania jego stanowiska służbowego oraz od posiadanej wysługi lat. Zgodnie natomiast z § 4 ust. 1 rozporządzenia MSWiA z dnia 6 grudnia 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad otrzymywania i wysokości uposażenia zasadniczego policjantów, dodatków do uposażenia oraz ustalania wysługi lat, od której jest uzależniony wzrost uposażenia zasadniczego (Dz. U. z 2001 r. Nr 152, poz. 1732 - ze zmianami), wydanym na podstawie delegacji ustawowej zawartej m. in. w art. 102 powołanej ustawy o Policji, do wysługi lat uwzględnianej przy ustalaniu wzrostu uposażenia zasadniczego zalicza się: 1) okresy służby w Policji, 2) okresy służby w Urzędzie Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służbie Więziennej, 3) okresy traktowane jako równorzędne ze służbą o której mowa w pkt 1 i 2, wymienione w art. 13 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, 4) zakończone okresy zatrudnienia wykonywanego w pełnym wymiarze czasu pracy; wymiar czasu pracy podlega sumowaniu w przypadku równoczesnego wykonywania zatrudnienia u różnych pracodawców w wymiarze nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub na danym stanowisku, 5) inne okresy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów podlegają wliczeniu do okresu pracy lub służby, od którego zależą uprawnienia pracownicze lub wynikające ze stosunku służbowego.

Przepis § 5 ust. 1 cytowanego rozporządzenia stanowi, że dokumenty potwierdzające okresy zaliczane do wysługi lat, o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 2 - 5, policjant jest obowiązany złożyć w komórce organizacyjnej jednostki Policji właściwej do spraw kadr.

W myśl § 5 ust. 2 powołanego rozporządzenia wysługę lat oraz poszczególne jej okresy składowe ustala się na dzień przyjęcia policjanta do służby, chyba że z przepisów odrębnych wynika inny termin zaliczenia danego okresu. Przepis ten stosuje się odpowiednio w przypadku zmiany wysługi lat w związku z zaliczeniem policjantowi dotychczas nieudokumentowanych okresów, o których mowa w § 5 ust. 1 (§ 5 ust. 3 rozporządzenia). Zatem, termin nabycia prawa do wzrostu uposażenia zasadniczego z tytułu wysługi lat oraz procentową jego wysokość określa się w decyzji ustalającej lub zmieniającej wysługę lat we wskazanym trybie, z uwzględnieniem przepisów o przedawnieniu (§ 5 ust. 4). Początkowa wysługa lat ustalana jest na dzień przyjęcia do służby. Z kolei procentowy wzrost uposażenia z tytułu zmiany wysługi ewentualnie przysługiwać będzie policjantowi od dnia złożenia całości dokumentów potwierdzających okresy zaliczane do wysługi lat, ponieważ zmiana uposażenia następuje z dniem zaistnienia okoliczności uzasadniających tę zmianę (art. 106 ust. 1 ustawy o Policji).

Z powołanych wyżej regulacji wynika, że policjant ma możliwość zmiany wysługi lat w związku z zaliczeniem dotychczas nieudokumentowanych okresów, a może mieć to miejsce na przykład w sytuacji, gdy przy przyjęciu do służby funkcjonariusz nie dysponował dokumentami potwierdzającymi okresy podlegające wliczeniu do wysługi.

Organ odwoławczy zauważył, że zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 5 cytowanego rozporządzenia MSWiA z dnia 6 grudnia 2001 r. do wysługi lat uwzględnianej przy ustalaniu wzrostu uposażenia zasadniczego zalicza się inne okresy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów podlegają wliczeniu do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze lub wynikające ze stosunku służbowego. Za odrębny przepis w rozumieniu cytowanego powyżej rozporządzenia uważa się ustawę z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. Nr 54, poz. 310). Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 3 tej ustawy wliczeniu do stażu pracy podlegają przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Zdaniem organu istotnym zagadnieniem w rozpatrywanej sprawie jest więc ustalenie normatywnej treści pojęcia domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, z którym ustawodawca związał możliwość zaliczenia pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do ogólnego stażu pracy. Od dnia 1 stycznia 1991 r. pod pojęciem domownika zgodnie z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 roku, Nr 50, poz. 291) należy rozumieć osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat (lit. a), pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie (lit. b), stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy (lit. c).

Organ podniósł, że [...] A.K. wnioskując o zaliczenie mu dotychczas nieudokumentowanego okresu pracy w gospodarstwie rolnym do wysługi lat uwzględnianej przy ustalaniu wzrostu uposażenia zasadniczego przedstawił szereg dokumentów, które w jego ocenie potwierdzają słuszność złożonego wniosku. Zaznaczyć jednak należy, że ocena przedstawionych przez wnioskodawcę dokumentów należy każdorazowo do pracodawcy, który stwierdza fakt spełnienia wymogów określonych w ustawie i podejmuje decyzję o zaliczeniu danego okresu do pracowniczego stażu pracy. Pracodawca może nie przyznać prawa do określonego świadczenia pracowniczego, zwłaszcza, gdy dysponuje dowodami wskazującymi na odmienny niż podany w zaświadczeniu stan faktyczny.

W ocenie organu odwoławczego organ I instancji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy właściwie odmówił wnioskodawcy zaliczenia do wysługi lat, od której uzależniony jest wzrost uposażenia zasadniczego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia [...] listopada 1997 r. do dnia [...] września 2003 r., stwierdzając, że brak jest w jego ocenie podstaw do uznania wskazanego okresu pracy do wysługi lat, od której jest uzależniony wzrost uposażenia zasadniczego. Jak wynika z materiałów sprawy (zaświadczenie z Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego z dnia [...] lipca 2013 r.) ww. policjant w okresie od [...] września 1996 r. do dnia [...] czerwca 2001 r. był uczniem Technikum Rolniczego. Dojazd do szkoły ponadpodstawowej zajmował wymienionemu 15 minut w jedną stronę, zaś zajęcia w szkole, zgodnie z zaświadczeniem z Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego z dnia [...] lipca 2013 r., trwały 6 godzin i 15 minut dziennie. Zatem czas spędzony w szkole oraz potrzebny na dojazd do niej zajmował wnioskodawcy od około 7 godzin dziennie, nie licząc czasu potrzebnego na przygotowanie się do zajęć. Nauka w szkole ponadpodstawowej oraz związane z nią obowiązki wymagane od uczniów tj. lektury, lekcje, zadania domowe oraz przygotowanie się do zająć szkolnych, jak wskazuje doświadczenie życiowe wykluczają stałą pracę w gospodarstwie rolnym. Oprócz bowiem czasu potrzebnego na naukę wymieniony potrzebował także czasu na dojazd do szkoły ponadpodstawowej oraz czasu na odpoczynek i posiłki. Trudno zatem uznać, że spełnione zostało w tym przypadku kryterium stałej pracy w gospodarstwie rolnym, bowiem stałą pracą nie jest doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2000 roku, sygn. akt II UKN 535/00. OSNP 2001, nr 21, poz. 650).

Organ odwoławczy podkreślił, że nauka w innej miejscowości od miejsca zamieszkania, odbywana w systemie dziennym, uniemożliwia podjęcie stałej pracy w gospodarstwie rolnym w rozmiarze pozwalającym na jej zaliczenie do okresu zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24 stycznia 1996 r., sygn. akt III Aur 833/95, OSA 1998, nr 4 poz. 15, s. 67, LEX nr 32842). Jednocześnie nie oznacza to, że wymieniony nie pomagał rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa. Pomoc ta jednak nie mogła mieć charakteru stałego, z uwagi na inne absorbujące zajęcie w tym czasie, jakim była nauka w szkole ponadpodstawowej. To właśnie nauka w szkole i związane z nią obowiązki stanowiły w tym czasie główne zajęcie wnioskodawcy, nie zaś praca w gospodarstwie rolnym.

Zdaniem organu odwoławczego dokumenty zgromadzone podczas postępowania kwalifikacyjnego prowadzonego dla kandydatów ubiegających się o przyjęcie do służby w Policji, a włączone do akt osobowych, obok dokumentacji dołączonej do wniosku o zaliczenie do wysługi lat dotychczas nieudokumentowanych okresów pracy, stanowią również dokumentację mogącą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej kwestii zaliczenia wnioskowanego okresu pracy w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika do wysługi lat uwzględnianej przy ustaleniu procentowego wzrostu uposażenia zasadniczego. W aktach osobowych wnioskodawcy w dokumentacji związanej z przyjęciem do służby w Policji, a dotyczącej dotychczasowego życia wymienionego tj. podanie, ankieta osobowa i życiorys brak jest informacji, jakoby pracował stale w gospodarstwie rolnym, zgodnie bowiem z informacjami zawartymi w ankiecie osobowej, ww. policjant przed wstąpieniem do służby w Policji był na utrzymaniu rodziców, co zaś oznacza, że praca w gospodarstwie rolnym stanowiła główne źródło utrzymania jego rodziców nie zaś jego samego.

Wobec powyższego organ odwoławczy stwierdził, że wymieniony składając podanie o przyjęcie do służby w Policji we wrześniu 2002 r. nie identyfikował się ze stałą pracą na roli i pracy takiej nie świadczył. Stała praca w gospodarstwie rolnym wymaga bowiem, pewnego psychicznego nastawienia, polegającego na wiązaniu się w pewnym okresie czasu z gospodarstwem rolnym i nieszukaniu stałego zatrudnienia poza nim. Powyższe świadczyć również może, że treść składanych przez wnioskodawcę zeznań modyfikowana jest ze względu na cel w jakim są składane.

Organ odwoławczy wskazał, że wymieniony został przyjęty do służby w Policji z dniem [...] września 2003 r., zwolniony po odbyciu służby kandydackiej w dniu [...] września 2004 r. i ponownie przyjęty do służby z dniem [...] listopada 2004 r., natomiast pierwsze dokumenty zawierające prośbę o wyrażenie zgody na odbycie służby wojskowej w Oddziałach Prewencji Policji wpłynęły do Komendy Powiatowej Policji w [...] w dniu [...] kwietnia 2003 r., a datowane były: podanie - na dzień [...] marca 2003 r., życiorys - na dzień [...] września 2002 r. Trudno zatem uznać, że wymieniony w roku 2002, po ukończeniu szkoły ponadpodstawowej, wiązał swą przyszłość z pracą w gospodarstwie rolnym, skoro już we wrześniu 2002 r. przygotowywał dokumenty związane z przyjęciem do służby w Policji. Następnie, w 2003 r. podejmował szereg czynności poprzedzających wstąpienie do służby - test sprawności fizycznej, uzupełnianie kwestionariuszy, badania lekarskie, co także wiązało się z wyjazdami z miejsca zamieszkania oraz koniecznością poświęcenia czasu na ich realizację. Nie sposób także uznać za dostateczny dowód zeznań świadków, którzy podczas przesłuchania w dniu [...] czerwca 2013 r. potwierdzili, że wnioskodawca pracował stale w gospodarstwie rolnym rodziców. Po pierwsze, wnioskodawca od dnia [...] marca 1994 r. jest zameldowany pod adresem: [...], natomiast gospodarstwo rolne położone jest w miejscowości [...]. Dodatkowo jeden ze świadków (J.D.) także nie zamieszkiwał w miejscowości, w której znajdowało się gospodarstwo rolne, a obaj świadkowie zamieszkiwali w odległości 600 metrów od zabudowań Państwa K., co prowadzi do wniosku, że nie mogli widywać wymienionego podczas wykonywania prac w gospodarstwie rolnym z taką częstotliwością jaką podają w oświadczeniach. Świadkowie pracowali zawodowo, zatem ich zeznania nie mogą stanowić wiarygodnego źródła pracy ww. policjanta w okresie np. ferii czy wakacji. Po wtóre, prace wymieniane przez świadków w oświadczeniach składanych w odpowiedzi na pisma organu I instancji, a także prace wymienione w odwołaniu od rozkazu personalnego nr [...] z dnia [...] sierpnia 2013 r. nie przesądzają o tym, że praca wykonywana przez wymienionego miała charakter stały. Orka, bronowanie, siew, sianokosy czy żniwa są pracami o charakterze sezonowym, natomiast ogólne stwierdzenia "praca w polu" czy "przy uprawie ziemi" nie zawierają określenia, jakie konkretnie prace miał wykonywać wymieniony w gospodarstwie, z kolei karmienie zwierząt czy też dojenie, zdaniem organu, nie wymagały stałej pracy co najmniej trzech osób (na podstawie zgromadzonego materiału i akt osobowych wymienionego ustalono, że oboje rodzice pracowali w gospodarstwie rolnym).

Następnie organ odwoławczy wskazał, że zgromadzony w przedmiotowej sprawie obszerny materiał dowodowy bezsprzecznie dowodzi, iż wnioskowany okres pracy policjanta w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia [...] listopada 1997 r. do dnia [...] września 2003 r. nie miał charakteru pracy stałej. Podkreślenia wymaga fakt, iż czas spędzony w szkole oraz czas potrzebny na dojazd do niej, zajmował stronie istotną część dnia, nie licząc odpoczynku, co wyklucza możliwość uznania pracy w gospodarstwie rolnym rodziców za stałą. Zeznania świadków przedstawione w postępowaniu nie stanowią wystarczającego dowodu potwierdzającego stały charakter wykonywanej w gospodarstwie pracy.

Biorąc pod uwagę ustalony stan faktyczny i prawny rozpatrywanej sprawy, organ odwoławczy stwierdził, że zarzuty skarżącego zawarte w odwołaniu nie zasługują na uwzględnienie. Organ odwoławczy po dokonaniu oceny zgromadzonych w sprawie materiałów odmówił wiarygodności i mocy dowodowej dokumentom przedstawionym przez stronę, bowiem każdorazowo ocena taka należy do pracodawcy.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł A.K. (dalej jako "skarżący"). Poinformował, że nie zgadza się z powyższą decyzją, ponieważ praca w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od [...] listopada 1997 r. do [...] września 2003 r. była jego jedynym źródłem utrzymania. Pomimo tego, że uczęszczał w tym okresie do szkoły to zamieszkiwał wspólnie z rodzicami. Praca ta miała charakter stały i wykonywał ją przez 6 do 8 godzin dziennie wliczając w to okres wakacyjny, ferie zimowe i świąteczne i polegała na pracy w polu oraz przy inwentarzu żywym. W przyszłości po ukończeniu szkoły rolniczej do której uczęszczał, miał zamiar przejąć na własność gospodarstwo rolne od rodziców, co przedkładało się na jego znaczne zaangażowanie w pracę w gospodarstwie. Codziennie zarówno przed wyjazdem do szkoły, jak również po zakończeniu lekcji oraz w okresie po ukończeniu szkoły, tj. od [...] czerwca 2001 r. do czasu rozpoczęcia zastępczej służby wojskowej do późnych godzin wieczornych pracował w gospodarstwie. Po odbyciu zastępczej służby wojskowej jego plany życiowe uległy zmianie, postanowił na stałe podjąć pracę w Policji, co w konsekwencji uniemożliwiło mu przejęcie na własność gospodarstwa rolnego rodziców.

W uzasadnieniu skargi podniósł, że do dnia 31 grudnia 1990 r. pod pojęciem domownika, zgodnie art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu rolników i członków ich rodzin (Dz. U. z 2008 r., Nr 24, poz. 133), należało rozumieć członków rodziny rolnika i inne osoby pracujące w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostawały, ukończyły 16 lat, nie podlegały obowiązkowemu ubezpieczeniu na podstawie innych przepisów, przy czym praca w gospodarstwie rolnym stanowiła ich główne źródło utrzymania.

Od dnia 1 stycznia 1991 r. pod pojęciem domownika zgodnie z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniach społecznych rolników (Dz. U z 2008 r., nr 50, poz. 291) należy rozumieć osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat (lit. a) pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie gospodarstwa albo w bliskim sąsiedztwie (lit. b), stale pracuje w tym gospodarstwie i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy (lit. c).

Zgodnie z funkcjonującym w ostatnich orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z dnia 2010 r., sygn. akt II SA/Wa 1022/10) poglądem, podleganie ubezpieczeniu społecznemu i w jego konsekwencji opłacanie składek na to ubezpieczenie nie jest warunkiem koniecznym aby wnioskodawcę uznać za domownika w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ponadto nauka w szkole ponadpodstawowej wyklucza uznanie danej osoby za domownika, ale tylko dla potrzeb ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniu społecznemu osób kształcących się w szkołach ponadpodstawowych lub wyższych.

Mając na względzie powyższe skarżący uważa, że spełnia warunki aby zaliczyć jego pracę w gospodarstwie rolnym rodziców w charakterze domownika, ponieważ miał w tym czasie ukończone 16 lat, był zameldowany w gospodarstwie domowym rodziców i stale pracował w gospodarstwie rolnym, co potwierdzają złożone przez niego dokumenty. Ponadto dojazd do szkoły zajmował mu 15 - 20 minut, co nie wykluczało stałej pracy w gospodarstwie.

W odpowiedzi na skargę Komendant [...] Policji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe argumenty faktyczne i prawne.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej. Jest to zatem kontrola legalności rozstrzygnięcia, zapadłego w postępowaniu administracyjnym, z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i procesowym.

Oceniając, według powyższych kryteriów, zaskarżony rozkaz personalny Komendanta [...] Policji oraz poprzedzający go rozkaz personalny organu I instancji należy uznać, że powinny zostać one wyeliminowane z obrotu prawnego jako wadliwe.

Zgodnie z art. 99 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2011 r., Nr 287, poz. 1687 ze zm.), prawo do uposażenia powstaje z dniem mianowania policjanta na stanowisko służbowe. Uposażenie policjanta składa się z uposażenia zasadniczego i z dodatków do uposażenia (art. 100). Wysokość uposażenia zasadniczego policjanta jest uzależniona od grupy zaszeregowania jego stanowiska służbowego oraz od posiadanej wysługi lat (art. 101 ust. 1). Zmiana uposażenia następuje z dniem zaistnienia okoliczności uzasadniających tę zmianę (art. 106 ust. 1).

Na podstawie art. 101 ust. 2 tej ustawy zostało wydane rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad otrzymywania i wysokości uposażenia zasadniczego policjantów, dodatków do uposażenia oraz ustalania wysługi lat, od której jest uzależniony wzrost uposażenia zasadniczego, które w § 4 ust. 1 pkt 5 stanowi, że do wysługi lat uwzględnianej przy ustalaniu wzrostu uposażenia zasadniczego zalicza się inne (niż wymienione w § 4 ust. 1 pkt 1-4) okresy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów podlegają wliczeniu do okresu pracy lub służby, od którego zależą uprawnienia pracownicze lub wynikające ze stosunku służbowego.

Komendant [...] Policji prawidłowo przyjął, że tymi odrębnymi przepisami są art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. z 1990 r., Nr 54, poz. 310) oraz art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1403), jednak, stosując je w zaistniałym stanie faktycznym niniejszej sprawy, błędnie uznał, że wnioskowany okres pracy skarżącego w indywidualnym gospodarstwie rolnym rodziców nie może być w całości wliczony do stażu służby, celem ustalenia wzrostu uposażenia zasadniczego z tytułu wysługi lat.

W myśl art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, wliczeniu do stażu pracy podlegają przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Pojęcie "domownika", wykonującego pracę w gospodarstwie rolnym, nie zostało zdefiniowane w powołanej ustawie z dnia 20 lipca 1990 r., lecz ustawodawca odesłał w zakresie ustalania jego normatywnej treści do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

W przedmiotowej sprawie skarżący wskazał, że pracę w gospodarstwie rolnym rodziców w charakterze domownika wykonywał w latach 1997-2003, zatem mają w tym przypadku zastosowanie przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Zgodnie z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r., domownikiem jest osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie oraz stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

W ocenie Sądu, w pierwszej kolejności obowiązkiem organów było prawidłowe i pełne ustalenie stanu faktycznego sprawy, które jest zawsze zagadnieniem kluczowym, a także niezbędnym elementem zastosowania normy prawa materialnego.

Podejmując decyzję administracyjną, organ był związany regułami postępowania administracyjnego, które określały jego obowiązki w zakresie prowadzenia postępowania i orzekania. Stąd też zobligowany był m. in. do przestrzegania zasady dochodzenia do prawdy obiektywnej (art. 7 K.p.a.). Musiał też w sposób wyczerpujący zebrać, rozpatrzyć i ocenić cały materiał dowodowy (art. 77 § 1 K.p.a. i art. 80 K.p.a.) oraz uzasadnić swoje rozstrzygnięcie (art. 107 § 3 K.p.a.).

Przechodząc na stan rozpoznawanej sprawy należy wskazać, że uzasadnienia zarówno zaskarżonego rozkazu personalnego, jak i poprzedzającego go rozkazu personalnego nie spełniają powyższych kryteriów. Nie zawierają bowiem przedstawienia prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

Organy, badając problematykę łączenia przez skarżącego obowiązków ucznia szkoły ponadpodstawowej z wykonywaniem pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, nie ustaliły w sposób stanowczy, czy taka okoliczność miała miejsce, czy też nie. W toku postępowania ustalono, że w sprawie zarówno świadkowie, jak i wnioskodawca w oświadczeniu podają, że praca w gospodarstwie rolnym rodziców była świadczona w sposób stały i pomimo tego stwierdzono, że praca skarżącego, w okresie uczęszczania do szkoły ponadpodstawowej mogła stanowić jedynie pomoc rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa rolnego i miała charakter pracy doraźnej. Organy nie dokonały zatem prawidłowej analizy zeznań świadków.

Jak wynika z akt sprawy skarżący w niniejszym postępowaniu powołał świadków, którzy zeznając w sposób spójny i logiczny potwierdzili okoliczności wskazywane przez funkcjonariusza.

W takiej sytuacji organy mogły postąpić w dwojaki sposób, tj. uwzględnić wniosek strony o zaliczenie spornego okresu do pracowniczego stażu pracy lub też dokonać negatywnej oceny zeznań świadków. Organy, wybierając ten drugi sposób postępowania powinny dysponować innym materiałem dowodowym, z którego wynikałyby fakty przeczące twierdzeniom strony i świadków przez nią wskazanych.

W ocenie Sądu, organy nie dysponowały materiałem dowodowym, z którego mogłyby wywieść wnioski sprzeczne z twierdzeniami strony.

Za nietrafne należało uznać także stanowisko organów, sprowadzające się do twierdzenia, że oświadczenie skarżącego jest nieprawdziwe, gdyż w materiałach, składanych do organu na etapie ubiegania się o przyjęcie do służby w Policji, nie wspominał, że pracował w gospodarstwie rolnym rodziców w żądanym okresie.

Takiej informacji strona nie musiała podawać, gdy starała się o przyjęcie do służby, bowiem wykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym rodziców nie rzutowało na możliwość przyjęcia do służby w Policji. Stąd wnioski organów w tym zakresie należy uznać za zbyt daleko idące i nieoparte na realnych podstawach. Organ nie wykazał, aby ww. okoliczności uniemożliwiały sporną pracę.

Zdaniem Sądu, organy nie posiadały też materiału dowodowego, umożliwiającego skuteczne podważenie twierdzeń skarżącego o wykonywaniu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w charakterze domownika w okresie, gdy pobierał naukę w szkole ponadpodstawowej. Pobieranie nauki w szkole nie wyklucza jeszcze możliwości wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w charakterze domownika. W sytuacji, gdy organy podnoszą stanowcze twierdzenia, że nie jest możliwe świadczenie pracy przez ucznia szkoły ponadpodstawowej, powinny dla takich konkluzji znaleźć oparcie w zebranych dowodach.

Takiego materiału dowodowego organy nie zebrały. Przyjęły jedynie, że uczeń szkoły ponadpodstawowej, z uwagi na rozmiar obowiązków szkolnych, nie ma możliwości czasowych do tego, aby codziennie i systematycznie wykonywać stałą pracę w gospodarstwie rolnym. Wnioski takie należy uznać za gołosłowne, gdyż nie zostały poparte żadnymi dowodami.

Podstawą odmowy ustalenia policjantowi wzrostu uposażenia zasadniczego z tytułu wysługi lat za okres pracy w gospodarstwie rolnym nie mogła także stanowić odległość od miejsca zamieszkania skarżącego do szkoły, bowiem nie była ona znacząca - około 15 km.

W świetle powyższego, należało uznać, że organy nie dysponowały materiałem dowodowym, wystarczającym do skutecznego podważenia zeznań świadków, potwierdzających wykonywanie przez funkcjonariusza pracy we wskazanym okresie, a błędnie oceniając ich oświadczenia postąpiły pochopnie. Świadkowie zeznali zgodnie, że skarżący pracował w gospodarstwie rolnym swoich rodziców, gdy pobierał naukę w szkole, a cały swój czas wolny od nauki poświęcał na tą pracę.

Doświadczenie życiowe wskazuje, że rozpoczęcie prac polowych jak i ich zakończenie następuje w miejscu zamieszkania, tj. w niewielkiej odległości od zamieszkania świadków.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na wewnętrzną sprzeczność w dokonanej ocenie zeznań świadków. Z jednej strony organy nie uznały tych zeznań za wiarygodne, a z drugiej, oparły się na nich, ustalając, że skarżący jedynie pomagał rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa.

W ocenie Sądu, organy nie rozważyły także wielkości gospodarstwa rolnego, tj. około [...] ha stanowiących własność rodziców skarżącego oraz charakteru prowadzonej produkcji i prac wykonywanych przez skarżącego.

Rozpoznając przedmiotową sprawę należy wziąć pod uwagę to, że w rozumieniu ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, charakter pracy domownika w gospodarstwie rolnym nie może być utożsamiany z charakterem pracy rolnika w takim gospodarstwie. Domownik nie prowadzi zawodowej działalności rolniczej na własny rachunek, lecz wyłącznie pomaga rolnikowi w prowadzeniu takiej działalności, zatem nie musi on pracować w takim samym wymiarze godzinowym jak rolnik i może pozwolić sobie na jednoczesne kształcenie się. Na takie rozumienie charakteru pracy domownika wskazuje rozróżnienie przez ustawodawcę w art. 6 pkt 1 i 2 powołanej ustawy definicji rolnika i domownika. Gdyby zamiarem ustawodawcy było jednakowe traktowanie nakładu pracy domownika i rolnika oraz ich wkładu w rozwój gospodarstwa rolnego, to z pewnością nie wprowadzałby takiego rozróżnienia. Nie można zatem przyjmować, że skoro osoba, mająca status domownika, realnie pomagając rolnikowi w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, jednocześnie pobiera naukę w szkole, to jej praca w tym gospodarstwie nie ma z tego powodu charakteru stałego. Ocena taka musi być dokonywana w odniesieniu do konkretnych okoliczności faktycznych.

W wyroku z dnia 29 lipca 2011 r., sygn. akt I OSK 321/11 (publ. https://cbois.nsa.gov.pl) Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że obecnie w orzecznictwie bardziej liberalnie podchodzi się do przesłanki "stałej pracy" i przyjmuje się, że nie należy utożsamiać jej z koniecznością nieustannego, przez cały czas wykonywania prac w gospodarstwie rolnym. W związku z tym ocena "stałości pracy w gospodarstwie rolnym" musi być dokonywana na tle okoliczności konkretnej sprawy.

Wyjaśnienia pojęcia "wykonywania pracy w charakterze stałym w gospodarstwie rolnym" wielokrotnie podejmował się też Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 4 października 2006 r., sygn. akt II UK 42/2006 (publ. OSNP 2007/19-20/292) Sąd Najwyższy wskazał na potrzebę odstąpienia od rozumienia "stałości pracy w gospodarstwie rolnym" jako nieustannego, przez cały czas, ciągłego, wykonywania prac w gospodarstwie. Podkreślił, że mając na względzie cel i funkcje omawianej ustawy, ustanowienie obowiązku ubezpieczenia społecznego domownika dotyczy osób niebędących posiadaczami gospodarstwa rolnego, a powiązanych z gospodarstwem rolnym tylko szczególnym stosunkiem cechującym domownika. Nieodzowne jest zatem sięgnięcie do specjalnego znaczenia jego roli w społeczno-gospodarczych stosunkach wiejskich, której specyfikę uwypukla porównanie określenia domownika w art. 6 pkt 2 i definicji rolnika sformułowanej w art. 6 pkt 1 ustawy. Zestawienie tych przepisów pokazuje, że istota działań domownika, który nie prowadzi zawodowej działalności rolniczej na własny rachunek, sprowadza się do pomocy rolnikowi w prowadzeniu gospodarstwa, czyli do wykonywania prac wskazanych przez prowadzącego gospodarstwo, leżących w zakresie jego decyzji gospodarczych. Mając to na względzie, należy zaaprobować stanowisko, że wystarczające dla uznania pracy domownika w gospodarstwie rolnym za stałą jest wykonywanie w jej przebiegu wszystkich zabiegów agrotechnicznych związanych z prowadzoną produkcją w rozmiarze dyktowanym potrzebami i terminami tych prac oraz używaniem ułatwiającego te prace sprzętu. Stanowisko to nawiązuje do wyroku z dnia 21 kwietnia 1998 r., sygn. akt II UKN 3/98 (niepublikowanego), w którym Sąd Najwyższy przyjął, że praca domownika w gospodarstwie rolnym, wykonywana w wymiarze czasu stosownym do prawidłowego jego funkcjonowania, zgodnie z jego strukturą, przy uwzględnieniu jego obszaru oraz ilości pracujących w nim osób, jest pracą stałą.

Rozpoznając przedmiotową sprawę ponownie, uwzględniając wykładnię dokonaną przez Sąd w niniejszym uzasadnieniu, organy będą zobowiązane ustalić stan faktyczny w sposób kompletny, dokonując przy tym oceny zgromadzonych dowodów w taki sposób, aby ocena ta była swobodna, lecz nie dowolna. Organy są oczywiście uprawnione do zakwestionowania przedłożonych przez stronę dowodów, lecz muszą to uczynić w sposób przekonywujący. Wyczerpujące rozpatrzenie materiału dowodowego polega bowiem na takim ustosunkowaniu się do każdego ze zgromadzonych w sprawie dowodów, z uwzględnieniem wzajemnych powiązań między nimi, aby uzyskać jednoznaczność ustaleń faktycznych. Dopiero pełne ustalenie stanu faktycznego daje podstawę do przyjęcia, że wynikająca z art. 80 K.p.a. zasada swobodnej oceny dowodów nie została przekroczona.

Mając powyższe na względzie, Sąd uznał, że organy nie wyjaśniły sprawy w sposób wymagany przepisami art. 7, art. 77 i art. 107 § 3 K.p.a., które to naruszenie przepisów postępowania administracyjnego mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a także dokonały niewłaściwej wykładni pojęcia "domownika".

Z tych względów, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.)., orzekł jak w sentencji wyroku.

W oparciu o art. 152 tej ustawy, Sąd wstrzymał wykonanie zaskarżonego rozkazu personalnego w całości.