III SA/Kr 343/14
Postanowienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie
2014-05-30Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Grzegorz Karcz /przewodniczący sprawozdawca/Sentencja
Referendarz Sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie – Grzegorz Karcz po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2014 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku M. Ł. o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi M. Ł. na czynność Prezydenta Miasta z dnia 14 listopada 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udzielenia pomocy mieszkaniowej postanawia: I. umorzyć postępowanie w części obejmującej żądanie zwolnienia od kosztów sądowych, II. oddalić wniosek o ustanowienie adwokata.
Uzasadnienie
Skarżący w złożonym na urzędowym formularzu "PPF" wniosku o przyznanie prawa pomocy domagał się zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata.
Oświadczył, że nie zatrudnia i nie pozostaje w innym stosunku prawnym z jakimkolwiek kwalifikowanym pełnomocnikiem.
Objaśniając swoją sytuację rodzinną podał, że prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną i dwiema małoletnimi córkami.
Określając majątek swój i rodziny uwidocznił, że nie posiadają nieruchomości, zasobów pieniężnych ani przedmiotów wartościowych.
Miesięczne dochody swego gospodarstwa domowego oszacował łącznie na kwotę 2400 zł wyjaśniając, że składa się na to 1900 zł jego wynagrodzenia i 500 zł pomocy z MOPS jaką otrzymuje małżonka
Uzasadniając swoje starania odniósł po krótce do okoliczności nurtującej go sprawy. Wyjaśnił, że z jego wypłaty w wysokości 1900 zł brutto komornik co miesiąc potrąca 60% wynagrodzenia na alimenty bieżące i zaległe na dziecko z pierwszego małżeństwa. W konsekwencji wedle kalkulacji skarżącego na osobę w rodzinie przypada ok. 300 zł. Mieszkanie wynajmują u osoby prywatnej.
Mając na uwadze powyższe zważyć należało co następuje:
Zgodnie z art. 239 pkt 1 lit. a) ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, obowiązek uiszczenia kosztów sądowych nie ciąży na stronie skarżącej działanie lub bezczynność organu w sprawach z zakresu pomocy i opieki społecznej. Przedmiotem skargi w niniejszym postępowaniu jest odmowa przyznania lokalu mieszkalnego z zasobów Gminy. Opierając się na argumentacji zbieżnej z tą jaka legła u podstaw uznania w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, że przyznawanie dodatków mieszkaniowych mieści się w szeroko rozumianej kategorii spraw z zakresu pomocy społeczne należy wyrazić zapatrywanie, że skoro na pomoc mieszkaniową gminy mogą liczyć mieszkańcy mający niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe i osiągający niskie dochody to sprawy mające za przedmiot odmowę lub przyznanie lokalu mieszkalnego z gminnego zasobu mieszkaniowego kwalifikować należy w podobny sposób. W konsekwencji uznania, że wnioskodawca skorzysta z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych jego wniosek należało uznać za bezprzedmiotowy a w związku z tym postanowiono jak w sentencji działając na zasadzie art. 161 §1 pkt. 3 ppsa w związku z art. 258 §1 i §2 pkt. 7 ppsa.
Bezprzedmiotowość wniosku o zwolnienie od kosztów pozostaje jednak bez wpływu na drugie z żądań a mianowicie ustanowienia adwokata. Zgodnie z aktualnymi poglądami doktryny sąd nie jest bowiem związany żądaniem strony zawartym we wniosku o przyznanie pomocy byleby tylko nie wyszedł ponad żądanie strony (por. komentarz J.P Tarno do art. 246 w : Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2004). W sytuacji więc gdy strona domaga się przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym, sąd może przyznać jej to prawo w zakresie częściowym obejmującym tylko ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika (art. 245 §3 in fine ppsa). Oczywiście pod warunkiem, złożenia oświadczenia, którym strona wykaże, że nie jest wstanie ponieść opłat za jego czynności w postępowaniu przed sądami administracyjnymi bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 §1 pkt. 2 ppsa).
W realiach niniejszej sprawy skarżący złożył oświadczenie o jakim mowa w art. 252 ppsa. Z oświadczenia tego wynika, że źródłem utrzymania czteroosobowej rodziny rodziny jest niewielka pensja skarżącego oraz pomoc finansowa z opieki społecznej. Z zasad doświadczenia życiowego wynika, że przy obecnym poziomie cen oraz usług środki jakie ma do dyspozycji to czteroosobowe gospodarstwo wystarczają po potrąceniach komorniczych wystarczają z trudem na opędzenie najpilniejszych potrzeb życiowych. Okoliczności te uzasadniałby by przyznanie skarżącemu prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez ustanowienie na jego rzecz adwokata z urzędu. Zauważyć jednak trzeba, że choć co do zasady konstrukcja prawna prawa pomocy uniemożliwia dokonywanie oceny zasadności udziału pełnomocnika z urzędu w sprawie (mimo że koszty takiego udziału ponosi Skarb Państwa), to jednak bardzo szeroki dostęp do prawa pomocy w procedurze sądowo administracyjnej pozwala na ocenę sposobu realizacji przez skarżących przysługujących im publicznych prawa podmiotowych w świetle konstrukcji czy to nadużycia prawa do sądu czy też nadużycia uprawnienia do składania wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu.
Jeśli chodzi o kwestię nadużycia prawa do sądu to w opracowanej ostatnio przez Biuro Orzecznictwa NSA informacji rocznej o działalności sądów administracyjnych za rok 2012 znalazła się zresztą wypowiedź, że prawo pomocy stanowiące formę realizacji prawa do sądu, nie może być przyznane podmiotowi, który ze swojego prawa czyni nienależyty użytek. Niedopuszczalne jest bowiem używanie uprawnień procesowych do celów innych od tych, które odpowiadają ich przeznaczeniu. W konsekwencji zachowanie, które jest formalnie zgodne z literą prawa lecz sprzeciwia się jej sensowi nie może zasługiwać na ochronę. Tak zaś należy oceniać np. działania podmiotu, który inicjuje szereg postępowań sądowych nie w celu ochrony swoich realnych praw, ale dla którego inicjowanie tychże postępowań jest celem samym w sobie (rozdział 15.5 str. 236).
Gdy natomiast chodzi o nadużycie przez stronę uprawnienia do składania wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu to zacząć należy od tego, że przyznanie stronie adwokata lub radcy prawnego z urzędu stanowi aspekt instytucji prawa procesowego – tzw. "prawa pomocy", czyli pomocy udzielanej przez państwo osobom które nie są w stanie bez uszczerbku dla swego koniecznego utrzymania opłacić wynagrodzenia kwalifikowanego pełnomocnika. Skorzystanie przez stronę z tego uprawnienia jak już była o tym mowa następuje przez złożenie stosownego wniosku, który oprócz żądania przyznania pomocy prawnej musi zawierać pisemne oświadczenie złożone na urzędowym druku, obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Szkopuł w tym, że w ustawie prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zasadzie nie ma instrumentów służących zapobieganiu nadużywania omawianego uprawnienia. Istnieje co prawa przepis art. 247 ppsa zgodnie z którym prawo pomocy nie przysługuje stronie w razie oczywistej bezzasadności jej skargi. Dotychczasowa praktyka pokazuje jednak, że stosowanie przepisu art. 247 ppsa napotyka na duże trudności. W przeważającej większości przypadków oczywista bezzasadność skargi nie mogła być bowiem powodem do przekazania takiego wniosku sądowi gdy tylko przesłanki materialne umożlwiające przyznanie prawa pomocy zostały spełnione. W ustawie prawo o postepowaniu przed sądami administracyjnymi nie ma też przepisu analogicznego do art. 117 §5 kpc. Wskazując na tę ostatnią okoliczność zastanowić się jednak trzeba czy jest to niezamierzona luka w prawie czy też świadomy zabieg legislacyjny ustawodawcy. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że w przeciwieństwie do procesu cywilnego, gdzie rządzi zasada kontradyktoryjności, w postępowaniu sądowo administracyjnym skarga wnoszona do wojewódzkiego sądu administracyjnego nie jest dla Sądu wiążąca i w swojej istocie stanowi tylko informację o sprawie. Tym też należy tłumaczyć brak przymusu adwokacko-radcowskiego w postepowaniu przed sądem administracyjnym w pierwszej instancji. Przymus ten pojawia się dopiero na etapie sporządzenia i wnoszenia skargi kasacyjnej. Zważywszy zaś na to, że sąd administracyjny nie jest związany zamieszczonymi w skardze zarzutami, wnioskami i jej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.) a jednocześnie nie występuje przymus adwokacko - radcowski, to brak jest wystarczających argumentów do twierdzenia, że w sytuacji gdy nie wynika to z właściwości osobistych strony (np. wiek, głuchota, ślepota, ułomność intelektualna bądź ruchowa) lub złożonej sytuacji rodzinnej (np. opieka nad członkiem rodziny z uwagi na jego niepełnosprawność) złożenia przez stronę wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu już na etapie postepowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym nie można postrzegać przez pryzmat nadużycia tego publicznego prawa podmiotowego. Przyjęcie takiej optyki nie ma to przy tym nic wspólnego z dokonywaniem jakiejkolwiek oceny zasadności skargi do czego uprawniony jest wyłącznie Sąd.
Przeniesienie poczynionych uwag na grunt niniejszej sprawy nakazuje zatem rozważyć czy skarżący nie nadużywa tego prawa domagając się już obecnie ustanowienia adwokata opłacanego przez Skarb Państwa. W ocenie orzekającego tak, gdyż skarżącego nie ograniczają ani właściwości osobiste gdyż skarżący posiada odpowiedni stopnień zdolności komunikacyjnych ani sytuacja rodzinna skoro żona nie pracuje i zajmuje się dziećmi. W konsekwencji realizacja subiektywnej potrzeby skarżącego do skorzystania z kwalifikowanego pełnomocnika opłacanego przez Skarb Państwa już na etapie postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym nie może być zrealizowana w niniejszej sprawie.
Mając to wszystko na uwadze orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 246 §1 pkt. 2 ppsa w związku z art. 245 §3 ppsa.
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Skład sądu
Grzegorz Karcz /przewodniczący sprawozdawca/Sentencja
Referendarz Sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie – Grzegorz Karcz po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2014 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku M. Ł. o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi M. Ł. na czynność Prezydenta Miasta z dnia 14 listopada 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udzielenia pomocy mieszkaniowej postanawia: I. umorzyć postępowanie w części obejmującej żądanie zwolnienia od kosztów sądowych, II. oddalić wniosek o ustanowienie adwokata.
Uzasadnienie
Skarżący w złożonym na urzędowym formularzu "PPF" wniosku o przyznanie prawa pomocy domagał się zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata.
Oświadczył, że nie zatrudnia i nie pozostaje w innym stosunku prawnym z jakimkolwiek kwalifikowanym pełnomocnikiem.
Objaśniając swoją sytuację rodzinną podał, że prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną i dwiema małoletnimi córkami.
Określając majątek swój i rodziny uwidocznił, że nie posiadają nieruchomości, zasobów pieniężnych ani przedmiotów wartościowych.
Miesięczne dochody swego gospodarstwa domowego oszacował łącznie na kwotę 2400 zł wyjaśniając, że składa się na to 1900 zł jego wynagrodzenia i 500 zł pomocy z MOPS jaką otrzymuje małżonka
Uzasadniając swoje starania odniósł po krótce do okoliczności nurtującej go sprawy. Wyjaśnił, że z jego wypłaty w wysokości 1900 zł brutto komornik co miesiąc potrąca 60% wynagrodzenia na alimenty bieżące i zaległe na dziecko z pierwszego małżeństwa. W konsekwencji wedle kalkulacji skarżącego na osobę w rodzinie przypada ok. 300 zł. Mieszkanie wynajmują u osoby prywatnej.
Mając na uwadze powyższe zważyć należało co następuje:
Zgodnie z art. 239 pkt 1 lit. a) ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, obowiązek uiszczenia kosztów sądowych nie ciąży na stronie skarżącej działanie lub bezczynność organu w sprawach z zakresu pomocy i opieki społecznej. Przedmiotem skargi w niniejszym postępowaniu jest odmowa przyznania lokalu mieszkalnego z zasobów Gminy. Opierając się na argumentacji zbieżnej z tą jaka legła u podstaw uznania w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, że przyznawanie dodatków mieszkaniowych mieści się w szeroko rozumianej kategorii spraw z zakresu pomocy społeczne należy wyrazić zapatrywanie, że skoro na pomoc mieszkaniową gminy mogą liczyć mieszkańcy mający niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe i osiągający niskie dochody to sprawy mające za przedmiot odmowę lub przyznanie lokalu mieszkalnego z gminnego zasobu mieszkaniowego kwalifikować należy w podobny sposób. W konsekwencji uznania, że wnioskodawca skorzysta z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych jego wniosek należało uznać za bezprzedmiotowy a w związku z tym postanowiono jak w sentencji działając na zasadzie art. 161 §1 pkt. 3 ppsa w związku z art. 258 §1 i §2 pkt. 7 ppsa.
Bezprzedmiotowość wniosku o zwolnienie od kosztów pozostaje jednak bez wpływu na drugie z żądań a mianowicie ustanowienia adwokata. Zgodnie z aktualnymi poglądami doktryny sąd nie jest bowiem związany żądaniem strony zawartym we wniosku o przyznanie pomocy byleby tylko nie wyszedł ponad żądanie strony (por. komentarz J.P Tarno do art. 246 w : Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2004). W sytuacji więc gdy strona domaga się przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym, sąd może przyznać jej to prawo w zakresie częściowym obejmującym tylko ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika (art. 245 §3 in fine ppsa). Oczywiście pod warunkiem, złożenia oświadczenia, którym strona wykaże, że nie jest wstanie ponieść opłat za jego czynności w postępowaniu przed sądami administracyjnymi bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 §1 pkt. 2 ppsa).
W realiach niniejszej sprawy skarżący złożył oświadczenie o jakim mowa w art. 252 ppsa. Z oświadczenia tego wynika, że źródłem utrzymania czteroosobowej rodziny rodziny jest niewielka pensja skarżącego oraz pomoc finansowa z opieki społecznej. Z zasad doświadczenia życiowego wynika, że przy obecnym poziomie cen oraz usług środki jakie ma do dyspozycji to czteroosobowe gospodarstwo wystarczają po potrąceniach komorniczych wystarczają z trudem na opędzenie najpilniejszych potrzeb życiowych. Okoliczności te uzasadniałby by przyznanie skarżącemu prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez ustanowienie na jego rzecz adwokata z urzędu. Zauważyć jednak trzeba, że choć co do zasady konstrukcja prawna prawa pomocy uniemożliwia dokonywanie oceny zasadności udziału pełnomocnika z urzędu w sprawie (mimo że koszty takiego udziału ponosi Skarb Państwa), to jednak bardzo szeroki dostęp do prawa pomocy w procedurze sądowo administracyjnej pozwala na ocenę sposobu realizacji przez skarżących przysługujących im publicznych prawa podmiotowych w świetle konstrukcji czy to nadużycia prawa do sądu czy też nadużycia uprawnienia do składania wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu.
Jeśli chodzi o kwestię nadużycia prawa do sądu to w opracowanej ostatnio przez Biuro Orzecznictwa NSA informacji rocznej o działalności sądów administracyjnych za rok 2012 znalazła się zresztą wypowiedź, że prawo pomocy stanowiące formę realizacji prawa do sądu, nie może być przyznane podmiotowi, który ze swojego prawa czyni nienależyty użytek. Niedopuszczalne jest bowiem używanie uprawnień procesowych do celów innych od tych, które odpowiadają ich przeznaczeniu. W konsekwencji zachowanie, które jest formalnie zgodne z literą prawa lecz sprzeciwia się jej sensowi nie może zasługiwać na ochronę. Tak zaś należy oceniać np. działania podmiotu, który inicjuje szereg postępowań sądowych nie w celu ochrony swoich realnych praw, ale dla którego inicjowanie tychże postępowań jest celem samym w sobie (rozdział 15.5 str. 236).
Gdy natomiast chodzi o nadużycie przez stronę uprawnienia do składania wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu to zacząć należy od tego, że przyznanie stronie adwokata lub radcy prawnego z urzędu stanowi aspekt instytucji prawa procesowego – tzw. "prawa pomocy", czyli pomocy udzielanej przez państwo osobom które nie są w stanie bez uszczerbku dla swego koniecznego utrzymania opłacić wynagrodzenia kwalifikowanego pełnomocnika. Skorzystanie przez stronę z tego uprawnienia jak już była o tym mowa następuje przez złożenie stosownego wniosku, który oprócz żądania przyznania pomocy prawnej musi zawierać pisemne oświadczenie złożone na urzędowym druku, obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Szkopuł w tym, że w ustawie prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zasadzie nie ma instrumentów służących zapobieganiu nadużywania omawianego uprawnienia. Istnieje co prawa przepis art. 247 ppsa zgodnie z którym prawo pomocy nie przysługuje stronie w razie oczywistej bezzasadności jej skargi. Dotychczasowa praktyka pokazuje jednak, że stosowanie przepisu art. 247 ppsa napotyka na duże trudności. W przeważającej większości przypadków oczywista bezzasadność skargi nie mogła być bowiem powodem do przekazania takiego wniosku sądowi gdy tylko przesłanki materialne umożlwiające przyznanie prawa pomocy zostały spełnione. W ustawie prawo o postepowaniu przed sądami administracyjnymi nie ma też przepisu analogicznego do art. 117 §5 kpc. Wskazując na tę ostatnią okoliczność zastanowić się jednak trzeba czy jest to niezamierzona luka w prawie czy też świadomy zabieg legislacyjny ustawodawcy. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że w przeciwieństwie do procesu cywilnego, gdzie rządzi zasada kontradyktoryjności, w postępowaniu sądowo administracyjnym skarga wnoszona do wojewódzkiego sądu administracyjnego nie jest dla Sądu wiążąca i w swojej istocie stanowi tylko informację o sprawie. Tym też należy tłumaczyć brak przymusu adwokacko-radcowskiego w postepowaniu przed sądem administracyjnym w pierwszej instancji. Przymus ten pojawia się dopiero na etapie sporządzenia i wnoszenia skargi kasacyjnej. Zważywszy zaś na to, że sąd administracyjny nie jest związany zamieszczonymi w skardze zarzutami, wnioskami i jej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.) a jednocześnie nie występuje przymus adwokacko - radcowski, to brak jest wystarczających argumentów do twierdzenia, że w sytuacji gdy nie wynika to z właściwości osobistych strony (np. wiek, głuchota, ślepota, ułomność intelektualna bądź ruchowa) lub złożonej sytuacji rodzinnej (np. opieka nad członkiem rodziny z uwagi na jego niepełnosprawność) złożenia przez stronę wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu już na etapie postepowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym nie można postrzegać przez pryzmat nadużycia tego publicznego prawa podmiotowego. Przyjęcie takiej optyki nie ma to przy tym nic wspólnego z dokonywaniem jakiejkolwiek oceny zasadności skargi do czego uprawniony jest wyłącznie Sąd.
Przeniesienie poczynionych uwag na grunt niniejszej sprawy nakazuje zatem rozważyć czy skarżący nie nadużywa tego prawa domagając się już obecnie ustanowienia adwokata opłacanego przez Skarb Państwa. W ocenie orzekającego tak, gdyż skarżącego nie ograniczają ani właściwości osobiste gdyż skarżący posiada odpowiedni stopnień zdolności komunikacyjnych ani sytuacja rodzinna skoro żona nie pracuje i zajmuje się dziećmi. W konsekwencji realizacja subiektywnej potrzeby skarżącego do skorzystania z kwalifikowanego pełnomocnika opłacanego przez Skarb Państwa już na etapie postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym nie może być zrealizowana w niniejszej sprawie.
Mając to wszystko na uwadze orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 246 §1 pkt. 2 ppsa w związku z art. 245 §3 ppsa.
