III SA/Gd 284/14

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 4 marca 2013 r. nr [...] Burmistrz Gminy, na podstawie art. 17 ust. 1, ust. 1a, ust. 1b, art. 24, art. 20 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.), art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.) – dalej: "k.p.a.", rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 stycznia 2013 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. z 2013 r., poz. 3), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (Dz. U. z 2012 r., poz. 959), odmówił M. S. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym bratem E. R., urodzonym w dniu 2 maja 1963 r.

W uzasadnieniu organ wskazał, że zgodnie z art. 17 ust. 1, ust. 1a i ust. 1b, ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

matce albo ojcu,

opiekunowi faktycznemu dziecka,

osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,

innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności

- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Osobom, o których mowa w ust. 1 pkt 4, innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

1) rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

2) nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

3) nie ma osób, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub

w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Z orzeczenia o stopniu niepełnosprawności Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w K. z dnia 25 stycznia 2013 r. nr [...] wynika, że niepełnosprawność E. R. istnieje od 1984 r. czyli powstała w 21 roku życia. W dniu 8 lutego 2013 r. M. S. przyznała, że nie ma możliwości udowodnienia faktu uczęszczania brata do szkoły, ponieważ najprawdopodobniej w tym okresie przyuczał się do zawodu stolarza. Strona dostarczyła również dokumenty przedstawiające historię choroby brata, twierdząc, że leczenie brata rozpoczęło się przed 18 rokiem życia.

Organ podkreślił, że z ww. orzeczenia o stopniu niepełnosprawności jednoznacznie wynika, że niepełnosprawność E. R. istnieje od 1984 r., a przyczyną niepełnosprawności jest choroba psychiczna. Dokumenty dotyczące leczenia przed osiemnastym rokiem życia opisują schorzenia związane ze złamaniem główki kości udowej, jednak organ nie może dokonywać własnych ustaleń w sprawie ustalenia daty oraz przyczyny powstania niepełnosprawności.

Strona odwołała się od tej decyzji podnosząc, że jest jedynym opiekunem brata, gdyż oboje rodzice nie żyją. Niepełnosprawność brata powstała przed 18 rokiem życia; ma uszkodzony staw biodrowy i jedną nogę krótszą o 10 cm. Ponadto po 20 roku życia nasiliły się u niego objawy schizofrenii paranoidalnej w ciężkiej postaci.

Po rozpatrzeniu odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia 4 marca 2014 r. nr [...], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w związku z art. 17 ust. 1, ust. 1a, ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

Organ odwoławczy stwierdził, że zgodnie z orzeczeniem Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w K. z dnia 25 stycznia 2013 r., E. R. od 1984 r. jest osobą niepełnosprawną a określony stopień niepełnosprawności jako znaczny datuje się od 2 grudnia 2008 r. Zatem jego niepełnosprawność powstała po 18 roku życia. Nadto nie ma dowodów potwierdzających i uzasadniających powstanie niepełnosprawności w trakcie pobierania przez niego nauki w szkole lub w szkole wyższej nie później niż do ukończenia 25 roku życia. W okolicznościach sprawy nie została spełniona przesłanka określona w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, co uniemożliwia przyznanie przedmiotowego świadczenia.

W odniesieniu do zarzutów podniesionych w toku postępowania organ odwoławczy wyraził zrozumienie dla stanowiska strony ale jednocześnie wyjaśnił, że jest zobowiązany do stosowania przepisów prawa, a te ustalają przesłanki, które muszą być spełnione. Załączone do odwołania dokumenty dotyczące stanu zdrowia brata strony nie wyjaśniają kwestii wystąpienia niepełnosprawności. Wynika z nich m.in. że E. R. przed ukończeniem 18 roku życia był poddany leczeniu z powodu występujących wówczas problemów zdrowotnych. Jedynym dokumentem jednoznacznie potwierdzającym datę istnienia niepełnosprawności jest ww. orzeczenie z dnia 25 stycznia 2013 r.

M. S. zaskarżyła wyżej opisaną decyzję organu odwoławczego do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku.

Skarżąca utrzymywała, że zaskarżona decyzja jest krzywdząca. Pozostaje bowiem jedynym opiekunem brata i całkowicie poświęciła się opiece, rezygnując z pracy zawodowej. Brat w 17 roku życia został uderzony młotkiem przez kolegę w staw biodrowy. Kilka miesięcy później uległ wypadkowi na motorze i złamał biodro. Pierwsze orzeczenie lekarskiej jest z dnia 7 maja 1981 r., natomiast leczenie szpitalne, rehabilitacyjne od 29 sierpnia 1980 r. Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w K. ustalił początek choroby od 1984 r., gdyż nie przedstawiono mu dokumentacji medycznej związanej z uszkodzeniem biodra. Obecnie strona przedstawiła dokumenty i orzeczenia lekarskie choroby z 29 sierpnia 1980 r. celem zmiany orzeczenia o niepełnosprawności brata. Wskazała również, że nie chciałaby oddawać brata do Domu Pomocy Społecznej ale będzie do tego zmuszona jeśli zostanie pozbawiona pomocy finansowej.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Pismem z dnia 22 maja 2014 r. skarżąca poinformowała, że nastąpiła istotna zmiana w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności brata. Dołączyła kopię orzeczenia Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w K. z dnia 14 kwietnia 2014 r., w którym stwierdza się, że niepełnosprawność E. R. istnieje od dnia 29 lipca 1980 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej jako "p.p.s.a.", sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem rozpoznania Sądu była decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 4 marca 2014 r. nr [...] utrzymująca w mocy decyzję Burmistrza Gminy dnia 4 marca 2013 r. nr [...] w sprawie odmowy przyznania skarżącej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Z przedłożonych sądowi akt administracyjnych bezspornie wynika, że w dniu 7 lutego 2013 r. skarżąca złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad bratem E. R. Ponadto z akt wynika, że E. R. został uznany za niepełnosprawnego w stopniu znacznym bowiem orzeczeniem z dnia 25 stycznia 2013 r. został zaliczony przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności do osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym do dnia 31 stycznia 2015 r.. W omawianym orzeczeniu wskazano, że niepełnosprawność istnieje od 1984 r., natomiast ustalony stopień niepełnosprawności istnieje od 2 grudnia 2008 r.

Podstawą materialnoprawną rozpoznania sprawy będącej przedmiotem zaskarżonej decyzji są przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (cyt. na wstępie) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz.1548), która z dniem 1 stycznia 2013 r. zmieniła kryteria przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Zgodnie z art. 17 ust. 1 – 1a ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) opiekunowi faktycznemu dziecka,

3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,

4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności

- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Osobom, o których mowa w ust. 1 pkt 4, innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

1) rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

2) nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

3) nie ma osób, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (ust. 1a).

Nadto zgodnie z art. 17 ust. 1b świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

1) nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia.

Przepisy art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych mają charakter norm prawnych bezwzględnie obowiązujących, a to znaczy, że aby móc otrzymać świadczenie pielęgnacyjne trzeba spełnić wszystkie wymienione w nim przesłanki.

Wskazaną przez organy przyczyną odmowy przyznania świadczenia był fakt, że E. R. od 1984 r. jest osobą niepełnosprawną, zaś określony stopień niepełnosprawności jako znaczny datuje się od 2 grudnia 2008 r. Zatem jego niepełnosprawność powstała po 18 roku życia.

Takie stanowisko organów jest prawidłowe, jednak Sąd rozpoznając sprawę, nie będąc związany granicami skargi, ma obowiązek uchylić zaskarżoną decyzję, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia administracyjnego ( art. 145 § 1 pkt 1 lit. b p.p.s.a.). Taka sytuacja ma miejsce w przedmiotowej sprawie.

Jak wspomniano wcześniej, skarżąca przedłożyła Sądowi orzeczenie Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w K. z dnia 14 kwietnia 2014 r., którym Zespół zmienił swoje orzeczenie z dnia 25 stycznia 2013 r. nr [...] w ten sposób, że zmienił pkt IV orzekając, że niepełnosprawność E. R. istnieje od dnia 29 lipca 1980 r.

Orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności ma charakter deklaratoryjny w zakresie, w jakim potwierdza znaczny stopień niepełnosprawności i okres, w którym powstała. Wymóg legitymowania się takim orzeczeniem należy rozumieć jako wymóg potwierdzenia istnienia niepełnosprawności.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że zmieniając swoje wcześniejsze orzeczenie Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w K. potwierdził, że niepełnosprawność E. R. istnieje od dnia 29 lipca 1980 r., zatem powstała ona przed ukończeniem przez niego 18 roku życia.

W takim stanie rzeczy, należy stwierdzić, że wyszła na jaw istotna dla sprawy nowa okoliczność faktyczna istniejąca w dniu wydania decyzji, nieznana organowi, który ją wydał, zaistniała więc określona w art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a. przesłanka wznowienia postępowania administracyjnego.

Skutkuje to koniecznością uwzględnienia skargi przez sąd i uchylenia zaskarżonej oraz poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji, stosownie do unormowania wynikającego z art. 135 p.p.s.a., wobec stwierdzenia naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, a więc podstawy z art. 145 § 1 pkt 1 lit. b p.p.s.a.

Należy przy tym zauważyć, że w postępowaniu administracyjnym przez wydanie decyzji z naruszeniem prawa rozumie się także takie sytuacje, w których organowi administracji nie można postawić zarzutu naruszenia przepisów w chwili wydawania decyzji (vide: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 grudnia 2011 r., II OSK 807/11, LEX nr 1152190). Taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie, bowiem dopiero po dacie wydania zaskarżonej decyzji pojawiły się nowe istotne dla sprawy okoliczności, które nie były znane organowi.

Przy ponownym rozpatrzeniu sprawy organy uwzględnią ocenę prawną wyrażoną w niniejszym orzeczeniu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd działając na podstawie przepisu art. 145 § 1 pkt 1 lit. b w związku z art. 135 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji wyroku.