II FSK 949/14

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 8 stycznia 2014 r., sygn. akt I SA/Go 602/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim odrzucił skargę Wspólnoty Mieszkaniowej ul. S. w G. (dalej: Wspólnota). W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd wyjaśnił, że Wspólnota wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Z. z dnia 11 września 2013 r., w przedmiocie określenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Skarga podpisana została przez zarządcę nieruchomości M. H..

Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału z dnia 13 grudnia 2013 r. wezwano pełnomocnika Wspólnoty do usunięcia braku formalnego skargi poprzez złożenie:

- dokumentu określającego umocowanie M. H. do reprezentowania "D." sp. z o.o. w Z. - aktualnego odpisu z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, oryginału ewentualnie prawidłowo uwierzytelnionej kopii tego dokumentu,

- dokumentu potwierdzającego powierzenie zarządu nieruchomością wspólną zarządcy (oryginału lub prawidłowo uwierzytelnionej kopii),

- dokumentu określającego sposób reprezentacji oraz osoby uprawnione do reprezentacji Wspólnoty, w terminie 7 dni, pod rygorem odrzucenia skargi.

Nadto, zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału I z dnia 16 grudnia 2013 r. wezwano Wspólnotę do uiszczenia wpisu sądowego w wysokości 500 zł, stosownie do § 2 ust. 3 pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193). Oba wezwania zostały doręczone pełnomocnikowi Wspólnoty w dniu 20 grudnia 2013 r. (zwrotne potwierdzenia odbioru pism k. 13 i 14 akt).

W zakreślonym przez Sąd terminie przedłożono umowę nr 001/2004 z 5 kwietnia 2004 r. o zarządzanie nieruchomością wspólną zawartą pomiędzy członkami Zarządu Wspólnoty: J. K. i A. R., a Prezesem "D." spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. M. H., uchwałę właścicieli lokali nieruchomości przy ul. S.[...] w G. nr 05/2008 z 10 marca 2008 r. w sprawie pełnomocnictwa dla Zarządcy oraz wydruk z Krajowego Rejestru Sądowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością "D." z siedzibą w Z., a ponadto w dniu 23 grudnia 2013 r. uiszczono wymagany wpis od skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny wyjaśnił, że zgodnie z art. 57 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270, dalej "p.p.s.a."), skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym. Stosownie do art. 49 § 1 p.p.s.a., jeżeli pismo strony nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, przewodniczący wzywa stronę o jego uzupełnienie lub poprawienie w terminie siedmiu dni pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania (a w przypadku skargi pod rygorem jej odrzucenia), chyba że ustawa stanowi inaczej. Natomiast zgodnie z art. 58 § 1 pkt 3 i § 3 p.p.s.a., sąd odrzuca skargę postanowieniem, gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi. Odrzucenie skargi może nastąpić na posiedzeniu niejawnym.

Ponadto, art. 28 § 1 p.p.s.a. stanowi, że osoby prawne oraz jednostki organizacyjne mające zdolność sądową dokonują czynności w postępowaniu przez organy albo osoby uprawnione do działania w ich imieniu. Przedstawiciel ustawowy lub organ albo osoby, o których mowa w art. 28, mają obowiązek wykazać swoje umocowanie dokumentem przy pierwszej czynności w postępowaniu (art. 29 p.p.s.a.).

Mając na uwadze przedstawione wyżej regulacje prawne, Sąd wezwał pełnomocnika strony skarżącej - licencjonowanego zarządcę nieruchomości M. H. do usunięcia stwierdzonych braków formalnych skargi. W udzielonej w zakreślonym terminie odpowiedzi, strona skarżąca działając przez pełnomocnika, uiściła wpis sądowy w kwocie 500 zł, a także nadesłała dokumenty potwierdzające powierzenie zarządu nieruchomością wspólną zarządcy (umowa nr 001/2004 z 5 kwietnia 2004 r. podpisana przez dwóch członków Zarządu Wspólnoty), pełnomocnictwo udzielone zarządcy nieruchomości podpisane za Zarząd przez A. R. (uchwała właścicieli lokali nieruchomości przy ul. S. [...] w G. nr 05/2008 z 10 marca 2008 r.) oraz dokument wykazujący umocowanie M. H. do reprezentowania "D." sp. z o.o. w Z. (odpis z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego). Ponadto Sąd zwrócił uwagę, że pomimo prawidłowego wezwania, w zakreślonym terminie, który upłynął z dniem 27 grudnia 2013 r., ani strona skarżąca, ani działająca w jej imieniu pełnomocnik nie nadesłali żadnego dokumentu, który określałby sposób reprezentacji oraz osoby uprawnione do reprezentacji Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. S. [...] w G.. Takim dokumentem mógłby być na przykład statut Wspólnoty, czy podjęta w tym przedmiocie uchwała. W przypadku bowiem złożenia skargi do sądu administracyjnego przez pełnomocnika, pełnomocnik ten ma obowiązek dołączyć do akt sprawy nie tylko pełnomocnictwo, ale także dokument stwierdzający umocowanie do reprezentacji strony przez osobę bądź osoby, które udzieliły mu tego pełnomocnictwa - stosownie do art. 29 p.p.s.a.

Wskazany brak uniemożliwił Sądowi dokonanie oceny, czy osoba, która podpisała się pod złożoną w niniejszej sprawie skargą była prawidłowo umocowana do tej czynności. W konsekwencji, Sąd odrzucił skargę na podstawie art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a.

Wspólnota wniosła skargę kasacyjną zarzucając powyższemu postanowieniu, na podstawie art. 174 pkt 2 p.p.s.a., naruszenie przepisów postępowania art. 6 p.p.s.a. w zw. z art. 31 § 2 p.p.s.a. w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy poprzez niewłaściwe ich zastosowanie, albowiem wobec uzupełnienia braków formalnych skargi przez nieprofesjonalnego pełnomocnika Sąd nie dopuścił do działań tymczasowego pełnomocnika, lecz odrzucił skargę.

W związku powyższym naruszeniem Wspólnota wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna wobec braku usprawiedliwionych podstaw podlega oddaleniu.

Na wstępie należy wskazać, że zgodnie z art.28 § 1 p.p.s.a. osoby prawne oraz jednostki organizacyjne mające zdolność sądową dokonują czynności w postępowaniu przez organy albo osoby uprawnione do działania w ich imieniu, a obowiązek określony w art. 29 p.p.s.a. stanowi czynność procesową osoby występującej w imieniu strony postępowania sądowoadministracyjnego. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym ugruntowane jest stanowisko zgodnie z którym, złożenie pełnomocnictwa - bez wykazania stosownym dokumentem, że udzieliła go osoba umocowana do reprezentowania strony - nie wypełnia warunków formalnych umożliwiających nadanie skardze prawidłowego biegu. Nadto, żaden przepis p.p.s.a. nie wymaga, aby dokumentem, o którym mowa w art. 29 p.p.s.a., był wyłącznie aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego, dopuszczalne są również możliwość dowodzenia upoważnienia do występowania w imieniu strony każdym dokumentem. Istotą takiego dokumentu nie jest spełnienie określonych kryteriów odnośnie jego formy prawnej, lecz wykazanie podmiotu umocowanego do udzielania podmiotowi pełnomocnictw. Decydujące znaczenie ma treść takiego dokumentu, a nie jego forma prawna. Wykazanie przez pełnomocnika procesowego umocowania do reprezentowania strony będącej osobą prawną wymaga złożenia nie tylko dokumentu pełnomocnictwa podpisanego przez osoby działające w imieniu tej osoby prawnej, ale także dokumentu potwierdzającego umocowanie tych osób do działania w imieniu osoby prawnej. Niewykonanie w terminie nałożonego przez sąd obowiązku przedstawienia dokumentu powoduje odrzucenie skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a. Działanie to ma na celu usunięcie wątpliwości w kwestii dla sprawy kluczowej, czyli ustalenia czy pismo (skarga) zostało wniesione przez uprawnioną osobę.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy należy wskazać, że pismem z dnia 17 grudnia 2013 r. pełnomocnik Wspólnoty wezwany został przez Sąd do przedłożenia stosownych dokumentów, w tym do złożenia dokumentu określającego sposób reprezentacji oraz osoby uprawnione do reprezentacji Wspólnoty (k. 10 akt sądowych). Wobec przedłożenia tylko części wymaganych zarządzeniem dokumentów – tzn. niedostarczeniu dokumentu potwierdzającego umocowanie osób do działania w imieniu Wspólnoty, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim odrzucił skargę. W wezwaniu z dnia 17 grudnia 2013 r. dotyczącym usunięcia braków formalnych skargi Sąd w sposób klarowny wskazał dokumenty, które strona miała nadesłać, a także pouczył ją o treści art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a. tj. o odrzuceniu skargi w przypadku nieusunięcia braków formalnych w wyznaczonym przez Sąd terminie. Dokumenty, o których przedstawienie wnosił Sąd są konsekwencją unormowań przyjętych w ustawie z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.). Zgodnie z art. 18 ust. 1 ww. ustawy właściciele lokali mogą w umowie o ustanowieniu odrębnej własności lokali albo w umowie zawartej później w formie aktu notarialnego określić sposób zarządu nieruchomością wspólną, a w szczególności mogą powierzyć zarząd osobie fizycznej albo prawnej. W przypadkach, gdy lokali wyodrębnionych, wraz z lokalami niewyodrębnionymi, jest więcej niż siedem, właściciele lokali są obowiązani podjąć uchwałę o wyborze jednoosobowego lub kilkuosobowego zarządu. Zgodnie z art. 21 ust. 1 tej ustawy zarząd kieruje sprawami wspólnoty mieszkaniowej i reprezentuje ją na zewnątrz oraz w stosunkach między wspólnotą a poszczególnymi właścicielami lokali. W związku z powyższym duże wspólnoty, gdy właściciele lokali, o ile nie skorzystali z możliwości uregulowania sposobu zarządu lub powierzenia zarządu w umowie zawartej przez nich w formie aktu notarialnego, są obowiązani podjąć uchwałę o wyborze jednoosobowego lub kilkuosobowego zarządu, składającego się z osób fizycznych wybranych spośród właścicieli lokali lub spoza ich grona i stosować się do innych przepisów, dotyczących zarządu nieruchomością wspólną, zawartych w art. 20-33 ustawy o własności lokali. Wspólnotę na zewnątrz oraz w stosunkach między wspólnotą a poszczególnymi właścicielami lokali reprezentuje zarząd m.in. występuje w sądzie w sprawach wytoczonych przeciwko wspólnocie i pozywa do sądu w imieniu wspólnoty mieszkaniowej. Składa też oświadczenia woli w imieniu wspólnoty mieszkaniowej. Należy jednak podkreślić, że zarząd samodzielnie działa w sprawach mieszczących się w zakresie zwykłego zarządu, ewentualnie występuje w imieniu wspólnoty mieszkaniowej w sądzie w sprawach przekraczających zakres zwykłego zarządu, jeżeli wynika to z upoważnienia ustawowego. W pozostałych sprawach przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebuje on zgody właścicieli lokali wyrażonej w uchwale, a do wytoczenia powództwa w takich sprawach potrzebuje pełnomocnictwa wyrażonego w uchwale właścicieli lokali (por. postanowienie SA w Katowicach z dnia 15 lutego 2008 r., I ACa 898/07, LEX nr 399885). Bez takiego pełnomocnictwa zarząd nie może także upełnomocnić żadnej innej osoby do występowania w sądzie w imieniu wspólnoty. Panuje zgoda co do tego, że wybrany przez właścicieli lokali zarząd jest w tym zakresie umocowany ustawowo, to zarządca, jako podmiot zewnętrzny (odrębny od wspólnoty mieszkaniowej), wymaga osobnego umocowania do występowania w sądzie. Umocowanie takie może ewentualnie stanowić element umowy o powierzeniu mu zarządu nieruchomością wspólną. Stanowisko, że gdy zarząd nieruchomością wspólną zostanie powierzony zarządcy, to zakres jego upoważnienia do działania w imieniu właścicieli lokali wynika z treści postanowień umowy lub uchwały właścicieli przewidzianych w art. 18 ust. 1 i 2a ustawy o własności lokali, więc zarządca nie może reprezentować wspólnoty mieszkaniowej przed sądem, jeżeli nie legitymuje się odpowiednim pełnomocnictwem albo też stosowne upoważnienie nie znalazło się w umowie o określeniu zarządu bądź uchwale o zmianie tej umowy, prezentowane jest w wyroku WSA w Warszawie z dnia 11 grudnia 2007 r., VI SA/Wa 1792/07, w uchwale SN z dnia 21 stycznia 2009 r., III CZP 129/08, LEX nr 470697, w wyroku SN z dnia 14 stycznia 2004 r., I CK 108/03, w postanowieniu SA w Katowicach z dnia 31 maja 2006 r., I ACa 290/06, i w wyroku WSA w Krakowie z dnia 22 lutego 2010 r., II SA/Kr 1517/09, LEX nr 633138.). Stanowisko takie następująco uzasadnił SA w Katowicach w wyroku z dnia 31 maja 2006 r., I ACa 290/06: "Stosownie do art. 18 i 33 ustawy o własności lokali wspólnota może powierzyć zarządzanie nieruchomością wspólną osobie trzeciej (reprezentacja powierzona - powiernicza). Działania takiego zarządcy pociągają za sobą skutki dotyczące bezpośrednio wspólnoty mieszkaniowej (art. 95 § 2 k.c.). W odróżnieniu od reprezentacji przez organ, zarządca nie działa jako wspólnota mieszkaniowa, gdyż pomiędzy nią, a tymże zarządcą (osobą trzecią) istnieje dodatkowe ogniwo, którym jest oświadczenie woli o udzieleniu pełnomocnictwa. Za powyższym poglądem przemawia okoliczność, że ustawa o własności lokali wyraźnie rozróżnia "zarząd" od "zarządcy", któremu zarząd nieruchomością wspólną powierzono w sposób określony w art. 18 ust. 1 (np. art. 24, 29, 30, 32 ustawy o własności lokali)". Zgodnie natomiast z treścią art.21 ust.1 i 2 ustawy o własności lokali zarząd kieruje sprawami wspólnoty mieszkaniowej i reprezentuje ją na zewnątrz. Gdy zarząd jest kilkuosobowy, oświadczenia woli za wspólnotę mieszkaniową składają przynajmniej dwaj jego członkowie.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy pełnomocnik nie uzupełnił braków formalnych skargi tj. nie przedłożył prawem wymaganych dokumentów (tu np. statutu Wspólnoty ), na podstawie których Sąd pierwszej instancji mógł ustalić jaki jest jej sposób reprezentacji na zewnątrz. Wobec powyższego, Sąd pierwszej instancji słusznie odrzucił skargę na podstawie art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a.

Odnosząc się do zarzutów skargi kasacyjnej Naczelny Sąd Administracyjny zaznacza, że przepis art. 6 p.p.s.a. ma charakter zasady ogólnej, zwanej zasadą udzielania pomocy stronom. W przepisie tym chodzi o wyrównanie szans strony działającej bez adwokata lub radcy prawnego. Wskazówki i pouczenia mają dotyczyć tego, jakie czynności procesowe powinny zostać w sprawie podjęte; w jaki sposób i w jakim terminie powinny zostać stwierdzone przez sąd wadliwości w tych czynnościach; jakie są następstwa nieusunięcia tych braków w terminie oraz jakie skutki prawne pociągnie za sobą podjęcie tych czynności. Przepis art. 6 p.p.s.a. zobowiązuje wprawdzie sąd do udzielania stronom występującym w sprawie bez profesjonalnego pełnomocnika potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych. Jednakże odpowiednie pouczenia odnosić się mają do skutków prawnych danych czynności bądź zaniedbań. Obowiązek sądu nie jest nieograniczony, a oczekiwanie, by sąd wielokrotnie wzywał stronę do uzupełnienia braków formalnych jest zbyt daleko idące. Wobec powyższego nie można zarzucić Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gorzowie Wielkopolskim naruszenia art. 6 p.p.s.a.

Odnośnie naruszenia przez Sąd art. 31 § 2 p.p.s.a. należy wskazać, że jest on niezrozumiały. Przepis powyższy odnosi się do braków w zakresie zdolności sądowej lub procesowej i dotyczy uzupełnienia przez stronę braków w tym zakresie. Zdolność sądowa to zdolność do występowania w procesie sądowym w charakterze strony, a zdolność procesowa to zdolność podmiotów procesu sądowego (postępowania sądowego) do podejmowania czynności procesowych. Autor skargi kasacyjnej nie wskazał w jakim zakresie strona – Wspólnota - nie posiada zdolności procesowej czy sądowej. Sąd jest zobowiązany wezwać stronę do uzupełnienia braku w postaci zdolności sądowej tylko wtedy, gdy daje się on uzupełnić. Sytuacja taka ma miejsce, gdy nabycie zdolności sądowej związane jest z dokonaniem określonej czynności np.: wpis do rejestru, a samo dokonanie tej czynności uzależnione jest od woli (aktywności) podmiotu nie mającego zdolności sądowej. W rozpoznawanej sprawie kwestią sporną było wykazanie przez stronę umocowania osób reprezentujących Wspólnotę do udzielenia pełnomocnictwa. Zagadnienie to nie ma więc związku ze zdolnością procesową czy sądową.

Reasumując, Naczelny Sąd Administracyjny nie stwierdził naruszenia przez Sąd wskazanych w skardze kasacyjnej przepisów.

Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny stosownie do art. 184 w zw. z art. 182 § 1 i § 3 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji