II SA/Go 284/14

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] listopada 2013r. nr [...], działający z upoważnienia Prezydenta Miasta Zastępca Dyrektora Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej uznał świadczenia rodzinne wypłacone A.T. w okresie od [...] listopada 2012 r. do [...] lutego 2013 r. w łącznej kwocie 732, 00 zł, na A. i P.T., za nienależnie pobrane.

Decyzja wydana została na podstawie art. 30 ust. 2 pkt 4, art. 25 ust. 1, art. 20 ust. 3, art. 3, art. 4, art. 5, art. 6 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (DZ.U. z 2006 r. Nr 139 poz. 992), § 1 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (DZ.U. z 2012 r. poz. 959) oraz § 2 ust. 2 pkt 5 lit. m Rozporządzenia Ministra Pracy i polityki Społecznej z dnia 3 stycznia 2013 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (DZ.U. z 2013 r. poz. 3) oraz art. 76 § 1, art. 77§ 4, art. 104 i art. 107 kpa.

W uzasadnieniu organ wskazał, że decyzją z dnia [...] września 2012 r. A.T. przyznane zostało prawo do zasiłku rodzinnego wraz z dodatkiem do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego na A. i P.T.. W dniu 15 stycznia 2013 r. strona przedłożyła zaświadczenie z Zakładów "S" S.A., z którego wynika że była zatrudniona w tym zakładzie w okresie od [...] września 1991 r. do [...] listopada 2012 r. W okresie od [...] listopada 2007r. do [...] lipca 20012r. przebywała na urlopie wychowawczym, następnie od [...] lipca 2012 r. do [...] sierpnia 2012 r. przebywała na urlopie bezpłatnym i do pracy powróciła [...] września 2012 r. Strona przedłożyła świadectwo pracy z powyższego zakładu, zaświadczenie o zarobkach wraz z roczną kartą wynagrodzeń za 2012 r. oraz decyzję Powiatowego Urzędu Pracy z dnia [...] grudnia 2012 r. o przyznaniu zasiłku dla bezrobotnych.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności organ administracyjny wznowił postępowanie administracyjne oraz ponownie przeliczył dochód na osobę w rodzinie strony. Po przeprowadzeniu stosownego postępowania dowodowo - wyjaśniającego organ ustalił, że po podjęciu przez stronę zatrudnienia jej dochód w okresie od [...] listopada 2012 r. do [...] listopada 2012 r. wyniósł 789, 99 zł. Oznacza to że dochód przekroczył ustawowe kryterium ustawowe o 250, 99 zł, a w związku z tym w okresie od [...] listopada 2012r. do [...] listopada 2012r. świadczenia rodzinne stronie nie przysługiwały. Po utracie przez stronę zatrudnienia, tj. w okresie od [...] grudnia 2012 r. do [...] stycznia 2013 r. dochód strony wynosił 565, 02 zł, tj. przekroczył ustawowe kryterium dochodowe o 26, 02 zł.

Wobec powyższych ustaleń decyzją z dnia [...] marca 2013r., wydaną po przeprowadzeniu postępowania wznowieniowego, organ uchylił powyższą decyzję z dnia [...] września 2012 r. i odmówił przyznania prawa do świadczeń rodzinnych na A. i P.T. w okresie od [...] listopada 2012 r. do [...] pażdziernika 2013 r.

Od tejże decyzji strona odwołała się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które decyzją z dnia [...] maja utrzymało w mocy decyzję organy pierwszej instancji. Wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2013 r. wydanym w sprawie sygn. akt II SA/Go 601/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. oddalił skargę A.T. wniesioną na powyższą decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Wyrok ten stał się prawomocny.

Mając powyższe na uwadze, wskazana na wstępie decyzją organ orzekł że świadczenia rodzinne pobrane przez stronę w okresie od [...] listopada 2012 r. do [...] lutego 2013 r., w łącznej kwocie 732, 00 zł, są świadczeniami nienależnie pobranymi.

Od powyższej decyzji organu pierwszej instancji strona wniosła odwołanie. Strona wskazała, że składając wniosek o przyznanie świadczenia rodzinnego na okres zasiłkowy od [...] listopada 2012 r. do [...] pażdziernika 2013 r., przedłożyła komplet dokumentów. Pracownik CPRiS przyjmując wniosek wraz dokumentami zwrócił stronie – jako dokumenty zbędne dla rozpatrzenia wniosku - zaświadczenie o zatrudnieniu, wypowiedzenie stosunku pracy i informację pracodawcy o zwolnieniu z obowiązku świadczenia pracy. Strona podkreśliła, że wszystkie dokumenty obrazujące stan dochodów jej rodziny zostały przez nią przedłożone wraz z wnioskiem o przyznanie świadczenia, wobec czego błąd w ustaleniach co do wysokości dochodu rodziny leży po stronie organu. Wskazała, że ze względu na stan zdrowia jej małżonka, który jest osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności ze względu na stan narządu wzroku, sytuacja rodzinna jest trudna. Ponadto sytuacja finansowa rodziny jest skomplikowana i nie pozwala na spłatę świadczeń rodzinnych.

Decyzją z dnia [...] stycznia 2014 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ wskazał na przepis art. 30 ust. 1 i ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którym osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne uważa się m.in. świadczenia rodzinne przynane na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność albo świadczenia rodzinne przyznane na podstawie decyzji, która następnie została uchylona w wyniku wznowienia postępowania i osobie odmówiono prawa do świadczenia rodzinnego. Organ odwoławczy uznał, że stan faktyczny sprawy wyczerpuje dyspozycję art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Powołany przepis art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych stanowi samodzielną podstawę do uznania świadczenia za nienależnie pobrane, w sytuacji gdy w sprawie wydano już decyzję stwierdzającą nieważność albo decyzję uchylającą wcześniej wydaną o przyznaniu świadczeń i orzeczono o odmowie ich udzielenia. Organ zwrócił uwagę na to, że postępowanie w przedmiocie stwierdzenia iż świadczenia zostały nienależnie pobrane jest postępowaniem następczym, odrębnym od postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności bądź uchylenia decyzji przyznających świadczenie w wyniku wznowienia postępowania. W toku postępowania prowadzonego w trybie art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych, w przedmiocie uznania świadczeń rodzinnych za nienależnie pobrane nie jest zatem rozważana kwestia przesłanek nienależnego ich pobrania, gdyż zagadnienie to było przedmiotem rozstrzygania w postępowaniu nieważnościowym, albo w postępowaniu wznowieniowym, w wyniku którego stwierdzono, że przyznanie świadczeń rodzinnych było niezgodne z prawem i w celu przywrócenia porządku prawnego uchylono decyzje przyznające, rozstrzygając jednocześnie o odmowie prawa do dochodzonych świadczeń.

Dalej Kolegium stwierdziło, że w niniejszym postępowaniu przedmiotem badania nie może być kwestia prawidłowości uchylenia decyzji z dnia [...] września 2013 r. jak też kwestia odmowy przyznania wnioskowanych świadczeń, co zostało już ostatecznie rozstrzygnięte. Zagadnienia te, jak również problematyka istnienia przesłanek wznowieniowych i naruszenia przepisów procedury przez organ przy przyznawaniu świadczeń były oceniane w toku postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2013 r. Sam fakt zaistnienia przesłanek określonych w art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy o świadczenia rodzinnych, czyli fakt stwierdzenia nieważności decyzji przyznających przedmiotowe świadczenia, albo uchylenia tych decyzji w wyniku wznowienia postępowania i odmowy przyznania świadczenia stanowi podstawę uznania świadczenia rodzinnego za nienależnie pobrane.

Od powyższej decyzji organu drugiej instancji strona wniosła skargę. W skardze skarżąca podniosła argumentację zgłoszoną wcześniej w odwołaniu od decyzji organu pierwszej instancji. Ponadto skarżąca zwróciła szczególną uwagę na trudną sytuację materialną w jakiej znajduje się jej rodzina, która uniemożliwia spłatę należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje.

Zgodnie z treścią art. 1 i art. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DZ.U. z 2002r. nr 153 poz. 1270 ze zm. - dalej p.p.s.a.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem. Sąd administracyjny, w zakresie swej właściwości, ocenia zatem zaskarżony akt administracyjny pod względem jej zgodności z prawem materialnym i procesowym, według stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie wydania orzeczenia.

Według tak określonej kognicji sądu administracyjnego zaskarżoną decyzję należało ocenić jako zgodną z prawem, co musiało skutkować oddaleniem skargi.

Stosownie do treści art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2013. poz. 1456 ) – zwana dalej ustawą, osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu. W myśl art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne uważa się świadczenia rodzinne przyznane na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność z powodu jej wydania bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa albo świadczenie rodzinne przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania i osobie odmówiono prawa do świadczenia rodzinnego.

Przytoczony powyżej przepis ustawy, który stanowił materialnoprawną podstawę orzekania, ma jednoznaczne, nie budzące wątpliwości interpretacyjnych brzmienie. Wynika z niego, że w wypadku zaistnienia przesłanki w postaci stwierdzenia nieważności decyzji przyznającej świadczenie rodzinne - z powodu wydania jej bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, bądź w wypadku uchylenia - w wyniku wznowienia postępowania - decyzji przyznającej świadczenie rodzinne i odmowy przyznania prawa do świadczenia rodzinnego, organ administracyjny ma obowiązek wydania decyzji uznaniu przyznanych świadczeń za nienależnie pobrane. Decyzja w tym przedmiocie ma charakter związany, co oznacza że treść rozstrzygnięcia jest wynikiem zaistnienia przesłanek wskazanych w konkretnym przepisie prawa materialnego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 kwietnia 2013 r. sygn. akt I OSK 1773/12, LEX nr 1336323).

W postępowaniu, którego przedmiotem jest uznanie świadczeń rodzinnych za pobrane nienależnie, zasadnicze znaczenie ma ustalenie czy w sprawie zaistniały przesłanki o których mowa w art. 30 ust. 2 ustawy. A zatem w postępowaniu opartym o przepis art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy organ bada, czy wydana została decyzja stwierdzająca nieważność decyzji przyznającej świadczenie (jednak jedynie w oparciu o przepis art. 156 1 pkt 2 kpa) bądź czy wydano decyzję uchylającą – w wyniku wznowienia postępowania ( art. 145 i nast. kpa) - decyzję przyznającą świadczenie i odmówiono przyznania wnioskowanych świadczeń rodzinnych.

W toku czynności wyjaśniających prowadzonych na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy organ nie poddaje analizie zasadności stwierdzenia nieważności decyzji przyznającej świadczenie rodzinne, ani decyzji uchylającej i odmawiającej - w wyniku wznowienia postępowania - przyznania świadczeń rodzinnych. Organ nie tylko nie ma obowiązku przeprowadzania postępowania wyjaśniającego w tym kierunku, ale nawet nie jest uprawniony do prowadzenia czynności procesowych.

W analizowanej sprawie decyzją z dnia [...] września 2012 r. skarżącej przyznane zostało prawo do zasiłku rodzinnego wraz z dodatkiem do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego na A. i P.T.. W dniu 15 stycznia 2013 r. strona przedłożyła w CPRiPS zaświadczenie z Zakładów "S" S.A., z którego wynika że była ona zatrudniona w tym zakładzie w okresie od [...] września 1991r. do [...] listopada 2012r. W okresie od [...] listopada 2007r. do [...] lipca 20012r. przebywała na urlopie wychowawczym, następnie w okresie od [...] lipca 2012r. do [...] sierpnia 2012r. przebywała na urlopie bezpłatnym i do pracy powróciła [...] września 2012r. Strona przedłożyła świadectwo pracy z powyższego zakładu, zaświadczenie o zarobkach wraz z roczną kartą wynagrodzeń za 2012 r. oraz decyzję Powiatowego Urzędu Pracy z dnia [...] grudnia 2012r. o przyznaniu zasiłku dla bezrobotnych. Z przedłożonych dokumentów, w ocenie organu, wynikały okoliczności mogące mieć wpływ na ustalenia dotyczące wysokości osiągniętego przez rodzinę skarżącej dochodu, w okresie na który decyzją z dnia [...] września 2012 r. przyznano świadczenia rodzinne. W tej sytuacji na podstawie art. 145 §1 pkt 5 kpa organ wznowił postępowanie administracyjne w sprawie zakończonej decyzją z dnia [...] września 2012 r. o przyznaniu skarżącej świadczeń rodzinnych. W toku postępowania wznowieniowego, uwzględniając dane wynikające z dokumentów przedłożonych przez stronę w dniu 15 stycznia 2013 r., organ poczynił ustalenia dotyczące dochodu rodziny okresie poprzedzającym okres zasiłkowy, na który wnioskowane było świadczenie rodzinne. Ustalenia te doprowadziły do wniosku, że strona nie spełniała wymaganego ustawą kryterium dochodowego do przyznania świadczeń rodzinnych. Decyzją z dnia [...] marca 2013 r., wydaną na podstawie art. 151 § 1 kpa w związku z art. 145 § 1 pkt 5 kpa, organ uchylił decyzję z dnia [...] września 2012r. o przyznaniu świadczeń rodzinnych oraz odmówił stronie wnioskowanych przez nią świadczeń rodzinnych. Na skutek wniesionego odwołania sprawę rozpatrywał organ drugiej instancji, który decyzją z dnia [...] maja 2013 r. utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Sprawę rozpatrywał również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp., który wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2013 r. sygn. akt II SA/Go 601/13 oddalił skargę na powyższą decyzję organu drugiej instancji. Wyrok ów stał się prawomocny. Tym, samym nie ulega wątpliwościom, że w analizowanej sprawie zachodziła przesłanka, o której mowa w art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy, obligująca organ do wydania decyzji uznającej świadczenia przyznane decyzją z dnia [...] września 2012 r.za nienależnie pobrane.

Jak wyżej podniesiono, w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy, organ nie analizuje innych okoliczności poza tymi, które dotyczą wymienionych we wskazanym przepisie przesłanek uznania świadczeń rodzinnych za pobrane nienależnie. W szczególności organ nie jest upoważniony do tego, aby w tym postępowaniu ponownie przeliczać dochód rodziny osiągnięty w danym okresie, w celu ustalenia czy kryterium dochodowe zostało spełnione. Nadto, organ nie może badać czy zaistniała przesłanka wznowienia postępowania administracyjnego zakończonego decyzją przyznającą świadczenia rodzinne, a to – tak jak w analizowanej sprawie – czy okoliczności wynikające z przedłożonych przez skarżącą w dniu 15 stycznia 2013 r. dokumentów – były rzeczywiście nowymi okolicznościami, nie znanymi organowi, który wydał decyzję przyznającą świadczenia (art. 145 § 1 pkt 5 kpa). Te wszystkie zagadnienia winny być już bowiem przedmiotem analizy w postępowaniu wznowieniowym, natomiast na etapie postępowania prowadzonego w oparciu o przepis art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy, należy je ocenić jako zarzuty spóźnione, w tym postępowaniu nie podlegające rozpatrzeniu.

Nie mogła być również uwzględniona argumentacja skargi odnosząca się do niewątpliwie skomplikowanej sytuacji materialnej i zdrowotnej rodziny skarżącej. Jak

bowiem wyżej podniesiono Sąd dokonuje kontroli zaskarżonego aktu stosowania prawa (decyzji) pod względem jego zgodności z przepisem prawa. Wobec jednoznacznego brzmienia art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy brak było podstaw, do uwzględniania podniesionej przez skarżącą argumentacji dotyczącej sytuacji materialnej i zdrowotnej rodziny.

Należy jednak w tym miejscu zwrócić uwagę, na przepis art. 30 ust. 9 ustawy zgodnie z którym organ właściwy, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny. Postępowanie, o którym tu mowa wszczynane jest na wniosek, a prowadzone być może po ostatecznym i prawomocnym zakończeniu postępowania, którego przedmiotem jest uznanie świadczeń rodzinnych za nienależnie pobrane.

Mając powyższe na uwadze skarga jako niezasadna, na podstawie art. 151 p.p.s.a., podlegała oddaleniu.