II SO/Op 54/14

Uzasadnienie

T. R., złożył za pośrednictwem poczty w dniu 15 lipca 2014 r. (data stempla pocztowego), do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu, wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu oraz zwolnienia od kosztów sądowych. Z formularza wniosku wynika, że T. R. domaga się udzielenia pomocy w związku z wydaną przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Opolu, decyzją z dnia 23 maja 2014 r., nr [...]. Uzasadniając swoje żądanie wnioskodawca wskazał na złą sytuację finansową, spowodowaną całkowitą jego niezdolnością do pracy zarobkowej i samodzielnej egzystencji, a także niskim dochodem, którego źródłem jest jedynie renta inwalidzka. Rentę tę pobiera m.in. z powodu: [...]. Poinformował, że przeszedł cztery operacje [...]. Podniósł także, że pobierane świadczenie rentowe nie starcza mu na pokrycie wszystkich niezbędnych wydatków, w tym opłat za media lokalowe, do tego stopnia, że wobec wnioskodawcy orzeczona została eksmisja. Wnioskodawca podkreślił, że niezbędna jest mu pomoc fachowego pełnomocnika w celu wniesienia profesjonalnie sporządzonego sprzeciwu, gdzie ustanowiony pełnomocnik będzie bronił jego interesów. W oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wnioskodawca podał, że jest osobą samotnie gospodarującą; posiada mieszkanie spółdzielczo – lokatorskie o powierzchni 35,70 m²; jedynym źródłem jego utrzymania jest renta inwalidzka z ZUS i dodatek pielęgnacyjny w łącznej wysokości 1.241,37 zł miesięcznie. Wnioskodawca nie wskazał żadnych innych źródeł dochodu, ani składników majątkowych będących jego własnością. Dodał natomiast, że świadczenie netto wypłacane przez ZUS wynosi 628,99 zł, a posiadanego dochodu zobowiązany jest ponosić czynsz, opłatę za energię elektryczną (90,54 zł), za gaz przewodowy w wysokości 56,16 zł, za telefon i Internet w wysokości 125 zł, leki. T. R. we wniosku zwrócił się ponadto o "wstrzymanie biegu sprawy do czasu ustanowienia pełnomocnika".

Pismem z dnia 25 lipca 2014 r., referendarz sądowy wezwał wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku przez złożenie dodatkowych wyjaśnień, tj.: szczegółowe wymienienie rodzajów uzyskanej w okresie ostatnich 3 miesięcy (maj, czerwiec i lipiec 2014 r.) przez wnioskodawcę, od Państwa pomocy społecznej; przedłożenie specyfikacji miesięcznie ponoszonych kosztów utrzymania koniecznego mieszkania, a także specyfikacji ponoszonych kosztów utrzymania siebie; wyjaśnienie czy wnioskodawca korzysta z pomocy osób trzecich, a jeżeli tak – do wykazania rodzaju i wysokości uzyskiwanej pomocy; złożenie oświadczenia na temat comiesięcznych potrąceń komorniczych dokonywanych z dochodów wnioskodawcy, z uszczegółowieniem ich wysokości oraz z jakiego tytułu pochodzą; wyjaśnienie na jakim etapie znajduje się postępowanie eksmisyjne z zajmowanego lokalu mieszkalnego, a w szczególności wyjaśnienie użytego we wniosku zwrotu: "[...] mam orzeczoną eksmisję, gdzie wierzyciel ponownie złożył wniosek do komornika o dokonanie eksmisji"; wyjaśnienie, czy w związku z orzeczeniem o opróżnieniu lokalu mieszkalnego przydzielony został wnioskodawcy lokal socjalny. Zażądano także oświadczenia jaka jest aktualna wysokość nieodebranych przez wnioskodawcę świadczeń z pomocy społecznej, a także wyjaśnienie przyczyn nie odbierania ww. świadczeń, wobec treści zaskarżonej przez T. R. decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z dnia 28 stycznia 2014 r., w sprawie o sygn. akt II SA/Op 252/14, z której wynika, że wysokość nieodebranych świadczeń w różnej formie wynosi 1.560 zł.

T. R. w odpowiedzi na powyższe wezwanie, w piśmie z dnia 4 sierpnia 2014 r. podał, że środki na utrzymanie siebie i mieszkania czerpie wyłącznie ze świadczenia rentowego; koszty miesięcznego utrzymania mieszkania wynoszą: 400 zł – czynsz, 125 zł – opłata za telefon i Internet, – 56,16 zł (co dwa miesiące) - gaz przewodowy, ok. 70 zł - zakup leków (przy czym przez dwa ostatnie miesiące nie wykupione). W kwestii postępowania eksmisyjnego i na jakim etapie się ono znajduje wyjaśnił, że nie posiada na ten temat wiedzy. Wyjaśniając dlaczego nie odbiera środków z pomocy społecznej podał, że zaczął być szantażowany, że: "kiedy się odwołam to ich wypłata będzie wstrzymana, jaka to groźba była realizowana, co może potwierdzać fakt, iż osoby dysponujące moim pełnomocnictwem nie były w stanie tych środków pobierać, gdzie OPS Nysa tłumaczył, iż pełnomocnictwo może być respektowane pod warunkiem, że zostało ono sporządzone w obecności co najmniej pracownika socjalnego ewentualnie notarialnie w obecności pracownika wskazanego przez Gminę Nysa, i to bez względu na okoliczność, czy to pełnomocnictwo zostało wystawione dla pracownika z OPS Nysa lub współmałżonka". Dodał, że z danych z czerwca 2014 r. uzyskanych od organów pomocy społecznej wynika, że są to środki w wysokości ok. 3.185,83 zł i zebrane zostały na skutek nie odbierania przez skarżącego świadczeń w okresie ok. 4-5 lat, a składają się na nie zasiłki celowe, specjalne celowe, równowartość ciepłych posiłków w miesiącu.

Na skutek zarządzenia referendarza sądowego z dnia 28 sierpnia 2014 r. do akt sprawy dołączono kserokopię zaświadczenia z dnia 28 lipca 2014 r., złożonego przez skarżącego w sprawie o sygn. akt II SA/Op 218/14, a wydanego przez zakład ubezpieczeń społecznych, z którego wynika, że T. R. w miesiącu lipcu 2014 r. otrzymał świadczenie z tytułu niezdolności do pracy (od dnia 29 sierpnia 1988 r. na stałe) w wysokości 1.036,61 zł brutto, dodatek pielęgnacyjny (na stałe) w wysokości 206,76 zł, z czego potrącane są alimenty bieżące w wysokości 459,27 zł, zaliczka na podatek – 60 zł, 93,11 zł – składka na ubezpieczenie zdrowotne; świadczenie netto wyniosło: 628,99 zł.

Działając na podstawie art. 258 § 2 pkt 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm.) – zwanej dalej w skrócie: "P.p.s.a." zważono, co następuje:

Zgodnie z art. 239 pkt 1 lit. a P.p.s.a., strona skarżąca działanie lub bezczynność organu w sprawach z zakresu pomocy i opieki społecznej nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Skoro T. R., z mocy samej ustawy P.p.s.a., jako zamierzający zaskarżyć do sądu decyzję dotyczącą zasiłku okresowego, został zwolniony z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, to postępowanie z jego wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych jest bezprzedmiotowe. Stąd referendarz ograniczył się jedynie do rozpoznania wniosku w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu.

Stosownie do art. 245 P.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego, a także w zakresie częściowym, obejmującym m.in. tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

T. R. jak wyżej wykazano, został z mocy samej ustawy P.p.s.a. zwolniony od kosztów sądowych, zatem jego wniosek o udzielenie prawa pomocy należało rozpatrzyć jako wniosek w zakresie częściowym, obejmujący wyłącznie ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Stosownie więc do art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a., powinien wykazać, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Natomiast rozpoznający wniosek sąd (referendarz sądowy) zobowiązany jest wskazać z jakich względów uznał, że żądanie strony jest, bądź nie jest zasadne. Z jednej strony uwzględnia więc wysokość kosztów postępowania, jakie strona musi ponieść, a z drugiej jej sytuację finansową, na którą składają się przede wszystkim uzyskiwane przez stronę dochody i posiadany majątek.

Przywołane regulacje są przejawem intencji ustawodawcy, który tworząc instytucję prawa pomocy miał na celu umożliwienie dochodzenia słusznych praw przed sądem, osobom o bardzo niskich dochodach lub całkowicie tych dochodów pozbawionych, które z uwagi na swą sytuację materialną nie są w stanie pokryć kosztów związanych z postępowaniem sądowym.

Uwzględniając powyższe wywody, referendarz oceniając złożony wniosek zważył, że wnioskodawca nie ma żadnego majątku nieruchomego, oszczędności, czy cennych ruchomości i uzyskuje jedynie dochód z renty, i to w niepełnej wysokości, wspomagając się środkami uzyskiwanymi z pomocy społecznej. Wnioskodawca posiada także zaległości czynszowe, które kształtują się na poziomie ok. 40.000 zł, a wobec niego toczy się postępowanie eksmisyjne z zajmowanego lokalu mieszkalnego. Z załączonego do akt sprawy zaświadczenia z ZUS z dnia 28 lipca 2014 r. wynika, że T. R. w miesiącu lipcu 2014 r. otrzymał świadczenie z tytułu niezdolności do pracy w wysokości 1.036,61 zł brutto, dodatek pielęgnacyjny (na stałe) w wysokości 206,76 zł, z czego potrącane są alimenty bieżące w wysokości 459,27 zł.

W związku z powyższymi ustaleniami, mając na uwadze sytuację majątkową wnioskodawcy oraz jego zły stan zdrowia, referendarz ocenił, że T. R. może mieć trudności z wygospodarowaniem środków na opłacenie pełnomocnika z urzędu, bez uszczerbku swojego koniecznego utrzymania, a zatem spełnia przesłankę do przyznania mu prawa pomocy w zakresie częściowym. Orzekający postanowił w związku z tym przyznać wnioskodawcy prawo pomocy w tym zakresie i ustanowić dla niego pełnomocnika z urzędu.

Odnosząc się do prośby o: "wstrzymanie biegu terminu do czasu ustanowienia pełnomocnika z urzędu", zawartej w uzasadnieniu formularza, wskazać należy, że złożenie wniosku o przyznanie prawa pomocy wszczyna postępowanie incydentalne, o charakterze pomocniczym (wpadkowym), mające na celu wydanie orzeczenia co do udzielenia, bądź odmowy udzielenia stronie pomocy od Skarbu Państwa, w dochodzeniu swoich praw przed sądem. Rozstrzygnięcie wydane w wyniku rozpoznania tego wniosku co podnoszono wyżej, zapada po rozpatrzeniu przesłanek materialnych, określonych w przywoływanym art. 246 § 1 pkt 1 i 2 P.p.s.a., na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie, w tym na podstawie informacji zawartych w formularzu wniosku i jego uzasadnieniu. Sąd (referendarz sądowy) rozpoznając tego typu wniosek, jest zobowiązany natomiast ograniczyć się merytorycznie do zakresu wniosku, nie wykraczając poza ramy przedmiotowe tego postępowania incydentalnego i rozpoznawać kwestie przynależne do innego typu postępowania wpadkowego lub do postępowania głównego (por. postanowienie NSA z dnia 9 grudnia 2010 r., sygn. akt II FZ 636/10, CBOiISA). Referendarz uznał więc, że prośba o: "wstrzymanie biegu terminu" wyrażona w formularzu wniosku, nie wpływa na rozstrzygnięcie w zakresie prawa pomocy, albowiem nie wnosi nowych okoliczności do sprawy, mających wpływ na ocenę sytuacji materialnej wnioskodawcy. Jedynymi przesłankami warunkującymi przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, bądź całkowitym są natomiast przesłanki materialne, określone w art. 246 § 1 pkt 1 i 2 P.p.s.a., co do których referendarz sądowy wypowiedział się już w niniejszym postanowieniu.

Mając na względzie powyższe referendarz sądowy, działając na zasadzie art. 258 § 2 pkt 7 P.p.s.a., uznał o konieczności ustanowienia adwokata dla wnioskodawcy i orzekł jak w sentencji.