II SA/Wa 1634/13

Uzasadnienie

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jako Prezes ZUS) decyzją nr [...] z dnia [...] lipca 2013 r., wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a., utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję z dnia [...] marca 2013 r. o odmowie przyznania na rzecz M. W. renty rodzinnej w drodze wyjątku.

Do wydania powyższych decyzji doszło w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Wnioskiem z dnia [...] stycznia 2013 r. P. W., działając w imieniu małoletnich dzieci P. W. i M. W., wystąpił do Prezesa ZUS o przyznanie renty rodzinnej w drodze wyjątku po zmarłej matce na rzecz małoletnich.

We wniosku podniósł, że znajdują się obecnie z synami w bardzo trudnej sytuacji życiowej oraz materialnej. Po rozwodzie z matką dzieci zarówno on, jak i synowie, zostali wymeldowani przez nią oraz przez teściową ze stałego miejsca zamieszkania i w tej chwili mają jedynie meldunek czasowy, oczekując na przydział lokalu socjalnego. Do tej pory ich źródłem utrzymania były dochody uzyskiwane przez niego z tytułu umowy zlecenia, wypłaty z funduszu alimentacyjnego oraz zasiłki rodzinne. W dniu [...] października 2012 r. zmarła jednak matka małoletnich i w związku z tym zaprzestano wypłaty świadczenia z funduszu alimentacyjnego, a niedługo później firma, dla której wykonywał usługi na podstawie umowy zlecenia, zakończyła współpracę z nim. W tej chwili, po opłaceniu wydatków związanych z utrzymaniem mieszkania, wydatków szkolnych oraz na leki, pozostają praktycznie bez środków do życia. Wnioskodawca wskazał też, że zarówno on, jak i dzieci, mają problemy zdrowotne, a schorzenia, na które cierpi ograniczają jego możliwości na rynku pracy.

Prezes ZUS decyzją z dnia [...] marca 2013 r., wydaną na podstawie art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), odmówił przyznania renty rodzinnej w drodze wyjątku dla małoletnich dzieci M. i P. W.

W uzasadnieniu decyzji, powołując się na treść art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, organ stwierdził, iż przyznanie świadczenia w drodze wyjątku możliwe jest wyłącznie w przypadku, gdy spełnione są łącznie wszystkie wymienione w tym przepisie przesłanki, a niespełnienie nawet jednej z nich wyklucza możliwość przyznania tego świadczenia. Podkreślił jednocześnie, że renta rodzinna jest pochodną świadczenia przysługującego osobie zmarłej. W związku z powyższym w pierwszej kolejności rozpatrzeniu podlega spełnienie powyższych przesłanek przez osobę zmarłą, a następnie przez wnioskodawcę – członka rodziny osoby zmarłej.

Organ wskazał, iż z dokumentacji, znajdującej się w aktach rentowych, wynika, że wnioskodawca udokumentował 7 lat, 10 miesięcy okresów składkowych i 2 lata, 7 miesięcy i 10 dni okresów nieskładkowych matki małoletnich A. W., która zmarła w wieku 40 lat. Przy czym okresy nieskładkowe zostały ograniczone do 1/3 udowodnionych okresów składkowych.

Ponadto w 10-leciu przypadającym przed dniem śmierci, zamiast 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych - wymaganych do przyznania świadczenia w trybie zwykłym - udokumentowano 3 lata 8 miesięcy i 22 dni tych okresów.

Nie bez znaczenia pozostaje też fakt, że w latach 2005-2007 nie został udowodniony żaden okres zatrudnienia matki małoletnich lub innej działalności objętej ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Ponadto z dniem [...] lipca 2008 r. A. W. zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej i do śmierci w dniu [...] października 2012 r., tj. przez ponad 4 lata, nie został udowodniony żaden okres zatrudnienia ani innej działalności popartej opłacaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

W ocenie organu, w sprawie nie zostały wykazane szczególne okoliczności, uniemożliwiające przezwyciężenie przeszkód w wykonywaniu zatrudnienia, bowiem w wymienionych przerwach wobec matki małoletnich nie orzeczono całkowitej niezdolności do pracy. Nie istniały zatem, w tym czasie, przeszkody w podjęciu zatrudnienia i objęciu ubezpieczeniem, w celu zapewnienia w przyszłości uprawnień do świadczenia z ubezpieczeń społecznych.

Organ zaznaczył jednocześnie, że przy rozpatrywaniu uprawnień do renty ocenie podlegała również sytuacja materialna, z tym, że nie stanowi ona jedynego kryterium przesądzającego o przyznaniu świadczenia w drodze wyjątku.

W skierowanym do Prezesa ZUS wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy P. W., ojciec M. W., podniósł, że renta specjalna powinna być świadczeniem, które wypłaca się w warunkach specjalnych, niezależnie od obowiązujących przepisów prawa, na podstawie których przyznawane jest świadczenie w trybie zwykłym. Ustosunkowując się do kwestii przerw w zatrudnieniu zmarłej, wskazał, że w latach 2005-2007 nie było potrzeby, aby żona podejmowała pracę, gdyż on pracował i dobrze zarabiał. Składki, które odprowadzali w tym okresie jego pracodawcy znacznie przekraczały te, które mogłyby wpływać do ZUS przy możliwościach zmarłej na rynku pracy. ZUS mógł natomiast zaoszczędzić w tym okresie na zasiłkach chorobowych na opiekę nad dziećmi, które musiałby wypłacać żonie. Do powstania przerw w zatrudnieniu zmarłej przyczyniło się także to, że po urodzeniu w 2001 r. syna P. zapadła na [...]. Na skutek braku właściwej diagnozy lekarskiej schorzenie to w latach 2003-2004 przekształciło się w [...], która była leczona w [...]. Matka małoletnich była wielokrotnie hospitalizowana, a także leczona ambulatoryjnie. Ponadto na jej [...] nałożyła się [...]. Zmarła była pacjentką poradni [...], a także leczyła się prywatnie u [...]. Okoliczności te miały miejsce w latach 2003 - 2007 i były szczególnymi okolicznościami, które spowodowały przerwy w zatrudnieniu zmarłej, a które można sprawdzić w oparciu o dokumentację medyczną.

P. W. podniósł ponadto, że organ nie zachował terminu 30-dniowego do rozpoznania sprawy, a w takim wypadku uznaje się, że sprawa jest rozstrzygana zgodnie z wolą i życzeniem petenta.

Z uwagi na to, że M. W. z dniem [...] marca 2013 r. stał się pełnoletni organ wezwał go do osobistego podpisania złożonego przez jego ojca wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.

W związku natomiast z podniesionymi we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy okolicznościami dotyczącymi stanu zdrowia zmarłej, Prezes ZUS polecił zwrócić się do wskazanych we wniosku placówek o przesłanie dokumentacji medycznej dotyczącej zmarłej, a następnie skierować sprawę do lekarza orzecznika ZUS.

Lekarz orzecznik ZUS, w oparciu o zgromadzoną dokumentację medyczną, wydał w dniu [...] czerwca 2013 r. orzeczenie, w którym stwierdził, że w okresie od [...] grudnia 2003 r. do [...] kwietnia 2010 r. istniała u zmarłej A. W. częściowa niezdolność do pracy oraz, że brak podstaw do stwierdzenia niezdolności do pracy po [...] kwietnia 2010 r.

Prezes ZUS, w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy, decyzją nr [...] z dnia [...] lipca 2013 r., wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a., utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję z dnia [...] marca 2013 r. o odmowie przyznania renty rodzinnej w drodze wyjątku na rzecz M. W..

W uzasadnieniu decyzji organ podtrzymał wcześniejszą argumentację.

Podkreślił jednocześnie, że w sprawach świadczeń w drodze wyjątku ważne są przyczyny niespełnienia wymogów do uzyskania uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym. Konieczne jest więc zbadanie, czy brak tych uprawnień nie był spowodowany szczególnymi okolicznościami w postaci trudnych do przezwyciężenia przeszkód, zdarzeń lub trwałych stanów, na które osoba ubezpieczona nie miała wpływu. Muszą to być przeszkody przynajmniej w jakimś czasie nieusuwalne, eliminujące ubezpieczonego z grona pracowników w szerokim tego słowa znaczeniu.

Organ wskazał, iż po ponownej wnikliwej i wszechstronnej analizie zebranego materiału dowodowego nadal nie stwierdzono istnienia przesłanki szczególnych okoliczności, na skutek których matka M. W. nie nabyła uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym. Nie wykazano bowiem, aby niespełnienie warunków do świadczenia w trybie zwykłym spowodowane było okolicznościami, na które ubezpieczona nie miała wpływu.

Jak wynika z akt sprawy, matka wnioskodawcy na przestrzeni 40 lat życia posiada udokumentowany okres składkowy wynoszący 7 lat i 10 miesięcy oraz okres nieskładkowy wynoszący 3 lata, 9 miesięcy i 13 dni. Po uwzględnieniu okresów nieskładkowych w wymiarze jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych, staż pracy, który może być uwzględniony wynosi zatem łącznie jedynie 10 lat, 5 miesięcy i 10 dni. Natomiast w ocenianym do uprawnień 10-leciu przed dniem śmierci - zamiast 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych - wymaganych do przyznania świadczenia w trybie zwykłym, zostało udowodnione 3 lata, 8 miesięcy i 22 dni tych okresów.

Ponadto w okresach od [...] września 2005 r. do [...] sierpnia 2007 r. oraz od [...] lipca 2008 r. do [...] października 2012 r., tj. przez łączny okres wynoszący ponad 6 lat, matka wnioskodawcy nie podejmowała zatrudnienia ani innej działalności objętej ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, co spowodowało brak uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym. W sprawie nie zostały natomiast wykazane szczególne okoliczności, uniemożliwiające przezwyciężenie przeszkód w dalszym kontynuowaniu ubezpieczenia oraz nabyciu uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym, bowiem w wykazanych przerwach wobec matki wnioskodawcy nie była orzeczona przez lekarza orzecznika ZUS całkowita niezdolność do pracy. Zatem nie istniały przeciwwskazania, ze względu na stan zdrowia lub inne szczególne okoliczności, które uniemożliwiały kontynuowanie zatrudnienia, w celu zapewnienia w przyszłości uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym.

Odnosząc się do podniesionych we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy okoliczności dotyczących stanu zdrowia zmarłej, organ zaznaczył, iż samo istnienie choroby nie zawsze jest równoznaczne z niezdolnością do pracy. Ponadto, ustalenie początków niezdolności do pracy nie może opierać się na dowolnych przypuszczeniach, lecz konieczne są dowody zawierające dokładne dane, pozwalające na niewątpliwe bądź z przeważającym prawdopodobieństwem ustalenie daty lub czasu powstania niezdolności. W oparciu o dowody dotyczące leczenia, które zostały przedstawione, lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia [...] czerwca 2013 r. ustalił natomiast wobec zmarłej, że w okresie od [...] grudnia 2003 r. do [...] kwietnia 2010 r. istniała częściowa niezdolność do pracy oraz brak podstaw do stwierdzenia niezdolności do pracy po [...] kwietnia 2010 r. Organ zaznaczył przy tym, że częściowa niezdolność do pracy jedynie ograniczała, natomiast nie uniemożliwiała całkowicie wykonywania zatrudnienia lub innej działalności objętej ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, o czym może świadczyć fakt prowadzenia przez zmarłą działalności gospodarczej w tym okresie.

Podnoszone trudne warunki materialne nie stanowią natomiast wystarczającego uzasadnienia do przyznania prawa do świadczenia w drodze wyjątku. Świadczenie z przepisu art. 83 ustawy nie jest bowiem świadczeniem socjalnym, przyznawanym wyłącznie według potrzeb, nawet gdy potrzeby te są uzasadnione.

W skardze na powyższą decyzję, skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, M. W. stwierdził, iż nie zgadza się z decyzją Prezesa ZUS i prosi o rozstrzygniecie sprawy przez sąd.

Prezes ZUS w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, podtrzymując w całości stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Organ ponownie wskazał, iż żadna z okoliczności przywołanych przez skarżącego w postępowaniu administracyjnym nie ma charakteru okoliczności szczególnej. Z podnoszonych okoliczności wynika, że zmarła matka dzieci nie podejmowała pracy świadomie i z wyboru - ponieważ w wyniku podziału domowych obowiązków pozostała ona z dziećmi, a ciężar utrzymania rodziny spoczywał na ojcu dzieci. Zmarła w latach 2004-2010 była częściowo niezdolna do pracy - jednak niezdolność częściowa nie wyklucza podejmowania pracy. Fakt, że nie zatrudniała się, ponieważ "nie musiała", bo środki na utrzymanie rodziny zapewniał ojciec dzieci, a potem [...], przerywała pracę na długie okresy i nie dostarczono żadnej dokumentacji wskazującej, że w ogóle jakiejkolwiek pracy poszukiwała - stanowi o nieuznaniu przez organ zaistnienia w sprawie okoliczności szczególnych, niezależnych od zmarłej, które miałyby jej uniemożliwić podejmowanie zatrudnienia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym w świetle paragrafu drugiego powołanego wyżej artykułu kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Innymi słowy, wchodzi tutaj w grę kontrola aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej, dokonywana pod względem ich zgodności z prawem materialnym i przepisami procesowymi, nie zaś według kryteriów odnoszących się do słuszności rozstrzygnięcia.

Ponadto, co wymaga podkreślenia, Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

Rozpoznając sprawę w świetle powołanych wyżej kryteriów, Sąd stwierdził, iż skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), ubezpieczonym i pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków przewidzianych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może przyznać w drodze wyjątku świadczenie w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

Z treści powołanego przepisu wynikają trzy przesłanki, warunkujące ubezpieczonemu bądź też pozostałym po nim członkom rodziny przyznanie świadczenia w drodze wyjątku. Po pierwsze, niespełnienie wymagań dających prawo do emerytury lub renty musi być spowodowane szczególnymi okolicznościami; po drugie, ubiegający się o to świadczenie nie może podjąć pracy lub innej działalności zarobkowej objętej ubezpieczeniem społecznym z powodu całkowitej niezdolności do pracy lub wieku; po trzecie, osoba ta nie ma niezbędnych środków utrzymania.

Przyznanie przedmiotowego świadczenia ustawa uzależnia od łącznego (kumulatywnego) spełnienia wszystkich trzech wymienionych przesłanek. Brak choćby jednej z nich wyklucza tę możliwość.

Przepis art. 83 ust. 1 ww. ustawy wprowadza do systemu powszechnych świadczeń emerytalnych regulację dopuszczającą odstąpienie od obowiązującej reguły spełnienia warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty. Jako wyjątek od reguły regulacja ta ma charakter regulacji szczególnej. Taki charakter regulacji szczególnej, stanowiącej wyjątek od reguły, wymaga zastosowania tylko do "szczególnych okoliczności", które spowodowały, że nie doszło do wypracowania prawa do świadczenia ubezpieczeniowego na ogólnych zasadach. Podkreślić należy, że ustawa o emeryturach i rentach nie precyzuje, jak należy rozumieć szczególne okoliczności, zaistnienie których może usprawiedliwiać niespełnienie warunków do uzyskania świadczeń w trybie zwykłym. W orzecznictwie sądów administracyjnych za szczególne okoliczności uważa się wydarzenia o charakterze nadzwyczajnym, czyli takie, które wbrew zamiarom i woli ubezpieczonego stanowią niemożliwą do przezwyciężenia przeszkodę do kontynuowania zatrudnienia. Na szczególne okoliczności składają się wyłącznie zdarzenia niezależne od ubezpieczonego. Chodzi tylko o zdarzenia albo trwały stan wykluczający aktywność zawodową konkretnej osoby z powodów ich skutków niemożliwych lub obiektywnie trudnych do przezwyciężenia. Szczególne okoliczności to okoliczności obiektywne, niezależne i niezawinione przez ubiegającego się o świadczenie w drodze wyjątku. Pojęcie "w drodze wyjątku" nie dotyczy zatem wyjątkowych potrzeb czy niedostatku, sytuacji życiowej starającego się o to świadczenie. Nie chodzi tu o każdy przypadek nieotrzymania świadczenia w trybie zwykłym, lecz o taki, który mieści się w zakresie pojęcia "szczególnych okoliczności", czyli takich zdarzeń, które na gruncie ustawy emerytalnej ograniczają, utrudniają czy wręcz udaremniają możliwość wypracowania wymaganego okresu ubezpieczenia, uprawniającego do otrzymania świadczenia na zasadach ogólnych. Zaistnienie tego rodzaju zdarzeń winno usprawiedliwiać brakujący do wymaganego staż ubezpieczeniowy.

Wyjaśnienia również wymaga, że wnioskowana na rzecz M. W. renta rodzinna w drodze wyjątku jest świadczeniem pochodnym od świadczenia, jakie przysługiwałoby jego zmarłej matce. Organ był zatem obowiązany w pierwszej kolejności zbadać spełnienie ww. przesłanek przez zmarłą matkę wnioskodawcy, a następnie przez samego wnioskodawcę.

W ocenie Sądu, w stanie faktycznym niniejszej sprawy, w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, organ prawidłowo wywiódł, iż nie zostały spełnione przesłanki określone w art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż w przypadku matki skarżącego nie można stwierdzić, iż na skutek szczególnych okoliczności nie spełniła ona warunków przewidzianych w ustawie do uzyskania prawa do świadczenia w trybie zwykłym.

Kwestią decydującą o braku uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym były przerwy, jakie wystąpiły w okresie ubezpieczenia zmarłej w okresie od [...] września 2005 r. do [...] sierpnia 2007 r. oraz od [...] lipca 2008 r. do [...] października 2012 r., tj. do dnia śmierci.

Z akt sprawy nie wynika, aby w powyższych okresach matka skarżącego nie mogła kontynuować zatrudnienia na skutek szczególnych okoliczności, spowodowanych stanem zdrowia lub na skutek innych przeszkód, które mogłyby zostać uznane za szczególne okoliczności w rozumieniu art. 83 ust. 1 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Podkreślić należy, że do takich zdarzeń nie należy, co do zasady, rezygnacja z zatrudnienia na rzecz wychowywania dzieci. Taka decyzja jest bowiem wyborem każdego rodzica i nie jest okolicznością niezależną od ich woli, w związku z czym nie stanowi szczególnej okoliczności, o jakiej mowa w art. 83 ustawy.

Należy jednocześnie zaznaczyć, że zgodnie z art. 14 ust. 1 pkt 1 i pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS. Stosownie zaś do treści art. 14 ust. 3 ww. ustawy, orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Zatem same zapewnienia ojca skarżącego, że problemy zdrowotne, z jakimi borykała się zmarła w latach 2003-2007, nie pozwoliły jej na wypracowanie wymaganego stażu ubezpieczeniowego są dla organu rentowego niewystarczające. Należy przy tym zwrócić uwagę, że we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy P. W. przerwę w zatrudnieniu zmarłej w latach 2005-2007 uzasadnił tym, iż nie było potrzeby, aby żona podejmowała w tym okresie pracę, gdyż on pracował i dobrze zarabiał.

Lekarz orzecznik ZUS, w oparciu o zgromadzoną na etapie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy dokumentację lekarską, orzeczeniem z dnia [...] czerwca 2013 r. stwierdził u zmarłej A. W. w okresie od [...] grudnia 2003 r. do [...] kwietnia 2010 r. częściową niezdolność do pracy oraz brak podstaw do stwierdzenia niezdolności do pracy po [...] kwietnia 2010 r.

Należy podzielić stanowisko organu, że częściowa niezdolność do pracy we wskazanym wyżej okresie jedynie ograniczała, natomiast nie uniemożliwiała całkowicie wykonywania zatrudnienia lub innej działalności objętej ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przez zmarłą, czego potwierdzeniem jest fakt prowadzenia przez nią w tym okresie działalności gospodarczej. Brak natomiast jakichkolwiek dowodów na to, że zmarła A. W. w okresach przerw w ubezpieczeniu w latach 2005-2007 oraz 2008-2012 podejmowała jakiekolwiek próby znalezienia zatrudnienia. Brak ponadto jakiegokolwiek usprawiedliwienia dla przerwy, jaka wystąpiła w zatrudnieniu zmarłej po [...] kwietnia 2010 r., kiedy to lekarz orzecznik ZUS nie znalazł podstaw do stwierdzenia u niej nawet częściowej niezdolności do pracy. Jeżeli przerwa w zatrudnieniu zmarłej, jaka wystąpiła od roku 2010, związana była z [...], z jakimi zmagała się, to okoliczność ta nie może być kwalifikowana jako spełniająca przesłankę ustawową "szczególnej okoliczności".

W świetle ugruntowanego orzecznictwa sądów administracyjnych choroba alkoholowa nie może być kwalifikowana jako spełniająca przesłankę ustawową "szczególnej okoliczności". Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 stycznia 2003 r., sygn. akt II SA 3404/02 (publik. LEX nr 142371) stwierdził, iż uzależnienie alkoholowe nie stanowi niedającej się usunąć przeszkody, która uniemożliwiałaby świadczenie pracy. Nie jest też zdarzeniem skutkującym niezdolnością do pracy i jako takie nie może być uznane za szczególną okoliczność w rozumieniu art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Ze zgromadzonego w aktach sprawy materiału dowodowego wynika, że zmarła w wieku 40 lat matka skarżącego posiada udowodnione 7 lat, 10 miesięcy okresów składkowych i 2 lata, 7 miesięcy i 10 dni okresów nieskładkowych. Przy czym okresy nieskładkowe zostały ograniczone do 1/3 udowodnionych okresów składkowych.

Ponadto w 10-leciu przypadającym przed dniem śmierci, zamiast 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych - wymaganych do przyznania świadczenia w trybie zwykłym – udokumentowano jedynie 3 lata 8 miesięcy i 22 dni tych okresów.

W okresach od [...] września 2005 r. do [...] sierpnia 2007 r. oraz od [...] lipca 2008 r. do [...] października 2012 r., tj. przez łączny okres wynoszący ponad 6 lat, zmarła A. W. nie podejmowała zatrudnienia ani innej działalności objętej ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, co spowodowało brak uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym.

W sprawie nie zostały zaś wykazane szczególne okoliczności, uniemożliwiające przezwyciężenie przeszkód w dalszym kontynuowaniu ubezpieczenia oraz nabyciu uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym.

Należy jednocześnie zaznaczyć, iż w przypadku M. W. nie jest spełniona także druga przesłanka, przewidziana w art. 83 ust. 1 ww. ustawy, gdyż skarżący jako osoba pełnoletnia w świetle tego przepisu nie może być uznany za osobę, która nie może podjąć pracy lub innej działalności objętej ubezpieczeniem społecznym z uwagi na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek.

Niemożność podjęcia pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym omawiany przepis łączy z całkowitą niezdolnością do pracy, bądź wiekiem. Oba elementy skarżącego zaś nie dotyczą. Nie został bowiem orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS uznany za całkowicie niezdolnego do pracy, a ponadto znajduje się w wieku umożliwiającym zatrudnienie. Przez pojęcie wieku, jako przeszkodzie w podjęciu pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym, uprawniającym w konsekwencji do świadczenia (tu renty rodzinnej) w drodze wyjątku, należy bowiem rozumieć wiek, w którym osoba ubiegająca się o to świadczenie nie może jeszcze podjąć zatrudnienia z uwagi na niepełnoletność (wiek poniżej 18 lat życia), a nie ogólną granicę wieku uczących się lub studiujących, w tym uprawniającą do renty rodzinnej na zasadach ustawowych. Okres pobierania nauki powyżej 18 roku życia nie skutkuje w kontekście unormowania tego przepisu uprawnieniami dziecka do świadczenia w drodze wyjątku po ubezpieczonym rodzicu. Kryterium pobierania nauki w tym przepisie bowiem nie występuje, zatem kontynuowanie nauki nie jest w rozumieniu tego przepisu okolicznością uniemożliwiającą podjęcie pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym.

W świetle powyższych rozważań, z uwagi na to, że nie została spełniona zarówno przesłanka "szczególnych okoliczności", uzasadniających niespełnienie przez zmarłą wymagań dających prawo do emerytury lub renty w trybie zwykłym, jak też przesłanka niemożności podjęcia przez wnioskodawcę M. W. pracy lub innej działalności zarobkowej objętej ubezpieczeniem społecznym z powodu całkowitej niezdolności do pracy lub wieku, a zatem, w myśl wcześniejszych wywodów o kumulatywnym charakterze przesłanek z art. 83 ust. 1 ustawy, są to okoliczności wystarczające i przesądzające o niemożności uwzględnienia wniosku skarżącego o przyznanie renty w tym trybie.

Skarżący oraz jego rodzina znajdują się niewątpliwie w trudnej sytuacji materialnej. Trudna sytuacja materialna nie wystarcza jednak do przyznania świadczenia typu ubezpieczeniowego, jakim jest świadczenie z art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Nie jest to bowiem świadczenie socjalne, zatem jego przyznanie nie zależy wyłącznie od potrzeb osoby o nie się ubiegającej, nawet gdy są one uzasadnione. Potrzeby te mogą natomiast uzasadniać ubieganie się przez skarżącego o świadczenie z tytułu pomocy społecznej oraz inne formy pomocy materialnej, przewidzianej dla młodzieży uczącej się z niezamożnych rodzin.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że zaskarżona decyzja oraz utrzymana nią w mocy decyzja Prezesa ZUS z dnia [...] marca 2013 r. odpowiadają prawu.

Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.