II SA/Gl 1287/13

Uzasadnienie

W dniu [...] r. U. S. wystąpiła do Prezydenta Miasta J. o wymeldowanie J. P. z pobytu stałego w budynku przy ul. [...] w J. Podała, że opuścił on miejsce zameldowania [...]r., a [...]r. wnioskodawczyni nabyła własność budynku w trybie egzekucji komorniczej. Nieruchomość została jej przekazana po opróżnieniu przedmiotowego budynku z osób i rzeczy. Nie jest jej znane miejsce pobytu osoby zameldowanej.

Organ podjął próbę ustalenia adresu J. P. w oparciu o Krajowy Rejestr Karny i własny zbiór meldunkowy, ale nie przyniosła ona rezultatu. Wystąpiono wobec tego do Sądu Rejonowego w J.o ustanowienie przedstawiciela dla nieobecnego w postępowaniu administracyjnym. Postanowieniem z [...]r. sygn. [...] SR w J. ustanowił przedstawiciela do zastępowania nieznanego z miejsca pobytu J. P. w postępowaniu o wymeldowanie z pobytu stałego. Postanowienie to stało się prawomocne [...]r.

Decyzją z [...]r. nr [...] Prezydent Miasta J. orzekł o wymeldowaniu J. P. z pobytu stałego przy ul. [...] w J. Decyzja ta została odebrana przez przedstawiciela nieobecnej strony [...]r.

W piśmie z [...]r., określonym jako zażalenie na decyzję z [...]r. i skierowanym do Prezydenta Miasta J. P. podał, że [...]r. został zabrany przez karetkę pogotowia do Szpitala Psychiatrycznego w R., gdzie nadal przebywa na leczeniu, na dowód czego przedłożył zaświadczenie wystawione [...]r. przez ten szpital. Przed [...]r. U. S. była u niego kilkukrotnie w szpitalu i wiedziała o jego miejscu pobytu. Zanegował, aby opuścił miejsce stałego pobytu i wniósł o zmianę decyzji.

Wojewoda [...] zwrócił się do J. P. na adres szpitala, o usunięcie braku pisma poprzez podpisanie, co J. P. korespondencyjnie uczynił [...]r.

Postanowieniem z [...]r. nr [...] Wojewoda [...] stwierdził uchybienie terminu do wniesienia odwołania, podając w podstawie prawnej przepis art. 134 k.p.a. W uzasadnieniu w szczególności podał, że decyzję odebrała [...]r. ustanowiona przez sąd przedstawiciel. Termin do wniesienia odwołania upłynął wobec tego [...]r. Odwołanie nadane na poczcie [...]r. zostało wniesione po terminie i nie zawiera wniosku o przywrócenie terminu. Rozpoznanie przez organ odwoławczy środka zaskarżenia od ostatecznej decyzji nie jest dopuszczalne i zobowiązuje organ do stwierdzenia wniesienia odwołania z uchybieniem terminu.

W aktach administracyjnych znajduje się nadto kopia zaświadczenia wystawionego przez SR w R. sygn. [...] z [...]r., poświadczającego, że M. P. została ustanowiona opiekunem prawnym dla całkowicie ubezwłasnowolnionego J. P., a także wniosek M. P. z [...]r. skierowany do Prezydenta Miasta J. o wznowienie postępowania zakończonego decyzją z [...]r. o wymeldowaniu, powołujące się na pozbawienie strony bez jej winy udziału w postępowaniu poprzez zatajenie miejsca pobytu strony przez U. S. Dołączono do niego kopię oświadczenia podpisanego [...]r. przez U. S. i J. P.

Skarga do sądu administracyjnego na postanowienie Wojewody została nadana na poczcie [...]r. i została pierwotnie podpisana przez J. P. W skardze zarzucono, że Wojewoda wydając postanowienie nie uwzględnił szczególnej sytuacji strony przebywającej w szpitalu psychiatrycznym. Decyzję wymeldowany odebrał w siedzibie organu, będąc na przepustce ze szpitala w dniu [...]r. zatem odwołanie wniósł w terminie. Organ nie poinformował go o doręczeniu decyzji ustanowionemu przez sąd przedstawicielowi i nie pouczył o możliwości wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. U. S. zataiła znane jej miejsce pobytu strony, w konsekwencji pozbawiono J. P. udziału w postępowaniu.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda [...] wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zajęte w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Podkreślił, że skutek doręczenia wywołało odebranie decyzji organu I instancji przez ustanowionego sądownie przedstawiciela, wydanie decyzji stronie było tylko aktem udostępnienia, bez wpływu na bieg terminu zaskarżenia. Poinformowano także o ustanowieniu dla całkowicie ubezwłasnowolnionego J. P. opiekuna prawnego i o wniesieniu wniosku o wznowienie postępowania w sprawie wymeldowania.

Sąd potwierdził fakt ustanowienia opiekuna prawnego w osobie M. P. postanowieniem SR w R. z dnia [...]r., sygn. [...] oraz fakt ubezwłasnowolnienia J. P. postanowieniem Sądu Okręgowego w G. Ośrodka Zamiejscowego w R. z [...]r., sygn. [...], prawomocnym od [...]r. Opiekun prawny Skarżącego podpisała także wniesioną skargę. Do wiadomości Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach wpłynęło także zawiadomienie z [...]r., nr [...] Zastępcy Dyrektora Wydziału Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców UW w K., którym poinformowano, że zażalenie M. P. na postanowienie Prezydenta Miasta J. z [...]r. o odmowie wznowienia postępowania w sprawie wymeldowania J. P. zostanie załatwione po rozpoznaniu przez sąd administracyjny skargi w niniejszej sprawie.

Na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2014 r. M. P. zwróciła uwagę, że J. P. od daty ubezwłasnowolnienia do daty ustanowienia opiekuna prawnego, pozbawiony był przedstawiciela.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach rozważył, co następuje:

Przepis art. 34 § 1 k.p.a. stanowi podstawę dla organu administracji do wystąpienia do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych. Taki przedstawiciel został dla Skarżącego ustanowiony, co umożliwiło organowi I instancji przeprowadzenie postępowania i wydanie decyzji. Za skuteczne należy także uznać doręczenie tej decyzji przedstawicielowi ustanowionemu przez sąd powszechny. Zadaniem ustanowionego przez sąd opiekuńczy kuratora jest, zgodnie z art. 184 § 1 k.r.i.o. , ochrona praw osoby nieobecnej, podstawa do działania przez kuratora odpada w sytuacji ustania okoliczności uzasadniających jego ustanowienie. W niniejszej sprawie okolicznością tą był brak wiedzy co do miejsca pobytu strony.

W niniejszej sprawie ustanowiony kurator nie wniósł odwołania od decyzji organu I instancji i stała się ona ostateczna. Ma rację organ odwoławczy, że nie jest dopuszczalne rozpoznanie odwołania do decyzji ostatecznej, Wojewódzki Sąd Administracyjny nie może jednak w okolicznościach niniejszej sprawy zaakceptować automatyzmu w działaniu Wojewody [...]. Było oczywiste, że pismo Skarżącego wobec zakwalifikowania jako odwołanie zostało wniesione z uchybieniem terminu. Wojewoda [...] wiedział z niego, że strona od dłuższego czasu przebywa w szpitalu psychiatrycznym, a zatem jej stan zdrowia może ograniczać zdolność do samodzielnego działania i podejmowania działań w celu ochrony własnych interesów. W tym zakresie nie podjęto jednak żadnych ustaleń. Jak się zresztą następnie okazało, już w dacie wydania decyzji przez organ I instancji, strona była całkowicie ubezwłasnowolniona, zatem pozbawiona możliwości podejmowania czynności procesowych. Wojewoda [...] podjął korespondencję ze stroną, kierując ją na adres szpitala psychiatrycznego, ale w korespondencji tej wezwał jedynie do podpisania pisma kwalifikowanego jako odwołanie. Tymczasem w piśmie z [...]r. skarżący jednoznacznie wskazywał, że został pominięty w postępowaniu, wnioskodawczyni wiedziała o miejscu jego pobytu. Takie argumenty winny być dla organu odwoławczego wyraźną wskazówką, że żądanie strony zmierza w kierunku podważenia prawidłowości przeprowadzonego postępowania ze względu na fakt pominięcia strony w postępowaniu. Należy podkreślić, że przeprowadzenie postępowania z udziałem ustanowionego kuratora nie pozbawia strony możliwości złożenia wniosku o wznowienie na podstawie art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. Przy rozpoznaniu pisma Skarżącego z [...]r. doszło zatem do istotnego naruszenia podstawowych zasad postępowania administracyjnego. Organy obu instancji nie poinformowały strony o tych okolicznościach faktycznych i prawnych, jakie miały wpływ na jej sytuację prawną i pozwoliły, aby z powodu nieznajomości prawa strona poniosła negatywne tego konsekwencje, czym naruszono art. 9 k.p.a oraz zasadę załatwiania sprawy z uwzględnieniem interesu społecznego i słusznego interesu obywatela z art. 7 k.p.a. Tymczasem dla skuteczności wniesienia wniosku o wznowienie postępowania znaczenie ma w szczególności zachowanie terminu z art. 148 § 2 k.p.a. Z materiału sprawy wynika, że wniosek taki został złożony przez opiekuna prawnego już po wniesieniu skargi do Sądu, a organ wydał postanowienie o odmowie wznowienia postępowania, nie są przy tym znane Sądowi podstawy tej odmowy.

Zaniechanie Wojewody [...] w zakresie ustalenia istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych i prawnych skutkuje jeszcze jednym następstwem. Otóż faktem jest, że Skarżący od [...]r. jest osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną, a zatem pozbawioną zdolności do czynności prawnych. Zgodnie z art. 30 § 2 k.p.a. osoby fizyczne nieposiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swoich ustawowych przedstawicieli. Opiekun prawny w osobie M. P. został ustanowiony postanowieniem z [...]r., prawomocnym od [...]r. w dacie orzekania przez organ odwoławczy w dniu [...]r. był on zatem osobą pozbawioną zdolności do czynności prawnych, a jednocześnie pozbawioną także prawnie ustanowionego opiekuna. Mimo tego rozpoznano jego pismo, przyjmując że stanowi odwołanie wniesione po terminie. Sąd bada legalność zaskarżonego aktu wedle stanu faktycznego i prawnego istniejącego w dniu jego wydania, nie oznacza to jednak ograniczenia do stanu faktycznego i prawnego znanego organowi, rozbieżność między stanem istniejącym, a stanem stwierdzonym i przyjętym przez organ stanowi podstawę do uznania, że rozstrzygnięcie zostało wydane z naruszeniem przepisów postępowania dowodowego i przy wadliwie ustalonym stanie sprawy, co ma miejsce w niniejszym przypadku.

W przedstawionych okolicznościach konieczne jest ponowne rozpoznanie przez Wojewodę [...] pisma z [...]r. Powinno to nastąpić po uprzednim wezwaniu prawnego opiekuna strony do podpisania pisma i sprecyzowania żądania pod rygorem przyjęcia, że pismo stanowi wniosek o wznowienie postępowania zakończonego decyzją o wymeldowaniu. Założenie, że taki właśnie tryb procesowy winien zostać wszczęty znajduje uzasadnienie zarówno w okolicznościach, jakie są przez stronę akcentowane (pominięcie w postępowaniu w sytuacji znanego wnioskodawczyni miejsca pobytu J. P.), jak w fakcie, że wniosek o wznowienie przez opiekuna prawnego po jego ustanowieniu został złożony. Po usunięciu wskazanych braków wniosek winien być przekazany w trybie art. 65 k.p.a. do Prezydenta Miasta J. jako organu właściwego zgodnie z art. 148 § 1 k.p.a. i rozpoznany jako wniosek o wznowienie postępowania zakończonego decyzją z [...]r.

Mając na uwadze podane okoliczności i argumenty, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), orzekł, jak w sentencji.