IV SA/Gl 664/13

Uzasadnienie

Wójt Gminy K. po rozpatrzeniu wniosku złożonego w dniu 12 marca 2013 r. decyzją z dnia [...] r. nr [...]., przyznał G. P. pomoc finansową w formie zasiłku stałego dla osoby samotnie gospodarującej na okres od 1 marca 2013 r. do 31 marca 2016 r. w wysokości 529,00 zł. miesięcznie, jednocześnie określając potrzeby podlegające zaspokojeniu w kwoty zasiłku oraz instytucje, na rzecz których poszczególne części zasiłku będą przelewane.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż strona jest osoba samotnie gospodarującą, niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, nie posiadającą własnych dochodów. W tej sytuacji przysługiwał jej zasiłek stały w maksymalnej wysokości tj. w kwocie 529 zł. Jednocześnie podkreślono, iż ze względu na marnotrawienie przez stronę przyznanych jej środków pomocowych (pracownicy socjalni kilkukrotnie zastali stronę w lokalu pod wpływem alkoholu, co świadczy o wydawaniu przyznanych środków niezgodnie z przeznaczeniem.) na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej postanowiono przyznać świadczenie w formie niepieniężnej.

W odwołaniu G.P zakwestionował zaskarżoną decyzję. Odwołujący przedstawił swoją sytuację życiową i finansową, a także nie zgodził się z ustaloną przez organ formą wypłaty zasiłku.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. decyzją z dnia [...]r. Nr [...], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. utrzymało w w całości w mocy decyzję organu I instancji.

Kolegium przytoczyło podstawowe przepisy ustawy o pomocy społecznej, dotyczące przyznawania zasiłku stałego. Podkreśliło w szczególności to, że art. 11 tej ustawy przyznaje organowi pomocy społecznej prawo do ograniczenia, odmowy świadczeń lub przyznania pomocy w formie świadczenia niepieniężnego w przypadku marnotrawienia przez niego przyznanych środków. Marnotrawienie środków następuje wtedy, gdy świadczeniobiorca przeznacza je na inne cele niż niezbędna potrzeba bytowa, wydaje pieniądze niegospodarnie, rozrzutnie np. przeznacza pomoc pieniężną na używki lub inne błahe potrzeby.

W dalszej kolejności Kolegium stwierdziło, że G.P w dniu 12 marca 2013r. zwrócił się wnioskiem do organu I instancji o przyznanie pomocy socjalnej w związku z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności. W trakcie wywiadu środowiskowego ustalono, że strona prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, nie posiada własnych dochodów, utrzymuje się wyłącznie z pomocy przyznawanej z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Wnioskodawca jest osobą niepełnosprawną o umiarkowanym stopniu, co potwierdza orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane w dniu [...]r. przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w B. Orzeczenie to zostało wydane na czas określony, to jest do dnia 31 marca 2016r. Jak wynika z notatki służbowej z dnia 22 lutego 2013r., G.P nie dokłada się do opłat za media, które ponosi jego była żona. Nadto w aktach sprawy znajduje się oświadczenie wnioskodawcy z dnia 14 marca 2013r., w którym prosi o wpłatę zasiłku celowego na żywność do sklepu spożywczego A przy ul. [...]

Zdaniem organu odwoławczego marnotrawienie przez stronę środków potwierdzają relacje pracowników socjalnych GOPS, którzy stwierdzili, że w czasie korzystania z pomocy G.P był widywany kilkukrotnie w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, m.in. 12 czerwca 2012r. oraz 2 października 2012r. Jednocześnie w dniu 19 lutego 2013r. pracownicy socjalni w obecności funkcjonariuszy policji zastali wnioskodawcę w domu w stanie wskazującym na spożycie alkoholu. G.P nie wyraził zgody na badanie alkomatem, chociaż został poinformowany przez pracownika socjalnego, że jeśli się nie podda temu badaniu będzie to oznaczało stan nietrzeźwości, co może spowodować wstrzymanie wypłacanych świadczeń. Ponadto, jak zauważono, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w K. w piśmie z dnia 10 kwietnia 2013r. stwierdziła, że wobec strony wydana została opinia psychiatryczno- psychologiczna w zakresie uzależnienia od alkoholu przez biegłych psychiatrę i psychologa stwierdzająca występowanie u G. P. zespołu zależności alkoholowej. Pomimo tego wnioskodawca nie wyraził zgody na podjęcie leczenia odwykowego.

W ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. powyższe okoliczności mogą świadczyć o marnotrawieniu przyznanych świadczeń lub własnych zasobów finansowych. Wydając zaskarżoną decyzję organ uwzględnił trudną sytuację życiową i finansową strony oraz zabezpieczył jej podstawowe potrzeby strony poprzez wypłatę zasiłku okresowego w formie niepieniężnej.

Zdaniem organu odwoławczego nie można Wójtowi Gminy K. zarzucić naruszenia przepisów postępowania w stopniu, który mógł mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Materiał dowodowy znajdujący się w aktach sprawy potwierdza ustalenia organu w zgodzie art. 7, 77 § 1 i 80 K.p.a. zobowiązujące do zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego oraz dokonania jego oceny zgodnie ze swobodną oceną dowodów. Podkreślono, że organ I instancji prawidłowo zastosował art. 11 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Nie można mu postawić zarzutu naruszenia przepisów prawa materialnego w stopniu, który miał wpływ na wynik sprawy. Jedynie zmiana postawy strony i podjęcie należytych działań dążących do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej mogą być ewentualną przesłanką do ubiegania się o pomoc finansową.

Wskazano, że pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości, o czym stanowi art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Organ pomocy społecznej nie wyręcza obywatela z obowiązku utrzymywania, ale wymaga od niego aktywności w pokonywaniu niepomyślności życiowych. Brak takiej aktywności ze strony zainteresowanego pomocą uprawnia organ do powstrzymania się od udzielenia świadczenia.

W skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach G.P nie zgodził się z treścią zaskarżonej decyzji. Podniósł, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. zostało wprowadzone w błąd przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w K. i z tego powodu wydało krzywdzące go rozstrzygnięcie. Zarzucił naruszenie przepisów postępowania administracyjnego oraz prawa materialnego. Wskazał, że ujawnił liczne nieprawidłowości w działaniu GOPS, dlatego został pomówiony przez Kierownictwo tej instytucji o nadużywanie alkoholu oraz marnotrawienie środków z pomocy społecznej. Podniósł, że w dniu [...]r. Sąd Rejonowy w B. oddalił wniosek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. o skierowanie go na leczenie odwykowe ze względu na brak dowodów i przesłanek do jego leczenia. Zdaniem skarżącego nigdy mu nie zarzucono niegospodarności oraz nadużywania alkoholu.

W odpowiedzi na skargę, wnosząc o jej oddalenie, organ podtrzymał swoje stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Odnosząc się treści skargi stwierdzono, że zaskarżona decyzja została wydana w dniu [...]r., natomiast orzeczenie Sądu Rejonowego w B. w dniu [...]r. (sygn. akt [...]), stąd nie było ono znane organom.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Stosownie do treści art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153 poz. 1269 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Dokonując kontroli legalności działania organów administracji, w świetle brzmienia art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012r., poz.270 ze zm.), zwanej dalej P.p.s.a., sądy administracyjne mogą w razie uznania kontrolowanego aktu za nielegalny w rozumieniu w/w przepisów, uchylić ten akt lub stwierdzić jego nieważność. Zgodnie zaś z art.134 § 1 tej ustawy, rozstrzygają w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związanymi zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, a zatem oceniają legalność decyzji również z urzędu.

Przeprowadzając ocenę zgodności z prawem podjętych w sprawie rozstrzygnięć należy stwierdzić, że zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja organu I instancji, nie naruszają przepisów prawa materialnego, ani też przepisów prawa procesowego w taki sposób, który mógłby mieć istotny wpływ na jej wynik.

Kontrolowana decyzja wydana została na gruncie ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009r. Nr 175 poz. 1362 ze zm.) Zgodnie z art. 38 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość otrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Zasiłek okresowy ustala się - w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł. Jednocześnie w myśl art. 38 ust. 3 pkt 1 ustawy, kwota zasiłku okresowego ustalona w ten sposób, nie może być niższa niż 50 % różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby. Ustęp 4 tego artykułu stanowi, że kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł miesięcznie. Podkreślenia wymaga, że skarżący, który jest osobą niepełnosprawną oraz nie posiada własnych dochodów, nie kwestionował wysokości przyznanego mu świadczenia, ale formę, w jakiej zasiłek ten został mu przyznany. Zdaniem Sądu orzekając o przyznaniu zasiłku okresowego skarżącemu w wysokości 20 zł miesięcznie przez okres od 1 marca 2013r. do 31 maja 2013r. w formie niepieniężnej organy administracji działały w ramach obowiązującego prawa. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 1 in fine ustawy o pomocy społecznej przyznanie pomocy może nastąpić w formie świadczenia niepieniężnego. Taka możliwość istnieje w sytuacji marnotrawienia przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych.

W niniejszej sprawie przyznanie świadczenia w tej formie nastąpiło z względu na marnotrawienie przez skarżącego środków. Zważyć przyjdzie, że zastosowanie sankcji wynikającej z przepisu art. 11 ust.1 ustawy o pomocy społecznej, wymaga "stwierdzenia przez pracownika socjalnego zaistnienia faktów świadczących o marnotrawieniu środków pomocowych". Zebrany w sprawie materiał dowodowy, wbrew stanowisku skarżącego, potwierdza zaistnienie faktów świadczących o marnotrawieniu środków pomocowych zostało przez pracowników socjalnych stwierdzone. Jak wynika bowiem z akt administracyjnych, G.P był widywany kilkukrotnie w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, między innymi w dniu 12 czerwca 2012r. i w dniu 2 października 2012r. Jednocześnie pracownicy socjalni razem z funkcjonariuszami policji zastali skarżącego również w mieszkaniu w dniu 19 lutego 2013r. w stanie wskazującym na spożycie alkoholu. G.P nie wyraził zgody na badanie alkomatem pomimo że został pouczony, że brak zgody może oznaczać wstrzymanie wypłacania świadczeń. Nadto Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w K. pismem z dnia 10 kwietnia 2013r. poinformowała organ o wydaniu przez psychiatrę i psychologa opinii w sprawie uzależnienia od alkoholu skarżącego i braku jego zgody na podjęcie leczenia odwykowego. Faktów tych skarżący nie zdołał podważyć, gdyż przeciwstawił w stosunku do nich wyłącznie własne oświadczenia.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że organ odwoławczy w pełni zasadnie utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji o przyznaniu G. P. na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej świadczenia w formie niepieniężnej. Zdaniem Sądu przeznaczenie przez wnioskującego o wsparcie finansowe ze strony pomocy społecznej jakichkolwiek środków będących w jego dyspozycji na zakup alkoholu dyskwalifikuje go jako beneficjenta pomocy społecznej. Skarżący powinien mieć świadomość, że celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości (art. 2 ust. 1 ustawy). Organy administracji w zakresie pomocy społecznej działają w oparciu o środki finansowe, których wysokość jest ściśle określona i w tak wyznaczonych granicach muszą realizować powierzone im w ustawie cele (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 17 kwietnia 2002 r. o sygn. akt: II SA/Gd 4332/01, Lex 77665; z dnia 21 grudnia 2005 r. o sygn. akt I OSK 658/05, Lex nr 502005; z dnia 25 stycznia 2008 r. o sygn. akt I OSK 624/07, Lex nr 500091). Istnienie potrzeby przyznania świadczeń z pomocy społecznej wymaga zbadania nie tylko posiadanych środków i dochodów, ale również całokształtu warunków życia osoby chcącej skorzystać z pomocy społecznej, co organy administracji w niniejszej sprawie uczyniły. Co ważne, zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej - rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy

Wobec powyższego należy stwierdzić, że przyznanie świadczenia w formie pieniężnej, wobec stwierdzonego marnotrawstwa posiadanych środków przez skarżącego, a jako takie trzeba uznać przeznaczanie ich na zakup alkoholu, byłoby niezgodne z celami pomocy społecznej.

Skarżący podniósł, że Sąd Rejonowy w B. dniu [...]r. sygn. akt [...] oddalił wniosek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. o zobowiązanie go do leczenia odwykowego. Nie przedstawił jednak żadnego dowodu na tę okoliczność, co słusznie podniesiono w odpowiedzi na skargę. Niezależnie od powyższego należy wskazać, że organ administracji zobowiązany jest orzekać w oparciu o stan faktyczny i prawny istniejący w dniu wydania zaskarżonej decyzji. Zebrany materiał dowodowy, na podstawie którego wydano zaskarżoną decyzję w dniu [...]r. potwierdził marnotrawienie środków przez skarżącego poprzez przeznaczenie ich na zakup i spożycie alkoholu. Późniejszy wyrok sądu powszechnego wydany, jak twierdzi skarżący, w przedmiocie skierowania na obowiązkowe leczenie nie wyklucza sam w sobie stwierdzonych przez pracowników socjalnych istotnych dla sprawy faktów.

Odnosząc się do niesprecyzowanego w istocie zarzutu naruszenia prawa materialnego i administracyjnego, należy wskazać, że nie jest on zasadny. Organy administracji w sposób wyczerpujący zebrały w sprawie materiał dowodowy oraz go rozpatrzyły i potwierdziły, że skarżący dopuścił się marnotrawstwa. Ponadto w ocenie Sądu uzasadnienie zaskarżonej decyzji spełnia wymogi wynikające z art. 107 § 3 K.p.a.

Biorąc pod uwagę treść art. 145 § 1 lit. "a" i "c" P.p.s.a. uwzględnienie postawionych w skardze zarzutów mogłoby nastąpić tylko w przypadku, gdyby naruszenie prawa lub przepisów postępowania miało wpływ lub mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Takiego wpływu strona skarżąca nie wykazała, a kontrolujący sprawę Sąd nie dopatrzył się go również w ramach kontroli z urzędu.

W tym stanie rzeczy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach na podstawie art. 151 P.p.s.a. orzekł, jak w sentencji.