IV SA/Gl 650/13
Wyrok
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
2014-04-09Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Andrzej Matan /sprawozdawca/
Beata Kozicka
Szczepan Prax /przewodniczący/Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Szczepan Prax Sędziowie Sędzia WSA Beata Kozicka Sędzia WSA Andrzej Matan (spr.) Protokolant Monika Rał po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2014 r. sprawy ze skargi R. L. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta D. z dnia [...] roku nr [...].
Uzasadnienie
Decyzją z dnia [...] nr[...] , wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta D., Zastępca Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. zmienił swoją decyzję z dnia [...] nr [...] przyznającą R. Ł. prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego w okresie od dnia 1 października 2008 r. do dnia 30 września 2009 r. w części dotyczącej wysokości i okresu przyznania prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej M. W. w ten sposób, że w okresie od dnia 1 czerwca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2009 r. zmieniono kwotę przyznanego świadczenia z 400 zł. na 331,86 zł, zaś na okres od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 30 września 2009 r. odmówiono przyznania świadczenia.
Decyzja wydana została w oparciu o art. 2 pkt 7 lit. d, art. 23 i art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów oraz rozporządzenia Ministra Pracy Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania, sposobu ustalania dochodu oraz wzorów wniosku, zaświadczeń i oświadczeń o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego (Dz. U. z 2011 r. nr 298, poz. 1770), a także art. 104 i art. 163 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 z późn. zm. dalej k.p.a.).
W motywach uzasadnienia organ I instancji w pierwszej kolejności wskazał, że
w dniu 26 września 2012 r. R. Ł. złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego na okres zasiłkowy 2012/2013. Do wniosku dołączone zostały wymagane przepisami dokumenty w tym zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne informujące o wysokości wyegzekwowanych alimentów w roku 2011 r. W zaświadczeniu komornik sądowy wskazał, że w roku 2011 R. Ł. otrzymała za pośrednictwem kancelarii komorniczej alimenty w wysokości 3 737,26 zł. Z uwagi na fakt, że komornik sądowy nie wyszczególnił w jakich miesiącach R. Ł. otrzymała alimenty w dniu 24 października 2012 r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w D. wystąpił z prośbą do organu egzekucyjnego o wskazanie w jakich miesiącach strona otrzymała wskazaną wyżej kwotę. Z informacji przekazanej przez komornika wynika, że w miesiącu listopadzie 2011 r. R. Ł. otrzymała kwotę w łącznej wysokości 980 zł i w miesiącu grudniu 2011 r. w wysokości 100 zł. Dnia 7 listopada 2012 r. organ I instancji wszczął z urzędu postępowanie w sprawie zmiany decyzji
nr [...] z dnia [...] przyznającej R. Ł. prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego w okresie od 1 października 2011 r. do 30 września 2012 r. W związku ze wszczętym postępowaniem w dniu 29 listopada 2012 r. R. Ł. zwróciła się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. z prośbą o skierowanie do komornika sądowego zapytania o podział pobranych od dłużnika alimentacyjnego G. W. kwot wyegzekwowanych z wynagrodzenia. W dniu 5 grudnia 2012 r. wystąpiono do komornika o podanie informacji o stanie wyegzekwowanych świadczeń alimentacyjnych na rzecz Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. z tytułu wypłaconych stronie świadczeń z funduszu alimentacyjnego i zaliczek alimentacyjnych z wyszczególnieniem terminów i kwot przekazanych od dłużnika alimentacyjnego. Dnia 24 grudnia 2012 r. wpłynął do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej od komornika sądowego wykaz spłat zadłużenia na rzecz organu. W wykazie komornik wskazał, że w roku 2009 w miesiącu czerwcu stronie przekazane zostały stronie alimenty w wysokości 68,14 zł., w lipcu - 469,87 zł, w sierpniu – 483,07 zł i we wrześniu – 416,54 zł. pomimo pobierania z Ośrodka świadczeń z funduszu alimentacyjnego.
Wobec powyższego organ I instancji stwierdził, że we wskazanym okresie świadczeniowym R. Ł. pobrała nienależne świadczenie, bowiem zostało ono wypłacone w sytuacji, w której gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów, a zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów osoba, która nienależnie pobrała świadczenia jest obowiązana do ich zwrotu wraz z ustawowymi odsetkami.
Od powyższej decyzji R. Ł. w ustawowym terminie wniosła odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. uznając wydaną decyzję za krzywdzącą dla niej i dla dziecka.
Uzasadniając swoje stanowisko R. Ł. oświadczyła, że do powstałych rozbieżności doszło wskutek braku spójności w działaniu Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej i komornika sądowego. Jak podkreśla, zgłaszała komornikowi "swój niepokój" związany z jednoczesnym wypłacaniem jej alimentów i świadczenie alimentacyjne. Ten uspakajał ją stwierdzając, iż zadłużenie względem MOPS jest na bieżąco spłacane, na jej rzecz przekazywana jest jedynie nadwyżka.
W wyniku wniesionego odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze
w K. decyzją z dnia [...] nr [...] działając w oparciu o art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. utrzymało w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie.
W części pierwszej uzasadnienia organ odwoławczy przedstawił przebieg postępowania wyjaśniającego oraz ustalenia poczynione w jego wyniku.
W dalszej kolejności przywołał treść art. 24 ust. 1 oraz 2 ust. 7 lit. d ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Zgodnie z art. 24 ust. 1 tej ustawy, organ właściwy wierzyciela oraz marszałek województwa mogą bez zgody osoby uprawnionej albo jej przedstawiciela ustawowego zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny mająca wpływ na prawo do świadczeń, egzekucja stała się skuteczna, członek rodziny nabył prawo do świadczeń rodzinnych w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego albo osoba nienależnie pobrała świadczenia. Stosownie art. 2 ust. 7 lit. d wskazanej wyżej ustawy, na mocy którego świadczeniami nienależnymi są świadczenia funduszu alimentacyjnego wypłacone w przypadku, gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała, niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów.
Opierając się na ustaleniach organu I instancji Kolegium stwierdziło, że w okresie pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego strona otrzymała w okresie świadczeniowym obejmującym okres od 1 października 2008 r. do 30 września 2009 r. w miesiącu czerwcu 2009 r. alimenty w wysokości 68,14 zł., w lipcu - 469,87 zł, w sierpniu – 483,07 zł i we wrześniu 2009 r. – 416,54 zł. Tym samym, zdaniem Kolegium, w świetle art. 2 pkt 7 ustawy osoba uprawniona nienależnie pobierała świadczenia z funduszu alimentacyjnego, ponieważ w tym samym czasie otrzymywała alimenty od dłużnika alimentacyjnego.
W skardze wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach R. Ł., reprezentowana przez pełnomocnika adwokata M. M., wniosła o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji Zastępcy Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D.
Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy oraz naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy.
Naruszenia prawa materialnego dotyczą:
1/ art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów poprzez błędną wykładnię polegająca na nieprawidłowym przyjęciu, iż zmiana lub uchylenie decyzji przyznającej świadczenie alimentacyjne może dotyczyć aktu administracyjnego, który nie reguluje już sytuacji prawnej osoby uprawnionej, podczas gdy przewidziana w tym przepisie weryfikacja może odnosić skutek tylko na przyszłość;
2/ art. 2 pkt 7 lit. d tej ustawy poprzez błędną jego wykładnię polegającą na niewłaściwym przyjęciu tezy, iż świadczenia z funduszu alimentacyjnego można uznać za nienależnie pobrane, także wówczas gdy nie są one świadczeniami okresowymi zgodnie z przepisem art. 20 ustawy, to jest że świadczenia z funduszu alimentacyjnego i otrzymane przez osobę uprawnioną alimenty zostały wypłacone jednocześnie, lecz nie za ten sam okres, podczas gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu nakazuje uznać, że jednoczesność pobierania obu świadczeń (uzasadniające uznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego za nienależnie pobrane) musi dotyczyć tego samego miesiąca, co wypłacone równocześnie alimenty
Naruszenia prawa procesowego odnoszą się do art. 7, art. 77 ust. 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. i polegają na niewyczerpującym rozpatrzeniu zebranego w sprawie materiału dowodowego i dowolnej jego ocenie, przejawiającej się w braku szczegółowego pochylenia się nad kwestia charakteru wpłat otrzymywanych przez skarżącą od komornika tytułem alimentów. Chodzi o ustalenie czy były to wpłaty bieżące, czy zaległe oraz w konsekwencji ich właściwe zarachowanie na podstawie przepisu art. 481 § 3 kodeksu cywilnego; w pierwszej kolejności na poczet najdawniej wymagalnych zaległości. Kwestia ta ma charakter kluczowy wobec nieprawidłowego zakwalifikowania przez organ administracyjny jednocześnie pobieranych (lecz nie za ten sam okres) świadczeń z funduszu alimentacyjnego jako nienależnie pobrane.
W uzasadnieniu skargi pełnomocnik R. Ł. odniósł się przede wszystkim do wykładni art. 2 ust. 7 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, dokonanej przez organy. W jego ocenie, aby można było stwierdzić nienależność pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, otrzymane alimenty muszą być wypłacone za dokładnie ten sam okres, co te świadczenia. Odmienna interpretacja niweczyłaby bowiem cel ustawy, jakim było zapewnienie niezbędnych środków na bieżące utrzymanie osobom uprawnionym do alimentów.
Poza tym pełnomocnik skarżącej zwrócił uwagę na brak spójności działań Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. i komornika sądowego.
W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K., podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, wniosło o jej oddalenie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:
Skarga zasługuje na uwzględnienie.
Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta, co do zasady sprawowana jest pod względem zgodności z prawem (art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych - Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.). Badana jest wyłącznie legalność aktu administracyjnego, czyli prawidłowość zastosowania przepisów prawa w zaistniałym stanie faktycznym, trafność ich wykładni oraz prawidłowość przyjętej procedury.
Wojewódzki Sąd Administracyjny rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, zwanej dalej w skrócie p.p.s.a.). Oznacza to między innymi, że sąd nie musi w ocenie legalności zaskarżonej decyzji ograniczać się tylko do zarzutów sformułowanych w skardze, ale może wadliwość kontrolowanego aktu podnosić z urzędu.
Uwzględnienie skargi następuje w przypadku naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub innego naruszenia przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a.).
W pierwszej kolejności należy wskazać, że w rozpatrywanej sprawie została zaskarżona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] nr [...] utrzymująca w mocy decyzję z dnia [...] nr [...] wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta D. przez Zastępcę Kierownika Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. zmieniająca decyzję nr [...] z dnia [...] przyznającą prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego w okresie od 1 października 2012 r. do 30 września 2013 r. w części dotyczącej wysokości i okresu przyznania prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej M. W. w ten sposób, że nie przyznano świadczenia z funduszu alimentacyjnego w okresie od 1 października 2012 r. do 31 października 2012 r. oraz zmieniono z wysokości świadczenia z 500 zł na 400 zł w okresie od 1 listopada 2012r. do 31 stycznia 2013 r.
Jako podstawę rozstrzygnięcia organ powołała art. 104, art. 163 k.p.a. oraz art. 2 pkt 7 lit. d, art. 23 i art. 24 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (dalej ustawa).
Zgodnie z treścią art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów organ właściwy wierzyciela oraz marszałek województwa mogą bez zgody osoby uprawnionej albo jej przedstawiciela ustawowego zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego w szczególności jeżeli osoba nienależnie pobrała świadczenia. Z uwagi na to, że chodzi w takich sytuacjach o zmianę decyzji ostatecznej, na mocy której strona nabyła określone prawo, a więc decyzji o charakterze konstytutywnym, zmiana może dotyczyć jedynie okresu przyszłego. Decyzja w trybie art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów nie może dotyczyć okresu, który już upłynął, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie. Podobnie powołany w decyzji art. 163 k.p.a., który uprawnia organ do zmiany lub uchylenia ostatecznej decyzji konstytutywnej, na mocy której strona nabyła prawo, stanowi podstawę do zmiany przyznanego stronie uprawnienia jedynie na przyszłość.
Wynika to zarówno z uregulowań art. 24 oraz art. 25 ustawy, jak i ze stanowiska prezentowanego przez sądy administracyjne, postępowanie administracyjne w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji administracyjnej przyznającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego może dotyczyć jedynie aktu administracyjnego, który nadal reguluje sytuację prawną osoby otrzymującej bieżące świadczenia z funduszu. Przewidziana w przepisie art. 24 ust. 1 u.p.o.u.a. weryfikacja świadczenia może odnosić skutek jedynie na przyszłość (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 lutego 2012 r. I OSK 1662/11, LEX nr 1120615; z dnia 28 lipca 2010 r., I OSK 597/10, Lex nr 603373.; dnia 21 października 2010 r., Lex nr 745365; I OSK 899/10, z dnia 28 czerwca 2011 r., CBOIS, I OSK 330/11 i z dnia 14 lipca 2011 r., I OSK 681/11, Lex nr 1082798).
Sąd podziela pierwszy z zarzutów podnoszonych w skardze ze względu na podstaw prawnych do wydawania w oparciu o regulację art. 24 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów decyzji zmieniającej ostateczne rozstrzygnięcie, na mocy którego strona pobrała już świadczenia z funduszu. Nie istnieje bowiem podstawa prawna, by w oparciu o omawiany przepis usunąć konsekwencje prawne wywołane przez weryfikowane rozstrzygnięcie, na podstawie którego wypłacono już lub - nie wypłacono, świadczenia. Na podstawie wskazanego przepisu zachodzi możliwość jedynie bieżącego dostosowywania wymiaru świadczeń do sytuacji osób uprawnionych, a więc w granicach okresu świadczeniowego. Po jego upływie decyzja przyznająca świadczenie nie może już stanowić źródła dalszych uprawnień, w związku z czym odpada celowość jej modyfikowania, tym bardziej, że do odzyskania nienależnie pobranych świadczeń ustawa przewiduje instytucję ich zwrotu, w ramach której wydaje się odrębną decyzję, o której mowa w 23 ustawy. W konsekwencji organ I instancji winien umorzyć przedmiotowe postępowanie, a w zakresie ewentualnych nienależnie pobranych świadczeń może uruchomić instytucję zwrotu z art. 23 ustawy.
Odnośnie drugiego zarzutu, dotyczącego naruszenia art. 2 pkt 7 lit. d ustawy przyjdzie zauważyć, iż organ pierwszej instancji powołał ten przepis w brzmieniu sprzed nowelizacji, która obowiązywać zaczęła w dniu 1 stycznia 2012r., co pozostawało w zgodzie z treścią intertemporalnej regulacji zamieszczonej w art. 3 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. Nr 205 poz. 1212). Zgodnie z tym przepisem sprawy o świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego, do których prawo powstało przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (czyli przed 1 stycznia 2012r.), podlegają rozpatrzeniu na zasadach i w trybie określonych w przepisach dotychczasowych. Oczywistym pozostaje, że organ odwoławczy winien był powołać art. 2 pkt 7 lit. d ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, w brzmieniu obowiązującym sprzed nowelizacji. Zgodnie z jego treścią nienależnie pobrane świadczenia oznacza świadczenie z funduszu alimentacyjnego wypłacone, w przypadku gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała alimenty. Tymczasem organ odwoławczy zarówno powołał ten przepis w brzmieniu ustalonym nowelizowaną ustawą z dnia 19 sierpnia 2011r., jak i w brzmieniu sprzed nowelizacji nie dokonując żadnej w tym zakresie wykładni ani nie precyzując, które brzmienie przepisu stosuje w rozpatrywanej sprawie.
Należy zauważyć, że w ramach procesu stosowania prawa ustawowa definicja nienależnie pobranego świadczenia, określona w art. 2 pkt 7 lit. d ustawy o pomocy osobom uprawnionym do otrzymywania alimentów, w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2012r. była wielokrotnie poddawana wykładni. Przyjęto, że w ramach art. 2 pkt 7 lit. d ustawy, o nienależnie pobranym świadczeniu można mówić wówczas, gdy oprócz świadczeń z funduszu osoba uprawniona otrzymała alimenty w wysokości odpowiadającej pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących alimentów (por. wyrok NSA z dnia 3 listopada 2010 r., sygn. akt I OSK 1073/10, dostępny w CBOSA). Podkreślano, że przepis ten w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2011r. nie precyzował, czy chodzi tu o jakiekolwiek alimenty, czy tylko o alimenty bieżące, a jego konstrukcja nie dopuszczała wykładni rozszerzającej pozwalając uznać świadczenia z funduszu alimentacyjnego za nienależnie pobrane wyłącznie w sytuacji, gdy w okresie ich pobierania strona otrzymała alimenty należne właśnie za ten okres. Konkluzję taką wyprowadzano z charakteru alimentów, które są świadczeniami okresowymi, przyznawanymi oraz płatnymi najczęściej miesięcznie i podobnie jak świadczenia wypłacane z funduszu alimentacyjnego na podstawie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, wypłacane są w okresach miesięcznych (art. 20 ust. 1 cytowanej ustawy). Uznano też, że warunek jednoczesności świadczeń wymaga, by występowała tożsamość okresu, za który świadczenie to wypłacono (por. wyrok NSA z dnia 28 lipca 2010r. sygn. akt I OSK 597/10 publ. CBOS, w którym powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego przedstawione w wyroku z dnia 7 stycznia 2009r. II CSK 409/08, publ.: Lex nr 523607). Zwrócono nadto uwagę na fakt, iż świadczenie okresowe, jakim są alimenty, tym różni się od jednorazowego, spełnianego sukcesywnie lub ratalnie, że wpłacane okresowo kwoty nie są zaliczane na poczet jednego świadczenia. Mamy więc do czynienia z wieloma świadczeniami okresowymi, z których każde wymagalne jest w innym terminie, w innym też terminie ulega przedawnieniu, a w rezultacie, każde z tych świadczeń stanowi odrębny dług, chociaż jest to dług tego samego dłużnika.
Dokonano nadto rozróżnienia między pojęciem "nienależnego świadczenia", a pojęciem "świadczenia nienależnie pobranego" stwierdzając, że druga sytuacja dotyczy świadczenia pobranego przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). W tym ujęciu obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy (por. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 22 października 2010 r., sygn. akt II SA/Po 478/10 i wymienione w nim inne wyroki, zbiór LEX nr 754434).
Mając na względzie powyższe Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdza, że organy nie tylko naruszyły prawo materialne przez błędne powołanie się na treść art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów w decyzji zmieniającej decyzję własną z mocą wsteczną. Naruszyły nadto przepisy prawa procesowego, co mogło mieć istotny wpływ na wydane rozstrzygnięcie. Organ pierwszej instancji stwierdził, że otrzymanie jakichkolwiek kwot tytułem alimentów stanowi nienależnie pobrane świadczeniem, zaś organ odwoławczy uznał, że osoba uprawniona pobrała świadczenia nienależnie, ponieważ w tym samym czasie otrzymywała alimenty od komornika. Tymczasem obowiązkiem organów było odniesienie się do tego, czy otrzymane alimenty stanowiły należności bieżące, czy też wpłaty z tytułu zaległości alimentacyjnych. Nie odniosły się też do stanu świadomości skarżącej w chwili uzyskiwania przez nią przekazów.
W ponownym postępowaniu, biorąc pod uwagę zaprezentowaną przez Wojewódzki Sąd Administracyjny wykładnie art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, organ rozważy przede wszystkim konieczność umorzenia postępowania zmierzającego do zmiany decyzji z dnia [...] przyznającej skarżącej świadczenia z funduszu alimentacyjnego biorąc pod uwagę, że w sytuacji, gdy upłynął już okres na jaki świadczenie zostało przyznane zastosowanie znaleźć może jedynie instytucja materialnoprawna zwrotu świadczeń, o jakiej mowa w art. 23 cyt. ustawy.
Zważywszy wszystkie podniesione wyżej okoliczności, Wojewódzki Sąd Administracyjny w związku z naruszeniem art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów poprzez jego błędne zastosowanie w sprawie, a także z naruszeniem art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. polegającym na niewyjaśnieniu istotnych dla rozpatrzenia sprawy okoliczności faktycznych, działając na podstawie art. 135 i art. 145 §1 pkt 1 lit. a i c P.p.s.a., orzekł jak w sentencji.
O wykonalności zaskarżonej decyzji orzeczono po myśli art. 152 P.p.s.a.
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Andrzej Matan /sprawozdawca/Beata Kozicka
Szczepan Prax /przewodniczący/
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Szczepan Prax Sędziowie Sędzia WSA Beata Kozicka Sędzia WSA Andrzej Matan (spr.) Protokolant Monika Rał po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2014 r. sprawy ze skargi R. L. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta D. z dnia [...] roku nr [...].
Uzasadnienie
Decyzją z dnia [...] nr[...] , wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta D., Zastępca Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. zmienił swoją decyzję z dnia [...] nr [...] przyznającą R. Ł. prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego w okresie od dnia 1 października 2008 r. do dnia 30 września 2009 r. w części dotyczącej wysokości i okresu przyznania prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej M. W. w ten sposób, że w okresie od dnia 1 czerwca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2009 r. zmieniono kwotę przyznanego świadczenia z 400 zł. na 331,86 zł, zaś na okres od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 30 września 2009 r. odmówiono przyznania świadczenia.
Decyzja wydana została w oparciu o art. 2 pkt 7 lit. d, art. 23 i art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów oraz rozporządzenia Ministra Pracy Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania, sposobu ustalania dochodu oraz wzorów wniosku, zaświadczeń i oświadczeń o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego (Dz. U. z 2011 r. nr 298, poz. 1770), a także art. 104 i art. 163 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 z późn. zm. dalej k.p.a.).
W motywach uzasadnienia organ I instancji w pierwszej kolejności wskazał, że
w dniu 26 września 2012 r. R. Ł. złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego na okres zasiłkowy 2012/2013. Do wniosku dołączone zostały wymagane przepisami dokumenty w tym zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne informujące o wysokości wyegzekwowanych alimentów w roku 2011 r. W zaświadczeniu komornik sądowy wskazał, że w roku 2011 R. Ł. otrzymała za pośrednictwem kancelarii komorniczej alimenty w wysokości 3 737,26 zł. Z uwagi na fakt, że komornik sądowy nie wyszczególnił w jakich miesiącach R. Ł. otrzymała alimenty w dniu 24 października 2012 r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w D. wystąpił z prośbą do organu egzekucyjnego o wskazanie w jakich miesiącach strona otrzymała wskazaną wyżej kwotę. Z informacji przekazanej przez komornika wynika, że w miesiącu listopadzie 2011 r. R. Ł. otrzymała kwotę w łącznej wysokości 980 zł i w miesiącu grudniu 2011 r. w wysokości 100 zł. Dnia 7 listopada 2012 r. organ I instancji wszczął z urzędu postępowanie w sprawie zmiany decyzji
nr [...] z dnia [...] przyznającej R. Ł. prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego w okresie od 1 października 2011 r. do 30 września 2012 r. W związku ze wszczętym postępowaniem w dniu 29 listopada 2012 r. R. Ł. zwróciła się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. z prośbą o skierowanie do komornika sądowego zapytania o podział pobranych od dłużnika alimentacyjnego G. W. kwot wyegzekwowanych z wynagrodzenia. W dniu 5 grudnia 2012 r. wystąpiono do komornika o podanie informacji o stanie wyegzekwowanych świadczeń alimentacyjnych na rzecz Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. z tytułu wypłaconych stronie świadczeń z funduszu alimentacyjnego i zaliczek alimentacyjnych z wyszczególnieniem terminów i kwot przekazanych od dłużnika alimentacyjnego. Dnia 24 grudnia 2012 r. wpłynął do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej od komornika sądowego wykaz spłat zadłużenia na rzecz organu. W wykazie komornik wskazał, że w roku 2009 w miesiącu czerwcu stronie przekazane zostały stronie alimenty w wysokości 68,14 zł., w lipcu - 469,87 zł, w sierpniu – 483,07 zł i we wrześniu – 416,54 zł. pomimo pobierania z Ośrodka świadczeń z funduszu alimentacyjnego.
Wobec powyższego organ I instancji stwierdził, że we wskazanym okresie świadczeniowym R. Ł. pobrała nienależne świadczenie, bowiem zostało ono wypłacone w sytuacji, w której gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów, a zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów osoba, która nienależnie pobrała świadczenia jest obowiązana do ich zwrotu wraz z ustawowymi odsetkami.
Od powyższej decyzji R. Ł. w ustawowym terminie wniosła odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. uznając wydaną decyzję za krzywdzącą dla niej i dla dziecka.
Uzasadniając swoje stanowisko R. Ł. oświadczyła, że do powstałych rozbieżności doszło wskutek braku spójności w działaniu Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej i komornika sądowego. Jak podkreśla, zgłaszała komornikowi "swój niepokój" związany z jednoczesnym wypłacaniem jej alimentów i świadczenie alimentacyjne. Ten uspakajał ją stwierdzając, iż zadłużenie względem MOPS jest na bieżąco spłacane, na jej rzecz przekazywana jest jedynie nadwyżka.
W wyniku wniesionego odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze
w K. decyzją z dnia [...] nr [...] działając w oparciu o art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. utrzymało w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie.
W części pierwszej uzasadnienia organ odwoławczy przedstawił przebieg postępowania wyjaśniającego oraz ustalenia poczynione w jego wyniku.
W dalszej kolejności przywołał treść art. 24 ust. 1 oraz 2 ust. 7 lit. d ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Zgodnie z art. 24 ust. 1 tej ustawy, organ właściwy wierzyciela oraz marszałek województwa mogą bez zgody osoby uprawnionej albo jej przedstawiciela ustawowego zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny mająca wpływ na prawo do świadczeń, egzekucja stała się skuteczna, członek rodziny nabył prawo do świadczeń rodzinnych w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego albo osoba nienależnie pobrała świadczenia. Stosownie art. 2 ust. 7 lit. d wskazanej wyżej ustawy, na mocy którego świadczeniami nienależnymi są świadczenia funduszu alimentacyjnego wypłacone w przypadku, gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała, niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów.
Opierając się na ustaleniach organu I instancji Kolegium stwierdziło, że w okresie pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego strona otrzymała w okresie świadczeniowym obejmującym okres od 1 października 2008 r. do 30 września 2009 r. w miesiącu czerwcu 2009 r. alimenty w wysokości 68,14 zł., w lipcu - 469,87 zł, w sierpniu – 483,07 zł i we wrześniu 2009 r. – 416,54 zł. Tym samym, zdaniem Kolegium, w świetle art. 2 pkt 7 ustawy osoba uprawniona nienależnie pobierała świadczenia z funduszu alimentacyjnego, ponieważ w tym samym czasie otrzymywała alimenty od dłużnika alimentacyjnego.
W skardze wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach R. Ł., reprezentowana przez pełnomocnika adwokata M. M., wniosła o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji Zastępcy Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D.
Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy oraz naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy.
Naruszenia prawa materialnego dotyczą:
1/ art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów poprzez błędną wykładnię polegająca na nieprawidłowym przyjęciu, iż zmiana lub uchylenie decyzji przyznającej świadczenie alimentacyjne może dotyczyć aktu administracyjnego, który nie reguluje już sytuacji prawnej osoby uprawnionej, podczas gdy przewidziana w tym przepisie weryfikacja może odnosić skutek tylko na przyszłość;
2/ art. 2 pkt 7 lit. d tej ustawy poprzez błędną jego wykładnię polegającą na niewłaściwym przyjęciu tezy, iż świadczenia z funduszu alimentacyjnego można uznać za nienależnie pobrane, także wówczas gdy nie są one świadczeniami okresowymi zgodnie z przepisem art. 20 ustawy, to jest że świadczenia z funduszu alimentacyjnego i otrzymane przez osobę uprawnioną alimenty zostały wypłacone jednocześnie, lecz nie za ten sam okres, podczas gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu nakazuje uznać, że jednoczesność pobierania obu świadczeń (uzasadniające uznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego za nienależnie pobrane) musi dotyczyć tego samego miesiąca, co wypłacone równocześnie alimenty
Naruszenia prawa procesowego odnoszą się do art. 7, art. 77 ust. 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. i polegają na niewyczerpującym rozpatrzeniu zebranego w sprawie materiału dowodowego i dowolnej jego ocenie, przejawiającej się w braku szczegółowego pochylenia się nad kwestia charakteru wpłat otrzymywanych przez skarżącą od komornika tytułem alimentów. Chodzi o ustalenie czy były to wpłaty bieżące, czy zaległe oraz w konsekwencji ich właściwe zarachowanie na podstawie przepisu art. 481 § 3 kodeksu cywilnego; w pierwszej kolejności na poczet najdawniej wymagalnych zaległości. Kwestia ta ma charakter kluczowy wobec nieprawidłowego zakwalifikowania przez organ administracyjny jednocześnie pobieranych (lecz nie za ten sam okres) świadczeń z funduszu alimentacyjnego jako nienależnie pobrane.
W uzasadnieniu skargi pełnomocnik R. Ł. odniósł się przede wszystkim do wykładni art. 2 ust. 7 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, dokonanej przez organy. W jego ocenie, aby można było stwierdzić nienależność pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, otrzymane alimenty muszą być wypłacone za dokładnie ten sam okres, co te świadczenia. Odmienna interpretacja niweczyłaby bowiem cel ustawy, jakim było zapewnienie niezbędnych środków na bieżące utrzymanie osobom uprawnionym do alimentów.
Poza tym pełnomocnik skarżącej zwrócił uwagę na brak spójności działań Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. i komornika sądowego.
W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K., podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, wniosło o jej oddalenie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:
Skarga zasługuje na uwzględnienie.
Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta, co do zasady sprawowana jest pod względem zgodności z prawem (art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych - Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.). Badana jest wyłącznie legalność aktu administracyjnego, czyli prawidłowość zastosowania przepisów prawa w zaistniałym stanie faktycznym, trafność ich wykładni oraz prawidłowość przyjętej procedury.
Wojewódzki Sąd Administracyjny rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, zwanej dalej w skrócie p.p.s.a.). Oznacza to między innymi, że sąd nie musi w ocenie legalności zaskarżonej decyzji ograniczać się tylko do zarzutów sformułowanych w skardze, ale może wadliwość kontrolowanego aktu podnosić z urzędu.
Uwzględnienie skargi następuje w przypadku naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub innego naruszenia przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a.).
W pierwszej kolejności należy wskazać, że w rozpatrywanej sprawie została zaskarżona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] nr [...] utrzymująca w mocy decyzję z dnia [...] nr [...] wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta D. przez Zastępcę Kierownika Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. zmieniająca decyzję nr [...] z dnia [...] przyznającą prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego w okresie od 1 października 2012 r. do 30 września 2013 r. w części dotyczącej wysokości i okresu przyznania prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej M. W. w ten sposób, że nie przyznano świadczenia z funduszu alimentacyjnego w okresie od 1 października 2012 r. do 31 października 2012 r. oraz zmieniono z wysokości świadczenia z 500 zł na 400 zł w okresie od 1 listopada 2012r. do 31 stycznia 2013 r.
Jako podstawę rozstrzygnięcia organ powołała art. 104, art. 163 k.p.a. oraz art. 2 pkt 7 lit. d, art. 23 i art. 24 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (dalej ustawa).
Zgodnie z treścią art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów organ właściwy wierzyciela oraz marszałek województwa mogą bez zgody osoby uprawnionej albo jej przedstawiciela ustawowego zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego w szczególności jeżeli osoba nienależnie pobrała świadczenia. Z uwagi na to, że chodzi w takich sytuacjach o zmianę decyzji ostatecznej, na mocy której strona nabyła określone prawo, a więc decyzji o charakterze konstytutywnym, zmiana może dotyczyć jedynie okresu przyszłego. Decyzja w trybie art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów nie może dotyczyć okresu, który już upłynął, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie. Podobnie powołany w decyzji art. 163 k.p.a., który uprawnia organ do zmiany lub uchylenia ostatecznej decyzji konstytutywnej, na mocy której strona nabyła prawo, stanowi podstawę do zmiany przyznanego stronie uprawnienia jedynie na przyszłość.
Wynika to zarówno z uregulowań art. 24 oraz art. 25 ustawy, jak i ze stanowiska prezentowanego przez sądy administracyjne, postępowanie administracyjne w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji administracyjnej przyznającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego może dotyczyć jedynie aktu administracyjnego, który nadal reguluje sytuację prawną osoby otrzymującej bieżące świadczenia z funduszu. Przewidziana w przepisie art. 24 ust. 1 u.p.o.u.a. weryfikacja świadczenia może odnosić skutek jedynie na przyszłość (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 lutego 2012 r. I OSK 1662/11, LEX nr 1120615; z dnia 28 lipca 2010 r., I OSK 597/10, Lex nr 603373.; dnia 21 października 2010 r., Lex nr 745365; I OSK 899/10, z dnia 28 czerwca 2011 r., CBOIS, I OSK 330/11 i z dnia 14 lipca 2011 r., I OSK 681/11, Lex nr 1082798).
Sąd podziela pierwszy z zarzutów podnoszonych w skardze ze względu na podstaw prawnych do wydawania w oparciu o regulację art. 24 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów decyzji zmieniającej ostateczne rozstrzygnięcie, na mocy którego strona pobrała już świadczenia z funduszu. Nie istnieje bowiem podstawa prawna, by w oparciu o omawiany przepis usunąć konsekwencje prawne wywołane przez weryfikowane rozstrzygnięcie, na podstawie którego wypłacono już lub - nie wypłacono, świadczenia. Na podstawie wskazanego przepisu zachodzi możliwość jedynie bieżącego dostosowywania wymiaru świadczeń do sytuacji osób uprawnionych, a więc w granicach okresu świadczeniowego. Po jego upływie decyzja przyznająca świadczenie nie może już stanowić źródła dalszych uprawnień, w związku z czym odpada celowość jej modyfikowania, tym bardziej, że do odzyskania nienależnie pobranych świadczeń ustawa przewiduje instytucję ich zwrotu, w ramach której wydaje się odrębną decyzję, o której mowa w 23 ustawy. W konsekwencji organ I instancji winien umorzyć przedmiotowe postępowanie, a w zakresie ewentualnych nienależnie pobranych świadczeń może uruchomić instytucję zwrotu z art. 23 ustawy.
Odnośnie drugiego zarzutu, dotyczącego naruszenia art. 2 pkt 7 lit. d ustawy przyjdzie zauważyć, iż organ pierwszej instancji powołał ten przepis w brzmieniu sprzed nowelizacji, która obowiązywać zaczęła w dniu 1 stycznia 2012r., co pozostawało w zgodzie z treścią intertemporalnej regulacji zamieszczonej w art. 3 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. Nr 205 poz. 1212). Zgodnie z tym przepisem sprawy o świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego, do których prawo powstało przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (czyli przed 1 stycznia 2012r.), podlegają rozpatrzeniu na zasadach i w trybie określonych w przepisach dotychczasowych. Oczywistym pozostaje, że organ odwoławczy winien był powołać art. 2 pkt 7 lit. d ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, w brzmieniu obowiązującym sprzed nowelizacji. Zgodnie z jego treścią nienależnie pobrane świadczenia oznacza świadczenie z funduszu alimentacyjnego wypłacone, w przypadku gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała alimenty. Tymczasem organ odwoławczy zarówno powołał ten przepis w brzmieniu ustalonym nowelizowaną ustawą z dnia 19 sierpnia 2011r., jak i w brzmieniu sprzed nowelizacji nie dokonując żadnej w tym zakresie wykładni ani nie precyzując, które brzmienie przepisu stosuje w rozpatrywanej sprawie.
Należy zauważyć, że w ramach procesu stosowania prawa ustawowa definicja nienależnie pobranego świadczenia, określona w art. 2 pkt 7 lit. d ustawy o pomocy osobom uprawnionym do otrzymywania alimentów, w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2012r. była wielokrotnie poddawana wykładni. Przyjęto, że w ramach art. 2 pkt 7 lit. d ustawy, o nienależnie pobranym świadczeniu można mówić wówczas, gdy oprócz świadczeń z funduszu osoba uprawniona otrzymała alimenty w wysokości odpowiadającej pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących alimentów (por. wyrok NSA z dnia 3 listopada 2010 r., sygn. akt I OSK 1073/10, dostępny w CBOSA). Podkreślano, że przepis ten w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2011r. nie precyzował, czy chodzi tu o jakiekolwiek alimenty, czy tylko o alimenty bieżące, a jego konstrukcja nie dopuszczała wykładni rozszerzającej pozwalając uznać świadczenia z funduszu alimentacyjnego za nienależnie pobrane wyłącznie w sytuacji, gdy w okresie ich pobierania strona otrzymała alimenty należne właśnie za ten okres. Konkluzję taką wyprowadzano z charakteru alimentów, które są świadczeniami okresowymi, przyznawanymi oraz płatnymi najczęściej miesięcznie i podobnie jak świadczenia wypłacane z funduszu alimentacyjnego na podstawie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, wypłacane są w okresach miesięcznych (art. 20 ust. 1 cytowanej ustawy). Uznano też, że warunek jednoczesności świadczeń wymaga, by występowała tożsamość okresu, za który świadczenie to wypłacono (por. wyrok NSA z dnia 28 lipca 2010r. sygn. akt I OSK 597/10 publ. CBOS, w którym powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego przedstawione w wyroku z dnia 7 stycznia 2009r. II CSK 409/08, publ.: Lex nr 523607). Zwrócono nadto uwagę na fakt, iż świadczenie okresowe, jakim są alimenty, tym różni się od jednorazowego, spełnianego sukcesywnie lub ratalnie, że wpłacane okresowo kwoty nie są zaliczane na poczet jednego świadczenia. Mamy więc do czynienia z wieloma świadczeniami okresowymi, z których każde wymagalne jest w innym terminie, w innym też terminie ulega przedawnieniu, a w rezultacie, każde z tych świadczeń stanowi odrębny dług, chociaż jest to dług tego samego dłużnika.
Dokonano nadto rozróżnienia między pojęciem "nienależnego świadczenia", a pojęciem "świadczenia nienależnie pobranego" stwierdzając, że druga sytuacja dotyczy świadczenia pobranego przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). W tym ujęciu obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy (por. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 22 października 2010 r., sygn. akt II SA/Po 478/10 i wymienione w nim inne wyroki, zbiór LEX nr 754434).
Mając na względzie powyższe Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdza, że organy nie tylko naruszyły prawo materialne przez błędne powołanie się na treść art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów w decyzji zmieniającej decyzję własną z mocą wsteczną. Naruszyły nadto przepisy prawa procesowego, co mogło mieć istotny wpływ na wydane rozstrzygnięcie. Organ pierwszej instancji stwierdził, że otrzymanie jakichkolwiek kwot tytułem alimentów stanowi nienależnie pobrane świadczeniem, zaś organ odwoławczy uznał, że osoba uprawniona pobrała świadczenia nienależnie, ponieważ w tym samym czasie otrzymywała alimenty od komornika. Tymczasem obowiązkiem organów było odniesienie się do tego, czy otrzymane alimenty stanowiły należności bieżące, czy też wpłaty z tytułu zaległości alimentacyjnych. Nie odniosły się też do stanu świadomości skarżącej w chwili uzyskiwania przez nią przekazów.
W ponownym postępowaniu, biorąc pod uwagę zaprezentowaną przez Wojewódzki Sąd Administracyjny wykładnie art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, organ rozważy przede wszystkim konieczność umorzenia postępowania zmierzającego do zmiany decyzji z dnia [...] przyznającej skarżącej świadczenia z funduszu alimentacyjnego biorąc pod uwagę, że w sytuacji, gdy upłynął już okres na jaki świadczenie zostało przyznane zastosowanie znaleźć może jedynie instytucja materialnoprawna zwrotu świadczeń, o jakiej mowa w art. 23 cyt. ustawy.
Zważywszy wszystkie podniesione wyżej okoliczności, Wojewódzki Sąd Administracyjny w związku z naruszeniem art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów poprzez jego błędne zastosowanie w sprawie, a także z naruszeniem art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. polegającym na niewyjaśnieniu istotnych dla rozpatrzenia sprawy okoliczności faktycznych, działając na podstawie art. 135 i art. 145 §1 pkt 1 lit. a i c P.p.s.a., orzekł jak w sentencji.
O wykonalności zaskarżonej decyzji orzeczono po myśli art. 152 P.p.s.a.
