I SA/Gl 156/14

Uzasadnienie

Dyrektor Izby Skarbowej w K. postanowieniem z dnia [...] nr [...], wydanym na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w związku z art. 144 ustawy z dnia z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm., dalej: k.p.a.) art. 17 § 1, art. 18 i art. 59 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm., dalej: ustawa egzekucyjna lub u.p.e.a) – po rozpoznaniu zażalenia z dnia 18 maja 2011 r. na postanowienie Dyrektora Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w C. z dnia [...] nr [...] o odmowie umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie tytułów wykonawczych o numerach [...],[...] w celu wyegzekwowania kosztów egzekucyjnych należnych Dyrektorowi Oddziału ZUS w C. od A S.A. w C. (dalej: Spółka lub skarżąca), będącego następcą prawnym A’ S.A – zaskarżone postanowienie utrzymał w mocy.

Podstawą rozstrzygnięcia Dyrektora Izby Skarbowej był następujący stan faktyczny.

Dyrektor Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. – mocą upoważnienia ustawowego zawartego w art. 19 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – wszczął wobec A S.A. (następcy prawnego A’ S.A.) postępowanie egzekucyjne w oparciu o tytuły wykonawcze o numerach [...],[...], obejmujące zaległości składkowe za rok 2002. W toku postępowania dokonał czynności egzekucyjnych w postaci zajęcia rachunków bankowych w B S.A., C oraz D, za co naliczył koszty egzekucyjne należne od zobowiązanego na mocy art. 64 ustawy egzekucyjnej.

Po zastosowaniu ww. środka egzekucyjnego, Spółka zawnioskowała o objęcie zaległości względem ZUS postępowaniem restrukturyzacyjnym. Prezes Zarządu Agencji Rozwoju Przemysłu S.A., po wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego postanowieniem dnia [...], na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy (Dz. U. Nr 213, poz. 1800 ze zm.) decyzją z dnia [...] Nr [...], orzekł o warunkach i trybie restrukturyzacji należności zgłoszonych do oddłużenia, w tym również przypadających Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. postanowieniem z dnia [...], wyraził zgodę na wydanie decyzji o warunkach i trybie restrukturyzacji zobowiązań wykazanych przez A’ S.A., zaakceptowanych przez wierzyciela.

Decyzją Prezesa Zarządu Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. z dnia [...] objęto m.in. zaległości składkowe w kwocie [...] zł wraz z odsetkami za zwłokę w kwocie [...] zł i orzeczono o zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego wobec Spółki A’ S.A. Od tej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. w dniu [...] wniósł odwołanie. Po jego rozpatrzeniu Minister Gospodarki decyzją z dnia [...] zaskarżoną decyzję utrzymał w mocy. Tym samym ostatecznie zakończył postępowanie restrukturyzacyjne poprzez umorzenie A’ S.A. zaległości składkowych wraz z odsetkami za zwłokę. Postępowanie restrukturyzacyjne nie obejmowało kosztów postępowania egzekucyjnego (nie zgłoszonych przez zobowiązaną).

Pozostałą do uregulowania kwotę składek nie podlegających restrukturyzacji, wynoszącą [...] zł A’ S.A. wpłaciła w dniu 13 października 2005 r. Uzyskaną kwotę Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. rozliczył proporcjonalnie na należność główną i odsetki za zwłokę.

Następnie ZUS Oddział w C. – pismem z dnia 8 grudnia 2005 r. – wezwał A’ S.A. do uregulowania należnych kosztów egzekucyjnych. Wnioskiem z dnia 19 grudnia 2005 r. zobowiązana zwróciła się do Dyrektora Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w C. o merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy kosztów egzekucyjnych. Ostatecznie postanowieniem z dnia [...] Dyrektor Izby Skarbowej w K. utrzymał w mocy postanowienie Dyrektora Oddziału ZUS w C. z dnia [...] w sprawie obciążenia A’ S.A. kosztami egzekucyjnymi w kwocie [...] zł. Na postanowienie to spółka wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, który wyrokiem z dnia 18 lipca 2011 r. sygn. akt I SA/GL 1311/10 oddalił skargę. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 28 listopada 2013 r. sygn. akt II FSK 2837/11 oddalił skargę kasacyjną Spółki.

W celu wyegzekwowania należnych kosztów egzekucyjnych Dyrektor Oddziału ZUS w C. zawiadomieniami z dnia 13 grudnia 2010 r. zajął rachunki bankowe zobowiązanego w F S.A., G w W. S.A., B S.A. oraz H S.A.

Pismem z dnia 23 grudnia 2010 r., zatytułowanym "skarga na czynności egzekucyjne" A S.A., wniósł o umorzenie postępowania egzekucyjnego z uwagi na bezprawność postępowania spowodowaną wygaśnięciem zobowiązania oraz o wstrzymanie postępowania egzekucyjnego. W uzasadnieniu wniosku Spółka podniosła, że z uwagi na zakończone postępowanie restrukturyzacyjne wygasł obowiązek poprzez umorzenie należności składkowych. Postępowanie egzekucyjne powinno zostać umorzone na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a., a tym samym umorzeniu winna podlegać egzekucja kosztów egzekucyjnych ze względu na brak normy prawnej dającej organom egzekucyjnym uprawnienie do dalszego prowadzenia egzekucji.

Dyrektor Oddziału ZUS w C. decyzją z dnia [...] wstrzymał czynności egzekucyjne skierowane do majątku Spółki. Natomiast postanowieniem z dnia [...] odmówił umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie tytułów wykonawczych ZUS Oddział w C.. Na powyższe postanowienie pełnomocnik Spółki złożył zażalenie.

Dyrektor Izby Skarbowej w K. postanowieniem z dnia [...] utrzymał w mocy postanowienie Dyrektora Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w C. dnia [...] o odmowie umorzenia postępowania egzekucyjnego. W uzasadnieniu organ odwoławczy podkreślił, że dochodzone koszty egzekucyjne są wymagalne, a zatem brak jest podstaw do umorzenia postępowania ukierunkowanego na ich wyegzekwowanie. Zaznaczył, że przypadki obligatoryjnego umorzenia postępowania egzekucyjnego wymienia enumeratywnie art. 59 § 1 u.p.e.a., gdzie w punkcie 2 ustawodawca nakazał umorzenie postępowania egzekucyjnego m.in. gdy obowiązek poddany egzekucji nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał. Chodzi tu jednakże o sytuację, kiedy te okoliczności ujawnione zostaną w trakcie czynności egzekucyjnych, a taka sytuacja nie miała miejsca w przedmiotowej sprawie. Podkreślił także, że czynności egzekucyjne, za które organ egzekucyjny naliczył koszty egzekucyjne, bezsprzecznie dokonane zostały w czasie wymagalności należności poddanych egzekucji administracyjnej. W ocenie organu wygaśnięcie dochodzonego zobowiązania nie może skutkować obligatoryjnym umorzeniem postępowania egzekucyjnego. Wskazał, że zagadnienie kosztów egzekucyjnych regulują art. 64-66 ustawy egzekucyjnej ale żaden z nich nie przewiduje ani przedawnienia tego typu należności, ani nie uzależnia ich poboru od wygaśnięcia zobowiązania, którego one dotyczą. Za niesłuszny organ uznał również zarzut naruszenia art. 32 a ust 1 pkt 7 ustawy o pomocy publicznej dla przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy poprzez uznanie, iż koszty egzekucyjne za czynności prawne dokonane w 2002 r. nie podlegają restrukturyzacji i są wymagalne. Organ podkreślił, że należności tych płatnik nie zgłosił do oddłużenia w stosownym czasie, choć zgodnie z art. 32a tej ustawy koszty egzekucyjne również podlegały restrukturyzacji. Nie wykazując do oddłużenia kosztów egzekucyjnych zobowiązany wykazał brak dbałości o własne interesy finansowe, zwłaszcza że koszty egzekucyjne stanowią znaczną kwotę. Odnosząc się do wnioskowanego w zażaleniu umorzenia dochodzonych kosztów egzekucyjnych na podstawie art. 64 e § 1 i § 4a u.p.e.a. wyjaśnił, że zgodnie z zasadą dwuinstancyjności postępowania przyjętą w art. 15 k.p.a., mającym zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym z odesłania art. 18 ustawy egzekucyjnej, kwestia ta nie może być przedmiotem rozpoznawania w postępowaniu zażaleniowym przez organ II instancji Z kolei w sprawie zarzutu nie rozpatrzenia wniesionej pismem z dnia 23 grudnia 2010 r. skargi na czynności egzekucyjne organ wyjaśnił, że jej przedmiotem mogą być wyłącznie czynności o charakterze wykonawczym, a spółka, mimo zatytułowania wniosku skargą na czynności egzekucyjne, w ogóle nie kwestionowała prawidłowości dokonanych przez organ czynności egzekucyjnych, a jedynie podważała zasadność prowadzenia postępowania egzekucyjnego, nie kwalifikującą się w rozumieniu art. 54 ustawy egzekucyjnej do skargi na czynności egzekucyjne.

W skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach Spółka postanowieniu organu II instancji z dnia [...] zarzuciła:

1) naruszenie art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a., poprzez odmowę umorzenia postępowania egzekucyjnego co do należności głównej, pomimo wygaśnięcia obowiązku zapłaty tych należności na skutek przejęcia zobowiązań publicznoprawnych A S.A. w C., jak również na skutek ich zrestrukturyzowania poprzez zapłatę w wyniku postępowania restrukturyzacyjnego, i jednocześnie naruszenie powyższego przepisu poprzez rozstrzygnięcie na jego podstawie o odmowie umorzenia postępowania egzekucyjnego, podczas gdy przepis powyższy nie ma zastosowania do kosztów egzekucyjnych, a nie w wyniku dokonanych czynności egzekucyjnych;

2) naruszenie art. 32 a ust 1 pkt 7 ustawy o pomocy publicznej dla przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy poprzez uznanie, iż koszty egzekucyjne za czynności prawne dokonane w 2002 r. nie podlegają restrukturyzacji i są wymagalne;

3) naruszenie art. 64e § 1 i § 4a u.p.e.a., poprzez nie umorzenie kosztów egzekucyjnych w sytuacji określonej w pkt 1 i 2 powyżej;

4) naruszenie art. 64c § 6 u.p.e.a. poprzez dokonanie jego wykładni rozszerzającej i przyjęcie, że wskazana w powyższym przepisie norma zakładająca, że koszty egzekucyjne są dochodzone na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na należność główną powoduje jednocześnie możliwość ich dochodzenia bez względu na wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie.

Wyrokiem z dnia 2 lipca 2012 r. sygn. akt I SA/Gl 966/11 WSA w Gliwicach oddalił skargę.

W uzasadnieniu wskazał, że kluczowym dla sprawy jest ustalenie czy organ egzekucyjny zasadnie odmówił następcy prawnemu A’ S.A. – A S.A. umorzenia prowadzonego wobec niego postępowania egzekucyjnego w celu wyegzekwowania kosztów postępowania egzekucyjnego na kwotę [...] zł. Powołując się na treść art. 64e § 1 u.p.e.a. Sąd podniósł, że instytucja umorzenia kosztów egzekucyjnych zbudowana jest przy zastosowaniu uznania administracyjnego, a zatem organ dysponuje prawem do umorzenia kosztów egzekucyjnych i może, ale nie musi z tego prawa skorzystać. Zdaniem WSA w Gliwicach w badanej sprawie organy egzekucyjne obu instancji dokonały całościowej oceny materiału dowodowego przedstawiając ją w uzasadnieniu obu postanowień. Sąd wskazał następnie na treść art. 64c § 1 i 6 u.p.e.a., z których to przepisów wynika, że koszty egzekucyjne obciążają zobowiązanego i są dochodzone na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na tę należność, chyba że przepisy stanowią inaczej.

WSA zauważył, że koszty egzekucyjne należne od strony skarżącej powstały w postępowaniu egzekucyjnym wszczętym i prowadzonym zgodnie z prawem, a więc podlegają zaspokojeniu w pełnej wysokości, ponieważ zobowiązany nie przystał na negocjowaną propozycję wierzyciela w zakresie ich obniżenia. Umorzenie zaległości restrukturyzowanych nie może skutkować na gruncie obowiązującego prawa obligatoryjnym umorzeniem kosztów egzekucyjnych. Tytuły wykonawcze obejmujące zaległości składkowe A’ S.A. wystawione zostały przez ZUS Oddział w C., czyli wierzyciela krajowego i nie obejmują zobowiązań wymienionych w art. 2 § 1 pkt 8 i 9 ustawy egzekucyjnej. Sąd podkreślił dalej, że wobec A’ S.A. nie zostało umorzone postępowanie egzekucyjne, ale umorzone zostało zadłużenie objęte procesem restrukturyzacyjnym, do którego zobowiązany nie zgłosił, pomimo ustawowego uprawnienia, bezwzględnie należnych kosztów egzekucyjnych. WSA podkreślił, że czynności egzekucyjne, za które organ egzekucyjny naliczył koszty egzekucyjne, dokonane zostały w czasie wymagalności należności poddanych egzekucji administracyjnej, jeszcze przed wszczęciem postępowania restrukturyzacyjnego, w trakcie którego mogły być, ale nie zostały umorzone w procesie oddłużeniowym. Nadto wygaśnięcie dochodzonego zobowiązania nie może skutkować obligatoryjnym umorzeniem postępowania egzekucyjnego

Podsumowując Sąd zaznaczył, że należności nie podlegające restrukturyzacji, zostały przez zobowiązanego uregulowane wraz z odsetkami za zwłokę, lecz z pominięciem należnych kosztów egzekucyjnych, co, jak słusznie zauważył organ egzekucyjny, jest argumentem świadczącym o ich wymagalności.

W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku skarżąca Spółka zarzuciła w pierwszej kolejności naruszenie prawa materialnego stosownie do art. 174 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; dalej: p.p.s.a.), to jest:

- art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że wygaśnięcie dochodzonego zobowiązania nie może skutkować obligatoryjnym umorzeniem postępowania egzekucyjnego, a w konsekwencji jego niewłaściwe zastosowanie,

- art.32a ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy (Dz. U. Nr 213, poz. 1800 ze zm.) poprzez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że koszty egzekucyjne określone w tym przepisie stanowią odrębną należność publicznoprawną objętą restrukturyzacją na zasadach szczególnych.

Ponadto, stosownie do art. 174 pkt 2 p.p.s.a. wyrokowi zarzucono naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku polegające na naruszeniu:

- art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz art. 3 § 1 p.p.s.a. poprzez nienależyte wykonanie obowiązku kontroli działalności administracji publicznej, poprzez to naruszono przepisy:

- art. 134 § 1 i art. 141 § 4 p.p.s.a. poprzez brak rozpoznania skargi w całości, pominięcie przez Sąd zarzutów wskazanych w skardze i ograniczanie się do zarzutu art. 32a ust.1 pkt 7 ustawy o pomocy publicznej dla przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy, podczas gdy przedmiotem zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym, zażaleniu oraz skardze do WSA były także zarzuty oparte na przepisach art. 59 § pkt 2 u.p.e.a., art. 64e § 1 i 4a u.p.e.a. oraz poprzez niuchanie wyjaśnienia podstawy prawnej w wyroku w świetle wyżej przytoczonych zarzutów i twierdzeń wskazanych w skardze,

- art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) w zw. z art. 141 § 4 p.p.s.a. w zw. z art. 7 kpa, art. 77 § 1 kpa i art. 80 kpa w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy poprzez: nieprzeanalizowanie przez Sąd wszystkich zarzutów zamieszczonych w skardze, pominięcie w uzasadnieniu wyroku ważnych aspektów rozpatrywanej sprawy, co uniemożliwia stronie ocenę i kontrolę toku rozumowania Sądu, a co za tym idzie – pozbawia ją możliwości polemizowania z jego oceną stanu faktycznego i prawnego sprawy i nie pozwala na kontrolę kasacyjną orzeczenia,

- art. 151 w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. poprzez błędne przyjęcie przez Sąd, że wygaśnięcie dochodzonego zobowiązania nie może skutkować obligatoryjnym umorzeniem postępowania egzekucyjnego. Naruszenie przez Sąd wskazanych przepisów polegało na tym, że Sąd oddalił skargę w sytuacji, gdy obowiązkiem Sądu było stwierdzenie naruszenia przez organ administracji przepisów podniesionych w skardze, które to naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, konsekwencją czego powinno być uwzględnienie skargi poprzez uchylenie zaskarżonych postanowień.

W związku z tak sformułowanymi zarzutami skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi. Ponadto strona wniosła o zasądzenie kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 28 listopada 2013 r. sygn. akt II FSK 2842/12 uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach (pkt 1) oraz zasądził na rzecz skarżącego koszty postępowania kasacyjnego (pkt 2).

Naczelny Sąd Administracyjny uznając zarzuty skargi kasacyjnej za uzasadnione wskazał, że Sąd I instancji kontrolując postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia [...] nie odniósł się do zarzutu skargi i naruszenia przez organ odwoławczy przepisu art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a., czyniąc przedmiotem rozpoznania badanie legalności działania organu administracji publicznej innej sprawy, to jest umorzenia kosztów egzekucyjnych.

Zdaniem sądu kasacyjnego WSA naruszył dyspozycję normy art. 134 § 1 p.p.s.a. gdyż nie dostrzegł, że spór w badanej sprawie dotyczy wyłącznie umorzenia postępowania egzekucyjnego, czego domagała się Spółka z powodu wygaśnięcia obowiązku objętego egzekucją, a więc kosztów postępowania egzekucyjnego. Kluczowym dla sprawy nie jest zatem ponowne ustalenie czy organ egzekucyjny zgodnie z prawem odmówił następcy prawnemu A’, to jest A S.A. umorzenia postępowania egzekucyjnego w celu wyegzekwowania kosztów postępowania egzekucyjnego. Skargę wniesiono na wadliwe zastosowanie przepisu art. 59 § 1 pkt 2 ustawy egzkucyjnej. Sąd powinien zatem odnieść się wyłącznie do podstaw prawnych, które zastosował Dyrektor Izby Skarbowej w K. odmawiając umorzenia postępowania egzekucyjnego w tym zakresie oraz ich uzasadnienia. Są one wskazane w zaskarżonym postanowieniu i w związku z tym podlegały zbadaniu i ocenie zgodnie z wzorcem normatywnym zawartym w przepisie art. 59 § 1 pkt 2 powoływanej ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Zdaniem Sądu II instancji WSA naruszył także dyspozycję normy art. 141 § 4 p.p.s.a. Rozważania stanowiące treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie mogły wybiegać poza zakres sprawy. Sąd nie może bowiem ponownie rozstrzygać o zasadności lub braku zasadności umorzenia kosztów postępowania egzekucyjnego oraz uzasadniać takie stanowisko. W tym zakresie musi on uwzględnić rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 18 lipca 2011 r. sygn. akt I SA/Gl 1311/10, który uzyskał walor prawomocności. Orzekanie w tej sprawie mogło by prowadzić do nieważności postępowania sądowego i stanowić przesłankę zastosowania normy art. 183 § 2 pkt 3 p.p.s.a.

NSA wskazując dalszy kierunek postępowania polecił Sądowi I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy: "zbadać przebieg postępowania zainicjowanego złożeniem przez A S.A. pisma z dnia 23.12.2010 roku zatytułowanego skarga na czynności egzekucyjne i ocenić zgodność z prawem postanowienia wydanego przez Dyrektora Izby Skarbowej w K. w dniu [...] roku. Sąd musi ocenić motywy wydanego postanowienia, zbadać czy dokonano prawidłowej wykładni prawa i subsumcji stanu faktycznego oraz czy trafnie wywiedziono skutki prawne. W tym celu Sąd musi właściwie odczytać zarzuty i argumenty zawarte w skardze na postanowienie organu odwoławczego. W związku z tym, że w niniejszej sprawie zbędne jest ponowne badanie zasadności umorzenia kosztów postępowania egzekucyjnego, kontroli Sądu nie powinna zatem podlegać ocena trafności zastosowania przez organy egzekucyjne przepisów art. 64e § 1, art. 64c § 1, art. 64a § 1, art. 64c § 6 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a także art. 32 a ust 1 oraz art. 32g ustawy o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy. Okoliczności stosowania tych przepisów prawnych były bowiem przedmiotem sądowej kontroli zgodności z prawem dokonanej powołanym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Katowicach z dnia 18.07. 2011 roku."

Naczelny Sąd Administracyjny uznał pozostałe zarzuty skargi kasacyjnej za nieskuteczne.

Na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2014 r. pełnomocnik strony skarżącej podtrzymując skargę uznał, że koszty egzekucyjne nie mogą być dochodzone w niniejszym postępowaniu egzekucyjnym, które winno ulec umorzeniu na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 ustawy egzekucyjnej.

Rozpoznając sprawę ponownie, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 190 p.p.s.a. Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Oznacza to, że Sąd nie może formułować nowych ocen prawnych, sprzecznych z poglądami wyrażonymi w wiążącym go orzeczeniu, lecz zobowiązany jest do podporządkowania się im w pełnym zakresie (tak np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 listopada 2011 r., sygn. akt I FSK 6/11, LEX nr 1148601). Niewątpliwie przy tym również strony postępowania mają obowiązek respektować moc wiążąca wydanego w sprawie orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego. W przywołanym art. 190 p.p.s.a. (w zdaniu drugim) zastrzeżono, że nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Ocena prawna dotyczy właściwego zastosowania konkretnego przepisu czy też prawidłowej jego wykładni w odniesieniu do ściśle określonego rozstrzygnięcia podjętego w konkretnej sprawie, a tym samym, na co zwrócił uwagę Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia z dnia 5 listopada 2010 r., sygn. akt II GSK 861/09 (LEX nr 746284), musi zawierać wskazania, co do ponownego postępowania pierwszoinstancyjnego, stanowiące konsekwencję tej oceny. Przyjmują one często postać dyrektyw formułowanych pod adresem Sądu, wskazujących sposób działania mający na celu uniknięcie błędów już popełnionych oraz kierunek kontroli sądowoadministracyjnej zaskarżonego aktu, w tym aspekty sprawy, które powinny być wzięte pod uwagę.

W tych granicach Sąd rozpoznając niniejszą sprawę jest obowiązany zbadać, zgodnie ze stanowiskiem sądu kasacyjnego, czy organ egzekucyjny zgodnie z prawem odmówił skarżącej umorzenia postępowania egzekucyjnego w celu wyegzekwowania kosztów postępowania egzekucyjnego. NSA zaznaczył bowiem, że spór w badanej sprawie dotyczy wyłącznie umorzenia postępowania egzekucyjnego, czego domagała się Spółka z powodu wygaśnięcia obowiązku objętego egzekucją, a więc kosztów postępowania egzekucyjnego. Sąd powinien odnieść się wyłącznie do podstaw prawnych, które zastosował Dyrektor Izby Skarbowej odmawiając umorzenia postępowania egzekucyjnego w tym zakresie oraz ich uzasadnienia. Są one wskazane w zaskarżonym postanowieniu i w związku z tym podlegały zbadaniu i ocenie zgodnie z wzorcem normatywnym zawartym w przepisie art. 59 § 1 pkt 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

W tym celu Sąd musi właściwie odczytać zarzuty i argumenty zawarte w skardze na postanowienie organu odwoławczego. W związku z tym, że w niniejszej sprawie zbędne jest ponowne badanie zasadności umorzenia kosztów postępowania egzekucyjnego, kontroli Sądu nie powinna podlegać ocena trafności zastosowania przez organy egzekucyjne przepisów art. 64e § 1, art. 64c § 1, art. 64a § 1, art. 64c § 6 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a także art. 32 a ust 1 oraz art. 32g ustawy o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy. Okoliczności stosowania tych przepisów prawnych były bowiem przedmiotem sądowej kontroli zgodności z prawem dokonanej powołanym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Katowicach z dnia 18 lipca 2011 r.

Sąd działa również w warunkach związania stanowiskiem wyrażonym w prawomocnym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 18 lipca 2011 r. sygn. akt I SA/Gl 1311/10 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 listopada 2013 r. sygn. akt II FSK 2837/11, którymi odpowiednio oddalono skargę oraz skargę kasacyjną A S.A. w C. w sprawie dotyczącej obciążenia Spółki kosztami postępowania egzekucyjnego.

Sąd I instancji w wyroku z dnia 18 lipca 2011 r. podniósł, że od czynności egzekucyjnych polegających na zajęciu rachunków bankowych organowi należne są na mocy art. 64 § 1 pkt 4 i § 6 ustawy egzekucyjnej opłaty nazwane w art. 64c § 1 kosztami egzekucyjnymi (opłaty manipulacyjne i koszty doręczenia odpisów tytułów wykonawczych), których obowiązek uiszczenia nakładały na zobowiązanego uregulowania § 9 oraz § 10 art. 64, przyjmując za moment ich powstania datę doręczenia zobowiązanemu zawiadomień o zajęciu, co miało miejsce 23 maja i 13 grudnia 2002 r. Ponadto Sąd w wyroku z 18 lipca 2011 r. nie odniósł się do zarzutu naruszenia art. 59 § 1 pkt 2 i 64 e § 1 i § 4 poprzez nie umorzenie toczącego się postępowania egzekucyjnego a w ślad za nim kosztów egzekucyjnych wskazując, że kwestia umorzenia postępowania egzekucyjnego nie była przedmiotem sprawy. Na marginesie zauważył jedynie, że problematyka wygaśnięcia obowiązku objętego tytułem wykonawczym poprzez umorzenie należności lub wygaśnięcie z innego powodu (art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a.) była przedmiotem rozważań sądów administracyjnych. Z analizy orzeczeń sądowych odnoszących się do tego zagadnienia wypływa wniosek, że dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji w celu wyegzekwowania kosztów egzekucyjnych, jeżeli wygasła należność główna (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 9 października 2007 r. sygn. akt I SA/Gd 373/07, LEX nr 374677). Jak z tego wynika, koszty egzekucyjne powstałe w związku z wszczętym i prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym a spowodowane przez stronę, która w terminie nie wywiązała się z nałożonych obowiązków, powinny być przez tę stronę poniesione nawet, jeżeli te obowiązki podlegały umorzeniu.

Przenosząc powyższe ustalenia na grunt rozpoznawanej sprawy należy w pierwszej kolejności zaznaczyć, że zarzuty skarżącej w zakresie naruszenia przepisów:

- art. 32 a ust 1 pkt 7 ustawy o pomocy publicznej dla przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy,

- art. 64e § 1 i § 4a u.p.e.a.,

- art. 64c § 6 u.p.e.a.

są bezzasadne i nie podlegają rozważaniom Sądu w niniejszej sprawie, zostały bowiem rozstrzygnięte w wyrokach WSA w Gliwicach z dnia 18 lipca 2011 r. oraz NSA z dnia 28 listopada 2013 r., co zostało już podkreślone w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 listopada 2013 r.

W niniejszej sprawie natomiast rozpoznaniu podlega zarzut skarżącej dotyczący naruszenie art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. poprzez jego niezastosowanie. Przepis ten stanowi, że postępowanie egzekucyjne umarza się, jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał.

W ocenie strony skarżącej w niniejszej sprawie zachodzi sytuacja, w której obowiązek podatkowy istniał w dacie wszczęcia postępowania i nie został wykonany, lecz w toku postępowania wygasł z innych powodów – na skutek umorzenia zaległości z tytułu składek wraz z odsetkami za zwłokę w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Przepis ten, zdaniem skarżącej, bezwzględnie obliguje organ egzekucyjny do umorzenia postępowania w sytuacji istnienia jednej ze wskazanych w przepisie przesłanek. Zdaniem skarżącej również umorzeniu winny ulec także koszty egzekucyjne, o których mowa w art. 64 § 1 i 6 u.p.e.a., na podstawie art. 64e § 1 i § 4a u.p.e.a. Wywody skargi, poparte wyrokami: WSA w Warszawie z dnia 7 marca 2007 r. sygn. akt III SA/Wa 4190/06 oraz NSA z dnia 20 stycznia 2009 r. sygn. akt II FSK 1027/08 (dostępne na: www.orzeczenia.nsa gov.pl), zmierzają konsekwentnie do wykazania, że zarówno postępowanie egzekucyjne jak również zaistniałe koszty egzekucyjne winny ulec umorzeniu.

W przedmiotowej sprawie rozpoznaniu podlega jednak odmienny stan faktyczny i prawny niż we wskazanych przez skarżącą wyrokach sądów administracyjnych.

Przede wszystkim poza sporem pozostaje, że postępowanie restrukturyzacyjne, którego efektem było umorzenie części egzekwowanych należności z tytułu składek należnych ZUS zostało wszczęte później niż postępowanie egzekucyjne. Po zastosowaniu przez organ egzekucyjny środków egzekucyjnych (zajęcia wierzytelności z rachunków bankowych), Spółka zawnioskowała o objęcie zaległości względem ZUS postępowaniem restrukturyzacyjnym. Prezes Zarządu Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. po wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego, na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy, decyzją z dnia [...], orzekł o warunkach i trybie restrukturyzacji należności zgłoszonych do oddłużenia, w tym również przypadających Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. (bez kosztów egzekucyjnych, nie objętych wnioskiem). Natomiast decyzją tego organu z dnia [...] restrukturyzacją objęto zaległości składkowe w kwocie [...] zł wraz z odsetkami za zwłokę w kwocie [...] zł i orzeczono o zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego wobec Spółki. Od tej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł odwołanie. Po jego rozpatrzeniu Minister Gospodarki decyzją z dnia [...], zaskarżoną decyzję utrzymał w mocy.

Zatem w wyniku postępowania restrukturyzacyjnego nastąpiło umorzenie jedynie części zobowiązania Spółki.

W toku postępowania egzekucyjnego doszło do zapłaty przez zobowiązaną Spółkę reszty należności i tym samym wykonania obowiązku egzekucyjnego, poprzez uiszczenie zaległości w części nieobjętej restrukturyzacją. Skarżąca przyznała, że pozostałą do uregulowania kwotę składek niepodlegających restrukturyzacji, wynoszącą [...] zł A’ S.A. wpłaciła w dniu 13 października 2005 r., a uzyskaną kwotę wierzyciel (Zakład Ubezpieczeń Społecznych) rozliczył proporcjonalnie na należność główną i odsetki za zwłokę.

Przechodząc do analizy art. 59 § 1 u.p.e.a. należy wskazać, że przepis ten ma charakter mieszany. Jest przepisem procesowym, ponieważ określa sposób zakończenia postępowania. W przypadku umorzenia postępowania z przyczyn określonych w pkt 2 powoduje skutki o charakterze materialno-prawnym, tj. stwierdzenie nieistnienia obowiązków. Naruszenie tego przepisu jedynie w ostatnio wymienionym aspekcie pozwala na rozpatrzenia zarzutu naruszenia art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. (por. wyrok NSA z dnia 18 stycznia 2013 r. sygn. akt II FSK 952/11).

Nie sposób podzielić poglądu skarżącej, oczekującej umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. (na skutek wygaśnięcia obowiązku) oraz w ślad za tym kosztów postępowania egzekucyjnego.

Zdaniem Sądu pojęcie "obowiązek", o którym mowa w art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a., należy odnosić do tego obowiązku, który legł u podstaw wszczęcia postępowania egzekucyjnego. W świetle art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a., umorzenie części zobowiązania w drodze restrukturyzacji nie stanowi przesłanki do umorzenia postępowania egzekucyjnego. Obowiązek istniał w momencie wszczęcia postępowania egzekucyjnego, a jego częściowe umorzenie nie zmienia okoliczności jego "istnienia", lecz może jedynie przesądzić o wysokości zobowiązania (podobnie NSA [w innym stanie faktycznym] w wyrokach: z dnia 22 maja 2013 r. sygn. akt II FSK 1288/12, publ. Lex 1373474 oraz z dnia 18 stycznia 2013 r. sygn. akt II FSK 952/11; publ. www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Podzielić także należy pogląd wyrażony w Komentarzu do Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji pod redakcją Dariusza R. Kijowskiego (wyd. LEX, Warszawa 2010, str. 502), że w odniesieniu do obowiązków o charakterze pieniężnym można wskazać na ich wygaśnięcie efektywne oraz nieefektywne. Komentowany przepis (art. 59 u.p.e.a.), jak się wydaje, nawiązuje tylko do wygaśnięcia nieefektywnego, czyli takiego, w którym ostatecznie nie dochodzi do zaspokojenia wierzyciela. Wygaśnięcie efektywne wiąże się natomiast z realizacją obowiązku. Wykonanie obowiązku przed wszczęciem egzekucji stanowi jednak odrębną od wygaśnięcia podstawę umorzenia postępowania egzekucyjnego (art. 59 § 1 pkt 1 u.p.e.a.). Natomiast wykonanie obowiązku już po wszczęciu postępowania egzekucyjnego nie stanowi postawy jego umorzenia, ale zasadniczy cel tego postępowania i zakończenie tego postępowania.

Zdaniem Sądu ustawowa restrukturyzacja części zobowiązania skarżącej, która w istocie doprowadziła do zmniejszenia jej zobowiązania określonego w pierwotnej wysokości w tytule wykonawczym, nie zobowiązuje organu egzekucyjnego do umorzenia prowadzonego postępowania egzekucyjnego ani w całości, ani w tej części. Obowiązek zapłaty całej należności z tytułu składek istniał bowiem w momencie wszczęcia postępowania egzekucyjnego, a jego częściowe umorzenie nie zmienia okoliczności jego "istnienia", przesądza jedynie o wysokości zobowiązania.

Zapłata natomiast przez zobowiązaną w toku prowadzonego wobec niej postępowania egzekucyjnego dochodzonej od niego należności pieniężnej stanowi nic innego jak wykonanie egzekwowanego obowiązku. Wykonanie obowiązku w toku postępowania egzekucyjnego nie prowadzi do umorzenia tego postępowania, a więc przedwczesnego jego zakończenia z powodu niemożności lub niedopuszczalności egzekucji administracyjnej, lecz przeciwnie, oznacza osiągnięcie celu tego postępowania, który stanowi właśnie doprowadzenie do wykonania egzekwowanego obowiązku. Wykonanie obowiązku poprzez zapłatę przez zobowiązaną dochodzonej od niej w ramach postępowania egzekucyjnego kwoty należności pieniężnej należy potraktować równoważnie z przypadkiem wyegzekwowania tej kwoty na skutek zastosowania środka egzekucyjnego. Podobnie zatem jak w tym ostatnim przypadku, a więc po zastosowaniu efektywnych środków egzekucyjnych, które przyniosły pokrycie dochodzonych należności, nie wydaje się postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, tak również w przypadku wykonania obowiązku poprzez zapłatę brak jest podstaw do wydania takiego postanowienia.

Rozróżnienia zakończenia postępowania egzekucyjnego poprzez zrealizowanie jego celów, tj. wyegzekwowanie wykonania dochodzonego obowiązku oraz umorzenie, które wskazuje na niezrealizowanie tych celów, znajduje także odzwierciedlenie normatywne, np. w art. 64c § 8 u.p.e.a., w którym to przepisie przy okazji określania terminu na złożenie wniosku o wydanie postanowienia w sprawie kosztów egzekucyjnych mowa jest o postanowieniu o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, a z drugiej strony o zakończeniu postępowania egzekucyjnego wskutek wyegzekwowania wykonania obowiązku. Stwierdzić zatem należy, że zapłata przez zobowiązaną egzekwowanej od niej należności, już w trakcie postępowania egzekucyjnego, po dokonaniu czynności egzekucyjnych, nie stanowi podstawy do umorzenia postępowania egzekucyjnego, a powstałe w wyniku dokonania tych czynności koszty egzekucyjne, jeżeli obciążają one zobowiązanego, mogą być egzekwowane w trybie określonym w art. 64c § 6 u.p.e.a. (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 października 2012 r. sygn. akt II FSK 429/11; publ. www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Sprawa dotycząca obowiązku uiszczenia kosztów egzekucyjnych przez skarżącą, jak już podniesiono wyżej, została przesądzona w wyroku tut. Sądu z dnia 18 lipca 2011 r. Jednak rozpoznając niniejszą sprawę należy odnieść się także do zarzutów skargi, które zmierzają nie tylko do umorzenia samego postępowania egzekucyjnego, lecz także do zaistniałych kosztów tego postępowania.

Zasadą jest, że koszty związane z postępowaniem egzekucyjnym obciążają zobowiązanego (dłużnika) i podlegają przymusowemu ściągnięciu w drodze egzekucji. Jak podkreślono w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 kwietnia 2006 r. sygn. akt II FSK 487/05 (publ. www.orzeczenia.nsa.gov.pl) zobowiązany już w czasie postępowania egzekucyjnego odpowiada z mocy prawa z tytułu powstających już w trakcie toczącego się, nie zakończonego postępowania egzekucyjnego, od daty, w której, na podstawie danego przepisu prawa, powstaje obowiązek ich uiszczenia.

Zdaniem Sądu ma rację organ egzekucyjny dowodząc, że mimo umorzenia części zadłużenia wraz z odsetkami na skutek przeprowadzonego postępowania restrukturyzacyjnego, pozostały do wyegzekwowania koszty egzekucyjne. Koszty te mają bowiem charakter długu odrębnego od dochodzonych w trybie przymusu należności, powstają one w związku z podjęciem czynności egzekucyjnych. Koszty egzekucyjne nalicza organ egzekucyjny w wysokości określonej przepisami i pobiera je w trybie egzekucji administracyjnej. Obowiązek ich uiszczenia istnieje nie tylko wówczas, gdy należność została wyegzekwowana, ale również wtedy, gdy wprawdzie zostały podjęte czynności egzekucyjne, ale nie doprowadziły one bezpośrednio do ściągnięcia należności. W ww. Komentarzu pod red. D. Kijowskiego (str. 568) podano, że: "nie można będzie jednak uznać, iż po zakończeniu postępowania egzekucyjnego dotyczącego należności pieniężnej poprzez jego umorzenie organ egzekucyjny posiada w stosunku do zobowiązanego wierzytelność o zapłatę kosztów egzekucyjnych. Wierzytelność ta istniała wobec zobowiązanego w toku postępowania egzekucyjnego podstawę w tytule wykonawczym wystawionym przez wierzyciela dochodzonej w tym postępowaniu należności pieniężnej (zob. II FSK 400/05). Jeżeli administracyjne postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone, brak będzie podstaw prawnych do samodzielnego prowadzenia postępowania egzekucyjnego wobec zobowiązanego w celu wyegzekwowania związanych z dochodzona należnością kosztów egzekucyjnych. Egzekucja kosztów prowadzonego postępowania jest elementem zasadniczego postępowania egzekucyjnego, zatem jego zakończenie będzie przeszkodą w ich egzekwowaniu na podstawił istniejącego tytułu wykonawczego. W takiej sytuacji organ egzekucyjny ma możliwość dochodzenia kosztów egzekucyjnych od wierzyciela."

Sprawa o zbliżonym stanie faktycznym była także przedmiotem rozważań WSA w Gdańsku w powołanym przez organ wyroku z dnia 9 października 2007 r. sygn. akt I SA/Gd 373/07, w którym Sąd przyjął, że pojęcie "obowiązku" w znaczeniu art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a w połączeniu ze zwrotem "został umorzony" użytym w tym przepisie, należy odnosić do tego obowiązku, który legł u podstaw wszczęcia postępowania egzekucyjnego; innymi słowy – obowiązku istniejącego, wymagalnego, którego jednak niewykonanie przez zobowiązanego doprowadziło do uruchomienia postępowania zmierzającego do jego wyegzekwowania. W tezie do tego wyroku podniesiono, że "umorzenie, wskutek zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego (art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców - Dz. U. Nr 155, poz. 1287 ze zm.), należności restrukturyzacyjnych nie stanowi przesłanki do umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 59 par. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954) w sytuacji, kiedy zobowiązany przedsiębiorca nie uiścił kosztów egzekucyjnych powstałych między wszczęciem postępowania egzekucyjnego a zawieszeniem postępowania egzekucyjnego, o czym stanowi art. 14 ust. 2 ustawy restrukturyzacyjnej." Sąd podziela stanowisko wyrażone w powołanym wyroku w odniesieniu do stanu faktycznego i prawnego niniejszej sprawy.

Z powyższych względów Sąd uznał, że zarzut skarżącej dotyczący naruszenia art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. jest chybiony.

W tym stanie rzeczy skarga podlegała oddaleniu na podstawie art. 151 p.p.s.a.