II SA/Wa 902/09

Uzasadnienie

Dowódca Wojsk Lądowych decyzją nr [...] z dnia [...] marca 2009 r., wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w związku z art. 127 § 2 – Kodeksu postępowania administracyjnego, po rozpatrzeniu odwołania L. W., utrzymał w mocy decyzję Dowódcy Jednostki Wojskowej [...] w E. nr [...] z dnia [...] grudnia 2008 r. stwierdzającą nieważność decyzji Dowódcy Jednostki Wojskowej [...] w B. z dnia [...] listopada 2005 r. (bez numeru) w sprawie rozłożenia na raty zobowiązania pieniężnego – równowartości kosztów poniesionych na utrzymanie i naukę L. W. w [...] w wysokości [...] zł ustalonej w decyzji Dowódcy Jednostki Wojskowej [...] w B. z dnia [...] listopada 2005 r. (bez numeru).

W uzasadnieniu podano, iż decyzja o rozłożeniu na raty spłaty należności zasadnie została zakwestionowana w trybie stwierdzenia nieważności z uwagi na rażące naruszenie prawa. Określała ona bowiem, iż warunki i termin spłaty rozłożonej na raty należności nastąpi w umowie cywilnoprawnej, która była załącznikiem do decyzji. Takie rozstrzygnięcie było niezgodne z treścią przepisów, jakie obowiązywały w dacie wydania decyzji, tj. art. 54 ust. 2 ustawy pragmatycznej oraz rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 maja 2004 r. w sprawie kierowania i udzielania pomocy żołnierzom zawodowym w związku z pobieraniem przez nich nauki oraz ustalania równowartości kosztów poniesionych w związku z nauką (Dz. U. z 2004 r. Nr 135, poz. 1451). Zgodnie z § 18 ust. 3 cytowanego rozporządzenia, w przypadku odroczenia terminu zwrotu równowartości kosztów lub rozłożenia ich na raty, zwrot kosztów następuje w terminach określonych w decyzji dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz zawodowy pełni lub ostatnio pełnił zawodowa służbę wojskową.

Wskazano, iż z treści powołanego przepisu jednoznacznie wynika, że jedyną właściwą formą prawną, jaką przewidział ustawodawca w przypadku rozłożenia na raty tak określonego zobowiązania pieniężnego była decyzja administracyjna, a wskazanie warunków oraz terminów płatności poszczególnych rat było elementem nierozerwalnie związanym z treścią rozstrzygnięcia i powinno być zawarte w przedmiotowej decyzji. Wobec powyższego decyzja Dowódcy JW [...] w B. o rozłożeniu na raty zobowiązania [...] L. W. w sposób rażący narusza wyżej powołany przepis prawa materialnego.

W ocenie organu, usunięcie w trybie nadzwyczajnym z obrotu prawnego omawianej decyzji ma swoje uzasadnienie w przepisie art. 107 § 1 i 2 k.p.a. Dla ważności decyzji administracyjnej potrzebne jest, aby w swoim rozstrzygnięciu zawierała wymienione w § 1 art. 107 k.p.a. składniki, a § 2 nakłada na organ obowiązek umieszczenia w decyzji elementów dodatkowych rozstrzygnięcia, o ile taki obowiązek wynika z przepisów odrębnych. Takim przepisem szczególnym jest cytowany § 18 ust. 3 rozporządzenia. Zatem pominięcie tego składnika w decyzji i przełożenie ciężaru spłaty należności w ratach na umowę cywilnoprawną w sposób rażący narusza prawo, bowiem w dacie wydania przedmiotowej decyzji ustawa pragmatyczna nie przewidywała takiego trybu zwrotu równowartości kosztów nauki przez zobowiązanego. Jednocześnie organ wskazał, że formę umowy cywilnoprawnej, jako sposobu nałożenia obowiązku spłaty kosztów za naukę przez żołnierzy zawodowych wprowadziła ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1242), nadając nowe brzmienie art. 54 ustawy pragmatycznej. Jednakże, zgodnie z art. 11 ww. ustawy, przepis ten nie ma zastosowania do niniejszej sprawy, bowiem: do spraw dotyczących kosztów nauki kandydatów na żołnierzy zawodowych, w przypadku, gdy pobierali naukę przed dniem wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2008 r.), do obowiązku zwrotu równowartości kosztów poniesionych przez wojsko na jego utrzymanie i naukę stosuje się przepisy dotychczasowe.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie L. W. zarzucił powyższej decyzji rażące naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, a w szczególności art. 7, art. 77, art. 107 oraz art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. i wniósł o stwierdzenie jej nieważności, ewentualnie jej uchylenie i zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi podniesiono m.in., iż organ nie rozpoznał istoty skargi strony, zaś wydana decyzja nie zawiera składników wymaganych w art. 107 k.p.a., w szczególności brak jest uzasadnienia faktycznego i prawnego. Wskazano, iż przywołana przez organ teza orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego charakteryzująca pojęcie rażącego naruszenia prawa jest oderwana od stanu faktycznego zaistniałego w niniejszej sprawie. Ponadto, z treści przywołanego przez organ rozporządzenia nie wynika, że elementem koniecznym decyzji jest określenie terminów zwrotu kosztów.

W odpowiedzi na skargę organ, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, iż postępowanie nadzorcze jest nadzwyczajnym trybem postępowania. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowoadministracyjnym, organ administracyjny w sprawie stwierdzenia nieważność decyzji administracyjnej, wszczyna postępowanie w nowej sprawie, w której nie orzeka co do istoty sprawy rozstrzygniętej w wadliwej decyzji, lecz orzeka jako organ kasacyjny. Przedmiotem postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji jest ustalenie, czy decyzja administracyjna poddana kontroli w trybie nadzorczym jest dotknięta jedną z wad, o których mowa w art. 156 § 1 k.p.a. oraz czy nie występują przesłanki negatywne, wymienione w art. 156 § 2 k.p.a. Dokonując oceny, czy zachodzą przesłanki z art. 156 § 1 k.p.a., organ orzekający w tym zakresie jest obowiązany ustalić zarówno stan faktyczny, jak i stan prawny na dzień wydania decyzji, w stosunku do której toczy się postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji.

Podkreślenia też wymaga, że rażące naruszenie prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.), na którym oparto rozstrzygnięcie, zachodzi wtedy, gdy treść decyzji pozostaje w wyraźnej sprzeczności z treścią przepisu prawa i gdy charakter tego naruszenia powoduje, że owa decyzja nie może zostać zaakceptowana jako akt wydany przez organ praworządnego państwa. O rażącym naruszeniu prawa można mówić wówczas, gdy proste zestawienie treści rozstrzygnięcia z treścią zastosowanego przepisu prawa wskazuje na ich oczywistą niezgodność. W wyroku z dnia 24 lipca 2007 r., sygn. akt II OSK 1092/06 (publik. LEX nr 355449), Naczelny Sąd Administracyjny zawarł trafny pogląd, iż: "... do rażącego naruszenia dochodzi, gdy w stanie prawnym niebudzącym wątpliwości, co do jego rozumienia wydaje się decyzję, która treścią rozstrzygnięcia stanowi negację całości lub części obowiązujących przepisów. Zauważono również, iż o rażącym naruszeniu prawa nie można mówić, gdy na gruncie określonej regulacji prawnej możliwe są odmienne wykładnie".

Zgodzić się należy z organem, iż wydana w dniu [...] listopada 2005 r. decyzja Dowódcy Jednostki Wojskowej [...] w B. w sprawie rozłożenia na raty zobowiązania pieniężnego – równowartości kosztów poniesionych na utrzymanie i naukę, przypisane do zwrotu L. W. decyzją Dowódcy Jednostki Wojskowej nr [...] z dnia [...] listopada 2001 r., dotknięta jest wadami skutkującymi jej nieważnością. W dacie jej wydania sposób i tryb zwrotu kosztów poniesionych na utrzymanie i naukę żołnierzy zawodowych określało rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 maja 2004 r. w sprawie kierowania i udzielania pomocy żołnierzom zawodowym w związku z pobieraniem przez nich nauki oraz ustalania równowartości kosztów poniesionych w związku z nauką (Dz. U. Nr 135, poz. 1451). Przepis § 18 ust. 3 powołanego rozporządzenia stanowił, iż w przypadku odroczenia terminu zwrotu równowartości kosztów lub rozłożenia ich na raty, zwrot kosztów następuje w terminach określonych w decyzji dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz zawodowy pełni lub ostatnio pełnił zawodową służbę wojskową. Pomimo niebudzącej wątpliwości treści cytowanego przepisu, w decyzji o rozłożeniu należności na [...] rat miesięcznych zawarto stwierdzenie, że warunki spłaty zobowiązania ustalone zostaną w drodze umowy. Treść rozstrzygnięcia co do warunków spłaty zobowiązania stanowi więc negację przepisu § 18 ust. 3 wskazanego wyżej rozporządzenia.

Zatem decyzja w sprawie rozłożenia należności została wydana, jak trafnie przyjmuje organ nadzoru, z rażącym naruszeniem prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.

Niezależnie od powyższego, zauważyć należy, iż wobec postanowienia, że warunki spłaty rat zostaną określone w umowie, do zawarcia której nie doszło, decyzja stała się niewykonalna. Z akt postępowania administracyjnego wynika, iż wszczęte wobec zobowiązanego L. W. postępowanie egzekucyjne nie doprowadziło do wyegzekwowania przypisanej do zwrotu należności i zostało przez organ egzekucyjny – Naczelnika Urzędu Skarbowego w S., postanowieniem z dnia [...] czerwca 2008 r., umorzone. Okoliczności niniejszej sprawy wskazują, że niewykonalność decyzji ma charakter trwały, a zatem istniała też podstawa do stwierdzenia nieważności decyzji o rozłożeniu należności na raty wskazana w art. 156 § 1 pkt 5 k.p.a.

Podejmując decyzję o stwierdzeniu nieważności przedmiotowej decyzji, organ nie naruszył wskazanych w skardze przepisów postępowania administracyjnego. Wbrew podniesionym zarzutom, wydane w sprawie decyzje mają oparcie w obowiązujących przepisach prawa i są właściwie uzasadnione z przywołaniem okoliczności faktycznych, które wpłynęły na treść rozstrzygnięcia.

Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), orzekł jak w wyroku.