II SA/Bk 1058/13

Uzasadnienie

Skarga została wywiedziona na tle następujących okoliczności.

Wnioskiem z dnia 15.05.2013r. I. H. wystąpiła o wymeldowanie z pobytu stałego pod adresem ul. C. [...] w A., między innymi, A. i T. S. Podała, że stała się właścicielką nieruchomości położonej w A. przy ulicy C. [...], którą nabyła w drodze licytacji komorniczej przeprowadzonej w dniu 25.04.2008r. Własność nieruchomości została przysądzona postanowieniem Sądu Rejonowego w O. w dniu [...].01.2010r. W wykonaniu orzeczenia Sądu, w dniu 17.04.2013r. Komornik sądowy na podstawie art. 999 K.p.c. wprowadził ją w posiadanie nieruchomości, która była nieruchomością opuszczoną przez dotychczasowych mieszkańców i niezamieszkałą. Dotychczasowi mieszkańcy utraciwszy prawo własności, wyprowadzili się, opróżniając pomieszczenia z używanych przez nich rzeczy osobistych i mebli. Wyprowadzając się, nie dopełnili jednak obowiązku wymeldowania się. Wniosek został poparty dokumentami potwierdzającymi prawo własności i objęcie nieruchomości w posiadanie.

Burmistrz Miasta A. po przeprowadzeniu postępowania, w którym przesłuchał dotychczasowych mieszkańców i świadków oraz przeprowadził oględziny nieruchomości, decyzją z dnia [...].07.2013r. powołując się na art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, orzekł o wymeldowaniu skarżących. W uzasadnieniu decyzji stwierdził, że jednoznacznie z akt sprawy wynika, iż spełnione zostały ustawowe przesłanki wymeldowania albowiem A. i T. S. trwale i dobrowolnie opuścili lokal przy ulicy C. [...] w A. Organ ustalił, że skarżący opuścili lokal po awarii pieca centralnego ogrzewania, gdyż zimą nie dałoby się mieszkać w lokalu. W dniu 17.04.2013r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w A. wprowadził w posiadanie nieruchomości obecną właścicielkę I. H. działając na podstawie sądowego tytułu wykonawczego. Organ powołał się na brzmienie art. 998 par. 1 i 999 par. 1 K.p.c. podkreślając, że prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności, stało się tytułem egzekucyjnym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości. Dotychczasowemu właścicielowi zlicytowanego lokalu, nie przysługuje nie tylko uprawnienie do otrzymania lokalu zamiennego, ale również uprawnienie do lokalu socjalnego. Organ dodał, że oględziny nieruchomości jednoznacznie potwierdziły, że w domu przy ulicy C. [...] w A. od dłuższego czasu nikt nie mieszka. Wejście do domu było utrudnione przez roślinność zarastającą chodnik i schody prowadzące do domu. Organ wyjaśnił, że zameldowanie w lokalu służy wyłącznie celom ewidencyjnym i potwierdza fakt pobytu w lokalu, nie rodząc żadnych praw do niego.

W odwołaniach od tej decyzji wniesionych przez A. i T. S., został podniesiony zarzut niesłusznego uznania I. H. za stronę postępowania i bezpodstawnego umożliwienia jej pełnomocnikowi wglądu do akt sprawy. Ich zdaniem w postępowaniu w sprawie wymeldowania stroną w rozumieniu art. 28 K.p.a. jest wyłącznie osoba, której dotyczy wymeldowanie. Inne osoby nie mają interesu prawnego do uzyskania statusu strony postępowania. Ponadto organy ewidencyjne nie są uprawnione do badania tytułów prawnych do zamieszkiwania pod danym adresem. Odwołujący się zaprzeczyli ustaleniu organu, jakoby dobrowolnie i trwale opuścili miejsce pobytu stałego przy ulicy C. [...] w A. To, że czasowo z przyczyn losowych, z powodu awarii pieca centralnego ogrzewania, nie przebywali non stop w lokalu, w żaden sposób nie świadczy o zamiarze opuszczenia przez nich lokalu. Do 17.04.2013r. odwołujący się posiadali lokal i dopiero z momentem wprowadzenia w posiadanie nabywczyni nieruchomości, doszło do opuszczenia lokalu przez nich, nie wynikającego jednak z ich woli. Uważając, że zostali pozbawieni posiadania nieruchomości z rażącym naruszeniem prawa, dochodzą swoich praw na drodze sądowej. Powyższe świadczy, że w ich zachowaniu było brak i nadal jest brak elementu dobrowolności i trwałości opuszczenia lokalu.

Odwołania nie zostały uwzględnione. Wojewoda P. po ich rozpoznaniu, decyzją z dnia [...].09.2013r. orzekł o utrzymaniu w mocy decyzji pierwszoinstancyjnej. W uzasadnieniu decyzji odwoławczej, organ podkreślił, że z samego brzmienia art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, wynika, że właściciel lub inny podmiot dysponujący prawem do lokalu, składający wniosek o wymeldowanie, jest stroną zainicjowanego postępowania. I. H. stała się właścicielką nieruchomości przy ulicy C. [...] w A. i złożyła wniosek o wymeldowanie skarżących, a zatem przysługiwał jej status strony niniejszego postępowania administracyjnego, a ustanowiony przez nią pełnomocnik miał prawo zapoznawać się z aktami sprawy. Organ II instancji podkreślił, że jedyną ustawową przesłanką wymeldowania z miejsca pobytu stałego, jest opuszczenie tego miejsca przez osobę, która nie dopełniła obowiązku wymeldowania, przy czym ustalenie okoliczności "opuszczenia lokalu" należy każdorazowo odnosić do indywidualnej sprawy. Opuszczenie lokalu winno oznaczać wyzbycie się posiadania lokalu jako miejsca stanowiącego dotychczasowe centrum życiowe. W sprawie niniejszej, zdaniem Wojewody, bezsprzecznie skarżący nie mieszkają w spornym lokalu. Okoliczność powyższą potwierdzili wszyscy uczestnicy postępowania. W tym miejscu organ odwoławczy wskazał na wyjaśnienia córki odwołujących się A. I. P., z których wynikało, ze rodzice najpóźniej, bo w grudniu 2012r. opuścili nieruchomość. Przyznała powyższe także sama odwołująca się stwierdzając, ze w grudniu 2012r. cała rodzina została zmuszona do nagłej wyprowadzki z lokalu przy ulicy C. [...] z powodu awarii pieca centralnego ogrzewania. Zatem, co podkreślił organ, opuszczenie lokalu przez dotychczasowych właścicieli nastąpiło zanim w wyniku egzekucji komorniczej w dniu 17.04.2013r. doszło do wymiany zamków w drzwiach wejściowych domu. Wojewoda dodał, że analiza akt przeczy stwierdzeniu A. S., że opuszczenie lokalu było czasowe, albowiem w swoich wyjaśnieniach skarżąca przyznała, że inwestowanie w nowy piec centralnego ogrzewania nie miało sensu skoro nieruchomość zlicytowano. Przeprowadzone w postępowaniu oględziny posesji wykazały, że nieruchomość od dawna jest niezamieszkała, zarośla na posesji utrudniały wejście do domu a pomieszczenia w nim były zniszczone. Wojewoda nadmienił, że w skardze skierowanej do Krajowej Rady Komorniczej A. S. zarzucała, że protokół z czynności wprowadzenia w posiadanie nieruchomości nowej właścicielki, nie zawierał adnotacji o zamiarze męża skarżącej dobrowolnego oddania kluczy od domu, co nie doszło do skutku jedynie dlatego, że z powodu korków drogowych, mąż nie zdążył dojechać na czas czynności komornika. Powyższe dowodzi, że zamiarem skarżących była rezygnacja z dysponowania lokalem. W konkluzji organ II instancji stwierdził, że wyprowadzka skarżących z lokalu była wyłącznie ich decyzją o charakterze dobrowolnym a towarzyszące wyprowadzeniu się okoliczności, takie jak zlicytowanie nieruchomości, stan lokalu uniemożliwiający zamieszkiwanie, przekazanie lokalu do wyłącznej dyspozycji nowego właściciela, świadczą o trwałości niezamieszkiwania skarżących w miejscu zameldowania na pobyt stały. Pozostawienie części rzeczy osobistych nie świadczy o skoncentrowaniu spraw życiowych w danym lokalu.

W skardze wywiedzionej na powyższą decyzję A. i T. S. podnieśli zarzuty:

- niezgodnego ze stanem faktycznym, arbitralnego i bezpodstawnego przyjęcia, że trwale i dobrowolnie opuścili miejsce stałego pobytu w A. przy ulicy C. [...], co skutkowało bezpodstawnym uznaniem, że spełnione zostały przesłanki wymeldowania określone art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych,

- bezpodstawnego uznania I. H. za stronę postępowania,

- bezprzedmiotowego powoływaniu się na okoliczności, które nie powinny mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonej decyzji i zmianę decyzji organu I instancji poprzez odmowę wymeldowania ich z pobytu stałego.

Wojewoda P. w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje;

Skarga podlegała oddaleniu albowiem – wbrew zarzutom skargi - zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca jej wydanie decyzja Burmistrza Miasta A. są zgodne z prawem.

W myśl art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 10.04.1974. o ewidencji ludności i dowodach osobistych, organ gminy wydaje na wniosek strony lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym jednolicie wskazano, że przesłanką wymeldowania jest nieprzebywanie osoby fizycznej w określonym lokalu, które charakteryzuje się zamiarem jego opuszczenia na stałe tj. zamiarem przeniesienia (skoncentrowania) aktywności życiowej w nowym miejscu. Ustalając w postępowaniu w przedmiocie wymeldowania przesłankę opuszczenia lokalu, należy badać rzeczywisty zamiar osoby, która ma być wymeldowana, a w szczególności jego trwałość i dobrowolność. Przy ustalaniu zamiaru opuszczenia miejsca dotychczasowego pobytu a konkretnie trwałości i dobrowolności jego opuszczenia, nie można poprzestawać wyłącznie na oświadczeniach zainteresowanej strony, ale należy wziąć pod uwagę obiektywne, możliwe do stwierdzenia okoliczności towarzyszące opuszczeniu czy nieprzebywaniu w lokalu. Wiarygodność deklaracji osoby wymeldowanej o zamiarze powrotu czy o faktycznym przebywaniu w lokalu powinna zostać oceniona w kontekście wszystkich ustalonych w sprawie obiektywnych okoliczności. O dobrowolności i trwałości zamiaru opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu świadczyć może, między innymi, długotrwałość nieprzebywania w miejscu wymeldowywania czy też charakter pobytu w tym miejscu, a także niepodejmowanie środków prawnych celem odzyskania prawa do zamieszkiwania w lokalu, ewentualnie brak konsekwencji i aktywności w takich działaniach (tak NSA w wyroku z dnia 13.04.2012r. sygn. II OSK 153/11). Rezygnacja z przebywania w określonym lokalu może nastąpić w sposób wyraźny – poprzez złożenie oświadczenia woli, albo w sposób domniemany – poprzez zachowanie, które nie wyraża woli stałego przebywania w miejscu, w którym dotychczas koncentrowały się sprawy życiowe danej osoby. W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowany jest także pogląd, że o opuszczeniu lokalu w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych tj. takim, który daje podstawę do wymeldowania, można mówić także wówczas, gdy dana osoba, która opuściła lokal wbrew własnej woli, nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych umożliwiających powrót do lokalu, a także kiedy opuszczenie lokalu jest konsekwencją wykonania wyroku orzekającego eksmisję, bądź samego faktu wydania takiego wyroku (vide: wyroki NSA z 25.10.2005r. sygn. II OSK 127/05, Lex nr 201427, z dnia 13.09.2006r. sygn. II OSK 1069/05, Lex nr 360269, z dnia 6.10.2006r. sygn. II OSK 65/05, Lex nr 188693, z dnia 20.01.2009r. sygn. II OSK 1895/07, Lex nr 537754). Skuteczne skorzystanie ze środków prawnych umożliwiających powrót do lokalu to nie tylko formalne wystąpienie o stosowną ochronę prawną do właściwych organów, lecz wystąpienie uzasadnione prawnie (merytorycznie), w wyniku którego właściwe organy potwierdziły bezprawność nakazu opuszczenia lokalu czy pozbawienia posiadania lokalu. Zameldowanie pod danym adresem ma na celu potwierdzenie faktu pobytu i jeżeli fakt pobytu pod danym adresem nie zachodzi, utrzymywanie wpisu o zameldowaniu jest fikcją.

Przenosząc powyższe uwagi natury prawnej na grunt kontrolowanego postępowania administracyjnego, zakończonego ostateczną decyzją o wymeldowaniu skarżących z pobytu stałego pod adresem ul. C. [...] w A., stwierdzić należy, że okoliczności sprawy w pełni uzasadniały ocenę wystąpienia przesłanek wymeldowania. W sposób niebudzący wątpliwości ustalone zostało bowiem, że w momencie wprowadzania obecnej właścicielki nieruchomości przy ulicy C. [...] w A. – I. H. w posiadanie nabytej na licytacji nieruchomości, co miało miejsce 17.04.2013r.,nieruchomość ta była opuszczona przez skarżących. Potwierdza powyższe protokół Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w A. sporządzony dla potrzeb sprawy Km [...] (k. 8 akt administracyjnych) oraz przyznają skarżący w swoich wyjaśnieniach. Wprowadzenie nowego właściciela w posiadanie nieruchomości nastąpiło na podstawie sądowego tytułu egzekucyjnego w postaci prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w O. z dnia [...].01.2010r. o przysądzeniu na rzecz I. H. własności nieruchomości położonej przy ulicy C. [...] w A. (k. 9 akt administracyjnych). Oględziny nieruchomości przeprowadzone w toku postępowania ujawniły oznaki jej opuszczenia: roślinność zarastała chodnik i schody prowadzące do domu, w pokojach znajdowały się jedynie pozostałości mebli, w workach ubrania, w kuchni brak było zlewu, pomieszczenia były zniszczone (k. 56 akt administracyjnych). W swoich wyjaśnieniach skarżący A. S. i T. S. przyznali, że wyprowadzili się z nieruchomości w grudniu 2012r. a bezpośrednią przyczyną wyprowadzenia się była awaria pieca centralnego ogrzewania (k. 46 akt administracyjnych, k. 19 i 21 akt administracyjnych), którego naprawa była nieopłacalna zważywszy na fakt zlicytowania nieruchomości. Z wyjaśnieniami skarżących korespondują zeznania ich córki A. I. P. (k. 44 akt administracyjnych), która potwierdziła wyprowadzenie się rodziców z domu przy ulicy C. [...] w A. w grudniu 2012r.

Argumentacja skargi i zarzuty w niej podniesione, nie mogą skutecznie podważyć decyzji. Twierdzenie, że aktualnej właścicielce nieruchomości nie przysługuje przymiot strony postępowania o wymeldowanie jest nietrafne. Do wymeldowania może dojść z urzędu lub na wniosek, a interes prawny w złożeniu wniosku o wymeldowanie niewątpliwie przysługuje podmiotowi dysponującemu tytułem prawnym do nieruchomości. Zagadnienie dotyczące stron postępowania w sprawie zameldowania i wymeldowania było przedmiotem uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5.12.2011r. sygn. Ii OPS 1/11 (ONSA i WSA 2012r, Nr 2, poz.17). W uchwale powyższej Naczelny Sąd Administracyjny przesądził, że osoba dysponująca tytułem prawnym do lokalu jest stroną w rozumieniu art. 28 K.p.a. w postępowaniu administracyjnym o zameldowanie (wymeldowanie) w tym lokalu innej osoby, prowadzonym na podstawie art. 47 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Jak wskazano w uzasadnieniu powyższej uchwały, art. 15 ust. 2 powołanej ustawy stanowi o prawie do złożenia wniosku o wymeldowanie przez stronę, przy czym nie zawiera przesłanek materialnych wskazujących kto jest stroną postępowania w przedmiocie wymeldowania. Nie oznacza to jednakże, że wymeldowanie może nastąpić wyłącznie z urzędu. Brak wyznaczenia w art. 15 ust. 2 ustawy przesłanek materialnoprawnego przyznania statusu strony nie oznacza, że nie ma podstaw do ich wyprowadzenia z obowiązujących rozwiązań prawnych. Nie eliminuje tej możliwości prawnej art. 9 ust. 2 "b" ustawy o ewidencji ludności, który stanowi, że zameldowanie w lokalu służy wyłącznie celom ewidencyjnym i ma na celu potwierdzenie faktu pobytu w tym lokalu. Stąd nie można podzielić stanowiska, że z czynności ewidencyjnej nie wynikają konsekwencje prawne, co oznaczałoby, że właściciel lokalu nie ma interesu prawnego w tym, że dane w ewidencji będą zgodne ze stanem rzeczywistym. Naczelny Sąd Administracyjny status strony postępowania o wymeldowanie (zameldowanie) podmiotu, któremu przysługuje prawo własności lokalu stanowiącego miejsce zameldowania, wyprowadził z art. 21, 50 i 64 Konstytucji RP oraz z art. 140 Kodeksu cywilnego.

W kontekście niewątpliwego interesu prawnego I. H. do udziału w postępowaniu o wymeldowanie skarżących z lokalu nabytego przez wnioskującą o wymeldowanie w ramach sprzedaży licytacyjnej, nie można uznać za bezprzedmiotowe rozważań poświęconych okolicznościom, w jakich I. H. uzyskała tytuł prawny do nieruchomości. Akcentowanie tych okoliczności służy bowiem wykazaniu trwałości i nieodwracalności opuszczenia lokalu przez dotychczasowych mieszkańców, którzy nie dopełnili obowiązku wymeldowania. Mimo deklarowanej przez skarżących czasowości opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu, obiektywnie ich powrót na nieruchomość jest nierealny. Nieruchomość została zlicytowana a nowy właściciel – nabywca licytacyjny - w majestacie prawa wprowadzony w jej posiadanie, przy czym w dacie wprowadzania nowego właściciela w posiadanie nieruchomości, była to nieruchomość opuszczona przez dotychczasowych mieszkańców. Zaistniały zatem przesłanki do wymeldowania skarżących a zarzut skargi niezgodnego ze stanem faktycznym, arbitralnego i bezpodstawnego przyjęcia, że skarżący trwale i dobrowolnie opuścili miejsce stałego pobytu, jawi się gołosłownym, nie znajdującym żadnego pokrycia w materiale dowodowym.

Mając powyższe na uwadze Sąd skargę oddalił (art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Z uwagi na złożony przed zamknięciem rozprawy wniosek pełnomocnika z urzędu, ustanowionego skarżącym w ramach prawa pomocy, o przyznanie mu wynagrodzenia za zastępstwo prawne, orzeczono o przyznaniu należnego wynagrodzenia (art. 210 par. 1 w związku z art. 205 par. 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).