I OSK 1627/13

Uzasadnienie

Wyrokiem z 4 kwietnia 2013 r. sygn. akt I SA/Wa 1987/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę M. M. na decyzję Ministra Skarbu Państwa z [...] lipca 2012 r. nr [...], którą utrzymana została w mocy decyzja tegoż organu z [...] czerwca 2012 r. nr [...], odmawiająca uchylenia decyzji Wojewody Podkarpackiego z [...] października 2007 r. nr [...], utrzymanej w mocy decyzją Ministra Skarbu Państwa z [...] lipca 2008 r. nr [...], którymi odmówiono A. M. potwierdzenia prawa do rekompensaty za mienie pozostawione przez jej ojca J. P. poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej w L..

Wyrok zapadł w następującym stanie sprawy:

Wyżej wymienionymi decyzjami Wojewody Podkarpackiego z [...] października 2007 r. i Ministra Skarbu Państwa z [...] lipca 2008 r. odmówiono przyznania prawa do rekompensaty z tego względu, że J. P., współwłaściciel kamienicy w L., 1 września 1939 r. nie mieszkał w L., ale w N. w woj. rzeszowskim, na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w obecnych granicach. Fakty takie wynikały, zdaniem organów, z zaświadczenia z Archiwum Państwowego w L. z 1 września 2004 r. oraz uchwały Sądu Okręgowego w L. z 25 października 1937 r. – co do prawa własności ¼ nieruchomości w L. przy ul. J. – 27 i 38a, poświadczenia obywatelstwa z 25 stycznia 1938 r. starosty powiatu rzeszowskiego, zaświadczenia Archiwum Państwowego w Rzeszowie z 8 lipca 2005 r. – co do zamieszkiwania w N., gdzie był kierownikiem szkoły. Skarga na te decyzje została oddalona, wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 19 grudnia 2008 r. I SA/Wa 1402/08, zaś skarga kasacyjna od tego wyroku, wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 lutego 2010 r. I OSK 518/09.

A. M. wnioskiem z 1 grudnia 2010 r. wystąpiła o wznowienie postępowania, zakończonego ww. decyzjami, załączając do niego zaświadczenie z Archiwum Państwowego Obwodu Lwowskiego z 3 listopada 2010 r., korespondencję kierowaną do J. P. na adres w L., który Minister Skarbu Państwa rozpoznał odmawiając uchylenia decyzji – decyzjami z 12 kwietnia 2011 r. i 7 czerwca 2011 r., a na które skargi zostały odrzucone z przyczyn formalnych (postanowienia WSA z 27 lipca 2011 r. i z 8 listopada 2011 r.). Kolejnym wnioskiem z 25 listopada 2011 r. A. M. domagała się wznowienia postępowania, jednak Minister umorzył postępowanie jako bezprzedmiotowe, postanowieniem z 30 grudnia 2011 r.

Wnioskiem z 18 stycznia 2012 r. A. M. ponownie wystąpiła o wznowienie postępowania, załączając jako nowe dowody – spis mieszkańców miasta Lwów z 1939 r., korespondencję kierowaną do J. P.. Po wznowieniu postępowania, postanowieniem z 12 kwietnia 2012 r. nr [...], Minister Skarbu Państwa odmówił uchylenia decyzji Wojewody z [...] października 2007 r. i utrzymującej ją w mocy swojej decyzji z [...] lipca 2008 r. (obie wskazane na wstępie), stwierdzając, że jakkolwiek przedłożone do wniosku dokumenty – spis mieszkańców Lwowa i korespondencja – nie były znane organowi w dacie wydania decyzji o odmowie przyznania prawa do rekompensaty to nie wpływa to na treść rozstrzygnięcia, bowiem zgromadzone wcześniej dowody potwierdzają, że J. P. 1 września 1939 r. mieszkał i pracował na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w obecnych granicach, w miejscowości N. (zaświadczenie Archiwum Państwowego w Rzeszowie z 8 lipca 2005 r., poświadczenie obywatelstwa polskiego starosty pow. rzeszowskiego z 5 stycznia 1938 r., zaświadczenie Komitetu Obywatelskiego Pomocy i Opieki nad Uchodźcami z 20 lipca 1940 r.), zaś A. M. w piśmie z 28 sierpnia 2007 r. i z 17 października 2007 r. sama wskazała, że jej ojciec J. P. z przyczyn od siebie niezależnych nie zamieszkiwał w 1939 r. w L. (co wiązało się z chorobą matki), a choć planował powrót (nauka córek) to wojna to uniemożliwiła. Minister stwierdził też, że dołączone do pisma z 8 marca 2012 r. kopie uchwał Sądu Okręgowego w L. z 25 października 1937 r., 27 grudnia 1937 r. i 24 stycznia 1938 r. (w sprawie wezwań do spłaty zaległości między współwłaścicielami kamienicy), choć także nie znane w dacie orzekania, nie wskazują na zamieszkiwanie J. P. w L. 1 września 1939 r.

Oddalając skargę, Wojewódzki Sąd stwierdził, że jakkolwiek spis mieszkańców Lwowa z 1939 r. i prywatna korespondencja kierowana do J. P. na adres w L. to dowody nowe w sprawie, to jednak nie na tyle istotne, aby mogły mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia, zawartego w decyzjach z [...] października 2007 r. i [...] lipca 2008 r., nadto podniósł też, iż sprawa była przedmiotem oceny Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie – wyrok z 19 grudnia 2008 r. i Naczelnego Sądu Administracyjnego – wyrok z 1 lutego 2010 r. Wojewódzki Sąd podkreślił też, że sprawa zamieszkania J. P. była przedmiotem badania w postępowaniu zwykłym, a jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 1 lutego 2010 r. została prawidłowo wyjaśniona i brak było podstaw do czynienia przez organy dalszych rozważań, co do zamiaru stałego pobytu, zatem ocena we wznowionym postępowaniu przez organ nowych dowodów jako nieistotnych, a nie mogących podważyć prawidłowych ustaleń dokonanych w postępowaniu zwykłym, z zachowaniem zasad określonych art. 80 k.p.a. jest zasadna. Sąd wyjaśnił też, że ponieważ podana we wniosku przyczyna wznowienia wiążąco wyznacza granice postępowania wznowieniowego to nie mógł wziąć pod uwagę wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23 października 2012 r. SK 11/12, ale co nie pozbawia strony uprawnień wynikających z art. 145a k.p.a.

Skargę kasacyjną wniosła M. M., następczyni prawna A. M., reprezentowana przez adwokata i na podstawie art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ("p.p.s.a.") zarzuciła:

naruszenie przepisów o postępowaniu w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, tj.:

a) art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 3 p.p.s.a. oraz w związku z art. 7, 77 § 1, 80 i 107 § 1 i 3 k.p.a., poprzez oddalenie skargi w następstwie niewłaściwej kontroli działalności administracji publicznej polegającej na tym, że Sąd pierwszej instancji błędnie uznał, że organy administracji właściwe przeprowadziły postępowanie dowodowe w sprawie oraz odpowiednio uzasadniły wydaną decyzję,

b) art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a. przez oddalenie skargi w następstwie uznania, że określony w art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a. tryb wznowienia postępowania służy rozwiązaniu sytuacji, kiedy po wydaniu decyzji ostatecznej ujawniła się wadliwość postępowania, na którym oparto ostateczne rozstrzygniecie sprawy administracyjnej albo, gdy powstały później okoliczności, które pozbawiają znaczenia przesłanki na jakich oparto rozstrzygnięcie i nie może być pretekstem do ponownego rozpoznania sprawy w całości,

c) art. 170 p.p.s.a. przez błędną wykładnię i niewłaściwe jego zastosowanie i uznanie, że w postępowaniu sądowoadministracyjnym wszczętym ze skargi na decyzję administracyjną wydaną w następstwie wznowienia postępowania administracyjnego zakończonego prawomocnymi decyzjami administracyjnymi utrzymanymi w mocy przez sądy administracyjne, sąd pierwszej instancji jest związany tymi wyrokami i nie ma obowiązku ponownego rozpatrzenia sprawy;

naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, tj.:

d) art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty za mienie pozostawione poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej polegające na pominięciu przy ustalaniu miejsca zamieszkania możliwości posiadania kilku miejsc zamieszkania na różnych obszarach Polski,

e) art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty za mienie pozostawione poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej i art. 2 i art. 64 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, polegające na zastosowaniu niekonstytucyjnego przepisu jako podstawy materialnoprawnej zaskarżonego orzeczenia,

f) art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a. przez przyjęcie, że określony w art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a. tryb wznowienia postępowania służy rozwiązaniu sytuacji, kiedy po wydaniu decyzji ostatecznej ujawniła się wadliwość postępowania, na którym oparto ostateczne rozstrzygniecie sprawy administracyjnej albo, gdy powstały później okoliczności, które pozbawiają znaczenia przesłanki na jakich oparto rozstrzygnięcie i nie może być pretekstem do ponownego rozpoznania sprawy w całości.

W związku z tymi zarzutami domagała się:

a) uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania

ewentualnie

b) uchylenia zaskarżonego wyroku, rozpoznania skargi oraz uchylenia decyzji wydanych przez Ministra Skarbu Państwa.

Minister Skarbu Państwa wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie mogła być uwzględniona, bowiem nie można zarzucić Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie naruszenia przepisów wskazanych w podstawach skargi kasacyjnej.

A. M., w której miejsce wstąpiła skarżąca kasacyjnie M. M. wniosła o wznowienie postępowania administracyjnego zakończonego decyzjami odmawiającymi przyznania prawa do rekompensaty za mienie pozostawione przez J. P., ojca A. M., a dziadka skarżącej, w L. (współwłasność kamienicy przy ul. J.). Jako podstawę wznowienia postępowania wskazano, że wyszły na jaw nowe dowody w sprawie i dowody te dołączone zostały do wniosku o wznowienie. Odmowa przyznania prawa do rekompensaty nastąpiła z tego względu, że J. P. 1 września 1939 r. nie zamieszkiwał w L., ale na obszarze Państwa Polskiego w obecnych granicach. Nowe dowody, ustalenia te, zaakceptowane już przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie i Naczelny Sąd Administracyjny, miały podważać. Takimi dowodami był spis mieszkańców miasta Lwowa z 1939 r. i korespondencja kierowana do J. P. na adres Lwowski.

Wznowienie postępowania z przyczyny wskazanej w art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a., może nastąpić wówczas, gdy wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję. Dołączone do wniosku o wznowienie postępowania przez Annę M. dowody na pewno były takimi, o jakich mowa w tym przepisie. Skoro głównym powodem odmowy przyznania prawa do rekompensaty było stwierdzenie, iż J. P. 1 września 1939 r. nie mieszkał w L. to spis mieszkańców Lwowa z 1939 r., korespondencja kierowana do J. P., to dowody istotne w sprawie, to także dowody nowe, istniejące w dniu wydania decyzji odmawiających przyznania prawa do rekompensaty, ale organowi nie znane, bowiem uzyskane przez Annę M. już po wydaniu decyzji odmownych i oceniających je wyroków. Zaistniała zatem podstawa do wznowienia postępowania, co miało miejsce w sprawie, a we wznowionym postępowaniu konieczność oceny, czy dowody te pozwalają na zmianę stanowiska co do miejsca zamieszkania J. P. 1 września 1939 r. Organ we wznowionym postępowaniu uznał, że nie ma podstawy do takiej zmiany, a pogląd ten zaakceptował Wojewódzki Sąd Administracyjny, z czym należy się zgodzić.

Korespondencja kierowana do J. P. na adres lwowski to pismo Miejskiej Komunalnej Kasy Oszczędności w L. z 10 listopada 1938 r. kierowane do współwłaścicieli nieruchomości w L., w tym do J. P., a dotyczące gotowości udzielenia pożyczki hipotecznej, załatwiające podanie z 5 września 1938 r. Jednak ta korespondencja, zwłaszcza że kierowana do współwłaścicieli nie może podważyć dokonanego wcześniej, a zaakceptowanego przez Sąd Administracyjny w obu instancjach, ustalenia co do miejsca zamieszkania w N. 1 września 1939 r. w świetle dokumentów, które stanowiły podstawę tych ustaleń.

Jeśli idzie natomiast o spis mieszkańców Lwowa z 1939 r. to dokument ten, jakkolwiek nowy, który miałby powodować uchylenie decyzji odmawiających przyznania prawa do rekompensaty, należało ocenić w świetle całego, już wcześniej zgromadzonego materiału dowodowego. Dokumentacja wymieniona w decyzjach odmawiających i wyrokach sądów, wskazywała na miejsce zamieszkania J. P. 1 września 1939 r., co wyroki te wyraźnie stwierdziły. Nadto sama A. M. wyjaśniała przyczyny, dla których J. P. do L. z N. przed wrześniem 1939 r. nie powrócił.

W takim stanie rzeczy nie było podstawy do uchylenia, we wznowionym postępowaniu, decyzji odmawiającej przyznania prawa do rekompensaty.

Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji, na podstawie art. 184 i art. 207 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270).