II GZ 145/14

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 13 lutego 2014 r., sygn. akt I SA/Sz 1020/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w S. odmówił przywrócenia terminu do uiszczenia wpisu sądowego od skargi F. w S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] lipca 2013 r., nr [...] w przedmiocie zobowiązania do zwrotu dotacji pobranej w nadmiernej wysokości.

W uzasadnieniu Sąd podał, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w S. postanowieniem z dnia [...] listopada 2013 r., odrzucił skargę F. w S. (dalej jako skarżąca) na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] lipca 2013 r., z uwagi na niewykonanie zarządzenia wzywającego do uiszczenia wpisu sądowego.

Pismem z dnia 29 listopada 2013 r. (data nadania pisma w urzędzie pocztowym), strona skarżąca zwróciła się z wnioskiem o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu sądowego. W uzasadnieniu wniosku wskazała, że nie otrzymała od Poczty Polskiej informacji o przesyłce (awizo i powtórne awizo), zawierającej zarządzenia Przewodniczącego Wydziału I z dnia 24 września 2013 r. o wezwaniu do uiszczenia wpisu od skargi. Strona skarżąca zwróciła także uwagę, na powtarzający się fakt niewłaściwego przekazywania jej części przesyłek pochodzących od wielu współpracujących instytucji, a także na nieprawidłowe awizowanie przesyłek – niedochowanie właściwych terminów pomiędzy awizowaniami albo otrzymywanie powtórnego awiza pomimo braku informacji o pierwszym awizowaniu. Skarżąca wskazała, że w okresie od dnia 24 września 2013 r. do dnia złożenia wniosku nie zdarzyła się sytuacja, aby biuro było zamknięte ze względu na urlop pracowników, chorobę, bądź wypadki losowe.

Strona skarżąca wyjaśniła także, że w dniu 29 listopada 2013 r. złożyła reklamację dotyczącą przedmiotowej przesyłki. Do wniosku załączono kopię reklamacji wraz z potwierdzeniem przyjęcia przez UP S. oraz dowód opłacenia w dniu 29 listopada 2013 r. wpisu od skargi w kwocie 1.030 zł.

W dniu 8 stycznia 2014 r. Poczta Polska S.A. przekazała pismo z dnia 17 grudnia 2013 r., zawierające odpowiedź na reklamację. Poinformowała składającego skargę, m.in. o tym, że przesyłka polecona, będąca przedmiotem skargi została skierowana w dniu 27 września 2013 r. pod adres wskazany na przesyłce (adres siedziby skarżącej ul. Poznańska 1a), tam też pozostawiono zawiadomienie o przesyłce, zaś w dniu 4 października 2013 r. sporządzono powtórne zawiadomienie. Wskazano także, iż zasadą jest nieprzekierowywanie przesyłek nadanych na zasadach specjalnych, co oznacza, że doręczenia lub pozostawienia zawiadomienia dokonuje się wyłącznie pod adresem na niej wskazanym.

Wojewódzki Sad Administracyjny w S. odmawiając przywrócenia do terminu do uiszczenia wpisu sądowego od skargi wskazał, że skarżąca w skardze podała jako swój adres ul. P., S., wobec tego na ten adres była wysyłana korespondencja pochodząca z Sądu. Zatem prawidłowo Sąd uznał za skutecznie doręczoną w trybie art. 73 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, dalej jako p.p.s.a.) przesyłkę poleconą, zawierającą wezwanie do uiszczenia wpisu sądowego i w konsekwencji istniały podstawy do wydania w dniu 20 listopada 2013 r. postanowienia o odrzuceniu skargi. Skarżąca wniosek o przywrócenie terminu uzasadniła nieotrzymaniem korespondencji sądowej, a ściślej zawiadomienia o pozostawieniu przesyłki w placówce pocztowej (awiza), pomimo zgłoszenia na poczcie tzw. "żądania odsyłania" przesyłek kierowanych na adres siedziby fundacji na adres ul. B. w S., gdzie zorganizowane miała biuro i odbiór korespondencji. Zaznaczono przy tym, iż dotychczas zdarzało się, że inne przesyłki nie były doręczane prawidłowo na wskazany adres "odsyłania".

Sąd I instancji wyjaśnił, że ustalenia dotyczące istnienia obowiązku dosyłania korespondencji kierowanej do skarżącej nie mają znaczenia dla skuteczności dokonanych przez Sąd doręczeń. Dosyłanie korespondencji nie obejmuje bowiem pism sądowych w postępowaniu karnym, cywilnym, administracyjnym oraz sądowoadministracyjnym, gdyż tryb doręczania korespondencji w tych sprawach regulują szczególne przepisy proceduralne. Znajduje to potwierdzenie w § 26 ust. 1 regulaminu świadczenia powszechnych usług pocztowych (załącznik do uchwały nr 171 Zarządu Poczty Polskiej S.A. z dnia 19 lipca 2011 r.). Regulamin stanowi, iż zastrzeżenie doręczania przesyłek poleconych, z wyłączeniem przesyłek za potwierdzeniem odbioru, do skrzynki oddawczej lub skrytki pocztowej adresat składa na piśmie we właściwej dla miejsca jego zamieszkania placówce oddawczej. Informacja na ten temat zawiera pouczenie znajdujące się na formularzu dosyłania korespondencji. Skarżąca zapoznała się z tym zastrzeżeniem podpisując formularz dosyłania korespondencji, w którym znajduje się pouczenie w tym zakresie.

Sąd I instancji stwierdził, że ustawa - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w rozdziale 4 określa sposób doręczania korespondencji w postępowaniu przed sądem administracyjnym, a w zakresie doręczania pism przez pocztę nakazuje stosować tryb doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym (art. 65 § 2 p.p.s.a.). Istotne znaczenie ma fakt, że zarówno przepisy p.p.s.a., jak i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 października 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym (Dz. U. nr 190, poz. 1277 ze zm.) nie przewidują możliwości przekazania korespondencji sądowej przez pocztę na inny adres niż wskazany na przesyłce, co wyłącza możliwość skutecznego złożenia dyspozycji "przekierowania korespondencji". Przesyłki sądowe są wysyłane listem poleconym za "zwrotnym potwierdzeniem odbioru" i doręcza się je wskazanemu adresatowi lub innemu uprawnionemu odbiorcy (doręczenie zastępcze). W razie niemożności doręczenia pisma w ten sposób składa się je na 14 dni w placówce pocztowej, pozostawiając zawiadomienie informujące o możliwości jego odbioru (art. 73 § 1 i § 2 p.p.s.a.). W przypadku dalszego niepodjęcia pisma, pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru. Doręczenie uważa się za skuteczne z upływem 14 dni od złożenia pierwszego "awiza" i jest to tzw. fikcja doręczenia. Strony postępowania mają również obowiązek zawiadomienia sądu o każdorazowej zmianie swojego zamieszkania, adresu do doręczeń lub siedziby (art. 70 § 1 p.p.s.a.), o czym należy jednakże pouczyć stronę. Pouczenie to może zostać również dokonane w piśmie doręczonym w trybie zastępczym, co miało miejsce w niniejszej sprawie wraz z wezwaniem do uiszczenia wpisu sądowego.

Zdaniem Sądu I instancji nie można uznać, że skarżąca uprawdopodobniła brak winy w uchybieniu terminu do uiszczenia wpisu sądowego. Skarżąca nie obaliła fikcji prawnej skuteczności doręczenia wezwania do uiszczenia wpisu sądowego dokonanego w trybie art. 73 p.p.s.a., prawidłowo awizowanego, które nastąpiło na podany przez nią w skardze adres siedziby. Okoliczność niepozostawienia przez doręczyciela awiza nie została w żaden sposób uprawdopodobniona przez skarżącą. Jakkolwiek uprawdopodobnienie nie jest równoznaczne z udowodnieniem, to jednak wymaga, co najmniej przedstawienia okoliczności, które uwiarygodniłyby wystąpienie określonego zdarzenia. Nie jest do tego natomiast wystarczające poprzestanie na ogólnikowym stwierdzeniu o zaistnieniu, bądź niezaistnieniu jakiegoś faktu.

Z dołączonych do akt przesyłek zaopatrzonych w zwrotne potwierdzenie odbioru oraz wyjaśnień przedstawicieli operatora jednoznacznie wynika, iż przesyłki te były dwukrotnie awizowane pod adresem siedziby skarżącej. Brak jest zatem podstaw do tego, żeby kwestionować prawidłowość doręczenia. Nie ulega przy tym wątpliwości, iż powstałe wskutek zapisków osoby doręczającej korespondencję świadectwo faktu i daty awizowania przesyłki ma charakter dowodu prima facie, kreuje zatem swoiste domniemanie prawidłowości doręczenia, to jednak jego zakwestionowanie w toku niniejszego postępowania w przedmiocie przywrócenia terminu niewątpliwie wymaga uwiarygodnienia okoliczności przeciwnych, co jednak nie miało miejsca. W warunkach niniejszej sprawy, twierdzenia skarżącej oparte na jej wiedzy nie znajdują potwierdzenia w żadnych innych okolicznościach o charakterze zobiektywizowanym. W szczególności wyniki przeprowadzonego postępowania reklamacyjnego nie wspierają w żaden sposób wersji skarżącej.

Sąd I instancji nie znalazł jakichkolwiek podstaw do odmówienia wiarygodności dokumentacji sporządzonej przez doręczyciela przesyłek w niniejszej sprawie.

Wobec powyższego Sąd I instancji na podstawie art. 86 § 1 w zw. z art. 87 § 1 p.p.s.a. odmówił przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu od skargi.

F. w S. wniosła na powyższe postanowienie zażalenie domagając się jego uchylenia oraz przywrócenia terminu do uiszczenia wpisu sądowego od skargi.

W uzasadnieniu zażalenia skarżąca stwierdziła, że Poczta Polska przesyłki doręczała pod adresem dosyłania i dopiero w momencie, gdy okazało się, że przesyłka nie dotarła do skarżącej, operator stwierdził w odpowiedzi na reklamację, że takie przesyłki awizowane i doręczane były na ul. P. W ocenie skarżącej wykazała ona, że nie było możliwości by pracownicy skarżącej, przeoczyli dwukrotne awizo. Podkreśliła ponadto, że pod adresem ul. P., jest nie tylko siedziba firmy, ale również miejscem zamieszkania prezesa zarządu skarżącej. Zdaniem skarżącej trudno sobie wyobrazić, że osoba dorosła, zamieszkująca w określonym miejscu na stale, dwukrotnie przeoczyła awizo.

Skarżąca stwierdziła, wbrew twierdzeniom Sądu I instancji, że przesyłki polecone, w tym przesyłki sądowe, doręczane były na adres dosyłania i jako takie odbierane były przez pracowników skarżącej, albo też pozostawiane były w skrzynce pocztowej pod adresem dosyłania bez jakiegokolwiek kwitowania ze strony skarżącej. W ten sposób wykazane zostałyby nieprawidłowości w doręczaniu przesyłek i bałagan za które skarżąca w żaden sposób nie może ponosić odpowiedzialności, a to potwierdziłoby brak winy skarżącej o którym mowa w art. 87 § 2 p.p.s.a.

Ponadto skarżąca załączyła odpowiedź Poczty Polskiej na reklamację i pismo skarżącej z dnia 23 grudnia 2013 r. W odpowiedzi tej Poczta przedstawiła analizę awizowanych i zwróconych przesyłek poleconych nadanych pod adresem Fundacji w okresie od dnia 23 grudnia 2012 r. do dnia 23 grudnia 2013 r. Poczta Polska stwierdził, że nie ma podstaw prawych do udostępnienia dokumentów o które występowała skarżąca tj. kopii dokumentów potwierdzających, że wszystkie przesyłki polecone skierowane do F. w okresie od 1 stycznia 2012 r. do dnia 23 grudnia 2013 r. zostały odebrane , a ich odbiór potwierdzony przez pracownika Fundacji. Wskazała, że udostępnienie takich dokumentów może nastąpić wyłącznie na wniosek instytucji do tego uprawnionych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści przepisu art. 86 § 1 p.p.s.a. jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności w postępowaniu sądowym bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi o przywróceniu terminu. Postanowienie o przywróceniu terminu albo odmowie jego przywrócenia może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

Intencją ustawodawcy przy tworzeniu przepisów regulujących instytucję przywrócenia terminu było umożliwienie stronie obrony swoich praw czy interesów w sytuacji, gdy upływ terminów procesowych wywołał dla niej negatywne skutki prawne, przy jednoczesnym założeniu, że strona dołożyła wszelkich możliwych starań, aby takich negatywnych konsekwencji uniknąć. Pierwszorzędne znaczenie dla rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności w postępowaniu sądowym ma zatem ustalenie, że fakt uchybienia przez stronę terminowi nie nastąpił z jej winy. Dla takiej oceny konieczne jest nie tylko dokonanie analizy okoliczności podnoszonych przez stronę, lecz również całości okoliczności sprawy.

Wniosek o przywrócenie terminu powinien zatem powoływać okoliczności wskazujące na brak winy skarżącego w uchybieniu terminu, które zapewniają uprawdopodobnienie zasadności tego wniosku. Sąd pierwszej instancji trafnie ocenił, że strona nie uprawdopodobniła braku winy w uchybieniu terminu, gdyż okoliczności podane we wniosku nie dają podstaw do przyjęcia, że uchybienie było niezawinione.

Kryterium braku winy jako przesłanki zasadności wniosku o przywrócenie terminu wiąże się z obowiązkiem strony do zachowania staranności przy dokonywaniu czynności. Powszechnie przyjmuje się - jako kryterium przy ocenie istnienia winy lub jej braku w uchybieniu terminu procesowego - obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1972r., sygn. akt II CRN 448/71, OSPiKA 1972/7-8/144)/. Przy ocenie winy strony lub jej braku w uchybieniu terminu do dokonania czynności procesowej należy brać pod rozwagę nie tylko okoliczności, które uniemożliwiły stronie dokonanie tej czynności w terminie, lecz także okoliczności świadczące o podjęciu lub nie podjęciu przez stronę działań mających na celu zabezpieczenie się w dotrzymaniu terminu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 października 1998r., sygn. akt II CKN 8/98, LEX nr 50679). Brak winy w uchybieniu terminu należy przyjąć wtedy, gdy zainteresowany nie był w stanie przeszkody pokonać (usunąć) przy użyciu sił i środków normalnie dostępnych.

W rozpoznawanej sprawie skarżąca uchybiła terminowi do uiszczenia wpisu sądowego od skargi z przyczyn, które nie sposób uznać za niezawinione.

W myśl art. 73 p.p.s.a. w razie niemożności doręczenia adresatowi pisma osobiście lub sposób zastępczy, pismo takie składa się na okres czternastu dni w placówce pocztowej lub w urzędzie gminy, a zawiadomienie o tym umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej, a gdy to nie jest możliwe na drzwiach mieszkania adresata lub w miejscu wskazanym jako adres do doręczeń, na drzwiach biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe. W tym przypadku doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia tego okresu. Ustawodawca ustanawia w cytowanym przepisie domniemanie faktyczne doręczenia pisma, o ile zostaną spełnione warunki w przepisie tym przewidziane.

Jak wynika z treści znajdującej się w aktach sprawy koperty zawierającej przedmiotowe wezwanie do uiszczenia wpisu od skargi przesyłka została dwukrotnie awizowana: w dniu 27 września 2013 r. i w dniu 4 października 2013 r. Domniemanie faktyczne wynikające z art. 73 p.p.s.a. może być obalone wówczas, gdy adresat pisma wykaże, iż dane wynikające z dowodu doręczenia nie są zgodne z rzeczywistością. W rozpoznanej sprawie twierdzenia strony skarżącej w tym przedmiocie są jednostronne i nie zostały zobiektywizowane.

Zdaniem Naczelnego Sadu Administracyjnego nie ma wątpliwości co do tego, że działanie Sądu I instancji, który przyjął doręczenie zastępcze spornej przesyłki na podstawie art. 73 p.p.s.a. było zgodne z prawem. Przesyłka nie została bowiem podjęta przez skarżącego i jest to okoliczność bezsporna. Sąd prawidłowo zastosował więc instytucję doręczenia zastępczego przewidzianą w art. 73 p.p.s.a. Doręczenie zastępcze dokonane w omawianym trybie stwarza domniemanie prawne oparte na założeniu, że strona mogła zapoznać się z pismem awizowanym, a jeśli tego nie uczyniła, to nastąpiło to z przyczyn leżących po jej stronie. Mogą oczywiście zaistnieć sytuacje, w których strona bez własnej winy nie będzie w stanie dowiedzieć się o przesyłce. Powodem takiego stanu rzeczy mogą być nieprawidłowości związane z doręczeniem przesyłki, takie jak wadliwe działanie doręczyciela polegające np. na nieprawidłowym zawiadomieniu adresata o pozostawieniu pisma w placówce pocztowej, czy też działanie osób trzecich np. dewastacja skrzynki pocztowej, usunięcie awizo. W innych z kolei wypadkach strona, pomimo prawidłowego doręczenia przesyłki, może być pozbawiona możliwości dowiedzenia się o tym fakcie z przyczyn przez nią niezawinionych, najczęściej z powodu nieobecności w miejscu zamieszkania powodowanej np. chorobą lub innym, niedającym się przewidzieć zdarzeniem. Oczywistym jest, że doręczenie zastępcze przewidziane w art. 73 p.p.s.a. pociąga za sobą skutki bardzo daleko idące, łącznie z możliwością pozbawienia strony drogi sądowej, dlatego też w każdym z opisanych wyżej wypadków strona ma możliwość wzruszenia domniemania, jakoby przesyłka dotarła do jej rąk w dacie przyjętej przez sąd.

Argumentacja strony składającej wniosek o przywrócenie terminu może zatem zostać ukształtowana w dwojaki sposób. Może zmierzać do wykazania, że doręczenie zastępcze przeprowadzone zostało w sposób nieprawidłowy, a wówczas w przypadku skutecznego wykazania nieprawidłowości obalone zostanie domniemanie doręczenia przesyłki stronie. Strona może również podnosić, że chociaż doręczenie zastępcze zostało dokonane w sposób prawidłowy, a w konsekwencji poprzez zastosowanie uregulowania z art. 73 p.p.s.a. otworzył się bieg terminu do dokonania czynności procesowej, strona nie dokonała owej czynności w terminie z przyczyn przez nią niezawinionych. Aby zniwelować negatywne dla strony skutki upływu terminu w obu opisanych wyżej sytuacjach Sąd, uznając racje strony przedstawione we wniosku za uzasadnione, przywróci termin do dokonania czynności procesowej.

Odnosząc powyższe rozważania do treści analizowanego wniosku o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu od skargi zwrócić należy uwagę, że argumentacja w nim zaprezentowana zmierza do stwierdzenia, że awizo nie zostało w ogóle pozostawione, ani pod adresem pod który przesyłka była adresowana (ul. Poznańska 1a), ani pod adresem pod który pisma dla skarżącej Fundacji są dosyłane (ul. Bohaterów Warszawy).

W tym zakresie stwierdzić trzeba, że samo twierdzenie strony o braku awiza w skrzynce pocztowej, nie poparte żadną dodatkową argumentacją czy też wskazaniem na okoliczności zmierzające do uprawdopodobnienia tego faktu, nie jest wystarczające do obalenia domniemania. Skarżąca nie poprzestała jednakże na gołosłownych twierdzeniach, złożyła w sprawie reklamację na działanie doręczyciela – Pocztę Polską.

W odpowiedzi na reklamację dotyczącą przesyłki zawierającej wezwanie do uiszczenia wpisu sądowego od skargi, wskazano, że przesyłkę tę skierowano w dniu 27 września 2013 r. pod adresem wskazanym na przesyłce (ul. Poznańska 1a), pod tym adresem zostawiono również zawiadomienie o przesyłce (awizo). W dniu 4 października 2013 r. sporządzono zawiadomienie powtórne. Poczta Polska wskazała, że przesyłka ta była nadana na zasadach specjalnych i nie podlegała dosyłaniu.

Naczelny Sąd Administracyjny odnośnie powyższych okoliczności podziela ocenę dokonana przez Sąd I instancji, iż brak jest podstaw do tego, żeby kwestionować prawidłowość doręczenia. Świadectwo faktu i daty awizowanej przesyłki, jak stwierdził i obszernie uzasadnił, Sąd I instancji nie zostało skutecznie obalone w toku postępowania sądowoadministracyjnego, ani w trakcie postępowania reklamacyjnego.

Należy również wskazać, że wbrew twierdzeniom strony skarżącej nie wszystkie przesyłki kierowane na jej adres zostały przez nią podjęte. Poczta Polska w piśmie z dnia 17 stycznia 2014 r. stwierdziła, że przeprowadziła analizę awizowanych i zwróconych przesyłek poleconych nadanych pod adresem skarżącej w okresie od dnia 23 grudnia 2012 r. do dnia 23 grudnia 2013 r., z której wynika, że na 14 przesyłek poleconych skierowanych do skarżącej, dwie z nich nie zostały podjęte przez adresata.

Podsumowując, stwierdzić należy, że skarżąca nie uprawdopodobniła braku winy w uchybieniu terminu, tj. aby niedopełnienie tego obowiązku było spowodowane nadzwyczajnymi przeszkodami. Sąd pierwszej instancji oceniając wniosek prawidłowo stwierdził, że nie zostały spełnione łącznie przesłanki wymienione w art. 86 § 1 p.p.s.a. w zw. z art. 87 § 1 p.p.s.a, warunkujące przywrócenie stronie skarżącej terminu do uiszczenia wpisu od skargi. Skarżąca bowiem nie uprawdopodobniła w sposób wystarczający, iż nie ponosi winy w uchybieniu terminu.

Mając powyższe na względzie Naczelny Sąd Administracyjny w oparciu o art. 184 p.p.s.a. w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. oddalił zażalenie.