I OSK 2217/12
Wyrok
Naczelny Sąd Administracyjny
2014-03-18Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Jan Paweł Tarno /przewodniczący/
Joanna Banasiewicz /sprawozdawca/
Mirosław GdeszSentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Jan Paweł Tarno, Sędzia NSA Joanna Banasiewicz (spr.), Sędzia del. WSA Mirosław Gdesz, Protokolant starszy inspektor sądowy Anna Krakowiecka, po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2014 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. Sp. z o.o. w P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 maja 2012 r. sygn. akt I SA/Wa 2017/11 w sprawie ze skarg A. Sp. z o.o. w P. i Prezydenta Miasta Poznania wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej na decyzję Ministra Infrastruktury z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa 1. oddala skargę kasacyjną; 2. zasądza od A. Sp. z o.o. w P. na rzecz Ministra Infrastruktury i Rozwoju kwotę 120 /sto dwadzieścia/ złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 30 maja 2012 r., sygn. akt I SA/Wa 2017/11 oddalił skargi A Sp. z o.o. w Poznaniu i Prezydenta Miasta Poznania wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej na decyzję Ministra Infrastruktury z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa.
W uzasadnieniu wyroku podano, że Minister Infrastruktury decyzją z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...] utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] lutego 2011 r. nr [...] sprostowaną postanowieniem z [...] marca 2011 r. nr [...], stwierdzającą, że decyzja Wojewody Poznańskiego z [...] marca 1993 r. nr [...] dotycząca uwłaszczenia Fabryki Papieru "Malta" w Poznaniu działkami nr [...],[...] i [...] położonymi w Poznaniu przy ul. M. obręb Żegrze, została wydana z naruszeniem prawa, przy czym nie jest możliwe stwierdzenie nieważności tej decyzji z przyczyny określonej w art. 156 § 2 k.p.a.
W uzasadnieniu decyzji Minister Infrastruktury podał, że Wojewoda Poznański decyzją z [...] marca 1993 r. nr [...] orzekł, że przedmiotowe grunty Skarbu Państwa będące w zarządzie Fabryki Papieru "Malta" w Poznaniu stały się z dniem [...] grudnia 1990 r. przedmiotem użytkowania wieczystego Fabryki.
Pismem z dnia 28 października 2009 r. A Sp. z o.o. w Poznaniu, wystąpiła o stwierdzenie nieważności ww. decyzji uwłaszczeniowej wskazując, iż została stwierdzona nieważność orzeczeń nacjonalizacyjnych dotyczących nieruchomości objętych decyzją uwłaszczeniową.
Minister Infrastruktury decyzją z [...] lutego 2011 r. nr [...], sprostowaną postanowieniem z [...] marca 2011 r. nr [...] stwierdził, że decyzja Wojewody Poznańskiego z [...] marca 1993 r. została wydana z naruszeniem prawa, przy czym nie jest możliwe stwierdzenie nieważności tej decyzji z przyczyny określonej w art. 156 § 2 k.p.a.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy złożyła A sp. z o.o. i Prezydent Miasta Poznania – wykonujący zadania starosty.
Ponownie rozpatrując sprawę Minister Infrastruktury wskazał, że objęte decyzją uwłaszczeniową działki w dniu 5 grudnia 1990 r. stanowiły własność Skarbu Państwa i pozostawały w zarządzie jednostki uwłaszczonej. Minister ustalił, że orzeczeniem nr 8 Ministra Przemysłu Lekkiego z 5 sierpnia 1949 r. na własność Państwa zostało przejęte m.in. przedsiębiorstwo pn. Drukarnia i Fabryka Papieru "Malta" firmy A Sp. z o.o. w Poznaniu.
Orzeczeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z [...] listopada 1975 r. został zatwierdzony protokół zdawczo-odbiorczy z 11 lutego 1950 r., ustalający składniki majątkowe przejęte na własność Państwa wchodzące w skład Fabryki Papieru "Malta" firmy A Sp. z o.o. w Poznaniu, z którego wynikało, że przejęciu podlegały m.in. grunty zapisane w księdze wieczystej Komandoria tom 1 wykaz I. 22, obejmujący parcele nr [...], nr [...], nr [...] i nr [...] i w księdze wieczystej Komandoria tom I wykaz I. 25, obejmujący parcele nr [...], nr [...], nr [...], nr [...] i nr [...] i w księdze wieczystej Żegrze tom VI wykaz I 143 obejmujący parcele [...],[...],[...],[...],[...]. Minister ustalił, że z ww. gruntów powstały działki nr [...],[...] i [...] ujęte w decyzji uwłaszczeniowej.
Minister Gospodarki decyzją z [...] września 2007 r. utrzymał w mocy własną decyzję z [...] czerwca 2007 r. stwierdzającą nieważność orzeczenia Nr [...] Ministra Przemysłu Lekkiego z [...] sierpnia 1949 r. i orzeczenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z [...] listopada 1975 r., w części dotyczącej przedsiębiorstwa pn. Drukarnia i Fabryka Papieru "Malta" firmy A Sp. z o.o. w Poznaniu, w zakresie Fabryki Papieru "Malta". Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2008 r. sygn. akt IV SA/Wa 2307/07 oddalił skargę na powyższą decyzję, a Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 2 września 2009 r. sygn. akt I OSK 1139/08 oddalił skargę kasacyjną.
Minister podniósł, iż stwierdzenie nieważności ww. orzeczeń nacjonalizacyjnych wywołało skutek ex tunc, co oznacza, że decyzja, której nieważność stwierdzono przestaje istnieć w obrocie prawnym ze skutkiem wstecznym, a więc A nigdy nie przestała być właścicielem przedmiotowych nieruchomości. Skarb Państwa posługiwał się więc wadliwym tytułem własności.
W związku z powyższym Minister uznał, że kwestionowana decyzja uwłaszczeniowa rażąco narusza prawo, tj. art. 2 ust. 1–2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.
Organ nadzoru podniósł, ze zgodnie z art. 156 § 2 k.p.a. nie stwierdza się nieważności decyzji w sytuacji, gdy zaistniały nieodwracalne skutki prawne i wówczas organ administracji ogranicza się do stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa, zgodnie z dyspozycją z art. 158 § 2 k.p.a.
W ocenie Ministra decyzja wywoła skutek prawny nieodwracalny wtedy, gdy ani przepisy prawa materialnego, ani też przepisy procesowe, stanowiące podstawę działania organu administracji publicznej nie czynią danego organu właściwym do cofnięcia tego właśnie skutku przez wydanie decyzji. Organ podniósł, że w orzecznictwie od dawna uznany jest pogląd, że zmiana lub uchylenie ostatecznej decyzji, na podstawie której strony zawarły umowę cywilnoprawną, nie może być bezpośrednio źródłem nieważności czynności prawnej, chociaż będzie okolicznością mającą znaczenie w ocenie ważności tej czynności przez sąd (uchwala pełnego składu Izby Cywilnej SN z 25 kwietnia 1964 r., III CO 12/64).
Organ ustalił, że Fabryka Papieru "Malta" w Poznaniu na podstawie aktu notarialnego z 23 lipca 1991 r. rep nr 6178/91 została przekształcona w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa pod nazwą Fabryka Papieru "Malta" w Poznaniu S.A., następnie spółka ta zmieniła nazwę na Fabryka Papieru "Malta-Decor" S.A. w Poznaniu. Fabryka ta aktem notarialnym z 22 lipca 2008 r. rep. A nr 6082/2008 zbyła prawa rzeczowe do działki nr 24/2, zaś aktem notarialnym z 28 grudnia 2007 r. rep. A nr 9697/2007 prawa rzeczowe do działek nr 35/2 i 25/4 na rzecz Spółki Kronotex sp. z o.o. w Szczecinku.
Minister stwierdził, że zawarcie umowy cywilnoprawnej powoduje, że powrót do poprzedniego stanu prawnego nie jest możliwy w drodze administracyjnej, a organ administracji przy pomocy dostępnych mu środków prawnych nie jest władny do decydowania o bycie prawnym powołanych umów, uznał więc, że wobec przejęcia praw do nieruchomości przez osoby trzecie w trybie cywilnoprawnym nastąpiły nieodwracalne skutki prawne w rozumieniu art. 158 § 2 k.p.a.
Skargi na decyzję Ministra Infrastruktury do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniosła A Sp. z o.o. w Poznaniu oraz Prezydent Miasta Poznania wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej.
A Sp. z o.o. w Poznaniu zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie przepisów postępowania tj. art. 156 § 2 k.p.a. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że decyzja uwłaszczeniowa wywołała nieodwracalny skutek prawny.
Prezydent Miasta Poznania wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie art. 7, 77 § 1 art. 156 § 2 k.p.a. Zdaniem skarżącego dla rozstrzygnięcia sprawy uwłaszczenia znaczenie ma stan faktyczny i prawny istniejący w dacie wejścia w życie ustawy z 29 września 1990 r., a w tej dacie żaden inny podmiot, poza jednostką uwłaszczoną nie legitymował się tytułem prawnym do przedmiotowych działek, dlatego Wojewoda Poznański mógł wydać decyzję uwłaszczeniową.
Minister Infrastruktury w odpowiedzi na skargi wniósł o ich oddalenie.
Na rozprawie w dniu 30 maja 2012 r. Sąd zarządził połączenie spraw o sygn. akt I SA/Wa 2017/11 i I SA/Wa 2018/11 do łącznego ich rozpoznania i rozstrzygnięcia oraz prowadzenia obu spraw pod sygnaturą I SA/WA 2017/11.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargi na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. – dalej "p.p.s.a.").
W uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji podkreślił, że postępowanie zakończone zaskarżoną decyzją prowadzone było w trybie nadzwyczajnym regulowanym przez przepisy art. 156–158 k.p.a. Jego przedmiot stanowiła decyzja uwłaszczeniowa Wojewody Poznańskiego z 19 marca 1993 r.
Materialnoprawną podstawę kwestionowanej decyzji uwłaszczeniowej stanowił przepis art. 2 ustawy z 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464 ze zm.), zgodnie z którym grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego) z wyłączeniem gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, będące w dniu 5 grudnia 1990 r. w zarządzie państwowych osób prawnych innych niż Skarb Państwa stają się z tym dniem z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego. Nie narusza to praw osób trzecich. Budynki i inne urządzenia oraz lokale znajdujące się na gruntach, o których mowa w ust. 1 stają się z tym dniem z mocy prawa własnością, tych osób. Nabycie własności przez te osoby następuje odpłatnie, jeżeli obiekty te nie były wybudowane lub nabyte ze środków własnych tych osób lub ich poprzedników prawnych. Sąd I instancji podał, że z przepisu tego wynika, że uwłaszczeniu podlegają grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego). W sytuacji, gdy grunty nie spełniają powyższego kryterium, decyzja uwłaszczeniowa sprzeczna jest z normą zawartą w ww. przepisie. Jest ona zatem dotknięta kwalifikowaną wadą prawną, o której mowa w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. (rażąco narusza prawo), co uzasadnia stwierdzenie jej nieważności przy braku przesłanek negatywnych stwierdzenia nieważności decyzji, o których mowa w art. 156 § 2 k.p.a.
Sąd I instancji podał, że ostateczną decyzją Ministra Gospodarki z 17 września 2007 r. wyeliminowane zostały w trybie art. 156 § 1 k.p.a. orzeczenia nacjonalizacyjne, na podstawie których przedmiotowe działki przejęte zostały przez Skarb Państwa. Oznacza to, że orzeczenia nacjonalizacyjne były nieważne już w dacie ich wydania, a zatem nieruchomości nimi objęte nie przeszły na własność Skarbu Państwa, skutkiem czego nie podlegały działaniu art. 2 ustawy z 29 września 1990 r. W tej sytuacji decyzja uwłaszczeniowa została wydana z rażącym naruszeniem wskazanego przepisu art. 2, gdyż organ ustanowił użytkowanie wieczyste na gruncie niebędącym własnością Skarbu Państwa.
Zdaniem Sądu, Minister Infrastruktury stwierdzając, że decyzja Wojewody Poznańskiego z 18 stycznia 1993 r. w przedmiocie uwłaszczenia została wydana z naruszeniem prawa, przy czym nie można stwierdzić jej nieważności z tego powodu, że wywołała nieodwracalne skutki prawne w rozumieniu art. 156 § 2 k.p.a. dokonał prawidłowej wykładni tego przepisu. W sprawie kwestionowana jest ocena co do nieodwracalności skutków prawnych. Nieodwracalność skutków prawnych decyzji musi być rozpatrywana w zakresie obowiązujących przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego oraz przepisów prawa materialnego stosowanych przez organ administracyjny. Jeśli skutki prawne decyzji mogą być zmienione w drodze postępowania administracyjnego, oznacza to, że nie mają one charakteru nieodwracalnego.
Sąd I instancji podzielił stanowisko Ministra Infrastruktury, że skoro po wydaniu decyzji uwłaszczeniowej uprawniony z tej decyzji zbył przysługujące mu prawo użytkowania wieczystego na rzecz osoby trzeciej na podstawie umowy cywilnoprawnej, to w sprawie wystąpiły nieodwracalne skutki prawne, o których mowa w art. 156 § 2 kpa. Organ administracji prowadzący postępowanie nadzorcze nie może w ramach swych kompetencji stwierdzić nieważności kwestionowanej decyzji, bowiem nie może unieważnić umowy cywilnoprawnej zawartej po wydaniu decyzji. W tym sensie skutki te są z punktu widzenia organu nieodwracalne, co nie oznacza, że skutki te są nieodwracalne w ogóle (por. uchwały i wyroki SN i NSA wydane m.in. w sprawach o sygn. akt III ARN 8/95, OPK 4/98, IV SA 847/96, IV SA 1976/97).
Wobec tego, że w niniejszej sprawie na podstawie umów cywilnoprawnych z 22 lipca 2008 r. i 28 grudnia 2007 r. nastąpił obrót przedmiotowymi działkami, to tym samym Minister Infrastruktury prawidłowo orzekł na podstawie art. 158 § 2 k.p.a., stwierdzając wydanie decyzji uwłaszczeniowej z naruszeniem prawa. Skoro decyzja uwłaszczeniowa umożliwiła obrót cywilnoprawny, to trzeba przyjąć, że na gruncie art. 156 § 2 k.p.a. to ona, a nie umowy sprzedaży, wywołała nieodwracalne skutki prawne. Do oceny zaś tego jakie skutki (odwracalne, nieodwracalne) wywołały umowy cywilnoprawne przenoszące prawo użytkowania wieczystego gruntu i własność budynków właściwy jest sąd powszechny, a nie organ administracji.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością "A" z siedzibą w Poznaniu reprezentowana przez adwokata, zaskarżając wyrok w części oddalającej skargę wniesioną przez "A Sp. z o.o." z siedzibą w Poznaniu.
Skarżąca zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego, to jest naruszenie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. w zw. z art. 156 § 2 k.p.a. poprzez błędną wykładnię wskazanego przepisu, polegającą na przyjęciu, że zbycie przez Fabrykę Papieru "Malta" w Poznaniu na rzecz Kronotex sp. z o.o. w Szczecinku prawa użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej jako działki nr 25/4, nr 35/2 i nr 24/2 wywołało nieodwracalny skutek prawny w rozumieniu art. 156 § 2 k.p.a., a w konsekwencji nie jest dopuszczalne stwierdzenie nieważności decyzji ocenianej w postępowaniu nadzorczym w tym zakresie, jaki dotyczy przeniesienia prawa użytkowania wieczystego.
W oparciu o powyższy zarzut wniesiono o uchylenie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w zaskarżonej części i stwierdzenie nieważności decyzji Wojewody Poznańskiego z dnia [...] marca 1993 r., znak [...] dotyczącej uwłaszczenia Fabryki Papieru "Malta" w Poznaniu działkami nr [...], nr [...] i nr [...], obręb Żegrze, położonymi w Poznaniu przy ul. M., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w części oddalającej skargę wniesioną przez A Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.
Ponadto wniesiono o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podkreślono, że Skarb Państwa w dniu 5 grudnia 1990 r. nie był właścicielem przedmiotowej nieruchomości, właścicielem pozostawała A sp z o.o. w Poznaniu, co było wynikiem decyzji Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2007 roku nr [...] stwierdzającej nieważność orzeczeń nacjonalizacyjnych.
Skoro stwierdzenie nieważności decyzji wywołuje skutek prawny ex tunc, tzn. od dnia wydania aktu administracyjnego, to należało przyjąć, iż w niniejszej sytuacji nastąpiło przywrócenie do stanu poprzedniego, obowiązującego przed wydaniem aktu, którego nieważność stwierdzono. Nie istniała więc przesłanka do wydania decyzji uwłaszczeniowej, gdyż zgodnie z art. 232 k.c. użytkowanie wieczyste można ustanowić jedynie na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa bądź jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków. Pozostawanie w obrocie prawnym decyzji Wojewody Poznańskiego stanowi naruszenie wskazanego przepisu, gdyż istnieją przesłanki do stwierdzenia nieważności wskazanej decyzji. A sp. z o.o. nie została pozbawiona przysługującego jej prawa własności, przysługuje ono jej mimo nieujawnienia prawa w księdze wieczystej. Oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste nie powoduje utraty własności, a użytkowanie wieczyste jest prawem terminowym, po wygaśnięciu którego właściciel odzyskuje pełnię praw. Skarżąca stwierdziła ponadto, że nabywcy użytkowania wieczystego nie chroni rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych. Skutek czynności cywilnoprawnej winien być oceniany przez sąd powszechny. Nieodwracalność skutku prawnego wyłącznie na drodze administracyjnej nie spełnia przesłanki z art. 156 § 2 k.p.a.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Zgodnie z art. 156 § 2 k.p.a.: "Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne". Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym sprawę nie podziela wyrażonego w skardze kasacyjnej stanowiska co do błędnej wykładni powołanego przepisu w zakresie rozumienia pojęcia "nieodwracalne skutki prawne".
Nie budzi wątpliwości pogląd wyrażony przez Ministra Infrastruktury i zaakceptowany przez Sąd I instancji, że odwracalność albo nieodwracalność skutku prawnego decyzji trzeba rozpatrywać mając na uwadze zakres właściwości organów administracji publicznej oraz ich kompetencji. Jeżeli cofnięcie, zniesienie, odwrócenie skutków prawnych decyzji wymaga takich działań, do których organ administracji publicznej nie ma umocowania ustawowego, by poprzez wydanie decyzji cofnąć ten skutek, to wówczas skutek prawny decyzji ma charakter nieodwracalny. Skoro poza sporem jest okoliczność, że po wydaniu decyzji uwłaszczeniowej uprawniony z tej decyzji zbył odpłatnie przysługujące mu prawo użytkowania wieczystego na rzecz osoby trzeciej na podstawie umowy cywilnoprawnej, to zasadne jest stanowisko, że w sprawie wystąpiły nieodwracalne skutki prawne, o jakich mowa w art. 156 § 2 decyzji uwłaszczeniowej.
Prezentowany w sprawie pogląd co do rozumienia pojęcia "nieodwracalne skutki prawne", o którym mowa w art. 156 § 2 k.p.a. wyprowadzony został z licznych orzeczeń, począwszy od uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1992 r., III AZP 4/92, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 1995 r., III ARN 8/95 i uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 listopada 1998 r., sygn. OPK 4/98. Takie stanowisko wyraził też Naczelny Sąd Administracyjny m.in. w wyrokach: z dnia 13 grudnia 2005 r. sygn. I OSK 268/05, z dnia 25 maja 2011 r. sygn. I OSK 1191/10.
Słusznie Sąd I instancji stwierdził, że organ administracji prowadzący postępowanie nadzorcze w zaistniałej w sprawie sytuacji nie może stwierdzić nieważności kwestionowanej decyzji, bowiem w ramach swoich kompetencji nie jest uprawniony do unieważnienia umów cywilnoprawnych z dnia 28 grudnia 2007 r. i z dnia 22 lipca 2008 r., które zawarte zostały po wydaniu decyzji uwłaszczeniowej i na podstawie których prawo użytkowania wieczystego do uwłaszczonych nieruchomości przeszło na rzecz osób trzecich. Zasadne też jest stwierdzenie, że skutki umów cywilnoprawnych przenoszących prawo użytkowania wieczystego gruntu ocenić może wyłącznie sąd powszechny, a nie organ administracji.
Wobec powyższego nie można zgodzić się z wywodami zawartymi w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, sugerującymi, że zbycie aktem notarialnym zawartym po wydaniu decyzji uwłaszczeniowej prawa użytkowania wieczystego nie powinno być postrzegane jako bezpośredni skutek decyzji, który stanowi przeszkodę w stwierdzeniu przez organ jej nieważności.
Wojewódzki Sąd Administracyjny, tak samo jak i następnie wnosząca skargę kasacyjną strona, stwierdził, że skutek czynności cywilnoprawnej jest sprawą cywilną, do rozpoznania której właściwy jest sąd powszechny. Szczegółowe rozważania w tym względzie przedstawione w uzasadnieniu skargi kasacyjnej wykraczają poza materię objętą niniejszą sprawą. Ubocznie jedynie zauważyć można, że powołane w skardze kasacyjnej orzeczenia Sądu Najwyższego, w których wyrażono ocenę skutków nabycia prawa użytkowania wieczystego w kontekście rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych nie przedstawiają aktualnych poglądów przedstawianych przez Sąd Najwyższy, m.in. zawartych w uchwale 7 sędziów z dnia 15 lutego 2011 r., sygn. III CZP 90/10.
Za chybiony uznany być musiał zarzut dotyczący naruszenia przez Sąd I instancji art. 145 § 1 pkt 2 k.p.a. Konstrukcja tego zarzutu w powiązaniu z wnioskiem strony skarżącej o uchylenie wyroku w części oddalającej skargę wniesioną przez A Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu i stwierdzenie nieważności decyzji uwłaszczeniowej Wojewody Poznańskiego z dnia [...] marca 1993 r. wskazuje na oczywistą wadliwość omawianego zarzutu. Zastosowanie w rozpoznawanej sprawie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. mogłoby – w razie zaistnienia przesłanek do stwierdzenia nieważności decyzji określonych w art. 156 k.p.a. – dotyczyć decyzji będącej przedmiotem skargi, a więc decyzji Ministra Infrastruktury z dnia [...] sierpnia 2011 r., a nie ocenianej przez ten organ w postępowaniu nadzorczym decyzji uwłaszczeniowej.
Z powyższych względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oddalił skargę kasacyjną. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono w myśl art. 204 pkt 1 powołanej ustawy.
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Jan Paweł Tarno /przewodniczący/Joanna Banasiewicz /sprawozdawca/
Mirosław Gdesz
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Jan Paweł Tarno, Sędzia NSA Joanna Banasiewicz (spr.), Sędzia del. WSA Mirosław Gdesz, Protokolant starszy inspektor sądowy Anna Krakowiecka, po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2014 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. Sp. z o.o. w P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 maja 2012 r. sygn. akt I SA/Wa 2017/11 w sprawie ze skarg A. Sp. z o.o. w P. i Prezydenta Miasta Poznania wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej na decyzję Ministra Infrastruktury z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa 1. oddala skargę kasacyjną; 2. zasądza od A. Sp. z o.o. w P. na rzecz Ministra Infrastruktury i Rozwoju kwotę 120 /sto dwadzieścia/ złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 30 maja 2012 r., sygn. akt I SA/Wa 2017/11 oddalił skargi A Sp. z o.o. w Poznaniu i Prezydenta Miasta Poznania wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej na decyzję Ministra Infrastruktury z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa.
W uzasadnieniu wyroku podano, że Minister Infrastruktury decyzją z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...] utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] lutego 2011 r. nr [...] sprostowaną postanowieniem z [...] marca 2011 r. nr [...], stwierdzającą, że decyzja Wojewody Poznańskiego z [...] marca 1993 r. nr [...] dotycząca uwłaszczenia Fabryki Papieru "Malta" w Poznaniu działkami nr [...],[...] i [...] położonymi w Poznaniu przy ul. M. obręb Żegrze, została wydana z naruszeniem prawa, przy czym nie jest możliwe stwierdzenie nieważności tej decyzji z przyczyny określonej w art. 156 § 2 k.p.a.
W uzasadnieniu decyzji Minister Infrastruktury podał, że Wojewoda Poznański decyzją z [...] marca 1993 r. nr [...] orzekł, że przedmiotowe grunty Skarbu Państwa będące w zarządzie Fabryki Papieru "Malta" w Poznaniu stały się z dniem [...] grudnia 1990 r. przedmiotem użytkowania wieczystego Fabryki.
Pismem z dnia 28 października 2009 r. A Sp. z o.o. w Poznaniu, wystąpiła o stwierdzenie nieważności ww. decyzji uwłaszczeniowej wskazując, iż została stwierdzona nieważność orzeczeń nacjonalizacyjnych dotyczących nieruchomości objętych decyzją uwłaszczeniową.
Minister Infrastruktury decyzją z [...] lutego 2011 r. nr [...], sprostowaną postanowieniem z [...] marca 2011 r. nr [...] stwierdził, że decyzja Wojewody Poznańskiego z [...] marca 1993 r. została wydana z naruszeniem prawa, przy czym nie jest możliwe stwierdzenie nieważności tej decyzji z przyczyny określonej w art. 156 § 2 k.p.a.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy złożyła A sp. z o.o. i Prezydent Miasta Poznania – wykonujący zadania starosty.
Ponownie rozpatrując sprawę Minister Infrastruktury wskazał, że objęte decyzją uwłaszczeniową działki w dniu 5 grudnia 1990 r. stanowiły własność Skarbu Państwa i pozostawały w zarządzie jednostki uwłaszczonej. Minister ustalił, że orzeczeniem nr 8 Ministra Przemysłu Lekkiego z 5 sierpnia 1949 r. na własność Państwa zostało przejęte m.in. przedsiębiorstwo pn. Drukarnia i Fabryka Papieru "Malta" firmy A Sp. z o.o. w Poznaniu.
Orzeczeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z [...] listopada 1975 r. został zatwierdzony protokół zdawczo-odbiorczy z 11 lutego 1950 r., ustalający składniki majątkowe przejęte na własność Państwa wchodzące w skład Fabryki Papieru "Malta" firmy A Sp. z o.o. w Poznaniu, z którego wynikało, że przejęciu podlegały m.in. grunty zapisane w księdze wieczystej Komandoria tom 1 wykaz I. 22, obejmujący parcele nr [...], nr [...], nr [...] i nr [...] i w księdze wieczystej Komandoria tom I wykaz I. 25, obejmujący parcele nr [...], nr [...], nr [...], nr [...] i nr [...] i w księdze wieczystej Żegrze tom VI wykaz I 143 obejmujący parcele [...],[...],[...],[...],[...]. Minister ustalił, że z ww. gruntów powstały działki nr [...],[...] i [...] ujęte w decyzji uwłaszczeniowej.
Minister Gospodarki decyzją z [...] września 2007 r. utrzymał w mocy własną decyzję z [...] czerwca 2007 r. stwierdzającą nieważność orzeczenia Nr [...] Ministra Przemysłu Lekkiego z [...] sierpnia 1949 r. i orzeczenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z [...] listopada 1975 r., w części dotyczącej przedsiębiorstwa pn. Drukarnia i Fabryka Papieru "Malta" firmy A Sp. z o.o. w Poznaniu, w zakresie Fabryki Papieru "Malta". Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2008 r. sygn. akt IV SA/Wa 2307/07 oddalił skargę na powyższą decyzję, a Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 2 września 2009 r. sygn. akt I OSK 1139/08 oddalił skargę kasacyjną.
Minister podniósł, iż stwierdzenie nieważności ww. orzeczeń nacjonalizacyjnych wywołało skutek ex tunc, co oznacza, że decyzja, której nieważność stwierdzono przestaje istnieć w obrocie prawnym ze skutkiem wstecznym, a więc A nigdy nie przestała być właścicielem przedmiotowych nieruchomości. Skarb Państwa posługiwał się więc wadliwym tytułem własności.
W związku z powyższym Minister uznał, że kwestionowana decyzja uwłaszczeniowa rażąco narusza prawo, tj. art. 2 ust. 1–2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.
Organ nadzoru podniósł, ze zgodnie z art. 156 § 2 k.p.a. nie stwierdza się nieważności decyzji w sytuacji, gdy zaistniały nieodwracalne skutki prawne i wówczas organ administracji ogranicza się do stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa, zgodnie z dyspozycją z art. 158 § 2 k.p.a.
W ocenie Ministra decyzja wywoła skutek prawny nieodwracalny wtedy, gdy ani przepisy prawa materialnego, ani też przepisy procesowe, stanowiące podstawę działania organu administracji publicznej nie czynią danego organu właściwym do cofnięcia tego właśnie skutku przez wydanie decyzji. Organ podniósł, że w orzecznictwie od dawna uznany jest pogląd, że zmiana lub uchylenie ostatecznej decyzji, na podstawie której strony zawarły umowę cywilnoprawną, nie może być bezpośrednio źródłem nieważności czynności prawnej, chociaż będzie okolicznością mającą znaczenie w ocenie ważności tej czynności przez sąd (uchwala pełnego składu Izby Cywilnej SN z 25 kwietnia 1964 r., III CO 12/64).
Organ ustalił, że Fabryka Papieru "Malta" w Poznaniu na podstawie aktu notarialnego z 23 lipca 1991 r. rep nr 6178/91 została przekształcona w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa pod nazwą Fabryka Papieru "Malta" w Poznaniu S.A., następnie spółka ta zmieniła nazwę na Fabryka Papieru "Malta-Decor" S.A. w Poznaniu. Fabryka ta aktem notarialnym z 22 lipca 2008 r. rep. A nr 6082/2008 zbyła prawa rzeczowe do działki nr 24/2, zaś aktem notarialnym z 28 grudnia 2007 r. rep. A nr 9697/2007 prawa rzeczowe do działek nr 35/2 i 25/4 na rzecz Spółki Kronotex sp. z o.o. w Szczecinku.
Minister stwierdził, że zawarcie umowy cywilnoprawnej powoduje, że powrót do poprzedniego stanu prawnego nie jest możliwy w drodze administracyjnej, a organ administracji przy pomocy dostępnych mu środków prawnych nie jest władny do decydowania o bycie prawnym powołanych umów, uznał więc, że wobec przejęcia praw do nieruchomości przez osoby trzecie w trybie cywilnoprawnym nastąpiły nieodwracalne skutki prawne w rozumieniu art. 158 § 2 k.p.a.
Skargi na decyzję Ministra Infrastruktury do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniosła A Sp. z o.o. w Poznaniu oraz Prezydent Miasta Poznania wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej.
A Sp. z o.o. w Poznaniu zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie przepisów postępowania tj. art. 156 § 2 k.p.a. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że decyzja uwłaszczeniowa wywołała nieodwracalny skutek prawny.
Prezydent Miasta Poznania wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie art. 7, 77 § 1 art. 156 § 2 k.p.a. Zdaniem skarżącego dla rozstrzygnięcia sprawy uwłaszczenia znaczenie ma stan faktyczny i prawny istniejący w dacie wejścia w życie ustawy z 29 września 1990 r., a w tej dacie żaden inny podmiot, poza jednostką uwłaszczoną nie legitymował się tytułem prawnym do przedmiotowych działek, dlatego Wojewoda Poznański mógł wydać decyzję uwłaszczeniową.
Minister Infrastruktury w odpowiedzi na skargi wniósł o ich oddalenie.
Na rozprawie w dniu 30 maja 2012 r. Sąd zarządził połączenie spraw o sygn. akt I SA/Wa 2017/11 i I SA/Wa 2018/11 do łącznego ich rozpoznania i rozstrzygnięcia oraz prowadzenia obu spraw pod sygnaturą I SA/WA 2017/11.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargi na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. – dalej "p.p.s.a.").
W uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji podkreślił, że postępowanie zakończone zaskarżoną decyzją prowadzone było w trybie nadzwyczajnym regulowanym przez przepisy art. 156–158 k.p.a. Jego przedmiot stanowiła decyzja uwłaszczeniowa Wojewody Poznańskiego z 19 marca 1993 r.
Materialnoprawną podstawę kwestionowanej decyzji uwłaszczeniowej stanowił przepis art. 2 ustawy z 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464 ze zm.), zgodnie z którym grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego) z wyłączeniem gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, będące w dniu 5 grudnia 1990 r. w zarządzie państwowych osób prawnych innych niż Skarb Państwa stają się z tym dniem z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego. Nie narusza to praw osób trzecich. Budynki i inne urządzenia oraz lokale znajdujące się na gruntach, o których mowa w ust. 1 stają się z tym dniem z mocy prawa własnością, tych osób. Nabycie własności przez te osoby następuje odpłatnie, jeżeli obiekty te nie były wybudowane lub nabyte ze środków własnych tych osób lub ich poprzedników prawnych. Sąd I instancji podał, że z przepisu tego wynika, że uwłaszczeniu podlegają grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego). W sytuacji, gdy grunty nie spełniają powyższego kryterium, decyzja uwłaszczeniowa sprzeczna jest z normą zawartą w ww. przepisie. Jest ona zatem dotknięta kwalifikowaną wadą prawną, o której mowa w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. (rażąco narusza prawo), co uzasadnia stwierdzenie jej nieważności przy braku przesłanek negatywnych stwierdzenia nieważności decyzji, o których mowa w art. 156 § 2 k.p.a.
Sąd I instancji podał, że ostateczną decyzją Ministra Gospodarki z 17 września 2007 r. wyeliminowane zostały w trybie art. 156 § 1 k.p.a. orzeczenia nacjonalizacyjne, na podstawie których przedmiotowe działki przejęte zostały przez Skarb Państwa. Oznacza to, że orzeczenia nacjonalizacyjne były nieważne już w dacie ich wydania, a zatem nieruchomości nimi objęte nie przeszły na własność Skarbu Państwa, skutkiem czego nie podlegały działaniu art. 2 ustawy z 29 września 1990 r. W tej sytuacji decyzja uwłaszczeniowa została wydana z rażącym naruszeniem wskazanego przepisu art. 2, gdyż organ ustanowił użytkowanie wieczyste na gruncie niebędącym własnością Skarbu Państwa.
Zdaniem Sądu, Minister Infrastruktury stwierdzając, że decyzja Wojewody Poznańskiego z 18 stycznia 1993 r. w przedmiocie uwłaszczenia została wydana z naruszeniem prawa, przy czym nie można stwierdzić jej nieważności z tego powodu, że wywołała nieodwracalne skutki prawne w rozumieniu art. 156 § 2 k.p.a. dokonał prawidłowej wykładni tego przepisu. W sprawie kwestionowana jest ocena co do nieodwracalności skutków prawnych. Nieodwracalność skutków prawnych decyzji musi być rozpatrywana w zakresie obowiązujących przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego oraz przepisów prawa materialnego stosowanych przez organ administracyjny. Jeśli skutki prawne decyzji mogą być zmienione w drodze postępowania administracyjnego, oznacza to, że nie mają one charakteru nieodwracalnego.
Sąd I instancji podzielił stanowisko Ministra Infrastruktury, że skoro po wydaniu decyzji uwłaszczeniowej uprawniony z tej decyzji zbył przysługujące mu prawo użytkowania wieczystego na rzecz osoby trzeciej na podstawie umowy cywilnoprawnej, to w sprawie wystąpiły nieodwracalne skutki prawne, o których mowa w art. 156 § 2 kpa. Organ administracji prowadzący postępowanie nadzorcze nie może w ramach swych kompetencji stwierdzić nieważności kwestionowanej decyzji, bowiem nie może unieważnić umowy cywilnoprawnej zawartej po wydaniu decyzji. W tym sensie skutki te są z punktu widzenia organu nieodwracalne, co nie oznacza, że skutki te są nieodwracalne w ogóle (por. uchwały i wyroki SN i NSA wydane m.in. w sprawach o sygn. akt III ARN 8/95, OPK 4/98, IV SA 847/96, IV SA 1976/97).
Wobec tego, że w niniejszej sprawie na podstawie umów cywilnoprawnych z 22 lipca 2008 r. i 28 grudnia 2007 r. nastąpił obrót przedmiotowymi działkami, to tym samym Minister Infrastruktury prawidłowo orzekł na podstawie art. 158 § 2 k.p.a., stwierdzając wydanie decyzji uwłaszczeniowej z naruszeniem prawa. Skoro decyzja uwłaszczeniowa umożliwiła obrót cywilnoprawny, to trzeba przyjąć, że na gruncie art. 156 § 2 k.p.a. to ona, a nie umowy sprzedaży, wywołała nieodwracalne skutki prawne. Do oceny zaś tego jakie skutki (odwracalne, nieodwracalne) wywołały umowy cywilnoprawne przenoszące prawo użytkowania wieczystego gruntu i własność budynków właściwy jest sąd powszechny, a nie organ administracji.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością "A" z siedzibą w Poznaniu reprezentowana przez adwokata, zaskarżając wyrok w części oddalającej skargę wniesioną przez "A Sp. z o.o." z siedzibą w Poznaniu.
Skarżąca zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego, to jest naruszenie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. w zw. z art. 156 § 2 k.p.a. poprzez błędną wykładnię wskazanego przepisu, polegającą na przyjęciu, że zbycie przez Fabrykę Papieru "Malta" w Poznaniu na rzecz Kronotex sp. z o.o. w Szczecinku prawa użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej jako działki nr 25/4, nr 35/2 i nr 24/2 wywołało nieodwracalny skutek prawny w rozumieniu art. 156 § 2 k.p.a., a w konsekwencji nie jest dopuszczalne stwierdzenie nieważności decyzji ocenianej w postępowaniu nadzorczym w tym zakresie, jaki dotyczy przeniesienia prawa użytkowania wieczystego.
W oparciu o powyższy zarzut wniesiono o uchylenie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w zaskarżonej części i stwierdzenie nieważności decyzji Wojewody Poznańskiego z dnia [...] marca 1993 r., znak [...] dotyczącej uwłaszczenia Fabryki Papieru "Malta" w Poznaniu działkami nr [...], nr [...] i nr [...], obręb Żegrze, położonymi w Poznaniu przy ul. M., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w części oddalającej skargę wniesioną przez A Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.
Ponadto wniesiono o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podkreślono, że Skarb Państwa w dniu 5 grudnia 1990 r. nie był właścicielem przedmiotowej nieruchomości, właścicielem pozostawała A sp z o.o. w Poznaniu, co było wynikiem decyzji Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2007 roku nr [...] stwierdzającej nieważność orzeczeń nacjonalizacyjnych.
Skoro stwierdzenie nieważności decyzji wywołuje skutek prawny ex tunc, tzn. od dnia wydania aktu administracyjnego, to należało przyjąć, iż w niniejszej sytuacji nastąpiło przywrócenie do stanu poprzedniego, obowiązującego przed wydaniem aktu, którego nieważność stwierdzono. Nie istniała więc przesłanka do wydania decyzji uwłaszczeniowej, gdyż zgodnie z art. 232 k.c. użytkowanie wieczyste można ustanowić jedynie na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa bądź jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków. Pozostawanie w obrocie prawnym decyzji Wojewody Poznańskiego stanowi naruszenie wskazanego przepisu, gdyż istnieją przesłanki do stwierdzenia nieważności wskazanej decyzji. A sp. z o.o. nie została pozbawiona przysługującego jej prawa własności, przysługuje ono jej mimo nieujawnienia prawa w księdze wieczystej. Oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste nie powoduje utraty własności, a użytkowanie wieczyste jest prawem terminowym, po wygaśnięciu którego właściciel odzyskuje pełnię praw. Skarżąca stwierdziła ponadto, że nabywcy użytkowania wieczystego nie chroni rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych. Skutek czynności cywilnoprawnej winien być oceniany przez sąd powszechny. Nieodwracalność skutku prawnego wyłącznie na drodze administracyjnej nie spełnia przesłanki z art. 156 § 2 k.p.a.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Zgodnie z art. 156 § 2 k.p.a.: "Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne". Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym sprawę nie podziela wyrażonego w skardze kasacyjnej stanowiska co do błędnej wykładni powołanego przepisu w zakresie rozumienia pojęcia "nieodwracalne skutki prawne".
Nie budzi wątpliwości pogląd wyrażony przez Ministra Infrastruktury i zaakceptowany przez Sąd I instancji, że odwracalność albo nieodwracalność skutku prawnego decyzji trzeba rozpatrywać mając na uwadze zakres właściwości organów administracji publicznej oraz ich kompetencji. Jeżeli cofnięcie, zniesienie, odwrócenie skutków prawnych decyzji wymaga takich działań, do których organ administracji publicznej nie ma umocowania ustawowego, by poprzez wydanie decyzji cofnąć ten skutek, to wówczas skutek prawny decyzji ma charakter nieodwracalny. Skoro poza sporem jest okoliczność, że po wydaniu decyzji uwłaszczeniowej uprawniony z tej decyzji zbył odpłatnie przysługujące mu prawo użytkowania wieczystego na rzecz osoby trzeciej na podstawie umowy cywilnoprawnej, to zasadne jest stanowisko, że w sprawie wystąpiły nieodwracalne skutki prawne, o jakich mowa w art. 156 § 2 decyzji uwłaszczeniowej.
Prezentowany w sprawie pogląd co do rozumienia pojęcia "nieodwracalne skutki prawne", o którym mowa w art. 156 § 2 k.p.a. wyprowadzony został z licznych orzeczeń, począwszy od uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1992 r., III AZP 4/92, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 1995 r., III ARN 8/95 i uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 listopada 1998 r., sygn. OPK 4/98. Takie stanowisko wyraził też Naczelny Sąd Administracyjny m.in. w wyrokach: z dnia 13 grudnia 2005 r. sygn. I OSK 268/05, z dnia 25 maja 2011 r. sygn. I OSK 1191/10.
Słusznie Sąd I instancji stwierdził, że organ administracji prowadzący postępowanie nadzorcze w zaistniałej w sprawie sytuacji nie może stwierdzić nieważności kwestionowanej decyzji, bowiem w ramach swoich kompetencji nie jest uprawniony do unieważnienia umów cywilnoprawnych z dnia 28 grudnia 2007 r. i z dnia 22 lipca 2008 r., które zawarte zostały po wydaniu decyzji uwłaszczeniowej i na podstawie których prawo użytkowania wieczystego do uwłaszczonych nieruchomości przeszło na rzecz osób trzecich. Zasadne też jest stwierdzenie, że skutki umów cywilnoprawnych przenoszących prawo użytkowania wieczystego gruntu ocenić może wyłącznie sąd powszechny, a nie organ administracji.
Wobec powyższego nie można zgodzić się z wywodami zawartymi w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, sugerującymi, że zbycie aktem notarialnym zawartym po wydaniu decyzji uwłaszczeniowej prawa użytkowania wieczystego nie powinno być postrzegane jako bezpośredni skutek decyzji, który stanowi przeszkodę w stwierdzeniu przez organ jej nieważności.
Wojewódzki Sąd Administracyjny, tak samo jak i następnie wnosząca skargę kasacyjną strona, stwierdził, że skutek czynności cywilnoprawnej jest sprawą cywilną, do rozpoznania której właściwy jest sąd powszechny. Szczegółowe rozważania w tym względzie przedstawione w uzasadnieniu skargi kasacyjnej wykraczają poza materię objętą niniejszą sprawą. Ubocznie jedynie zauważyć można, że powołane w skardze kasacyjnej orzeczenia Sądu Najwyższego, w których wyrażono ocenę skutków nabycia prawa użytkowania wieczystego w kontekście rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych nie przedstawiają aktualnych poglądów przedstawianych przez Sąd Najwyższy, m.in. zawartych w uchwale 7 sędziów z dnia 15 lutego 2011 r., sygn. III CZP 90/10.
Za chybiony uznany być musiał zarzut dotyczący naruszenia przez Sąd I instancji art. 145 § 1 pkt 2 k.p.a. Konstrukcja tego zarzutu w powiązaniu z wnioskiem strony skarżącej o uchylenie wyroku w części oddalającej skargę wniesioną przez A Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu i stwierdzenie nieważności decyzji uwłaszczeniowej Wojewody Poznańskiego z dnia [...] marca 1993 r. wskazuje na oczywistą wadliwość omawianego zarzutu. Zastosowanie w rozpoznawanej sprawie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. mogłoby – w razie zaistnienia przesłanek do stwierdzenia nieważności decyzji określonych w art. 156 k.p.a. – dotyczyć decyzji będącej przedmiotem skargi, a więc decyzji Ministra Infrastruktury z dnia [...] sierpnia 2011 r., a nie ocenianej przez ten organ w postępowaniu nadzorczym decyzji uwłaszczeniowej.
Z powyższych względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oddalił skargę kasacyjną. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono w myśl art. 204 pkt 1 powołanej ustawy.
