II SA/Bd 40/14

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] października 2013 r. nr [...] Starosta W. na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. l, art. 9 ust. 1 pkt 14 lit. a, art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r. poz. 674), zwanej dalej ustawą, oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267), zwanej dalej k.p.a., orzekł o utracie przez A. K. statusu osoby bezrobotnej z dniem [...].01.2010 r. W uzasadnieniu organ wskazał, że z przedstawionych dokumentów wynika, iż ww. podlega na podstawie odrębnych przepisów obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników. Zgodnie z przepisami ww. ustawy w takim przypadku następuje utrata statusu osoby bezrobotnej.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła A. K. uzasadniając ją tym, że kara, jaką jest wyrejestrowanie z datą wsteczną, jest nieadekwatna do przewinienia. Sytuacja wyrejestrowania z datą wstecz może spowodować, że będzie ponosiła ogromne koszty leczenia za okres od [...].01.2010 do [...].09.2013 r. (dwukrotny pobyt w szpitalu, stale korzystanie z publicznej służby zdrowia). Urząd pracy zgodnie z decyzją może ją właśnie za ten okres wyrejestrować i wycofać składki ubezpieczenia zdrowotnego, a skarżąca nie ma możliwości dopisania siebie i dziecka z datą wsteczną do ubezpieczenia męża.

Decyzją nr [...] z dnia [...] listopada 2013 r. Wojewoda K.-P. na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu organ wskazał, że I. C. w rejestrze osób bezrobotnych PUP we W. pozostaje od dnia [...].09.2009 r. W dniu [...].10.2013 r. PUP we W. uzyskał informację, że zainteresowana w okresie od [...].01.2010 r. do [...].04.2010 r. była uczestnikiem projektu "Stop bierności, bądź kobietą sukcesu", przy czym od dnia [...].01.2010 r. do [...].04.2010 r. brała udział w zajęciach z języka obcego i w tym okresie była zgłoszona do ubezpieczenia społecznego.

Art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy nakłada na starostę obowiązek pozbawienia statusu bezrobotnego osoby, która nie spełnia warunków, o których mowa w ust. 2 ustawy. Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący, a utratę statusu powoduje brak jakiegokolwiek z warunków określonych w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy, w tym podleganie obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników.

Ustawodawca w treści art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy określił wymogi nabycia statusu bezrobotnego, a w jednym z nich wskazał, że osoba nie podlega, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników. Powyższe oznacza, że status osoby bezrobotnej jest zdefiniowaną instytucją prawną. Istota uprawnień osoby bezrobotnej nie wynika z samego faktu braku źródła dochodów, lecz ustawodawca wiąże te uprawnienia z określonymi warunkami i stosowną aktywnością pozostającej bez źródeł dochodów osoby w przezwyciężaniu sytuacji, w jakiej się znalazła, a w szczególności z jej pełną, nie ograniczoną innym zajęciem, gotowością do podjęcia oferowanej pracy (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14.07.1998 r., sygn. II SA 565/98, publ. LEX nr 41865). W świetle powyższego stwierdzić należy, że dla uzyskania statusu osoby bezrobotnej konieczne jest nie tylko niezatrudnienie, ale także niewykonywanie innej pracy zarobkowej, pobieranie renty, nie prowadzenie działalności gospodarczej czy też nieuzyskiwanie miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia z innych źródeł niż praca zarobkowa oraz nie podleganie, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników. Fakt podlegania obowiązkowi ubezpieczenia społecznego skutkuje brakiem możliwości uzyskania lub utratą statusu osoby bezrobotnej. Nie jest bowiem dopuszczalne prawnie równoległe posiadanie statusu osoby bezrobotnej i podleganie, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników. Jeżeli osoba bezrobotna aktywizuje swoją sytuację zawodową, to nie może zarazem pozostawać osobą o statusie bezrobotnego i korzystać z przywilejów dotyczących osób bezrobotnych.

Niespełnienie przez zainteresowaną wymagań wiążących się z przyznaniem statusu osoby bezrobotnej musi wywoływać określone prawem konsekwencje, a przywołane przepisy regulujące zdarzenia związane z nabywaniem i utratą statusu osoby bezrobotnej nie dają organom administracji uprawnień do wydawania decyzji uznaniowych. Wobec tego z chwilą uzyskania w dniu [...].10.2013 r. informacji o podleganiu od dnia [...].01.2010 r. do dnia [...].04.2010 r., na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, organ administracji zobligowany był do przeprowadzenia postępowania w tym zakresie i wydania decyzji w sprawie utraty statusu osoby bezrobotnej przez zainteresowaną z dniem [...].01.2010 r. Tym bardziej, że w informacji dla osób rejestrujących się w powiatowym urzędzie pracy w części IV pkt 7 A. K. w dniu [...].09.2009 r. została poinformowana, że bezrobotny biorący udział bez skierowania starosty w szkoleniach finansowanych z publicznych środków, organizowanych przez inny podmiot niż powiatowy urząd pracy, jest obowiązany powiadomić powiatowy urząd pracy o udziale w szkoleniu w terminie 7 dni przed dniem rozpoczęcia szkolenia.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy złożyła A. K. W jej uzasadnieniu wskazała, że faktycznie w okresie od dnia [...].01.2010 r. do [...].04.2010 r. uczestniczyła w projekcie "Stop bierności, bądź kobietą sukcesu" finansowanym z EFS i za okres od [...].01.2010 r. do [...].04.2010 r. otrzymała z tego tytułu stypendium szkoleniowe, ale nikt nie poinformował jej, że to powoduje utratę statusu osoby bezrobotnej.

Skarżąca podała również, że dwukrotnie przebywała w szpitalu: w 2011 r. i 2013 r. oraz korzystała z innych usług medycznych. Utrata statusu z dniem [...].01.2010 r. spowoduje, że PUP we W. dokona korekty składek na ubezpieczenie zdrowotne i w ten sposób stanie przed faktem nie podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, a przecież korzystała na bieżąco z usług medycznych, wówczas jako osoba ubezpieczona, a teraz okaże się, że nie podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Organ w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy zważył, co następuje:

Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270), zwanej dalej w skrócie p.p.s.a., sądy administracyjne powołane są do kontroli działalności administracji publicznej, w tym w zakresie legalności decyzji administracyjnych i stosują środki określone w ustawie (art. 1 i 3 p.p.s.a.). Uwzględnienie skargi następuje tylko w przypadku stwierdzenia przez Sąd naruszenia przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania lub naruszenie innych przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 ustawy p.p.s.a.). Zgodnie z treścią art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd ma możliwość uwzględnienia skargi także ze względu na inne uchybienia, niż podniesione przez stronę w skardze, ponieważ sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Wychodząc z tych przesłanek Wojewódzki Sąd Administracyjny uwzględnił skargę, gdyż stwierdził, że zaskarżona oraz poprzedzająca ją decyzja pierwszej instancji naruszają przepisy postępowania administracyjnego w sposób mogący mieć istotny wpływ na wynik sprawy oraz przepisy prawa materialnego w sposób mający wpływ na wynik sprawy, co w myśl art. 145 § 1 pkt 1 lit. a oraz c i art. 135 p.p.s.a. stanowi podstawę do ich uchylenia.

W pierwszej kolejności stwierdzić trzeba, że w sprawie bezsporne było to, iż skarżąca A. K. w dniach [...]-[...].01.2010 r. uczestniczyła w projekcie "Stop bierności, bądź kobietą sukcesu" organizowanym przez E. sp. z o.o., przy czym w dniach [...]-[...].01.2010 r. brała udział w szkoleniu, za które otrzymała stypendium i z tego tytułu odprowadzono składki na jej ubezpieczenie społeczne. Jest to o tyle istotne, że organ nie wyjaśnił kwestii zmiany nazwiska strony, albowiem z informacji udzielonej przez ww. spółkę wynika, iż uczestnikiem szkolenia była A. Sz., natomiast w uzasadnieniu decyzji organu II instancji wskazuje się też I. C., a skarżącą jest A. K. Jak wynika jednak zarówno z treści skargi oraz odwołania, skarżąca potwierdziła powyższą okoliczność.

Materialnoprawną podstawą decyzji organów obu instancji stanowiły przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Stosownie do art. 33 ust. 4 pkt 1 cyt. ustawy, starosta, z zastrzeżeniem art. 75 ust. 3, pozbawia statusu bezrobotnego, który nie spełnia warunków, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2. Jednym z tych warunków jest niepodleganie, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników, o czym stanowi art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. l ustawy.

Zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja podlegały uchyleniu z dwóch powodów.

Po pierwsze, wbrew twierdzeniom organu II instancji, z akt sprawy w żaden sposób nie wynika okoliczność, że skarżąca cytat: "w informacji dla osób rejestrujących się w powiatowym urzędzie pracy w części IV pkt 7 (...) w dniu [...].09.2009 r. została poinformowana, że bezrobotny biorący udział bez skierowania starosty w szkoleniach finansowanych z publicznych środków, organizowanych przez inny podmiot niż powiatowy urząd pracy, jest obowiązany powiadomić powiatowy urząd pracy o udziale w szkoleniu w terminie 7 dni przed dniem rozpoczęcia szkolenia." W aktach sprawy brak jest takiego pouczenia. Organ wywodził, że podleganie przez bezrobotnego obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z tytułu udziału w szkoleniu zorganizowanym przez inny podmiot niż urząd pracy, powoduje sankcję w postaci pozbawienia statusu osoby bezrobotnej. Niemniej jednak warunkiem zastosowania tej sankcji jest zdaniem Sądu wcześniejsze pouczenie bezrobotnego o przesłankach warunkujących utratę tego statusu (tak słusznie np. słusznie wyroki WSA w Szczecinie z dnia 19.09.2013 r., II SA/Sz 668/13 i WSA w Gliwicach z dnia 31.01.2012 r., IV SA/Gl 146/11).

Ponadto organy nie wyjaśniły, czy podmiot, który realizował projekt, w ramach którego skarżąca odbywała szkolenie, wypełnił w wystarczającym stopniu obowiązek informacyjny dotyczący konsekwencji otrzymania stypendium w związku z udziałem w projekcie, w tym o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu i możliwości rezygnacji z pobierania stypendium szkoleniowego przez uczestnika. Należy zwrócić uwagę na to, że w dniu zarejestrowania skarżącej jako bezrobotnej, tj. [...] lipca 2008 r., nie obowiązywał w ogóle art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. l ustawy, albowiem wszedł on w życie dopiero w dniu 1 lutego 2011 r. na podstawie art. 1 ust. 1 lit. a tiret drugie ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1725). Wcześniej kwestię tę regulował art. 2 ust. 1 pkt lit. f ustawy. Okoliczność ta jednak ma w sprawie drugorzędne znaczenie z uwagi na wspomniany wyżej brak dowodu jakiegokolwiek pouczenia skarżącej o ciążącym na niej obowiązku poinformowania organu o fakcie podlegania ubezpieczeniu społecznemu na podstawie odrębnych przepisów.

Brak stosownych ustaleń jak i ocen organów co do okoliczności należytego informowania strony o przesłankach warunkujących zachowanie statusu osoby bezrobotnej oraz o fakcie objęcia ubezpieczeniem społecznym w ramach udziału w ww. projekcie stanowi o naruszeniu art. 6, art. 7 i art. 8 k.p.a. w stopniu uzasadniającym wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji organów I i II instancji. Zgodnie z zasadą praworządności wyrażoną w art. 6 i art. 7 k.p.a. organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa i stoją na straży praworządności, podejmując w toku postępowania wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Organ zatem, stosownie do ww. zasady, rozpoznając sprawę zobowiązany jest kierować się przepisem prawa, ale także i słusznym interesem strony, o ile nie pozostaje on w kolizji z prawem. W doktrynie wyrażono stanowisko, że z reguły uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli wynikają dyrektywy interpretacyjne nie tylko prawa procesowego, ale również do prawa materialnego, o czym świadczy sformułowanie "do załatwienia sprawy" (por. B. Adamiak, J. Borkowski "Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz", Warszawa 2012 r., s. 61).

Po drugie, na co wskazano już wcześniej, skarżąca była w okresie od [...] do [...].01.2010 r. osobą, o jakiej mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 – wersja obowiązująca w 2010 r., tj. w dacie uczestniczenia przez skarżącą w projekcie) czyli osobą pobierającą stypendium w okresie odbywania szkolenia, na które została skierowana przez inny niż powiatowy urząd pracy podmiot kierujący na szkolenie, zwaną "osobą pobierającą stypendium". Zgodnie z art. 6 ust. 1 cyt. ustawy między innymi takie osoby podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ale z zastrzeżeniem art. 8 i 9. Tymczasem zgodnie z art. 9 ust. 6a tej samej ustawy osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9a obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych. Tymczasem w niniejszej sprawie skarżąca w styczniu 2010 r. jako bezrobotna była objęta obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, a więc miała inny tytuł rodzący obowiązek ubezpieczeń społecznych. Dlatego też stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 9a w zw. z art. 9 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie podlegała obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i rentowym z tytułu pobierania stypendium. Organy orzekając o utracie przez skarżącą statusu osoby bezrobotnej nie uwzględniły zastrzeżenia z art. 6 ust. 1 w zw. z art. 9 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przez co bezzasadnie uznały, że skarżąca nie spełniała przesłanki, o jakiej mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. l ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Skoro, o czym była mowa wyżej, skarżąca nie podlegała w miesiącu styczniu 2010 r. obowiązkowi ubezpieczenia z tego tytułu, że otrzymywała stypendium, gdyż miało do niej zastosowanie zastrzeżenie wynikające z art. 9 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, brak było podstaw do uznania, że na skutek pobierania tego stypendium utraciła status osoby bezrobotnej.

Na poparcie stanowiska, iż osoba pobierająca stypendium o jakim mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie musi tracić statusu osoby bezrobotnej należy wskazać, że identyczna regulacja prawna dotyczy osób pobierających stypendium w okresie odbywania szkolenia, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy, a więc osób wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Osoby te również podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z zastrzeżeniem art. 9 tej samej ustawy, który w ust. 6a zawiera cytowaną wyżej regulację. Z powyższego wynika, że przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w sposób identyczny, jeśli chodzi o podleganie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, traktują osoby pobierające stypendium w związku ze skierowaniem ich na szkolenie przez powiatowy urząd pracy jak i osoby pobierające stypendium w związku z odbywaniem szkolenia, na które zostały skierowane przez inne podmioty. To zaś, że bezrobotny skierowany na szkolenie przez starostę (powiatowy urząd pracy) nie traci statusu osoby bezrobotnej, nawet gdy pobiera stypendium, wynika chociażby z regulacji zawartych w przepisach art. 41, art. 33 ust. 4 pkt 7 a contrario ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Mając powyższe na uwadze zarówno zaskarżona decyzja jak i utrzymana nią w mocy decyzja organu I instancji podlegały uchyleniu, o czym Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w zw. z art. 135 p.p.s.a. Ponowne rozpoznanie sprawy winno nastąpić z uwzględnieniem poczynionych przez Sąd uwag.

Na podstawie art. 152 cyt. ustawy Sąd określił, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana.