I SA/Kr 1366/13

Uzasadnienie

Pięcioma decyzjami z dnia 3 grudnia 2012 r. Prezydent Miasta K. określił skarżącej K.P. wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości za rok: odpowiednio 2008, 2009, 2010, 2011, 2012 – solidarnie z C. Sp. z o.o. z siedzibą W.

W uzasadnieniach organ wskazał, że skarżąca pomimo wezwania nie złożyła wymaganych deklaracji podatkowych na podatek od nieruchomości. W oparciu o zgromadzony materiał dowodowy (w tym protokół oględzin) organ ustalił, że nabycie przez K. P. w dniu 21 czerwca 2007 r. udziału wynoszącego 1/2 części we współwłasności lokalu w użytkowym - piwnica P01 o powierzchni użytkowej 89,15 m2, znajdującego się w budynku położonym w K. przy ul. H. na działce nr [...] obr. [...] w dzielnicy K. Miasta K. o powierzchni 467 m2 o oznaczeniu użytku B - tereny mieszkaniowe, skutkowało powstaniem od 1 lipca 2007 r., wobec współwłaścicieli solidarnej odpowiedzialności za zobowiązanie podatkowe z tytułu posiadanej nieruchomości.

Organ wskazał również, że lokal użytkowy - piwnica P01, zgodnie z danymi ewidencji gruntów i budynków znajdował się w budynku mieszkalnym. Taka kwalifikacja sprawiała, że miały zastosowanie stawki jak dla budynków mieszkalnych, co wynikało wprost z art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 19 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r., Nr 95 poz. 613 ze zm.). Wymieniony lokal użytkowy był jednak lokalem niemieszkalnym o wyodrębnionej księdze wieczystej i pozostawał (zgodnie z zapisami w danych ewidencji gruntów i budynków) współwłasnością osoby prawnej z osobą fizyczną. Organ wskazał, że grunty, budynki i budowle, które są w posiadaniu przedsiębiorcy i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem rolnym lub leśnym, z mocy prawa zostają związane z działalnością gospodarczą, a tym samym stosuje się dla nich najwyższą stawkę podatkową. Jeżeli jednak grunt pozostaje związany z budynkiem mieszkalnym, ze zbiornikiem retencyjnym lub uwagi na względy techniczne nie jest lub nie może być wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej, to związek ten zostanie wyłączony, a grunty zostają opodatkowane stawką jak dla gruntów pozostałych, innych niż zajętych na działalność gospodarczą. Zdaniem organu podatkowego należało wykluczyć możliwość wyłączenia przedmiotu opodatkowania ze względów technicznych jak i zastosowanie innej stawki podatkowej niezwiązanej z prowadzeniem działalności gospodarczej. Chociaż w trakcie oględzin lokalu zauważono szereg niedogodności związanych z użytkowaniem tego lokalu, charakterystycznych dla piwnic w wiekowych obiektach budowlanych, to jednak nie można było powiedzieć, że te niedogodności wykluczały możliwość wykorzystania tej części budynku do prowadzenia działalności gospodarczej. Wyłączenie z opodatkowania budynków lub ich części z opodatkowania dotyczyło bowiem takich względów technicznych, które w sposób obiektywny i wręcz nieusuwalny wyłączały jego wykorzystanie do działalności gospodarczej teraz i w przyszłości. W tak opisanym stanie faktycznym, reasumował organ, przedmiot opodatkowania stanowił grunt o powierzchni 21,48 m2. Natomiast piwnica P01 posiadała belki stropowe umiejscowione na wysokości 1,90 m, zatem zgodnie z art. 4 ust 2 ustawy o opłatach i podatkach lokalnych powierzchnia użytkowa przedmiotu opodatkowania wynosiła 44,58 m2. Organ nie uwzględnił jako dowodu deklaracji na podatek od nieruchomości za lata 2008-2012 złożonych przez C. Sp. z o.o. w zakresie zastosowania stawki podatkowej.

W wniesionych odwołaniach skarżąca zarzuciła przede wszystkim błędne ustalenie, że drugi z współwłaścicieli czyli C. Sp. z o.o. jest podatnikiem – zobowiązanym solidarnie z tytułu określonych w decyzji zobowiązań podatkowych. Skarżąca podkreślała, że posiada wyłączny dostęp do opisanej w decyzji, piwnicy; utrzymuje ją samodzielnie w stanie niepogorszonym; nie płaci z tego tytułu drugiemu ze współwłaścicieli czynszu – jest więc samoistnym posiadaczem. Z ostrożności procesowej skarżąca zarzuciła również błędy w ustaleniach faktycznych, co do "względów technicznych" uniemożliwiających wykorzystanie piwnicy w działalności gospodarczej.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzje organu I instancji odpowiednio decyzjami z dnia 29 maja 2013 r. W uzasadnieniu powtórzone zostały ustalenia faktyczne i argumentacja prawna. Odnosząc się natomiast do relacji skarżącej z drugim z współwłaścicieli – organ powołał się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 czerwca 2007 r., II FSK 1748/06, uzasadniając, że spory pomiędzy współwłaścicielami nie mogą mieć znaczenia dla ustalenia, kto jest podatnikiem podatku.

W skargach do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego Krakowie na ww. decyzje skarżąca domagała się ich uchylenia.

Skarżąca zarzuciła naruszenie:

1/ art. 3 ust. 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych poprzez błędne określenie osoby zobowiązanej do zapłaty podatku;

2/ art. 1a ust 1 pkt. 3 ww. ustawy poprzez uznanie, że stan lokalu pozwala na prowadzenie w nim działalności gospodarczej;

3/ art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 267 – dalej kpa), poprzez niepodjęcie wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia sprawy oraz nieuwzględnienie słusznego interesu strony,

4/ art. 6 i 8 kpa poprzez działanie skutkujące brakiem zaufania obywateli do organów państwa;

5/ art. 80 kpa poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów i wyciąganie wniosków nieuprawnionych w świetle ujawnionych okoliczności sprawy.

W uzasadnieniu skarżąca zarzuciła, że organ nie dokonał rozróżnienia pomiędzy stanem faktycznym jakim jest samoistne posiadanie, a tytułem prawnym, jakim jest współwłasność. Ponownie zapewniała, że ma wyłączny dostęp do nieruchomości objętej decyzjami i tylko ona utrzymuje ją w stanie niepogorszonym – jest wyłącznym samoistnym posiadaczem całej nieruchomości. Natomiast C. Sp. z o.o. pomimo skierowania do niej przez organ odwoławczy wezwania, nie podjęła jakichkolwiek kroków celem wykazania, że nadal jest w posiadaniu wskazanej nieruchomości. Skarżąca dodawała, że Spółka nie uiściła jakichkolwiek opłat związanych z tą nieruchomością, w związku z czym zaległości z tego tytułu są przedmiotem postępowań egzekucyjnych. W konsekwencji zdaniem skarżącej, z uwagi na fakt, że jest osobą fizyczną nie można było zastosować art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Z ostrożności procesowej podniosła, że organ nie przeprowadził żadnych badań stanu budynku, nie powołał biegłego i oparł się tylko na wizji lokalnej. Podała, że w chwili obecnej nieruchomość nie może być wykorzystywana na jakiekolwiek cele związane z działalnością gospodarczą przez spółkę C. oraz istnieje wysokie prawdopodobieństwo wydania przez organ nadzoru budowlanego decyzji o wyłączeniu z użytkowania piwnicy, z uwagi na jej zły stan techniczny. Powołując się na treść art. 6 ust. 11 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych podała, że współwłaściciele tej nieruchomości są podmiotami, które tworzą wspólnotę mieszkaniową, co oznacza, że nie istnieją podstawy do wymierzenia wyższej stawki podatku od nieruchomości.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w odpowiedzi, w całości podtrzymało swoje stanowisko, zawarte w uzasadnieniach zaskarżonych decyzji i wniosło o oddalenie skarg.

Na rozprawie w dniu 5 marca 2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie postanowił połączyć do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy wszystkich skarg (za lata 2008-2012) o sygnaturach akt: I SA/Kr 1366/13, I SA/Kr 1367/13 i I SA/Kr 1368/13, I SA/Kr 1369/13 i prowadzić je pod wspólną sygnaturą akt I SA/Kr 1366/13.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył co następuje.

Skargi zasługiwały na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu było przede wszystkim niezastosowanie w sprawie art. 3 ust. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, który to przepis stanowi, że jeżeli przedmiot opodatkowania znajduje się w posiadaniu samoistnym, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomości ciąży na posiadaczu samoistnym.

Skarżąca od samego początku dowodziła, że jest samoistnym posiadaczem udziału w nieruchomości (będącej w części jej współwłasnością, a w części współwłasnością C. Sp. z o.o.), a więc powinna być potraktowana jako jedyny podatnik – zobowiązany do zapłaty podatku od nieruchomości. Zaakceptowanie tego stanowiska eliminowało jednocześnie pozostałe elementy sporu – zastosowanie w sprawie podwyższonej stawki przewidzianej dla podatników prowadzących działalność gospodarczą. Organy natomiast kwestionowały w ogóle możliwość potraktowania skarżącej jako samoistnego posiadacza udziału należącego do innego współwłaściciela, skoro skarżąca była współwłaścicielką drugiej części tej samej nieruchomości.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uznał, że organy nie do końca adekwatnie powoływały się na ww. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 czerwca 2007 r., II FSK 1748/06.

Należy przede wszystkim podkreślić, że możliwe jest samoistne posiadanie udziału przez innego współwłaściciela nieruchomości. Powyższe wynika z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego w zakresie zasiedzenia. Sąd Najwyższy zauważył jedynie, że: "Samoistne posiadanie w zakresie udziału innego współwłaściciela, które może doprowadzić do zasiedzenia tego udziału, wymaga ujawnienia woli wyjścia poza własne prawa i wkroczenia w zakres zastrzeżony dla innego uprawnionego. Wykazanie aktywności potwierdzającej wolę wyłączenia innych współwłaścicieli od posiadania wymaga więc przeprowadzenia pozytywnego dowodu przez współwłaściciela posiadającego rzecz, a nie powołania się na domniemanie prawne" (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2013 r., V CSK 269/12; wszystkie cytowane orzeczenia SN dostępne na stronie: www.sn.pl). Podobnie w postanowieniu z dnia 15 maja 2013 r., III CSK 263/12, Sąd Najwyższy zauważał, że: "Zasiedzenie w stosunku do innych, czy pozostałych współwłaścicieli jest dopuszczalne. Jedną z przesłanek takiego nabycia jest samoistne nieprzerwane współposiadanie nieruchomości wspólnej. Może tu wchodzić w rachubę samoistne posiadanie całości takiej rzeczy przez wnioskodawcę. Władanie rzeczą jak jedyny właściciel tj. z wyłączeniem innych osób, wyłącza możliwość posiadania pełnego prawa własności przez kilka osób, gdyż pełnia władztwa jednej osoby wyklucza takie samo władztwo innej osoby". W dalszej części cytowanego postanowienia Sąd Najwyższy argumentował, powołując się na wcześniejsze swoje poglądy, które zyskały akceptację w literaturze, że "... zmiana charakteru posiadania zależnego współwłaściciela nieruchomości w częściach ułamkowych w odniesieniu udziałów pozostałych (np. gdy współwłaściciel administruje, bądź zarządza rzeczą imieniem pozostałych) w posiadanie samoistne (np. gdy włada rzeczą wspólną tak jakby był współwłaścicielem i dalszych udziałów, a więc we własnym imieniu i niezależnie od woli pozostałych), powinno nastąpić w sposób widoczny dla dalszych współwłaścicieli. Takie wymaganie uzasadnił bezpieczeństwem stosunków prawnych i ochroną własności, która byłaby narażona na uszczerbek, gdyby współwłaściciel uprawniony do współposiadania całości mógł łatwo doprowadzić do utraty praw pozostałych współwłaścicieli, powołując się tylko na zmianę swej woli, a więc jedynie elementu subiektywnego".

Odnosząc powyższe rozważania do realiów rozstrzyganej sprawy, Sąd podkreśla, że możliwe jest określenie wysokości zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości w stosunku do jednej i tej samej osoby, która w części będzie podatnikiem jako właściciel (współwłaściciel) posiadanego udziału, a w części jako samoistny posiadacz pozostałej części nieruchomości.

Podobny pogląd wyraził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z dnia 8 marca 2013 r., I SA/Lu 577/12 (prawomocny) wskazując, że posiadanie nieruchomości przez jej współwłaścicieli (nawet jeżeli jest to tylko jeden z wielu współwłaścicieli) nie jest z reguły posiadaniem samoistnym, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, bowiem zwykle wynika wyłącznie z wykonywania prawa własności przysługującego współwłaścicielom z respektowaniem prawa własności przysługującego wszystkim z nich, to jest posiadającym nieruchomość i nie posiadającym. Jedynie w wypadku posiadania nieruchomości przez jednego ze współwłaścicieli lub niektórych z nich z zamiarem władania jak właściciele całą nieruchomością z wyzuciem z własności innych współwłaścicieli, można mówić o posiadaniu samoistnym ponad udziały przysługujące posiadającym współwłaścicielom. Tylko w takiej sytuacji podstawą opodatkowania podatkiem od nieruchomości mogą być równocześnie przepisy art. 3 ust. 1 pkt 1 (właściciele) i pkt 2 (samoistni posiadacze) ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Wówczas opodatkowaniu podlegają tylko ci spośród współwłaścicieli, którzy posiadają nieruchomość bez respektowania uprawnień innych współwłaścicieli..

Sąd podziela przy tym pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 czerwca 2012 r., II FSK 2372/10, że art. 3 ust. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, stanowiąc swoistą normę kolizyjną, rozstrzyga, że w sytuacji gdy samoistny posiadacz nieruchomości nie jest jej właścicielem, to na nim, a nie właścicielu nieruchomości ciąży obowiązek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomości. Komentowany przepis rozstrzyga kwestię "pierwszeństwa" w przypisaniu określonemu podmiotowi statusu podatnika, w sytuacji, w której obok przysługującego jednemu podmiotowi prawa własności, nieruchomość pozostawała w posiadaniu samoistnym innego niż właściciel podmiotu.

Powoływanie się przez organy na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 czerwca 2007 r., II FSK 1748/06 było o tyle nieadekwatne, że wyrok ten zapadł w stanie faktycznym, gdzie współwłaściciele władali nieruchomością.

Błędna wykładnia ww. art. 3 ust.3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wpłynęła na kierunek postępowania dowodowego – organ nie badał bowiem w ogóle czy skarżąca jest posiadaczem samoistnym pozostałej części piwnicy.

Powyższy błąd spowodował uchylenie zaskarżonych decyzji w oparciu o art. 145 §1 pkt 1 lit. a oraz 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).

W ponownym postępowaniu organy ustalą kto i w jakim zakresie jest samoistnym posiadaczem opodatkowywanej piwnicy stosując powołane przez Sąd reguły dowodowe, przy czym zastosowanie znajdą, wbrew sugestiom skargi, przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.), a nie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.

Sąd połączył sprawy wszystkich skarg na zasadzie art. 111 §2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przepis ten stanowi, że sąd może zarządzić połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli pozostają one ze sobą w związku. W rozpoznawanej sprawie wszystkie skargi ze względu na osobę skarżącej oraz stan faktyczny i istotę spornych zagadnień prawnych, pozostawały ze sobą w związku w rozumieniu ww. przepisu. Uzasadnione było więc połączenie wszystkich postępowań sądowych, wszczętych odrębnymi skargami, do łącznego ich rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Orzeczenie w pkt II wyroku nastąpiło zgodnie z art. 152 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który stanowi, że w razie uwzględnienia skargi sąd w wyroku określa, czy i w jakim zakresie zaskarżony akt lub czynność nie mogą być wykonane. Rozstrzygnięcie to traci moc z chwilą uprawomocnienia się wyroku

O kosztach Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 200 oraz art. 205 §2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, zgodnie z którym w razie uwzględnienia skargi przez sąd pierwszej instancji przysługuje skarżącemu od organu, który wydał zaskarżony akt zwrot kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw. Sąd zasądził więc zwrot uiszczonych opłat sądowych oraz wynagrodzenia adwokata i uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictw.