II OSK 1098/06

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2006 r. sygn. akt IV SA/Wa 129/06 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia [...] listopada 2005 r. nr [...] i utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji oraz zasądził od Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców na rzecz S. Y. kwotę 340 (trzysta czterdzieści) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że skarga jest uzasadniona, ponieważ zaskarżona decyzja, jak i decyzja organu I instancji zostały wydane z naruszeniem przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy. Podstawą prawną orzekania przez organy administracji w niniejszej sprawie był art. 10 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 100, poz. 49 ze zm.) Zgodnie z jego treścią cudzoziemiec, któremu udzielono zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, który pozostaje co najmniej przez 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie nabywa obywatelstwo polskie, jeżeli w terminie określonym w ust. 1a złoży odpowiednie oświadczenie przed właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.

Według Sądu przepis ten wskazuje, że dla uzyskania obywatelstwa polskiego w trybie tzw. uproszczonej naturalizacji niezbędne jest spełnienie dwóch przesłanek:

- pobyt na terytorium RP na podstawie zezwolenia na osiedlenie się;

- pozostawanie co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie.

Organy orzekające ustaliły, że skarżąca spełniła tylko jedną z przesłanek określonych w tym przepisie, to jest uzyskała zezwolenia na osiedlenie się na terytorium RP. Natomiast w ocenie organu nie została spełniona druga z przesłanek, albowiem wykładnia przepisu art. 10 ust. 1 w połączeniu z ust. 1a prowadzi do wniosku, że przedmiotowe oświadczenie może złożyć tylko cudzoziemiec, który zawarł związek małżeński z osobą posiadającą obywatelstwo polskie w dniu zawarcia związku małżeńskiego. W ocenie Sądu pierwszej instancji stanowisko organu w omawianej kwestii nie znajduje oparcia w przepisach prawa. Wykładnia językowa ust. 1 art. 10 omawianej ustawy nie wskazuje na to, że warunkiem koniecznym do spełnienia omawianej przesłanki skutecznego złożenia oświadczenia woli nabycia obywatelstwa jest zawarcie związku małżeńskiego z osobą posiadającą obywatelstwo polskie w dacie ślubu. Przepis ten określa jedynie niezbędny czas trwania związku małżeńskiego z osobą posiadającą takie obywatelstwo. Sąd za błędne uznaje stanowisko organu, że w omawianej sytuacji należy stosować literalną wykładnię ust. 1a, a to z tego względu, że ust. 1a art. 10 określa jedynie terminy, w których musi zostać złożone oświadczenie przez cudzoziemca ubiegającego się o nabycie obywatelstwa polskiego w trybie uproszczonej naturalizacji.

Ustawodawca określił dwa alternatywne terminy, na co wskazuje połączenie ich przyimkiem "albo":

1) sześć miesięcy od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się;

2) albo 3 lata i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osobą posiadającą obywatelstwo polskie.

Jeśli zatem cudzoziemiec pozostający w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie przez co najmniej 3 lata (bez względu na to, czy osoba ta w dacie zawierania małżeństwa była obywatelem polskim) złożył odpowiednie oświadczenie w terminie 6 miesięcy od dnia udzielenia zezwolenia na osiedlenie, to – zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego - spełnione są warunki określone w art. 10 ust. 1 ustawy. Jeśli natomiast spóźni się ze złożeniem takiego oświadczenia (od decyzji zezwalającej na osiedlenie upłynęło ponad 6 miesięcy) - ma możliwość jego złożenia, jeżeli nie upłynęło 3 lata i 6 miesięcy od daty zawarcia związku małżeńskiego z osobą, która posiadała obywatelstwo polskie. A zatem od statusu obywatela w dacie zawierania związku małżeńskiego uzależniony jest jedynie bieg terminu do złożenia stosownego oświadczenia określonego w art. 10 ust. 1.

W skardze kasacyjnej (sporządzonej przez radcę prawnego), Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, zarzuca wyrokowi:

naruszenia prawa materialnego poprzez błędną wykładnię przepisów art. 10 ust. 1 oraz art. 10 ust. 1a ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 100, poz. 49 ze zm.) i wskazując na powyższe, wnosi o:

1) uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi S. Y. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z [...] listopada 2005 r. w przedmiocie odmowy przyjęcia oświadczenia o nabyciu obywatelstwa polskiego, względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania,

2) zasądzenie kosztów postępowania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie dokonał błędnej, zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną, wykładni przepisów art. 10 ust. 1 oraz art. 10 ust. 1a ustawy o obywatelstwie polskim, przez co zaskarżony wyrok rażąco narusza przywołane na wstępie przepisy ustawy o obywatelstwie polskim.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim do nabycia obywatelstwa polskiego w trybie uproszczonej naturalizacji konieczne jest spełnienie nie tylko dwóch przesłanek wymienionych w tym przepisie (pobyt na terytorium RP na podstawie zezwolenia na osiedlenie się i pozostawanie co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie), ale również złożenie odpowiedniego oświadczenia, i to w terminie określonym w ust. 1a. Wykładni art. 10 ust. 1 ustawy nie można dokonywać zatem w oderwaniu od literalnego brzmienia przepisu zawartego w art. 10 ust. 1a ustawy o obywatelstwie polskim, co uczynił w sposób nieuzasadniony, według wnoszącego skargę kasacyjną, Wojewódzki Sąd Administracyjny. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdził bowiem, że ust. 1a określa jedynie terminy, w jakich musi zostać złożone oświadczenie przez cudzoziemca ubiegającego się o nabycie obywatelstwa polskiego w trybie uproszczonej naturalizacji. Znamienne jest przy tym, że w ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego nie budzi już wątpliwości, iż w przepisie art. 10 ust. 1a istotny jest status obywatela w dacie zawierania związku małżeńskiego tyle tylko, że według Sądu od statusu tego uzależniony jest jedynie bieg terminu do złożenia stosownego oświadczenia określonego w art. 10 ust. 1., z czym skarżący organ się nie zgadza.

Zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną stanowisko wyrażone przez Sąd pierwszej instancji stoi w sprzeczności z literalnym brzmieniem przepisu art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim, zgodnie z którym cudzoziemiec, któremu udzielono zezwolenia na osiedlenie się i który pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, nabywa obywatelstwo polskie, jeżeli w terminie określonym w ust. 1a złoży odpowiednie oświadczenie. Zachowanie tego terminu, a w niniejszej sprawie - złożenie oświadczenia w terminie 3 lat i 6 miesięcy od dnia zawarcia małżeństwa z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, stanowi bezwzględny warunek nabycia obywatelstwa polskiego w trybie art. 10 ust. 1 ustawy. Skoro zatem w dniu złożenia przez S. Y. takiego oświadczenia (30 maja 2005 r.) nie upłynął okres 3 lat i 6 miesięcy od daty zawarcia związku małżeńskiego z obywatelem polskim (w dacie zawarcia związku małżeńskiego oboje małżonkowie nie byli obywatelami polskimi), to brak jest przesłanek do zastosowania przepisu art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim, choćby już tylko z tej przyczyny.

Dodatkowo organ administracyjny podnosi, że nie można zgodzić się ze stwierdzeniem Sądu, iż nie było intencją ustawodawcy wskazanie warunku posiadania obywatelstwa polskiego małżonka w dniu zawarcia związku małżeńskiego z cudzoziemcem. Zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną, interpretacja tych przepisów (art. 10 ust. 1 i art. 10 ust. 1a) pozwala na podzielenie stanowiska prezentowanego przez organy obu instancji, w związku z czym, niezależnie od wyżej podniesionego zarzutu niespełnienia warunku określonego w art. 10 ust. 1a, wnoszący skargę kasacyjną podnosi brak spełnienia przesłanki trzyletniego pozostawania w związku małżeńskim z obywatelem polskim, co powoduje, że zaskarżony wyrok zawierający odmienny pogląd wydany został z naruszeniem tego przepisu.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zarzuty skargi kasacyjnej nie są usprawiedliwione.

W sprawie bezspornie ustalono, że S. Y. w dniu 6 października 2001 r. zawarła związek małżeński z obywatelem irańskim, który w dniu 21 lutego 2002 r. nabył obywatelstwo polskie. Skarżąca S. Y. dnia 24 lutego 2005 r. otrzymała zezwolenie na osiedlenie się w Polsce i w dniu 30 maja 2005 r. złożyła oświadczenie o nabyciu obywatelstwa polskiego.

W dacie wydania decyzji obowiązywał art. 10 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr z 2000 r., Nr 28, poz. 353), zwanej dalej ustawą, w brzmieniu nadanym art. 4 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach i ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2005 r., Nr 94, poz. 788). Mająca zastosowanie w niniejszej sprawie treść przepisu stanowi, że: (ust. 1) "Cudzoziemiec, któremu udzielono na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenia na osiedlenie się (...) i który pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, nabywa obywatelstwo polskie, jeżeli w terminie określonym w ust. 1a złoży odpowiednie oświadczenie przed właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia". Termin do złożenia oświadczenia woli, o którym mowa w ust. 1, wynosi 6 miesięcy od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się albo 3 lata i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osobą posiadającą obywatelstwo polskie (art. 10 ust. 1a).

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy, jak wynika z jego treści w zakresie rozważanym dla tej sprawy, zawiera dwie podstawy, które muszą łącznie zaistnieć by cudzoziemiec mógł skutecznie uzyskać obywatelstwo polskie w drodze "specjalnie uproszczonej procedury naturalizacyjnej". Pierwsza, to udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na osiedlenie się, a druga, to pozostawanie co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, pod warunkiem złożenia w terminie określonym w ust. 1a art. 10 ustawy stosownego oświadczenia.

Terminy do złożenia oświadczenia woli określa ustawodawca w taki sposób, że jeden termin jest liczony od udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na osiedlenie się i ten wynosi 6 miesięcy od dnia uzyskania tego zezwolenia, a drugi termin liczony jest od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, który wynosi 3 lata i sześć miesięcy. Dla skutecznego nabycia obywatelstwa polskiego wystarczy, że cudzoziemiec zachowa jeden z tych terminów.

W przedmiotowej sprawie skarżąca S. Y. zachowała termin 6 miesięczny od dnia, w którym uzyskała zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bowiem stosowne oświadczenie woli złożyła 30 maja 2005 r.

Trafnie przyjął Sąd pierwszej instancji, że art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim nie uzależnia nabycia obywatelstwa polskiego od tego, że w dacie zawarcia związku małżeńskiego osoba, z którą cudzoziemiec zawiera związek małżeński ma posiadać obywatelstwo polskie. Takiego warunku nie można wyprowadzić z art. 10 ust. 1a, który określa jeden z terminów do złożenia oświadczenia woli, wynoszący 3 lata i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osobą posiadającą obywatelstwo polskie.

Z tego ostatniego przepisu (art. 10 ust. 1a) wynika tylko to, że termin do złożenia oświadczenia woli o nabyciu obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca wynosi 3 lata i 6 miesięcy i bieg tego terminu rozpoczyna się od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osobą, która jest obywatelem polskim. Sformułowanie "od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osobą posiadającą obywatelstwo polskie" nie oznacza, że chodzi o zawarcie związku małżeńskiego z osobą, która w dniu zawarcia związku małżeńskiego jest obywatelem polskim, ponieważ przesłanki nabycia przez cudzoziemca obywatelstwa polskiego zostały określone w art. 10 ust. 1, a jedną z tych przesłanek jest pozostawanie w związku małżeńskim z obywatelem polskim co najmniej 3 lata, przy czym przepis ten wyraźnie stanowi, że cudzoziemiec "pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie", a nie, że pozostaje w związku małżeńskim z osobą, która w dniu zawarcia związku małżeńskiego posiadała obywatelstwo polskie.

Za takim rozumieniem tych przepisów przemawia przede wszystkim to, że w art. 10 ust. 1a ustawy o obywatelstwie polskim zostały wprowadzone dwa niezależne od siebie terminy do złożenia przez cudzoziemca oświadczenia woli o nabyciu obywatelstwa polskiego. Pierwszy termin liczy się od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się, a drugi termin od dnia zawarcia związku małżeńskiego. Gdyby przyjąć, że ze sposobu w jaki określony został ten drugi termin wynika, iż warunkiem nabycia obywatelstwa polskiego jest to, iż osoba, z którą cudzoziemiec zawiera związek małżeński już w chwili zawarcia związku małżeńskiego ma posiadać obywatelstwo polskie, to wówczas powstawałaby niemożliwa do zaakceptowania sytuacja różnicująca przesłanki nabycia obywatelstwa polskiego w tym trybie w zależności od tego, na który z terminów do złożenia oświadczenia woli powołuje się cudzoziemiec. Nie ulega przecież wątpliwości, że w przypadku składnia oświadczenia woli z powołaniem się na termin liczony od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenia się w żaden sposób nie można przyjąć, iż warunkiem nabycia obywatelstwa jest nie tylko to, że cudzoziemiec pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, ale także to, że osoba ta posiadała obywatelstwo polskie już w dniu zawarcia związku małżeńskiego z tym cudzoziemcem.

Należy również zwrócić uwagę, że także Konwencja o obywatelstwie kobiet zamężnych, otwarta do podpisu w Nowym Jorku, do której Polska przystąpiła w 1959 r. (Dz. U. z 1959 r., Nr 56, poz. 334 i 335) nie uzależnia stosowania uproszczonej procedury nabycia obywatelstwa od tego, że małżonek cudzoziemca ma posiadać w dniu zawierania związku małżeńskiego obywatelstwo tego państwa, o którego nabycie występuje cudzoziemiec. Celem wprowadzenia przez państwa związane Konwencją "specjalnej uproszczonej procedury naturalizacyjnej" było umożliwienie kobietom nabycie obywatelstwa męża względnie szybko i w uproszczony sposób w porównaniu ze sposobem nabycia obywatelstwa poza tą procedurą.

Przytoczone względy prowadzą więc do wniosku, że przepis art. 10 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim ma zastosowanie także wówczas, gdy w chwili zawarcia związku małżeńskiego małżonek cudzoziemca nie posiadał obywatelstwa polskiego, a nabył obywatelstwo polskie po zawarciu związku małżeńskiego.

Skarżąca S. Y. była (i pozostaje nadal) w związku małżeńskim z obywatelem polskim ponad trzy lata, ponieważ jej mąż w dacie zawarcia związku małżeńskiego był wprawdzie obywatelem irańskim, to jednak uzyskał obywatelstwo polskie w dniu 21 lutego 2002 r. Skarżąca uzyskała zezwolenie na osiedlenie się w dniu 24 lutego 2005 r. Nie ulega więc wątpliwości, że zachowała termin 6 miesięczny liczony od dnia uzyskania zezwolenia na osiedlenie się, o którym mowa w art. 10 ust. 1a ustawy o obywatelstwie polskim, ponieważ oświadczenie woli o nabyciu obywatelstwa polskiego złożyła w dniu 30 maja 2005 r.

W tym stanie rzeczy rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji jest prawidłowe, gdyż okoliczność, że mąż skarżącej, obecnie posiadający obywatelstwo polskie, nie posiadał obywatelstwa polskiego w dniu zawarcia związku małżeńskiego ze skarżącą nie może uzasadnić stanowiska, iż z tego powodu skarżąca nie może nabyć obywatelstwa polskiego, w trybie określonym w art. 10 ust. 1 ustawy.

Z tych zatem względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 P.p.s.a. skargę kasacyjną oddalił. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono stosownie do 204 pkt 2 P.p.s.a.