IV SA/Wa 2523/13

Uzasadnienie

IV SA/Wa 2523/13

U Z A S A D N I E N I E

I. Zaskarżoną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (dalej "Sądu") decyzją z dnia [...] lipca 2013 r. nr [...] (dalej "zaskarżoną decyzją") Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców (dalej "Szef Urzędu"), po rozpatrzeniu odwołania V.S. (dalej "skarżącego"), reprezentowanego przez pełnomocnika, od decyzji Wojewody [...] (dalej "Wojewody") z dnia [...] września 2012 r. nr [...], orzekającej o odmowie udzielenia skarżącemu zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, utrzymał decyzję Wojewody w mocy.

II. Zaskarżona decyzja Szefa Urzędu zapadła w następującym stanie faktycznym:

1. W dniu [...] lutego 2012 r. skarżący reprezentowany przez pełnomocnika, wystąpił do Wojewody z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przedmiotowy wniosek uzasadniono posiadaniem polskiego pochodzenia.

2. Decyzją z dnia [...] września 2012 r. Wojewoda orzekł o odmowie udzielenia skarżącemu zezwolenia na osiedlenie się.

Uzasadniając własne rozstrzygnięcie, Wojewoda stwierdził, iż wprawdzie skarżący zadeklarował posiadanie narodowości polskiej oraz wykazał posiadanie związków z polskością, to jednak nie przedstawił dokumentów, z których wynikałoby, iż jedno z jego rodziców lub dziadków albo oboje pradziadków było narodowości polskiej, a tym samym nie udokumentował posiadania polskiego pochodzenia. W ocenie Wojewody nie można uznać przedstawionych przez pełnomocnika skarżącego "wyciągów z Państwowego Rejestru Aktów Stanu Cywilnego Obywateli o rejestracji małżeństwa" za wiążące, gdyż są to współcześnie wystawione dokumenty, nie dające podstawy do zweryfikowania treści zapisów pierwotnych. Powołując się na stosowne orzecznictwo organ I instancji podkreślił, iż dołączone do akt sprawy dokumenty dotyczące wypisu z rejestru aktów stanu cywilnego, wystawione aktualnie przez władze [...] nie pozwalają na weryfikację danych tam zawartych, a same z racji daty ich wystawienia nie są źródłem wiedzy historycznej. Z uwagi na powyższe ustalenia organ I instancji stwierdził brak podstaw do udzielenia skarżącemu zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Skarżący wniósł do Szefa Urzędu odwołanie od decyzji Wojewody, zarzucając rozstrzygnięciu pierwszoinstancyjnemu naruszenie art. 32 i art. 52 ust. 5 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 5 i art. 6 ustawy z dnia 9 listopada 2000r. o repatriacji (Dz. U. z 2004r., Nr 53, poz. 532 z późno zm.), a także art. 6, art. 7, art. 8 i art. 75 Kodeksu postępowania administracyjnego.

III. Rozpatrzywszy zaskarżoną obecnie decyzją z dnia [...] lipca 2013 r. odwołanie skarżącego od decyzji Wojewody, Szef Urzędu utrzymał decyzję Wojewody w mocy.

Uzasadniając zaskarżoną obecnie decyzję, Szef Urzędu wskazał w szczególności, co następuje:

1. Zgodnie ze zgromadzonym materiałem dowodowym w dniu składania wniosku o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się skarżący przebywał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej wydanej mu w dniu [...] grudnia 2011 r. przez konsula w [...], w celu wykonywania pracy w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy (symbol [...]), z terminem ważności od dnia [...] grudnia 2011 r. do dnia [...] grudnia 2012 r., na czas pobytu 180 dni. Wjazd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie ww. wizy nastąpił w dniu [...] lutego 2012 r.

2. Jak wynika z akt sprawy skarżący ubiega się o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się z uwagi na polskie pochodzenie. Postępowanie wyjaśniające przeprowadzone w przedmiotowej sprawie ze szczególnym uwzględnieniem protokołu z przeprowadzonego w dniu [...] lipca 2012 r. przesłuchania pozwala na stwierdzenie, iż skarżący wykazał swoje związki z polskością. W związku z powyższym, należy zgodzić się z ustaleniami organu I instancji, iż skarżący spełnia jedną z przesłanek do udzielenia przedmiotowego zezwolenia.

3. W stosunku do osób polskiego pochodzenia, które przed dniem wejścia w życie ustawy zamieszkiwały na stałe na terytorium obecnej Republiki A., Republiki A., Republiki G., Republiki K., Republiki K., Republiki T., Republiki T., Republiki U. albo [...] części [...] prawo do osiedlenia się na stałe realizowane było poprzez wydanie wizy repatriacyjnej (art. 9 ustawy o repatriacji j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 53 poz. 532 z późn. zmianami). Wówczas osoba przybywająca do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej w celu repatriacji nabywa obywatelstwo polskie z mocy prawa z dniem przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej (art. 4 ustawy o repatriacji). Analogiczny tryb przewidziano wobec osób, o których mowa wart. 9 ustawy, a które w Polsce przebywały na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z pobieraniem nauki w szkole wyższej (art. 16 ustawy o repatriacji). Przyznanie takim osobom obywatelstwa polskiego oznaczało przyznanie wszystkich praw przysługujących obywatelom polskim - w tym prawa do zamieszania w Polsce. Ww. regulacje nie miały zastosowania do osób innych niż określone wart. 9 ustawy o repatriacji. Jednocześnie ustawodawca nie uchwalił innych przepisów rangi ustawowej, które można stosować w celu realizacji uprawnień wynikających z art. 52 ust. 5 Konstytucji. Należy tutaj przypomnieć, iż polskie pochodzenie ma być stwierdzone "zgodnie z ustawą". Nie jest taką ustawą ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz.U z 2007 r., Nr 180, poz.1280, z późno zm.). Zgodnie z art. 7 ww. ustawy przyznanie Karty Polaka nie oznacza nabycia polskiego obywatelstwa ani stwierdzenia polskiego pochodzenia w rozumieniu odrębnych przepisów. Karta Polaka nie jest dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy ani do osiedlenia się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Właściwe zastosowanie ma więc art. 8 ust. 2 Konstytucji, który stanowi, że przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. W wyżej cytowanym art. 52 ust. 5 znalazł się termin: "osiedlić się ..... na stałe". Należy przez to rozumieć, że osoba polskiego pochodzenia, pragnąca osiedlić się w Polsce, powinna wystąpić do właściwego organu z wnioskiem o udzielenie jej zezwolenia na osiedlenie się. Zasady i tryb udzielania takich zezwoleń reguluje ustawa z dnia 13 czerwca 2003r. o cudzoziemcach (j.t. Dz. U. z 2011 r., Nr 264, poz. 1573 z późn. zmianami). Ustawa o cudzoziemcach nie daje szczególnych preferencji przy ubieganiu się o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się cudzoziemcom polskiego pochodzenia, ale preferencje takie wprowadza Konstytucja, która jest aktem wyższego rzędu i ma pierwszeństwo w stosowaniu. W takich przypadkach ustawa o cudzoziemcach jest jedynie aktem pomocniczym w ustaleniu między innymi organu odpowiedzialnego za rozpatrzenie przedmiotowej sprawy. Jedyną ustawą, która określa, na jakich zasadach ustalana jest polska narodowość, jest ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji. Tak więc organ prowadzący postępowanie o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się cudzoziemcowi, do którego nie ma zastosowania art. 9 ustawy o repatriacji który deklaruje polską narodowość, powinien ustalić jego polską narodowość na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów, wykorzystując pomocniczo kryteria określone w ustawie o repatriacji.

4. W art.5 ust.1 ustawy określono kryteria, warunkujące dopuszczalność uznania cudzoziemca za osobę polskiego pochodzenia w rozumieniu ustawy. W art.6 ust.1 i 2 ustawy zamieszczono natomiast katalog dokumentów, którymi wskazane wyżej pochodzenie można wykazywać.

5. W kwestii dokumentów, mających potwierdzać, iż jedno z rodziców lub dziadków strony, albo dwoje pradziadków cudzoziemca było polskiej narodowości istotnym jest, aby dokumenty te miały charakter źródłowy. Stanowisko to wynika z aktualnego orzecznictwa sądów administracyjnych (np. wyrok tut. Sądu z dnia 20 marca 2013 r. sygn. akt IV SA/Wa 2885/12). W wyroku tym podkreślono, że: "Analiza treści normatywnej zdania wstępnego art. 6 ust. 1 ustawy o repatriacji prowadzi do jednoznacznego wniosku, że wolą ustawodawcy było przypisanie mocy dowodowej wyłącznie dokumentom wytworzonym przez władze polskie (państwowe lub kościelne) oraz władze [...]. Użyte w tym zdaniu sformułowanie w szczególności dotyczy wyłącznie rodzaju dokumentów. Wśród dokumentów mogących być dowodem polskiego pochodzenia wymieniono m.in. akty stanu cywilnego (pkt 2). Oznacza to jasno, że wolą prawodawcy było, aby za znaczące uznać akty stanu cywilnego dotyczące urodzenia wytworzone przez władze polskie bądź [...]. (. . .). Nie zmienia tej oceny treść normatywna art. 6 ust. 2, gdzie dopuszczono przywołanie innych dokumentów. Chodzi bowiem o dokumenty innego rodzaju niż wskazane w ust. 1, a dotyczące stricte represjonowaniu za narodowość. W innym przypadku nie miałoby sensu zamieszczanie zdania wstępnego w ust. 1. Zastosowanie konstrukcji znaczeniowej, którą jednoznacznie ogranicza się katalog środków dowodowych (art. 6 ust. 1 zdanie wstępne) po to tylko, aby w kolejnym przepisie (ust. 2) wskazać na nieorganiczną możliwość dopuszczenia innych dowodów trudno przypisać racjonalnemu prawodawcy.".

"Organ prowadząc postępowanie dowodowe na okoliczność ustalenia polskiego pochodzenia musiał kierować się zapisami ww. przepisów, w tym art. 6 ustawy o repatriacji. Wymieniony przepis wskazuje przykładowo dokumenty mogące być dowodem w sprawie. Wskazanie to wyraźnie odnosi się do dokumentów, z których będzie wynikała wiedza źródłowa odnosząca się do faktów zaistniałych w przeszłości ... " (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 01.02.2011r., sygn. akt VSA/Wa 1833110).

6. Podstawę odmowy udzielenia skarżącemu zezwolenia na osiedlenie się stanowiło stwierdzenie przez Wojewodę, iż skarżący nie przedstawił dokumentów, z których wynikałoby, iż jedno z jego rodziców lub dziadków albo oboje pradziadków było narodowości polskiej, a tym samym nie udokumentował posiadania polskiego pochodzenia.

7. W dniu [...] lipca 2012 r. skarżący zeznał do protokołu przesłuchania, iż ubiega się o pobyt w Polsce ze względu na polskie pochodzenie, które posiada po babci ze strony mamy (W.O.). Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego skarżący jest synem N.S. (z d. S.), ur. [...] maja 1951 r., natomiast N.S. jest córką P.S. (z d. O.), ur. w 1925r.

Z postępowania wyjaśniającego przeprowadzonego w przedmiotowej sprawie przez organ I instancji wynika, iż w celu udokumentowania posiadania polskiego pochodzenia skarżący dołączył do akt sprawy następujące dokumenty:

- potwierdzoną za zgodność z oryginałem wraz z tłumaczeniem na język polski kopię aktu małżeństwa zawartego przez skarżącego (obywatela [...]) z N.G. (obywatelką [...]), ur. [...] sierpnia 1979 r.,

- potwierdzoną za zgodność z oryginałem wraz z tłumaczeniem na język polski kopię Wyciągu Nr [...] z Państwowego Rejestru Aktów Stanu Cywilnego Obywateli o rejestracji małżeństwa rodziców Cudzoziemca - Pani N.S., ur. [...] maja 1951 r. (narodowość: Polka) i Pana – J.S. (narodowość: [...]), sporządzonego w dniu [...] maja 2012 r., dotyczącego zapisu aktowego zarejestrowanego w Rejestrze w dniu [...] stycznia 2012 r. Dokument wydano na prośbę matki skarżącego,

- potwierdzoną za zgodność z oryginałem wraz z tłumaczeniem na język polski kopię świadectwa urodzenia małżonki skarżącego - Pani N.G., ur. [...] sierpnia 1979 r.,

- potwierdzoną za zgodność z oryginałem wraz z tłumaczeniem na język polski kopię Wyciągu Nr [...] z Państwowego Rejestru Aktów Stanu Cywilnego Obywateli o rejestracji małżeństwa dziadków Cudzoziemca - Pani P.O., ur. w 1925 r. (narodowość: Polka) i Pana E.S. (narodowość: [...]) sporządzonego w dniu [...] kwietnia 2012 r., dotyczącego zapisu aktowego zarejestrowanego w Rejestrze w dniu [...] września 2011 r. Numer zapisu aktowego: [...], data złożenia: [...] kwietnia 1950 r.,

- potwierdzoną za zgodność z oryginałem wraz z tłumaczeniem na język polski kopię Wyciągu Nr [...] z Państwowego Rejestru Aktów Stanu Cywilnego Obywateli o rejestracji małżeństwa skarżącego (obywatelstwo: ob. [...], narodowość: Polak) i Pani N.G. (ob. [...], narodowość: [...]) sporządzonego w dniu [...] maja 2012 r., dotyczącego zapisu aktowego zarejestrowanego w Rejestrze w dniu [...] kwietnia 2012 r. Numer zapisu aktowego: [...], data złożenia: [...] sierpnia 1977 r.,

- potwierdzoną za zgodność z oryginałem wraz z tłumaczeniem na język polski kopię świadectwa urodzenia matki skarżącego. W rubrykach dot. rodziców brak jest informacji o ich obywatelstwie,

- potwierdzoną za zgodność z oryginałem wraz z tłumaczeniem na język polski kopię aktu małżeństwa rodziców skarżącego - Pani N.E., ur. [...] maja 1951 r. i Pana – J.S., ur. [...] lipca 1952 r. Małżeństwo zarejestrowano w dniu [...] kwietnia 1977 r. W ww. akcie małżeństwa brak jest informacji o obywatelstwie rodziców skarżącego,

- potwierdzoną za zgodność z oryginałem wraz z tłumaczeniem na język polski kopię świadectwa urodzenia Pana V.S., ur. [...] lipca 1978 r. Zapisu w księdze rejestracji aktów urodzenia dokonano w dniu [...] lipca 1978 r. W ww. świadectwie brak jest informacji o obywatelstwie rodziców skarżącego,

- potwierdzoną za zgodność z oryginałem wraz z tłumaczeniem na język polski kopię Wyciągu Nr [...] z Państwowego Rejestru Aktów Stanu Cywilnego Obywateli o rejestracji małżeństwa rodziców Cudzoziemca - Pani S.E. (narodowość: Polka) i Pana – J.S. (narodowość: [...]), sporządzonego w dniu [...] maja 2012 r. dotyczącego zapisu aktowego zarejestrowanego w Rejestrze w dniu [...] września 2012 r. Dokument wydano na prośbę skarżącego.

8. Mając na uwadze powołane wyżej orzecznictwo oraz fakt, iż ww. wyciągi, jako wydane współcześnie - w 2012 r. w świetle art. 6 ustawy o repatriacji nie mogą stanowić dowodu posiadania polskiego pochodzenia przez Stronę, pismem z dnia [...] maja 2013r. organ odwoławczy wezwał pełnomocnika skarżącego do nadesłania w terminie 30 dni od dnia doręczenia pisma oryginału lub potwierdzonej urzędowo za zgodność z oryginałem kserokopii:

• dokumentów o charakterze źródłowym, potwierdzających posiadanie przez przodków Pana V.S. narodowości polskiej lub obywatelstwa polskiego, a w szczególności dokumentów potwierdzających, iż jedno z rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie (wraz z ich apostille oraz tłumaczeniem ich i apostille przez tłumacza przysięgłego na język polski);

• pełnych odpisów dołączonych do akt sprawy aktów stanu cywilnego, wydanych przez właściwy organ, wraz z ich apostille oraz tłumaczeniem ich i apostille przez tłumacza przysięgłego na język polski.

W odpowiedzi na powyższe, pomimo sprecyzowania w ww. wezwaniu rodzaju dokumentów niezbędnych do wydania rozstrzygnięcia zgodnego z żądaniem Strony, w dniu [...].05.2013r. uzupełniono akta sprawy o oryginały znajdujących się w aktach sprawy kopii wymienionych wyżej dokumentów tj. wydanych w 2012 r. wyciągów oraz aktów stanu cywilnego dot. skarżącego i jego rodziców.

9. Pismem z dnia [...] maja 2013 r. pełnomocnik skarżącego poinformował organ, że przedstawione przez skarżącego dokumenty są w pełni wystarczające dla udowodnienia polskiego pochodzenia skarżącego, a w konsekwencji do udzielenia mu wnioskowanego zezwolenia, a skarżący nie dysponuje innymi dokumentami, oprócz przedłożonych Wojewodzie [...], a obecnie będących w posiadaniu Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Pełnomocnik skarżącego uznał za nieuprawnione wzywanie do uzupełnienia akt sprawy o pełne odpisy aktów stanu cywilnego, ponieważ dokumenty te w oczywisty sposób nie wpłyną na treść rozstrzygnięcia, skoro istotne informacje, potwierdzające narodowość polską antenatów cudzoziemca są zawarte w przedłożonych wyciągach. Ponadto pełnomocnik Strony powołując się na treść art. 15 umowy o pomocy prawnej i stosunkach prawnych zawartej pomiędzy Polską a [...] dnia [...] maja 1993 roku oraz art. 3 Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 112, poz. 938) podniósł, iż brak jest podstawy prawnej do żądania klauzuli apostille na dokumentach wystawionych przez urzędy [...].

10. Za pismem z dnia [...] czerwca 2013 r. pełnomocnik skarżącego uzupełnił akta sprawy o oryginał wraz z tłumaczeniem na język polski pisma Ministerstwa Sprawiedliwości [...] - Oddział Rejestracji Państwowej Aktów Stanu Cywilnego K. Rejonowego Urzędu Ministerstwa Sprawiedliwości w Mieście D. W ww. piśmie wskazano, iż do kompetencji organów rejestracji państwowej aktów stanu cywilnego nie należy wydawanie kopii aktowych zapisów obywateli.

11. Odnosząc się do powyższego należy przede wszystkim wyjaśnić, iż zarówno Polska, jak i [...], której obywatelem jest wnioskodawca są stronami międzynarodowej Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961r. (Dz. U. z 2005r., Nr 112, poz. 938) /por. też oświadczenie Rządowe z dnia 27 kwietnia 2005 r. w sprawie mocy obowiązującej Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961 r. (Dz. U. Nr 112, poz. 939)/. Zgodnie z art. 1 powołanej Konwencji ma ona zastosowanie do dokumentów urzędowych, które zostały sporządzone na terytorium jednego z Umawiających się Państw i które mają być przedłożone na terytorium innego Umawiającego się Państwa.

Apostille jest rodzajem zaświadczenia, na podstawie którego dokumenty urzędowe wydane na terytorium danego państwa będącego stroną międzynarodowej Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961r. są respektowane na terytorium innego państwa będącego stroną tejże konwencji.

Zgodnie z art. 15 umowy między Rzeczypospolitą Polską a [...] o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych sporządzonej w Kijowie dnia 24 maja 1993 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 96 poz. 465) dokumenty, które sporządził lub uwierzytelnił właściwy organ jednej z Umawiających się Stron, opatrzone pieczęcią urzędową i podpisem osoby uprawnionej, posiadają moc na terytorium drugiej Umawiającej się Strony bez potrzeby legalizacji. Dotyczy to także odpisów i tłumaczeń dokumentów, które uwierzytelnił właściwy organ (ust. 1). Dokumenty, które na terytorium jednej z Umawiających się Stron traktowane są jako dokumenty urzędowe, uważane są za takie również na terytorium drugiej Umawiającej się Strony (ust. 2).

Powyższa umowa dotyczy spraw cywilnych i karnych, nie ma zatem zastosowania w postępowaniu o udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na osiedlenie się, które jest postępowaniem administracyjnym.

W związku z powyższym zarzut pełnomocnika Strony w powyższej kwestii jest niezasadny.

12. Szczegółowa analiza akt sprawy wykazała, iż w celu udokumentowania posiadania przez skarżącego polskiego pochodzenia jego pełnomocnik, zarówno w postępowaniu przed organem I instancji, jak i również przed organem II instancji, dołączył do akt sprawy kopie i oryginały wyciągów z Państwowego Rejestru Aktów Stanu Cywilnego Obywateli o rejestracji małżeństwa skarżącego, jego rodziców oraz dziadków. W wyciągach tych wskazano, iż skarżący oraz jego matka i babcia posiadają narodowość polską. W tym miejscu należy zauważyć, iż powyższe nie znajduje odzwierciedlenia w dołączonych do akt sprawy aktów stanu cywilnego (świadectwa urodzenia skarżącego i jego matki oraz akt małżeństwa skarżącego i jego matki).

Uwzględniając przytoczoną na wstępie uzasadnienia niniejszej decyzji argumentację należy stwierdzić, iż ww. wyciągi, jako wydane współcześnie - w 2012 r. w świetle art. 6 ustawy o repatriacji nie mogą stanowić dowodu posiadania polskiego pochodzenia przez stronę.

IV. Skarżący wniósł do Sądu skargę na decyzję Szefa Urzędu, zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie: art.52 ust.5 Konstytucji RP, art.5 i 6 ustawy o repatriacji, art.32 Konstytucji RP, art.6, 7, 8 i 75 § 1 k.p.a.

Uzasadniając zarzuty skargi, skarżący podniósł, że wbrew ocenie organów dokumenty, które przedłożył w postępowaniu administracyjnym, stanowiły wystarczający dowód legitymowania się przez skarżącego polskim pochodzeniem. Ponadto skarżący podniósł, że w świetle umowy z dnia [...] maja 1993 r. o pomocy prawnej, zawartej pomiędzy Polską a [...] oraz w świetle art.3 Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961 r. stawianie skarżącemu przez organy wymogu przedłożenia dokumentów zaopatrzonych w klauzulę legalizacyjną było nieuzasadnione.

V. W odpowiedzi na skargę Szef Urzędu wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

VI. Zgodnie z art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz art. 3 § 1 i 2 i art. 13 § 1 i § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej p.p.s.a.), wojewódzki sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, i stosuje środki określone w ustawie.

Ponadto, w myśl art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd administracyjny I instancji rozstrzyga sprawę w granicach sprawy administracyjnej, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, co oznacza m.in., że Sąd ma obowiązek rozpatrzyć sprawę rozstrzygniętą zaskarżoną decyzją z punktu widzenia zgodności z prawem całego postępowania administracyjnego (por. NSA z 26 maja 1998 sygn. akt II SA 915/97 i 919/97, OSP 1999, z. 4, poz. 79).

Skargę należało uwzględnić, albowiem zarówno zaskarżona decyzja Szefa Urzędu, podobnie jak i utrzymana nią w mocy decyzja Wojewody zostały wydane z naruszeniem przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy.

VII. Kontrola legalności zaskarżonej decyzji Szefa Urzędu prowadzi do następujących wniosków:

1. Przedmiotem kontrolowanego przez Sąd postępowania administracyjnego, zakończonego obecnie zaskarżoną decyzją Szefa Urzędu było wyjaśnienie, czy skarżący spełnia przesłanki do uzyskania zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Na wstępie nalży zauważyć należy, że powołany w zaskarżonej decyzji art. 52 ust. 5 Konstytucji RP stanowi, że osoba, której polskie pochodzenie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe, a zatem ustanawia dla osób, których polskie pochodzenie zostało formalnie (zgodnie z ustawą) stwierdzone - prawo podmiotowe do osiedlenia się na terytorium Polski, natomiast nie zawiera żadnej regulacji, co do trybu dochodzenia owego konstytucyjnie gwarantowanego prawa.

Szef Urzędu, jak i wcześniej Wojewoda słusznie przyjęli, że wobec braku jednej i jednoznacznej regulacji ustawowej normującej tryb stwierdzenia pochodzenia polskiego osoby, która w myśl art. 52 ust. 5 Konstytucji RP ma prawo osiedlić się na terytorium RP, do realizacji tego prawa winny mieć zastosowanie przepisy ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, która reguluje m.in. kwestie zasad i trybu udzielania zezwoleń na osiedlenie się, ale nie daje preferencji przy ubieganiu się o udzielenie takiego zezwolenia cudzoziemcom polskiego pochodzenia, oraz przepisy ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji, która jako jedyna określa kryteria, w oparciu o które ustalane jest polskie pochodzenie.

2. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o repatriacji – za osobę polskiego pochodzenia, (...), uznaje się osobę deklarującą narodowość polską i spełniającą łącznie następujące warunki: co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej (pkt 1), wykaże ona swój związek z polskością w szczególności przez pielęgnowanie polskiej mowy, polskich tradycji i zwyczajów (pkt 2).

Z treści powyższego przepisu wynikają trzy przesłanki warunkujące uznanie za osobę polskiego pochodzenia: 1) zadeklarowanie narodowości polskiej, 2) posiadanie wskazanego przodka narodowości polskiej oraz 3) wykazanie związku z polskością. Przy czym wymienione przesłanki muszą zostać wypełnione łącznie, a brak choćby jednej z nich wyklucza możliwość uznania przez organ osoby wnioskującej za osobę polskiego pochodzenia. Są to przesłanki prawa materialnego, które należy wykazać w postępowaniu dowodowym, prowadzonym z uwzględnieniem katalogu źródeł dowodowych, ustalonego w art. 6 ustawy o repatriacji, jak i zasad ustanowionych w art. 71 ustawy o cudzoziemcach.

Zgodnie z art. 71 ust. 1 zezwolenia na osiedlenie się udziela się na wniosek cudzoziemca. Wniosek powinien być uzasadniony, a do niego powinny być dołączone dokumenty niezbędne do potwierdzenia danych zawartych we wniosku i okoliczności uzasadniających ubieganie się o udzielenie zezwolenia – art. 71 ust. 5 ustawy o cudzoziemcach.

3. W rozpoznawanej sprawie spór dotyczy w pierwszej kolejności właściwej wykładni art. 6 ustawy o repatriacji, tzn. przesądzenia, czy dokumenty wytworzone przez organy innego państwa tj. [...], mogą stanowić podstawę do ustaleń w kwestii posiadania narodowości polskiej przez matkę i babkę skarżącego.

Stosownie do art.6 ust.1 ustawy o repatriacji dowodami potwierdzającymi polskie pochodzenie mogą być dokumenty, wydane przez polskie władze państwowe lub kościelne, a także przez władze [...], dotyczące wnioskodawcy lub jego rodziców, dziadków lub pradziadków, a w szczególności:

1) polskie dokumenty tożsamości;

2) akty stanu cywilnego lub ich odpisy albo metryki chrztu poświadczające związek z polskością;

3) dokumenty potwierdzające odbycie służby wojskowej w Wojsku Polskim, zawierające wpis informujący o narodowości polskiej;

4) dokumenty potwierdzające fakt deportacji lub uwięzienia, zawierające wpis informujący o narodowości polskiej;

5) dokumenty tożsamości lub inne dokumenty urzędowe zawierające wpis informujący o narodowości polskiej.

Stosownie do art.6 ust.2 ustawy dowodami potwierdzającymi polskie pochodzenie mogą być również inne dokumenty, a w szczególności:

1) o rehabilitacji osoby deportowanej, zawierające wpis informujący o jej narodowości polskiej;

2) potwierdzające prześladowanie osoby ze względu na jej polskie pochodzenie.

W świetle jasno sformułowanej treści art. 6 ust. 1 ustawy o repatriacji oczywistym jest, że co do zasady potwierdzanie polskiego pochodzenia winno następować w oparciu o dokumenty historyczne, wytworzone przez ściśle określone podmioty, tj. w oparciu o dokumenty wytworzone przez władze polskie (państwowe lub kościelne) oraz władze [...]. Nie ulega wątpliwości, że dokumentów spełniających tego rodzaju kryteria skarżący nie przedłożył w postępowaniu administracyjnym, zakończonym obecnie zaskarżoną decyzją Szefa Urzędu.

Nie ulega jednakże również wątpliwości, że w art.6 ust.2 ustawy przewidziano odstępstwo od zasady wyrażonej w art.6 ust.1 ustawy, dopuszczając jako możliwe dowodzenie posiadania polskiego pochodzenia także w oparciu o dokumenty wytworzone współcześnie (bez bliższego wskazania podmiotów wystawiających te dokumenty). Trafnie podnosi się w cytowanym przez Szefa Urzędu orzecznictwie sądowym, że dyspozycji art.6 ust.2, nie można traktować jako zniesienia zasady ustanowionej w ust.1 przywołanego artykułu, albowiem byłoby równoznaczne ze stworzeniem niepożądanej możliwości nadużywania przepisu. Jednakże w ocenie Sądu zakres zastosowania art.6 ust.2 nie powinien być również nadmiernie zawężany, pozostając w całkowitym oderwaniu od stanu faktycznego danej sprawy.

Skarżący wywodzi swoje polskie pochodzenie po matce i babce, opierając się w tym zakresie na wytworzonych współcześnie [...] aktach stanu cywilnego tych osób, w których to dokumentach narodowość matki i babki skarżącego oznaczono jako polską. Podkreślenia wymaga, że formalna autentyczność tych dokumentów nie została w postępowaniu administracyjnym zakwestionowana (podniesiona przez organy kwestia apostille omówiona zostanie w dalszej części uzasadnienia). Jednocześnie, co istotne, w postępowaniu tym nie ujawniły się żadne okoliczności, w świetle których prawdziwość poczynionych w dokumentach [...] adnotacji o polskiej narodowości matki i babki skarżącego budziłaby uzasadnione wątpliwości. Na marginesie podkreślenia wymaga, że takie okoliczności sprawy jak wykazanie przez skarżącego w toku postępowania administracyjnego związków z polskością (znajomość języka polskiego, polskiej kultury, tradycji i historii), aczkolwiek same w sobie nie dowodzą prawdziwości wskazanych wyżej adnotacji, o tyle ją w pewnym zakresie uprawdopodobniają. W tej sytuacji uznanie w oparciu o przedłożone przez skarżącego dokumenty, że matka i babka skarżącego były osobami narodowości polskiej, nie prowadziłoby w ocenie Sądu do naruszenia art.6 ust.2 ustawy.

4. W ocenie Sądu w postępowaniu administracyjnym wadliwie zakwestionowano dopuszczalność przedłożenia przez skarżącego dokumentów w postaci odpisów aktów stanu cywilnego, sporządzonych przez właściwe władze [...], nie zaopatrzonych w klauzulę apostille.

Problematyka zniesienia wymagania legalizacji dokumentów urzędowych jest objęta umowami międzynarodowymi. Podstawowe znaczenie ma w tym zakresie konwencja znosząca wymaganie legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, sporządzona w Hadze dnia 5 października 1961 г., która obowiązuje w stosunku do Polski od dnia 14 sierpnia 2005 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 112, poz. 938 i 939). Polska ratyfikowała też konwencję nr 17 w sprawie zwolnienia od legalizacji niektórych aktów i dokumentów, sporządzoną w Atenach dnia 15 września 1977 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 148, poz. 1446 i 1447), zgodnie z którą międzynarodowe odpisy aktów stanu cywilnego są ważne we wszystkich krajach będących stronami tej konwencji, bez potrzeby legalizacji. W stosunku do Polski konwencja ta weszła w życie z dniem 1 czerwca 2003 r.

Jak podkreśla się w piśmiennictwie prawniczym (por. Paweł Czubik "Nieprawidłowości w stosowaniu konwencji haskiej o zniesieniu wymogu legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych" Europejski Przegląd Sądowy kwiecień 2006 r.) "Istotą konwencji haskiej jest zastąpienie obowiązku legalizacji konsularnej dokumentów zagranicznych specyficznym poświadczeniem (tzw. klauzulą apostille), udzielanym w państwie – miejscu wystawienia dokumentu i bezpośrednio skutecznym w państwie – miejscu jego użycia. (...) Należy zaznaczyć, że klauzula apostille, wynikająca z konwencji może być wymagana jedynie wówczas, gdy prawo krajowe wymagało dotychczas legalizacji danego typu dokumentu. Nie będzie więc konieczna w sytuacji, gdy legalizacja nie jest wymagana przez prawo krajowe lub została całkowicie zniesiona postanowieniami umowy międzynarodowej np. dwustronnej. Tym samym w przypadku polskiego obrotu cywilnoprawnego rozwiązania wynikające z konwencji haskiej zastępują w relacjach z państwami – stronami tej umowy międzynarodowej legalizację konsularną wymaganą dotychczas w sytuacjach przewidzianych w art.1138 k.p.c. [stanowiącym, że zagraniczne dokumenty urzędowe mają moc dowodową na równi z polskimi dokumentami urzędowymi. Dokument dotyczący przeniesienia własności nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej powinien być uwierzytelniony przez polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny. To samo dotyczy dokumentu, którego autentyczności strona zaprzeczyła – dop. Sądu]. Nie można więc żądać poświadczenia dokumentu klauzulą apostille w sytuacjach, gdy polskie prawo krajowe nie stawia wymogu legalizacji. (...).

Jak już wspomniano na wstępie klauzula apostille powinna być wymagana przez organy polskie na dokumencie zagranicznym jedynie w sytuacji, gdy dokument ten dotyczy przeniesienia własności nieruchomości położonej w Polsce lub też budzi wątpliwości co do autentyczności. Wymóg taki organy te mogą stawiać jedynie we wspomnianych sytuacjach, i to, jeśli dokument nie pochodzi z państwa – strony konwencji haskiej, z którym Polska ma podpisaną umowę przewidującą pełne zniesienie wymogu legalizacji. (...).

Artykuł 1 konwencji precyzuje, że może mieć ona zastosowanie względem różnych kategorii dokumentów. (...). Tymczasem ignoruje się istnienie art.3 zdanie drugie, który stanowi, że poświadczenie klauzulą apostille nie może być wymagane, jeżeli ustawy, inne przepisy prawne lub praktyka obowiązująca w danym państwie, w którym dokument ma być użyty, lub też umowa dwustronna lub wielostronna pomiędzy państwami znosi lub upraszcza legalizację lub zwalania dokument z legalizacji. Interpretując a contrario – klauzul aopstillle można wymagać jedynie tam, gdzie prawo krajowe nakazywało dotychczas legalizację dokumentów. Żądania co do klauzul apostille na dokumentach zagranicznych przeznaczonych do użycia w Polsce należy stawiać więc jedynie wówczas, gdy dokumenty te dotyczą przeniesienia własności nieruchomości położonej w Polsce lub też budzą wątpliwości co do autentyczności. Analogicznie klauzul aopsitlle nie wolno żądać w przypadku dokumentów pochodzących z państw – stron konwencji, z którymi Polska ma zawarte umowy dwustronne, znoszące w pełni wymóg legalizacji (nawet, gdy są to dokumenty, dotyczące przeniesienia własności nieruchomości lub budzą wątpliwości co do autentyczności.".

W tym kontekście odnotować należy również wnioski sformułowane w uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2012 r., sygn. akt III CZP 58/12, w świetle której akt stanu cywilnego sporządzony za granicą stanowi wyłączny dowód zdarzeń w nim stwierdzonych także wtedy, gdy nie został wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego (art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego, jedn. tekst: Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264). W uzasadnieniu tej uchwały SN poczynił również rozważania na temat kwestii potrzeby legalizacji akt stanu cywilnego sporządzonych za granicą w perspektywie posłużenia się tymi aktami w Polsce. Stwierdzona tam, ż "pomimo braku ustawowej definicji dokumentu, nie powinno budzić wątpliwości, iż akt stanu cywilnego sporządzony za granicą, a także jego odpis, jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 1138 k.p.c. Według tego przepisu, zagraniczne dokumenty urzędowe mają moc dowodową na równi z polskimi dokumentami urzędowymi. Dokument dotyczący przeniesienia własności nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej powinien być uwierzytelniony przez polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny. To samo dotyczy dokumentu, którego autentyczności strona zaprzeczyła. Przytoczony przepis zrównuje zagraniczne dokumenty urzędowe z polskimi i to bez wprowadzenia klauzuli wzajemności. Poza wskazanymi wyjątkami, które odnoszą się do dokumentów dotyczących przeniesienia własności nieruchomości położonej w Polsce oraz dokumentów, których autentyczności strona zaprzeczyła, nie wymaga przy tym legalizacji. Obowiązek legalizacji może jednak wynikać z odrębnych regulacji.".

W sytuacji, w której dokumenty przedłożone przez skarżącego nie dotyczą sytuacji, o których mowa w art.1138 k.p.c., z którymi łączy się obowiązek legalizacji dokumentów (przeniesienie własności nieruchomości położonej w Polsce, zgłoszenie przez stronę zastrzeżenia co do autentyczności dokumentu) a jednocześnie obowiązek takiej legalizacji nie wynika, w kontekście przedmiotu niniejszej sprawy, z innych uregulowań prawnych, stawianie skarżącemu wymogu przedłożenia aktów stanu cywilnego, zaopatrzonych w klauzulę apostille, jest niezasadne.

5. W świetle powyższych okoliczności uznać należy, że decyzje Wojewody oraz Szefa Urzędu wydane zostały z naruszeniem przepisów prawa materialnego, tj. art.6 ust.2 ustawy o repatriacji poprzez jego błędną wykładnię oraz art.3 konwencji haskiej znosząca wymaganie legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, sporządzona w Hadze dnia 5 października 1961 г. Z tych przyczyn decyzje organów obu instancji należało wyeliminować z obrotu prawnego.

6. W następstwie uprawomocnienia się niniejszego wyroku Wojewoda ponownie rozpatrzy wniosek skarżącego o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z uwzględnieniem ocen sformułowanych powyżej.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit.a oraz art. 200 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji wyroku.