I OSK 107/14

Uzasadnienie

W dniu [...] kwietnia 2013 r. P.M. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem WSA w Warszawie z dnia 21 października 2010 r. sygn. akt II SA/Wa 877/10. Wyrokiem tym została oddalona skarga P.M. na decyzję Ministra Obrony Narodowej nr [...] z dnia [...] sierpnia 2009 r., mocą której zwolniono skarżącego ze służby kandydackiej.

P.M. skargę oparł na treści art. 273 § 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2012 poz. 270; dalej p.p.s.a.) i wniósł o:

1) wznowienie na podstawie przepisów art. 273 § 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem z dnia 21 października 2010r sygn. akt II SA/Wa 877/10;

2) przywrócenie terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania w sytuacji uznania upływu terminu określonego w przepisach art. 277 ustawy p.p.s.a.;

3) uchylenie lub zmianę prawomocnego powyższego orzeczenia, a w związku z tym uchylenie lub stwierdzenie nieważności:

a) decyzji Rektora K. we W. Nr [...] z dnia [...]czerwca 2009 r.;

b) decyzji ostatecznej Ministra obrony Narodowej Nr [...] z dnia [...] sierpnia 2009 r.

Dodatkowo skarżący wniósł o dopuszczenie w trybie art. 106 § 3 p.p.s.a. dowodu z szeregu załączonych do skargi dokumentów, w tym orzeczeń Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej Warszawa nr [...] z [...] marca 2012 r. oraz nr [...] z dnia [...] lipca 2012 r., a także o wystąpienie do Rektora W., Terenowej Wojskowej Komisji Lekarskiej we W. oraz do Prokuratora Generalnego lub naczelnego Prokuratora Wojskowego w W.

Jako podstawę wniesienia skargi P.M. podał okoliczność, iż w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 stycznia 2013 r. sygn. akt II SA/Wa 1780/12, oddalającym skargę na decyzję MON w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie zwolnienia ze służby kandydackiej, doręczonym mu w dniu 1 marca 2013 r. stwierdzono, że jeżeli na etapie postępowania w sprawie prawomocnie zakończonej wyrokiem o sygn. akt II SA/Wa 877/10, nieznana była okoliczność skutkująca stwierdzeniem nieważności, to istnieje możliwość wznowienia postępowania sądowego. W związku z powyższym skarżący wskazał, iż w toku postępowania sądowego w sprawie o sygn. akt II SA/Wa 877/10 nie mógł przedstawić dowodów z dokumentów tj. orzeczeń wojskowych komisji lekarskich, gdyż procedura postępowania orzeczniczego przed wojskowymi komisjami lekarskimi została wszczęta w dopiero grudniu 2011 r., a zakończona w lipcu 2012 r. Zdaniem P.M., ustalone przez wojskowe komisje lekarskie powstanie długotrwałego uszczerbku na zdrowiu skarżącego miało znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie, albowiem miało to wpływ na możliwość jego uczestnictwa w egzaminach z wychowania fizycznego, których to niezaliczenie stanowiło podstawę do zwolnienia ze służby kandydackiej. Wobec powyżej wskazanych okoliczności skarżący uznał za zasadne wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego, zakończonego prawomocnym wyrokiem.

W odpowiedzi na skargę Minister Obrony Narodowej, za pośrednictwem pełnomocnika, wniósł o odrzucenie skargi, a z ostrożności procesowej o jej oddalenie. W uzasadnieniu pełnomocnik organu zauważył, że skarżący skargę opiera na uzasadnieniu wyroku z dnia 17 stycznia 2013 r. w sprawie o sygn. akt II SA/Wa 1780/12 oraz orzeczeniu Terenowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w Warszawie Nr [...] z dnia [...] lutego 2012 r. Zdaniem organu fakt doręczenia uzasadnienia nie stanowi w żadnym wypadku przesłanki zawartej w art. 273 § 2 p.p.s.a., albowiem wskazane powyżej uzasadnienie wyroku nie jest okolicznością faktyczną lub środkiem dowodowym, tym bardziej istniejącym w czasie prowadzonego postępowania sądowoadministracyjnego w sprawie o sygn. akt. II SA/Wa 877/10. W kwestii orzeczenia lekarskiego pełnomocnik MON zauważył, że zostało ono wydane w dniu 1 lutego 2012 r., a więc już po wyroku w sprawie o sygn. akt II SA/Wa 877/10, który zapadł w dniu 21 października 2010 r. Ponadto, skarżący o wskazanym orzeczeniu lekarskim wiedział już w marcu 2012 r. a skargę o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego złożył w marcu 2013 r. a więc rok później, co stanowi uchybienie wobec trzymiesięcznego terminu wskazanego w art. 277 p.p.s.a. Odnosząc się do pozostałych argumentów i wniosków skarżącego pełnomocnik organu zauważył, że były one już podnoszone w skargach do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na postanowienie Ministra Obrony Narodowej Nr 382/Kadr z dnia 22 sierpnia 2012 r. utrzymujące w mocy postanowienie Ministra Obrony Narodowej Nr [...] z dnia [...] kwietnia 2012 r. w przedmiocie odmowy wznowienia postępowania, w sprawie zakończonej ostateczną decyzją Ministra Obrony Narodowej Nr [...] z dnia[...] sierpnia 2009 r. oraz na decyzję Ministra Obrony Narodowej Nr [...] z dnia [...] lipca 2012 r. utrzymującą w mocy decyzję Ministra Obrony Narodowej Nr [...] z dnia [...] marca 2012 r., w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji Nr [...] z dnia [...] sierpnia 2009 r. Obie skargi zostały oddalone wyrokami odpowiednio z dnia 16 kwietnia 2013 r. sygn. akt II SA/Wa 2004/12 oraz z dnia 17 stycznia 2013 r. sygn. akt II SA/Wa 1780/12.

W dniu 24 czerwca 2013 r. skarżący wniósł pismo procesowe, w którym ustosunkował się do argumentów wskazanych przez pełnomocnika organu. Nie zgodził się z interpretacją art. 273 § 2 p.p.s.a. wskazującą iż "wykryte okoliczności lub środki prawne musiały istnieć w czasie prowadzenia postępowania zakończonego skarżonym orzeczeniem" i uznał, że powyższe zastrzeżenie nie ma oparcia w treści przepisu, a organ nie wyjaśnił, czemu dokonał rozszerzającej wykładni przepisu. Ponadto wskazał, że argumentacja organu dotycząca uzasadnienia wyroku z dnia 17 stycznia 2013 r. sygn. akt II SA/Wa 1780/12 prowadzi do wniosku, że wadliwy jest albo wyrok w sprawie II SA/Wa 877/10, albo też w sprawie o sygn. akt II SA/Wa 1780/12, który wskazuje na możliwość wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego. Podniósł także, że musiał czekać na sporządzenie pisemnego uzasadnienia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, zaskarżonym w niniejszej sprawie postanowieniem – odrzucił skargę.

W ocenie sądu pierwszej instancji powołane przez skarżącego okoliczności nie mogły zostać uznane za podstawy wymienione w 273 § 2 p.p.s.a. Podkreślił on przy tym należy, że samo sformułowanie podstaw wznowienia w sposób odpowiadający powołanemu wyżej przepisowi nie oznacza jeszcze oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli z uzasadnienia skargi wynika, że podnoszona podstawa nie zachodzi. Jak zauważył WSA, samo wskazanie podstawy wznowienia nie oznacza, że skarga na takiej podstawie się opiera.

Zdaniem WSA fakt powzięcia informacji o możliwości wznowienia postępowania sądowego, która to informacja została zawarta w uzasadnieniu do wyroku w sprawie II SA/Wa 1780/12, nie znajduje żadnego oparcia w przepisach dotyczących podstaw wznowienia postępowania sądowego, a zatem nie jest okolicznością uzasadniająca takie wznowienie. Odnosząc się zaś do argumentów dotyczących orzeczeń lekarskich dotyczących skarżącego, WSA zauważył, iż zawarty w art. 273 § 2 p.p.s.a. zwrot "późniejszego wykrycia" implikuje, że okoliczności, które są powoływane w skardze o wznowienie postępowania, muszą istnieć w czasie jego prowadzenia, a jedynie nie zostały one w nim ujawnione.

Skoro wyrok w sprawie II SA/Wa 877/10, której wznowienia domaga się skarżący, zapadł w dniu 21 października 2010 r. a prawomocny stał się od dnia 17 grudnia 2010 r., to – w ocenie sądu pierwszej instancji – uznanie, że okoliczności faktyczne wskazane przez skarżącego istniały w czasie prowadzenia postępowania sądowego. To z kolei oznaczało, w ocenie WSA, że powołane okoliczności nie spełniają warunków określonych w art. 273 § 2 p.p.s.a. i nie mogą zostać uznane za podstawy do wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego.

W związku z powyższymi ustaleniami nie było zdaniem sądu pierwszej instancji konieczności badania terminowości złożenia skargi o wznowienie postępowania sądowego. Wobec konieczności łącznego spełnienia przesłanek wskazanych w art. 280 § 1 p.p.s.a. tj. wniesienia skargi w terminie oraz oparcia jej na ustawowych podstawach wznowienia, nieziszczenie się jednej z nich powoduje – jak wskazała WSA – konieczność odrzucenia skargi.

Skargę kasacyjną od powyższego postanowienia wywiódł P.M. przez swojego pełnomocnika. Skarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie przepisów postępowania, których uchybienie miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. przepisu art. 273 § 2 p.p.s.a. poprzez jego niezastosowanie.

Zdaniem skarżącego kasacyjnie w okolicznościach faktycznych i prawnych niniejszej sprawy związanych przede wszystkim z ujawnieniem się po uprawomocnieniu wyroku WSA z dnia 21 października 2010 r. o sygn. akt II SA/Wa 877/10 w przedmiocie oddalenia skargi na decyzję ostateczną MON w sprawie zwolnienia ze służby kandydackiej dowodów z dokumentów w postaci:

1) karty skierowania [...] Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego we W. przesłanej Komendantowi WSO WL we W. za nr wychodzącym [...] z dnia [...] marca 2009 r.

2) karty skierowania [...] Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego we W. przesłanej Komendantowi WSO WL we W. za nr wychodzącym [...] z dnia [...] stycznia 2009 r.

W ocenie skarżącego kasacyjnie, z kart tych wynika, że ww. Komendant zobowiązany został do przekazania skarżącemu tych kart i zobowiązania go do stawienia się do Terenowej Wojskowej Komisji Lekarskiej we W., a czego w odniesieniu do żadnej z wymienionych wyżej kart nie uczynił, o czym skarżący kasacyjnie – jak wskazał – powziął wiadomość dopiero w dniu [...] października 2011 r., kiedy to otrzymał przywołane wcześniej skierowania do Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego we W.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Jak trafnie wyjaśnił WSA w zaskarżonym postanowieniu, wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu administracyjnego jest szczególną instytucją procesową, obwarowaną precyzyjnymi warunkami dopuszczalności. Zgodnie z treścią art. 279 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), skarga o wznowienie postępowania powinna zawierać m. in. podstawę wznowienia i jej uzasadnienie. Natomiast w art. 271 – 273 p.p.s.a. zostały określone podstawy, na których można oprzeć skargę o wznowienie postępowania sądowego. Zgodnie z art. 280 p.p.s.a., sąd bada na posiedzeniu niejawnym, czy skarga o wznowienie postępowania jest wniesiona w terminie i czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. W braku jednego z tych wymagań sąd wniosek odrzuci, w przeciwnym razie wyznaczy rozprawę. Na wyznaczonej rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia – raz jeszcze bada, czy skarga o wznowienie postępowania została wniesiona w terminie i czy została oparta na ustawowej podstawie wznowienia. W sytuacji, gdy brak ustawowej podstawy wznowienia albo termin do wniesienia skargi nie został zachowany, Sąd odrzuca wniosek (art. 281 zdanie pierwsze p.p.s.a.).

Kwestię terminu reguluje art. 277 p.p.s.a. Zgodnie z nim skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzymiesięcznym. Termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o orzeczeniu dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.

Mając powyższe na uwadze, wskazać należy, że argumenty skarżącego, iż o możliwości wznowienia postępowania sądowego dowiedział się dopiero z orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 stycznia 2013 r. o sygn. akt II SA/Wa 1780/12 – a zatem od tej daty należy liczyć termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania sądowego – nie mogą być uznane za przekonujące. Jednym z elementów państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) jest przyjęcie założenia, że przepisy prawa są jednostkom powszechnie znane. Wyraża to łacińska premia: ignorantia legis non excusat – co można tłumaczyć jako "nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem". Przy innym założeniu prawo nie mogłoby osiągać swoich celów, nie byłoby skuteczne. Z tego względu należy stwierdzić, że Wojewódzki Sąd Administracyjny – w ww. wyroku – nie poinformował skarżącego o niczym w zakresie wznawiania postępowania sądowego, co nie wynikałoby z przepisów powszechnie obowiązującego prawa, regulującego instytucję wznowienia postępowania przed sądem administracyjnym (art. 270-285 p.p.s.a.), a zatem z założenia znanego skarżącemu.

Biorąc powyższe pod uwagę, nawet przyjmując termin zapoznania się z powołanymi w skardze kasacyjnej kartami skierowania określony przez samego skarżącego tj. [...] października 2011 r. (co do którego odniesiono się poniżej), to skarżący terminu trzymiesięcznego nie dochował. Skarga o wznowienie postępowania została bowiem złożona dopiero 22 marca 2013 r. Z tego też zresztą względu złożył wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania. Kwestie te miały jednak znaczenie wtórne wobec zagadnienia, czy skarga o wznowienie postępowania opiera się na ustawowych podstawach wznowienia.

Zauważyć otóż należy, że jak wynika z akt administracyjnych, oryginały przywołanych w skardze kasacyjnej kart zostały doręczone skarżącemu w dniu [...] stycznia 2009 r. (karta nr [...]) oraz w dniu [...] kwietnia 2009 r. (karta nr [...]), co poświadczył własnoręcznym podpisem sam skarżący. Skarżący nie przedstawił żadnych dowodów czy okoliczności, wskazujących na to, że wbrew jego adnotacji znajdującej się na tych kartach w aktach sprawy, oryginałów rzeczonych kart nie otrzymał. Twierdzenia zatem o tym, że karty te otrzymał [...] października 2011 r. – nie mają oparcia w aktach sprawy. Skoro zatem otrzymał je odpowiednio w dniach [...] stycznia 2009 r. i [...] kwietnia 2009 r., to tym samym ich treść znana była mu przed datą uprawomocnienia się wyroku WSA w Warszawie z dnia 21 października 2010 r. sygn. akt II SA/Wa 877/10.

Stosownie do art. 273 § 2 p.p.s.a., można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Skoro zatem skarżący znał treść wskazanych kart w dniu wyrokowania w sprawie II SA/Wa 877/10, to mógł z wiedzy tej skorzystać podnosząc określone okoliczności faktyczne czy przedkładać środki dowodowe. Prawidłowo zatem WSA przyjął, że skarga nie opiera się na ustawowej podstawie wznowienia, która by w rzeczywistości istniała. Trafnie zatem uznał, że nie zaszły przesłanki, aby stwierdzić, że w sprawie ma zastosowanie art. 273 § 2 p.p.s.a. Skarżący nie uprawdopodobnił bowiem, ażeby nie zapoznał się z ww. kartami w dniach, które własnoręcznym podpisem na nich wskazał. Brak jest zatem ustawowej podstawy wznowienia, co nie pozwalało sądowi pierwszej instancji wyznaczyć rozprawy, celem merytorycznego rozważenia zasadności skargi o wznowienie postępowania. Same bowiem twierdzenia skarżącego, gdy z akt sprawy wynikają tezy jednoznacznie przeciwne, nie mogą być tutaj – na gruncie niniejszej sprawy – uznane za wystarczające.

Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, jak w sentencji wyroku, na podstawie art. 184 p.p.s.a.