I SA/Rz 1118/13

Uzasadnienie

I SA/Rz 1118/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia [...] sierpnia 2013 r., nr [...] Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (dalej Prezes KRUS) odmówił Z.S. umorzenia zadłużenia z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników

w łącznej kwocie 9.354,50 zł za okres od IV kwartału 2006 r. do III kwartału 2013 r.,

w tym z tytułu składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe, i macierzyńskie

w wysokości 3.018 zł a z tytułu składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe

w wysokości 6.336,50 zł.

W podstawie prawnej organ powołał art. 36 ust. 1 pkt 10 i art. 41a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm. – dalej u.s.r.) oraz rozporządzenia Komisji (WE) Nr 1535/2007 z dnia 20 grudnia 2007 r. w sprawie zastosowania art. 87 i art. 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy de minimis w sektorze produkcji rolnej (Dz. U. UE L 337 z 21.12.2007, str. 35).

Jak wynika z akt sprawy, Z.S. w piśmie z dnia 22 lipca 2013 r. wniosła o umorzenie należności z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników. W toku postępowania organ zgromadził m. in. decyzję świadczące o otrzymaniu pomocy

z GOPS W., decyzję w przedmiocie umorzenia podatku rolnego, orzeczenie

o zaliczeniu wnioskodawczyni do osób niepełnosprawnych w stopniu lekkim, protokół komisji szacującej szkody powstałe w uprawach rolnych podczas gradu w dniu

30 maja 2013 r., rachunki za gaz, prąd, zaświadczenie lekarskie o korzystaniu

z opieki medycznej w Poradni Neurologicznej.

Prezes KRUS ustalił, że wnioskodawczyni nie ma na utrzymaniu żadnych członków rodziny, mieszka wspólnie z siostrą, która pobiera rentę inwalidzką

i pozostaje na własnym utrzymaniu, zaś w ocenie organu, powinna uczestniczyć

w utrzymaniu domu, który jest jej współwłasnością. W gospodarstwie wnioskodawczyni nie wystąpiły poważne zdarzenia losowe bądź choroby, wymagające leczenia szpitalnego. W związku z powyższym Prezes KRUS stwierdził, że sytuacja wnioskodawczyni nie jest bardzo trudna. Pomimo braku dodatkowego dochodu Z.S. otrzymuje pomoc z GOPS w postaci zasiłków celowych oraz z dopłat z ARiMR. Rolniczka ze względu na swój nienajlepszy stan zdrowia nie przejawia chęci skorzystania z zasiłku chorobowego lub skompletowania wniosku

o rentę chorobową.

Organ wziął również pod uwagę, że przedmiotowe należności za okres od IV kwartału 2006 r. do III kwartału 2011 r. zostały zabezpieczone poprzez ustanowienie hipoteki o nr [...].

Po otrzymaniu ww. decyzji Z.S. złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, w którym wskazała, że szkody, jakie wyrządziła jej powódź

w gospodarstwie rolnym oraz związane z tym wydatki na remont domu mieszkalnego i budynków gospodarczych uniemożliwiły jej spłatę należności.

Po rozpatrzeniu ww. wniosku, Prezes KRUS decyzją z dnia [...] września 2013 r., nr [...] utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W podstawie prawnej organ powołał art. 127 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postepowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 267, dalej k.p.a.) i art. 59 ust. 3, art. 41a ust. 1 pkt 1 u.s.r.

W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia Prezes KRUS podkreślił, że umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w całości lub części jest możliwe w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem zainteresowanego, po uwzględnieniu jego możliwości płatniczych oraz stanu finansów funduszu emerytalno – rentowego i składowego. Zatem podczas rozpatrywania wniosku

o umorzenie należy wziąć pod uwagę okoliczności, które wystąpiły niezależnie od rolnika i które miały wpływ na powstanie zwłoki w opłacaniu składek a także takie czynniki jak sposób i data powstania zadłużenia, możliwość spłaty zadłużenia

w latach wcześniejszych, wykorzystanie udzielonych ulg, sytuacja materialna gospodarstwa, w którym zamieszkuje rolnik.

Organ rentowy podkreślił, że w gospodarstwie rolnym nie wystąpiły zdarzenia losowe, które miałyby wpływ na powstanie zwłoki w opłacaniu składek. Powódź jaka miała miejsce w latach 2009 – 2010 była podstawą do udzielenia ulg przez organ rentowy w latach wcześniejszych. Prezes KRUS wziął pod uwagę, że dwuosobowa rodzina wnioskodawczyni otrzymuje dochód ze świadczenia rentowego M.S. oraz z prowadzonego gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,92 ha. Ponadto organ rentowy już dwukrotnie umarzał należności z tytułu odsetek od składek na ubezpieczenie społeczne rolników i rozkładał pozostałe zadłużenie na raty, których warunki spłaty nie były dotrzymywane. Przedmiotowe zadłużenie może być spłacone jeśli zostanie zawarty układ ratalny, zostanie zabezpieczone poprzez ustanowienie hipoteki i wdrożone postępowanie egzekucyjne.

Prezes KRUS wskazał również, że wnioskodawczyni nie spełnia kryteriów określonych w art. 87 i art. 88 Traktatu, gdyż posiada stale trudną sytuację ekonomiczną i nie widać możliwości jej zmiany poprzez wzrost produkcji rolnej. Nie ma również pozytywnej prognozy, która wskazywałaby, że pomoc udzielona w formie umorzenia przedmiotowych zaległości pomogła w stabilizacji trudnej sytuacji finansowej, która ma charakter stały. Pomoc publiczna nie może być dzielona gospodarstwom zagrożonym upadłością.

Z.S. zaskarżyła powyższą decyzję do sądu administracyjnego.

W skardze wskazała, że zaskarżona decyzja jest dla niej krzywdząca a opisana

w ww. rozstrzygnięciu jej sytuacja materialna nie znajduje odzwierciedlenia

w rzeczywistości. Skarżąca wskazała, że wpadła w wir zadłużenia z uwagi na powódź jaka miała miejsce w latach 2008-2010. Środki finansowe, jakimi dysponowała przeznaczyła na remont budynku mieszkalnego i gospodarstwa rolnego. W związku z powyższym obecnie nie jest w stanie spłacić zadłużenia wobec KRUS. Skarżąca podkreśliła, że powódź jest niewątpliwie zdarzeniem losowym. Nie otrzymała żadnej pomocy na osuszenie zalanych budynków dlatego też ze zniszczeniami musi radzić sobie sama. Z.S. podniosła również, że jej siostra nie może spłacić jej zadłużenia, tak jak twierdzi Prezes KRUS.

W odpowiedzi na skargę Prezes KRUS wniósł o jej oddalenie z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna a zaskarżona decyzja Prezesa KRUS wraz

z poprzedzającą decyzją z dnia [...] sierpnia 2013 r. podlega uchyleniu.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w toku prowadzonego przez siebie postępowania jest obowiązany kierować się zasadą prawdy obiektywnej, czyli powinien dążyć do wszechstronnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy tak, by wydane w rezultacie rozstrzygnięcie nie budziło wątpliwości odnośnie rzetelnego rozpatrzenia wszelkich okoliczności, mogących budzić jakiekolwiek wątpliwości. Jednym z podstawowych przepisów normujących sposób prowadzenia postępowania administracyjnego jest art. 7 k.p.a., zgodnie z którym w toku postępowania organy administracji publicznej podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny

i słuszny interes obywateli. Jak stanowi zaś art. 77 § 1 k.p.a., organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona (art. 80 k.p.a.). Przeprowadzone w ten sposób postępowanie winno znaleźć odzwierciedlenie

w uzasadnieniu rozstrzygnięcia, bowiem zgodnie z art. 107 § 3 k.p.a. uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

Po kontroli pod względem legalności zaskarżonej decyzji Sąd doszedł do wniosku, że Prezes KRUS naruszył zasady prowadzenia postępowania, o których mowa w wyżej przytoczonych przepisach prawa. Do takiej konkluzji prowadzi

w pierwszej kolejności sposób, w jaki organ zbadał możliwości płatnicze skarżącej. Ustalenia odnoszące się do wysokości dochodów skarżącej zostały poczynione nieprecyzyjnie, bowiem organ administracyjny w decyzjach nie wskazał ile wynosi miesięczny dochód skarżącej. Prezes KRUS stwierdził, że Z.S. utrzymuje się z pomocy udzielanej przez GOPS w W. w postaci zasiłków celowych oraz korzysta z dopłat z ARiMR. W uzasadnieniach obydwu decyzji organ nie przedstawił jednak ile tak naprawdę wynosi dochód skarżącej, z którego mogłaby zaspokajać codzienne potrzeby i spłacać zadłużenie.

W aktach sprawy znajdują się decyzje wydane przez Wójta Gminy, z których wynika, że Z.S. systematycznie korzysta z pomocy społecznej, gdyż otrzymuje zasiłki celowe na pokrycie kosztów zakup opału, żywności, środków chemicznych w celu odgrzybienia domu, a także otrzymuje pomoc rzeczową

w postaci węgla. W aktach sprawy znajduje się także zostawienie wykonane przez GOPS w W., z którego wynika, że w latach 2010 – 2011 skarżąca otrzymała pomoc społeczną na łączną kwotę 5.025,52 zł. Zdaniem Sądu organ

w uzasadnieniach swych decyzji powinien był wskazać ile wynosi suma uzyskiwanej przez skarżącą pomocy a w związku z tym z jakiej kwoty skarżąca może realnie korzystać w celu co miesięcznego zaspokajania potrzeb życiowych. Dopiero przedstawienie pełnej informacji w tym zakresie umożliwiłoby rzetelne rozstrzygnięcie sprawy. Jest tak dlatego, że jak wynika z akt sprawy, poza uzyskiwaniem dochodów z gospodarstwa rolnego i dopłatami z ARiMR, głównym źródłem utrzymania Z.S. są właśnie świadczenia uzyskiwane z pomocy społecznej. Zatem w toku ponownego rozpatrzenia sprawy organ powinien rozważyć, czy odmowa udzielenia wnioskowanej ulgi nie spowoduje jeszcze większego uzależnienia skarżącej od udzielanej pomocy społecznej.

Odnośnie wspomnianego wcześniej dochodu z gospodarstwa rolnego należy wskazać, że jak wynika z protokołu wizytacji przeprowadzonej w gospodarstwie skarżącej w dniu 7 sierpnia 2013 r., roczny przychód z gospodarstwa rolnego wynosi 3.777 zł. W toku ponownie prowadzonego postępowania organ będzie musiał rozważyć, jaki jest rzeczywisty udział ww. dochodów w zaspokajaniu podstawowych potrzeb skarżącej.

Należy również zwrócić uwagę na kolejną nieprawidłowość w ustalaniu struktury dochodów skarżącej. Mianowicie Prezes KRUS w decyzji z dnia [...] sierpnia 2013 r. stwierdził, że skarżąca nie ma na utrzymaniu żadnych członków rodziny. Mieszka z nią wspólnie jej siostra, która pobiera rentę inwalidzką i pozostaje na własnym utrzymaniu a dodatkowo powinna pomagać skarżącej w utrzymaniu domu, gdyż stanowi on ich współwłasność. Jednak organ nie wskazał na jakiej podstawie stwierdził, że skarżąca i jej siostra nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. W aktach sprawy brakuje jakichkolwiek informacji, które mogłyby być podstawą ustaleń w tym zakresie. Nie można nie zauważyć, że jednym

z argumentów na poparcie tezy, iż sytuacja skarżącej nie jest tak trudna jest stwierdzenie w decyzji, że siostra skarżącej powinna uczestniczyć w utrzymaniu domu. Organ nie może uzasadniać swego rozstrzygnięcia bazując na przekonaniu, że dana osoba powinna zachować się w określony sposób. Takie konstruowanie rozstrzygnięcia, w którym zamiast analizy dowodów i stwierdzonych na ich podstawie faktów organ przedstawia swoje przypuszczenia jest niedopuszczalne, gdyż sprzeciwia się mu treść art. 107 § 3 k.p.a. Ponadto w decyzji z dnia 30 września 2013 r. organ ponownie rozpatrujący sprawę doszedł do przeciwnych wniosków. Prezes KRUS stwierdził bowiem, że dwuosobowa rodzina skarżącej uzyskuje dochód ze świadczenia rentowego M.S.. Jednak nieznane są przyczyny, dla których ten sam organ dokonał przeciwnych ustaleń w stosunku do tych, dokonanych w decyzji z dnia [...] sierpnia 2013 r. O tym, że dana okoliczność została udowodniona można stwierdzić, gdy w aktach znajdują się dowody potwierdzające stawianą tezę. W niniejszej sprawie poza informacją, że M.S. mieszka wspólnie ze skarżącą i pobiera rentę inwalidzką w wysokości 550 zł nie ma dowodów, które pozwalałyby stwierdzić, czy skarżąca wraz z siostrą prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, czy też oddzielnie gospodarują własnymi dochodami. Wyjaśnienie tej kwestii jest koniecznym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Organ

w ponownie prowadzonym postępowaniu będzie musiał zgromadzić odpowiedni materiał dowodowy.

W dalszej kolejności Sąd stwierdza, że Prezes KRUS nie określił jakie są wydatki skarżącej, co w połączeniu z prawidłowo ustalonymi dochodami pozwoliłoby ocenić, jaka jest rzeczywista sytuacja materialna skarżącej. Organ w uzasadnieniu swych decyzji nie przedstawił jakie wydatki ponosi skarżąca i jaka jest ich wysokość.

W aktach sprawy znajdują się co prawda rachunki za gaz i prąd. Jednak w ocenie Sądu należało również zbadać koszt comiesięcznych opłat za wodę i inne media

a także wysokość wydatków ponoszonych na jedzenie i zaspokajanie innych potrzeb, niezbędnych do codziennej egzystencji. Z akt sprawy wynika, że skarżąca jest osobą schorowaną i wymaga systematycznego leczenia oraz rehabilitacji. Organ nie stwierdził czy i jakie koszty ponosi skarżąca w związku z zakupem lekarstw. Należy zaś podkreślić, że dopiero po odliczeniu wydatków od dochodów ustalonych w sposób szczegółowy, organ byłby w stanie ocenić sytuację materialną skarżącej

i co za tym idzie ustalić, czy strona jest w stanie spłacić narosłe zadłużenie

w sposób niezagrażający jej egzystencji.

Należy przy tym zakwestionować stwierdzenie organu, że sytuacja materialna rolniczki nie jest aż tak trudna w porównaniu z innymi rodzinami rolników zamieszkujących na tym terenie. Podstawą do oceny, czy zachodzą podstawy umorzenia zaległości nie jest standard życia na wsi lecz zindywidualizowana sytuacja majątkowa strony.

Mając na względzie powyższe Sąd stwierdził, że organ rozpatrujący sprawę nie ustalił dokładnie sytuacji materialnej skarżącej, czym naruszył przepisy postępowania tj. art.7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy Wobec wadliwie przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego organ nie miał podstaw by stwierdzić, że w sprawie nie zachodzą podstawy do umorzenia zaległości na podstawie art. 41a ust. 1 ustawy

o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Rozpoznając sprawę ponownie Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w pierwszej kolejności ustali jaka jest struktura dochodów i wydatków skarżącej. Dopiero na tej podstawie dokona oceny sytuacji majątkowej i rodzinnej skarżącej pod kątem spełnienia przesłanek warunkujących umorzenie należności

z tytułu składek na ubezpieczenie. W tym zakresie organ powinien mieć na uwadze, że choć przyznanie tego rodzaju ulgi jest dokonywane w ramach uznania administracyjnego, to jednak nie może mieć dowolnego charakteru. Ważny interes zainteresowanego istnieje, gdy wykonanie obowiązku zapłaty zaległości mogłoby spowodować niemożność zaspokojenia przez zobowiązanego jego podstawowych potrzeb życiowych. Następnie po jednoznacznym stwierdzeniu, czy skarżąca spełnia warunki określone w art. 41a ust. 1 u.s.r. organ wyda rozstrzygnięcie w sprawie

w ramach uznania administracyjnego, mając na względzie treść art. 7 k.p.a., który nakazuje uwzględniać interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Z powyższych względów Sąd uchylił zaskarżoną decyzję wraz

z poprzedzającą ją decyzją z dnia [...] sierpnia 2013 r. na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej P.p.s.a.).

O wstrzymaniu wykonania decyzji orzeczono na podstawie art. 152 P.p.s.a.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 250 P.p.s.a. w zw.

z § 18 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).