I SA/Wa 1175/13

Uzasadnienie

Minister Transportu Budownictwa i Gospodarki Morskiej, po rozpatrzeniu odwołania W. K., decyzją z dnia [...] marca 2013 r., nr [...] utrzymał w mocy decyzję Wojewody [...] z dnia [...] października 2012 r., nr [...] odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] sierpnia 1980 r., nr [...], w części dotyczącej przyznania odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości położonej w [...], oznaczonej jako działka nr [...] o powierzchni [...] m2, stanowiącej współwłasność B. M., S. M., W. Z., B. Z. i H. Z.

Zaskarżona decyzja została wydana w następującym stanie sprawy.

Decyzją z dnia [...] sierpnia 1980 r., nr [...] Prezydent Miasta [...] orzekł o wywłaszczeniu nieruchomości położonej w [...] oznaczonej jako działka nr [...] o powierzchni [...] m2, stanowiącej współwłasność B. M., S. M., W. Z., B. Z. i H. Z.. Tym samym orzeczeniem przyznano odszkodowanie w kwocie [...] zł.

Pismem z dnia 10 listopada 2010 r. W. K. (następca prawny K. K. spadkobierczyni B. M. na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w [...] Wydział II Cywilny z dnia [...] czerwca 1981 r., sygn. akt [...] oraz z dnia [...] kwietnia 1992 r., sygn. akt [...]) wystąpił "do Wojewody [...] z wnioskiem o stwierdzenie nieważności ww. decyzji Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] sierpnia 1980 r., nr [...], w części dotyczącej ustalonego odszkodowania. We wniosku zostały podniesione zarzuty naruszenia przepisu art. 22 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64) – zwanej dalej "ustawą" polegające na niepowołaniu biegłych przez organ wywłaszczeniowy.

Decyzją z dnia [...] marca 2011 r., nr [...] Wojewoda [...] odmówił stwierdzenia nieważności decyzji Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] sierpnia 1980 r., nr [...], w części dotyczącej ustalenia odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość.

Pismem z dnia [...] maja 2011 r., doręczonym w dniu 9 maja 2011 r. Wojewoda [...] przekazał Ministrowi Infrastruktury wraz z aktami sprawy wniosek W. K. o uchylenie decyzji Wojewody [...] z dnia [...] marca 2011 r., nr [...] odmawiającej stwierdzenia nieważności decyzji Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] sierpnia 1980 r., nr [...], w części dotyczącej przyznanego odszkodowania, gdyż została wydana z rażącym naruszeniem prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 Kpa.

Decyzją z dnia [...] lipca 2012 r., nr [...] Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej uchylił decyzję Wojewody [...] z dnia [...] marca 2011 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji bowiem adresatem zaskarżonej decyzji była osoba zmarła.

Decyzją z dnia [...] października 2012 r. znak [...] Wojewoda [...] odmówił stwierdzenia nieważności decyzji Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] sierpnia 1980 r., nr [...], w części dotyczącej ustalenia odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość.

Odwołanie od powyższej decyzji Wojewody [...] z dnia [...] października 2012 r. złożył W. K. W uzasadnieniu skarżący podniósł zarzut niepowołania biegłych przez organ wywłaszczeniowy, rażące naruszenie przepisu art. 3 ustawy w związku z przepisem art. 21 ust. 4 ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo budowlane, nieważność decyzji zatwierdzającej plan realizacyjny.

Minister Transportu Budownictwa i Gospodarki Morskiej decyzją z dnia [...] marca 2013 r., nr [...] utrzymał w mocy decyzję Wojewody [...] z dnia [...] października 2012 r., nr [...]. W uzasadnieniu organ wskazał, że ustalenia odszkodowania za wywłaszczenie przedmiotowej nieruchomości dokonano na podstawie przepisów ustawy. Pismem z dnia [...] maja 1980 r., nr [...] Zakład Energetyczny w [...] wystąpił do Wydziału Gospodarki Terenami i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w [...] o wywłaszczenie nieruchomości położonej w [...] o pow. [...] m2, oznaczonej jako parcela nr [...] z całej nieruchomości o pow. [...] m2 pod budowę stacji energetycznej [...] KV.

Zawiadomieniem z dnia [...] maja 1980 r., nr [...] Urząd Miejski w [...] zawiadomił strony o wszczęciu postępowania w sprawie wywłaszczenia przedmiotowej nieruchomości oraz zawiadomił o terminie rozprawy wywłaszczeniowo - odszkodowawczej wyznaczonej na dzień 16 maja 1980 r. W aktach archiwalnych znajduje się zwrotne potwierdzenie odbioru zawiadomienia skierowanego do B. M. odebrane przez "Z.".

Zgodnie z art. 22 ustawy odszkodowanie za wywłaszczaną nieruchomość było ustalane na podstawie wyników rozprawy po wysłuchaniu na niej opinii biegłych powołanych przez właściwy organ. Opinia biegłych powinna była zawierać szczegółowe uzasadnienie. Zdaniem Ministra, z przepisu art. 22 ustawy wynika przede wszystkim obowiązek przeprowadzenia rozprawy. Ustalenie więc odszkodowania bez przeprowadzenia rozprawy mogłoby ewentualnie podlegać ocenie pod kątem wystąpienia podstaw do stwierdzenia nieważności decyzji przewidzianej w art. 156 Kpa. W niniejszej sprawie przypadek taki nie miał miejsca bowiem organ wyznaczył rozprawę i przeprowadził ją w dniu 16 maja 1980 r. z udziałem K. M. występującej w imieniu matki B. M. oraz brata S. M. przebywającego w Anglii oraz przedłożyła postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po Z. M. Biegły nie brał udziału w rozprawie. Odnosząc się do zarzutu skarżących co do braku biegłych na rozprawie Minister wskazać, że zgodnie z orzecznictwem nieobecność biegłego na rozprawie nie może być oceniania w kategoriach przesłanki do stwierdzenia nieważności decyzji o odszkodowaniu (por. wyrok NSA z dnia 6 listopada 2008 r., sygn. akt I OSK 1459/2007, Lex Polonica nr 2025942, wyrok NSA z dnia 20 listopada 2009r., sygn. akt I OSK 195/2009, Lex Polonica nr 2113996). W przedmiotowej sprawie biegli, mimo że nie uczestniczyli w rozprawie to brali udział w postępowaniu poprzez sporządzenie pisemnych opinii szacunkowych. Akta archiwalne zawierają protokół z opisu nieruchomości oraz dwie opinie szacunkowe sporządzone przez biegłego rzeczoznawcę ds. rolnych z listy Wojewody [...] mgr inż. T. W. z dnia [...] kwietnia 1976 r. oraz z dnia [...] maja 1980 r.

Organ odwoławczy zauważył, że z treści art. 22 ustawy wywłaszczeniowej wynika, iż biegły powinien zostać powołany przez organ wywłaszczeniowy, natomiast powszechną praktyką organów wywłaszczeniowych było orzekanie o odszkodowaniu na podstawie opinii szacunkowych sporządzonych przez biegłych na zlecenie wnioskodawców wywłaszczenia. Taka praktyka, mimo że sprzeczna z treścią przepisu, nie może być uznana za rażące naruszenie prawa. Biegli byli niezależni od wnioskodawcy wywłaszczenia, wybierano ich z listy Urzędu Wojewódzkiego, a wycena, tak jak w przedmiotowej sprawie, polegała najczęściej na przemnożeniu powierzchni gruntu przez stawkę ustaloną według obowiązujących tabel w zależności od rodzaju i klasy gruntu. Odnosząc się do zarzutu skarżących, że opinie szacunkowe zostały sporządzone na zlecenie wnioskodawcy wywłaszczenia należy wskazać, że inwestor po uzyskaniu decyzji o lokalizacji i dokonaniu w miarę możliwości pomiarów nieruchomości niezbędnej do realizacji określonych zadań, obowiązany był zwrócić się do właściciela nieruchomości o dobrowolne odstąpienie jej za cenę określoną według zasad szacunkowych ustawy przez biegłych z listy prezydium wojewódzkiej rady narodowej. W celu wydania opinii szacunkowej inwestor zwracał się do urzędu spraw wewnętrznych prezydium wojewódzkiej rady narodowej o wskazanie osoby biegłego lub o zlecenie dokonania szacunku nieruchomości konkretnym biegłym z listy. Biegły nie mógł przyjmować zlecenia na opracowanie opinii szacunkowej lub opinii w innym przedmiocie od właściciela nieruchomości będącej przedmiotem nabycia przez inwestora zarówno w drodze umowy, jaki i w trybie postępowania wywłaszczeniowego. Właściciel mógł, jeśli uzasadnił potrzebę ponownego szacunku nieruchomości przez innego biegłego lub wydania opinii w innym przedmiocie dotyczącym nabywanej nieruchomości, zwrócić się do organu orzekającego o wywłaszczeniu i odszkodowaniu o zlecenie biegłemu dokonania takiej czynności. Biegły nie mógł również przyjmować takiego zlecenia od inwestora nabywającego nieruchomość, którego był pracownikiem. W takich przypadkach biegły podlegał wyłączeniu na mocy przepisów Kpa, gdyż w tego rodzaju sytuacjach mogły powstać wątpliwości, co do jego bezstronności (W. Ramus "Biegły w postępowaniu wywłaszczeniowym", WP 1968 r.).

Minister zaznaczył, że w dacie przeprowadzenia postępowania wywłaszczeniowego wyceny nie dokonywano na podstawie cen wolnorynkowych, a szacunki opierały się na "sztywnych stawkach". Skoro odszkodowanie ustalono przez biegłych i na podstawie konkretnych stawek, to należało uznać, że zostały one ustalone w sposób prawidłowy. Zatem fakt działania biegłego na zlecenie Zakładu Energetycznego w [...] nie miał wpływu na wywłaszczaną nieruchomość.

Minister zauważył, że odszkodowanie zostało przyznane w maksymalnej dopuszczonej przez przepisy ustawy wysokości. Podstawę prawną przyznanego odszkodowania za grunt stanowił przepis art. 8 ust. 8 pkt 3 ustawy, zgodnie z którym jeżeli wywłaszczeniu podlegała część gruntu, a pozostała część wynosiła nie mniej, niż powierzchnia działki normatywnej przyjętej w danej miejscowości pod budowę domu jednorodzinnego wolnostojącego, odszkodowanie obliczało się najwyżej do pięciokrotnej wysokości stawek ustalonych dla gruntu ornego klasy I w strefie ekonomicznej wielkomiejskiej. Z archiwalnych akt wywłaszczeniowych, w szczególności z operatów szacunkowych wynika, że po wywłaszczeniu pozostała jeszcze nieruchomość o powierzchni [...] m2, a zatem znacznie przewyższająca normatyw przewidziany pod budowę domu jednorodzinnego wolnostojącego. Wywłaszczona nieruchomość stanowiła współwłasność w częściach ułamkowych B. M. 6/8, S. M. 1/8 i Z. M. 1/8 (potwierdzone zaświadczeniem Państwowego Biura Notarialnego w [...] z dnia [...] kwietnia 1976). Dlatego też, jak wynika z operatu szacunkowego biegłego rzeczoznawcy ds. rolnych mg inż. T. W. z dnia 15 maja 1980 r. przy obliczeniu wysokości odszkodowania zastosował on różne wysokości stawek dla gruntu ornego klasy I w strefie ekonomicznej wielkomiejskiej dla współwłaścicieli, uwzględniając, że B. M. utrzymywała się wyłącznie z rolnictwa. Stawki dla gruntu ornego klasy I w strefie ekonomicznej wielkomiejskiej, jak wynika z operatu szacunkowego, ustalone były zarządzeniem Ministra Rolnictwa z dnia 22 stycznia 1974 r. w sprawie ceny, warunków i trybu sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych (M.P. z 1974 r. Nr 7, poz. 54) i wynosiły 3,60 za 1 ha. Jakkolwiek wskazane przez biegłego w podstawie prawnej operatu zarządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 22 stycznia 1974 r. zostało uchylone przez zarządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 25 lipca 1979 r. w sprawie ceny, warunków i trybu sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych (M.P. z 1979 r. Nr 19 poz. 114), to cena przypadająca za 1 ha w klasie I w strefie ekonomicznej wielkomiejskiej nie uległa zmianie i wynosiła 3,60 zł. Zatem słusznie stwierdził Wojewoda [...] w swej decyzji, że nie doszło do rażącego naruszenia prawa, gdyż odszkodowanie zostało ustalone zgodnie z obowiązującymi stawkami.

Jak wynika z dokumentów archiwalnych B. M. utrzymywała się tylko z rolnictwa, dlatego biegły wyliczając odszkodowanie zastosował maksymalną pięciokrotną wielkość odszkodowania – [...]x[...]x[...]=[...] zł. Natomiast w stosunku do pozostałych dwóch właścicieli zastosował czterokrotną stawkę [...]x[...]x[...]=[...] zł dla każdego z nich. Przyznana w decyzji kwota [...] zł stanowi sumę tych kwot.

Odnosząc się do zarzutu, że w trakcie rozprawy przedstawiono osobie reprezentującej B. M. kwotę odszkodowania [...] zł, wynikającą z operatu z dnia [...] kwietnia 1976 r., a nie z operatu z dnia 15 maja 1980 r., Minister wskazał, że B. M. jako jedynie współwłaścicielka nieruchomości w 6/8 częściach niewątpliwie wiedziała, że nie będzie uprawniona do odszkodowania za całą nieruchomość, a więc do odszkodowania w kwocie wymienionej w protokole z rozprawy. Kwota odszkodowania przypadającego B. M. w obu operatach opierała się na tych samych stawkach i uwzględniała, że B. M. utrzymywała się wyłącznie z rolnictwa. Należało zatem zgodzić się z Wojewodą [...], że odszkodowanie za grunt zostało obliczone prawidłowo zgodnie z obowiązującymi przepisami.

W ocenie organu odwoławczego, przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego wykazało, że powołana decyzja Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] maja 1980 r., w części dotyczącej odszkodowania nie jest dotknięta wadą określoną w art. 156 § 1 Kpa. Natomiast odnosząc się do zarzutu dotyczącego przesłanki z art. 3 ustawy, jak również zarzutu dotyczącego decyzji zatwierdzającej plan realizacyjny Minister stwierdził, że nie podlegają one ocenie w niniejszym postępowaniu. Ocena legalności zaskarżonej decyzji, zgodnie z jednoznacznym określeniem wnioskodawcy, została dokonana tylko do części odszkodowawczej. Organ administracji publicznej nie jest uprawniony do swobodnego interpretowania żądania strony. O tym jaki charakter i zakres żądania ma mieć pismo wniesione przez stronę w postępowaniu administracyjnym decyduje strona, a nie organ do którego pismo zostało skierowane.

Od decyzji Ministra Transportu Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia [...] marca 2013 r., nr [...] W. K. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie prawa materialnego i procesowego: 1) art. 7 w zw. z art. 77 Kpa poprzez niezbadanie w sposób wnikliwy i wyczerpujący sprawy i błędne ustalenia faktyczne polegające na, przyjęciu, iż w sprawie wywłaszczeniowo - odszkodowawczej biegli w zakresie szacowania nieruchomości w ogóle zostali powołani przez organ; 2) art. 12 § 1, art.107 § 3 i art. 156 § 1 pkt 2 Kpa polegające na braku rzetelności, staranności, wnikliwego zbadania i wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy przez organ, co znalazło odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji. Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej nie wykazał właściwych podstaw prawnych i faktycznych, które by świadczyły, że wydał prawidłową decyzje o odmowie stwierdzenia nieważności kwestionowanych decyzji; 3) art. 78 § 1 (80 § 1) Kpa poprzez zaniechanie powołania biegłego przez organ; 4) art. 83 § 2 pkt 2 (90 § 2 pkt 2) Kpa polegające na nie wezwaniu na rozprawę biegłego; 5) art. 62 § 1 pkt 2 (67 § 2 pkt 2) Kpa polegające na nie sporządzeniu protokołu przesłuchania biegłego; 6) art. 156 § 1 pkt 2 Kpa w zw. z art. 22 (dawniej 21) ustawy poprzez przyjęcie, że niepowołanie biegłych przez organ nie stanowi rażącego naruszenia prawa; 7) art. 156 § 1 pkt 2 Kpa w zw. z art. 22 (dawniej 21) ustawy poprzez przyjęcie, iż brak biegłych w zakresie szacowania nieruchomości na rozprawie w sprawie wywłaszczeniowo - odszkodowawczej nie stanowi rażącego naruszenia prawa; 8) art. 3 ust.1 ustawy w zw. z art. 21 ust. 4 ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane (Dz. U Nr 38, poz. 229 ze zm.). W skardze wniósł o: 1) uchylenie decyzji Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej i poprzedzającej ją decyzji Wojewody [...] w całości; 2) przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej; 3) zasądzenie kosztów postępowania w sprawie na rzecz skarżącego. W uzasadnieniu skarżący przede wszystkim wskazał, że Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów w uchwale sygn. akt I OPS 2/08 z dnia 21 kwietnia 2008 r. zajął stanowisko odnośnie pojęcia "rażącego naruszenia prawa", o którym w art.156 § 1 pkt 2 Kpa. Rażące naruszenie prawa to naruszenie normy prawnej nie budzącej wątpliwości interpretacyjnych. Zakresem rażącego naruszenia prawa obejmuje się naruszenie norm prawa materialnego oraz naruszenie norm prawa procesowego, działanie wbrew nakazowi lub zakazowi ustawionemu w prawie. Jeżeli zestawienie treści decyzji z treścią przepisu prowadzi do wniosku, że pozostają one w jawnej sprzeczności, oznacza to, że zaistniało rażące naruszenie prawa. Mając na uwadze, że wywłaszczenie narusza cudze prawa podmiotowe nie można w tych sprawach stosować wykładni rozszerzających przepisy prawa.

Zdaniem skarżącego, w postepowaniu wywłaszczeniowym zakończonym decyzją z dnia [...] sierpnia 1980 r. wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta [...] rażąco naruszono przepisy: 1) art. 3 ust.1 ustawy w związku z art. 21 ust. 4 ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo budowlane oraz art. 22 ustawy. Art. 3 ust. 1 ustawy stanowił, że wywłaszczenie jest dopuszczalne, jeżeli wywłaszczana nieruchomość jest ubiegającemu się o wywłaszczenie niezbędna na cel użyteczności publicznej, na cel obrony Państwa albo na wykonanie zadań określonych w zatwierdzonych planach gospodarczych. Potwierdzenie niezbędności nieruchomości dla celów wywłaszczenia stanowiła decyzja o zatwierdzeniu planu realizacyjnego Prezydenta Miasta [...] nr [...] z dnia [...] czerwca 1974 r. Jednocześnie art. 21 ust 4 ustawy Prawo Budowane stanowił, że zatwierdzenie planu realizacyjnego traci ważność, jeżeli inwestor nie uzyskał prawa do terenu lub je utracił, albo w ciągu jednego roku od zatwierdzenia tego planu nie wystąpił o pozwolenie na budowę. W niniejszej sprawie zasadnicze znaczenie ma fakt, że decyzja nr [...] z dnia [...] kwietnia 1974 r. o zatwierdzeniu planu realizacyjnego w dacie wydania decyzji wywłaszczeniowej z dnia 5 sierpnia 1980 r. nie była obowiązująca, a więc nie mogła stanowić podstawy do wydania decyzji wywłaszczeniowej i do stwierdzenia, że przedmiotowa nieruchomość jest niezbędna na cel budowy stacji energetycznej. Cel wywłaszczenia w momencie wydania decyzji przez Prezydenta Miasta [...] był nieznany. Brak aktu potwierdzającego, że wywłaszczona nieruchomość jest niezbędna dla celów wywłaszczenia przesądza o tym, że wydana z pominięciem tego elementu decyzja wywłaszczeniowa obarczona jest wadą stanowiącą przesłankę stwierdzenia jej nieważności, tym bardziej, że przepis regulujący tę kwestie jest jasny i nie wymaga dodatkowej interpretacji. Brak podstaw prawnych do wywłaszczenia nieruchomości czyni dalsze czynności bezprzedmiotowymi. W uzasadnieniu prawomocnego wyroku Naczelnego Sądu administracyjnego z dnia 23 czerwca 2010 r., sygn. akt I OSK 1142/09 znalazł się zapis, że wywłaszczenie nieruchomości dokonane niezgodnie z celami ustawy wywłaszczeniowej określonymi w art. 3 ustawy, podobnie jak wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego w oparciu o wniosek, który nie spełniał wymogów określonych w art. 16, stanowi rażące naruszenie prawa. Słuszne też jest stanowisko organu, że brak określenia celu wywłaszczenia i obowiązujących uzgodnień z organem czyniło wywłaszczenie niedopuszczalnym, a tym samym nie istniały podstawy do ustalenia odszkodowania.

W ocenie skarżącego, z akt sprawy nie wynika, aby inwestor wystąpił w zakreślonym terminie o pozwolenie na budowę, tym bardziej, że nie dysponował jeszcze prawem do gruntu, które nabył dopiero 27 sierpnia 1980 r. z chwilą uprawomocnienia się decyzji wywłaszczeniowej. Istotą naruszenia art. 3 jest utrata ważności decyzji potwierdzającej istnienie celu na jaki miało być dokonane wywłaszczenie. Powyższe stanowi przesłankę do stwierdzenia, że decyzja z dnia [...] sierpnia 1980 r., w części dotyczącej wywłaszczenia została wydana z rażącym naruszeniem prawa, a w części dotyczącej odszkodowania bez podstawy prawnej w rozumieniu art.156 § 1 pkt 2 Kpa.

Skarżący wskazał, że art. 22 ustawy stanowił, że odszkodowanie ustala się na podstawie wyników rozprawy po wysłuchaniu na niej opinii biegłych powołanych przez naczelnika powiatu. Opinia biegłych powinna zawierać szczegółowe uzasadnienie. W uzasadnieniu prawomocnego wyroku NSA o sygn. akt I OSK 100/11 z dnia 20 grudnia 2011 r. znalazł się zapis potwierdzający prawidłowy tok postępowania wywłaszczeniowego wskazany w art. 22 ustawy. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że z przepisu tego (art. 22) wynikały następujące zasady dotyczące ustalania odszkodowania: - obligatoryjność rozprawy, - obligatoryjność wysłuchania na rozprawie opinii biegłych, - powołania biegłych przez naczelnika powiatu, - szczegółowe uzasadnienie opinii biegłych. Tylko zachowanie tych zasad powodowało zgodność z prawem ustalenia odszkodowania za odjęcie prawa własności nieruchomości na skutek wywłaszczenia. Ustalenie odszkodowania wbrew zasadom wynikającym z nakazów zawartych w art. 22 ustawy rażąco narusza ten przepis. Z analizy akt administracyjnych sprawy wynika między innymi, że wysokość odszkodowania została ustalona na podstawie opinii biegłego powołanego nie na zlecenie organu wywłaszczeniowego - Prezydenta Miasta [...] po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego, w trybie wskazanego art. 22 ustawy, lecz na podstawie opinii szacunkowych, wykonanych na zlecenie Zakładu Energetycznego przez biegłych z listy Wojewody [...]. Biegli z listy wojewody w myśl art. 6 ust. 1 ustawy nie stawali się automatycznie biegłymi w sprawie z wniosku o wywłaszczenie nieruchomości. Udział biegłych w rozprawie wynika wprost z art. 83 § 2 pkt 2 Kpa w brzmieniu obowiązującym w dacie ich stosowania - organ administracji państwowej podejmuje przed rozprawą czynności niezbędne do jej przeprowadzenia, w szczególności organ wzywa świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę. Wbrew nakazowi wynikającemu z przepisu art. 83 § 2 pkt 2 Kpa oraz art. 22 ustawy Prezydent Miasta [...] nie powołał biegłych, co stanowi rażące naruszenie prawa w myśl art. 156 § 1 pkt 2 Kpa. Konieczność powołania biegłego przez organ wywłaszczeniowy po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego wynika wprost z treści art. 22 ustawy. W sprawie opinia wymagana zgodnie z art. 22 powołanej ustawy nie została w ogóle sporządzona, w skutek czego, strony zostały w ogóle pozbawione możliwości wypowiedzenia się o opinii biegłego. Biegły wydający opinię na użytek rozpatrywanej sprawy może to uczynić tylko po wszczęciu postępowania w sprawie. W tym stanie rzeczy wszelkie opinie wydane przed formalnym wszczęciem postępowania nie mogą mieć charakteru opinii biegłych. Opinia wydana przed jego wszczęciem nie jest opinią w rozumieniu przepisów Kpa, ale wyłącznie, jednym z dowodów z dokumentów nie odzwierciedlającym aktualnych poglądów specjalistów z danej dziedziny. Przepis art. 16 ust. 3 ustawy określający katalog załączników do wniosku o wszczęcie postępowania nie wymieniał opinii biegłych. Było to oczywiste, ponieważ zgodnie z treścią art. 78 § 1 Kpa o opinię biegłych mógł wystąpić tylko i wyłącznie organ - Prezydent Miasta [...]. Przyjęcie takiego trybu ustalania odszkodowania pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią art. 22 ustawy, jak i regulacją instytucji biegłego zawartą w Kpa. Prezydent Miasta [...] prowadząc w dniu 16 maja 1980 r rozprawę wywłaszczeniowo - odszkodowawczą w ogóle nie powołał biegłego w sprawie. Opierając się na opinii sporządzonej cztery lata przed rozprawą wywłaszczeniowo – odszkodowawczą, tj. w dniu [...] kwietnia 1976 r. na zlecenie podmiotu wnioskującego o wywłaszczenie, a w decyzji wywłaszczeniowej z dnia [...] maja 1980 r. wskazał jeszcze inną kwotę z operatu szacunkowego z dnia [...] maja 1980 r. nieznaną w dniu przeprowadzenia rozprawy wywłaszczeniowo - odszkodowawczej. Również w trakcie rozprawy organ w ogóle nie odniósł się do opinii biegłych. Organ wywłaszczeniowy nie uwzględnił w porządku rozprawy tematu odszkodowania.

Istota naruszenia art. 22 ustawy nie polega na tym, czy biegły był, czy nie był na rozprawie, ale na tym że biegły w ogóle nie został powołany przez organ. Powyższe stanowi przesłankę do stwierdzenia, że decyzja z dnia [...] sierpnia 1980 r została wydana z rażącym naruszeniem prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 Kpa. Nie powołanie przez Prezydenta Miasta [...] do ustalenia wysokości odszkodowania biegłego stanowi rażące naruszenie prawa. W uzasadnieniu prawomocnego wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 1998 r., sygn. akt Ill RN 38/98 znalazł się zapis -ponadto, orzekając o odszkodowaniu z tytułu wywłaszczenia, organ wywłaszczeniowy, wbrew bezwzględnie obowiązującemu w tym zakresie przepisowi art. 21 (później 22) ustawy, w ogóle nie powołał biegłego, a tym samym nie mógł zostać spełniony warunek ustawowy, aby opinia zawierała szczegółowe uzasadnienie, ani też nie mogło dojść do wysłuchania biegłego na rozprawie.

Wynika stąd, że decyzja organów obu instancji, w części dotyczącej odszkodowania, wydane zostały z rażącym naruszeniem prawa materialnego, jak i bezwzględnie obowiązujących przepisów proceduralnych, odnoszących się do zasad i trybu postępowania wywłaszczeniowego. Natomiast w wyroku Naczelnego Sadu Administracyjnego o sygn. akt I OSK 100/11 z dnia 20 grudnia 2011 r. znalazł się zapis - ma rację zatem Minister wskazując, że organ miał obowiązek powołana we własnym zakresie biegłych do spraw wyceny nieruchomości, zaś posługiwanie się opinią sporządzoną przed wszczęciem wywłaszczenia na zlecenie wnioskodawcy wywłaszczenia stanowi rażące naruszenia prawa. Kontynuacją linii orzecznictwa zapoczątkowaną wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 1998 r., sygn. akt III RN 38/98 są wyroki NSA z dnia 7 sierpnia 2009 r., sygn. akt l OSK 1444/08, z dnia 5 listopada 2009 r., sygn. akt I OSK114/09 z dnia 13 listopada 2009 r. sygn. akt I OSK 159/09, wyrok WSA w Warszawie sygn. akt. I SA/Wa 702/10 z dnia 23 czerwca 2010 r., podtrzymany wyrokiem NSA z dnia 28 października 2011 r., sygn. akt 1888/10. We wszystkich przywołanych powyżej wyrokach Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że przeprowadzenie rozprawy wywłaszczeniowo – odszkodowawczej z pominięciem powołania przez organ wywłaszczeniowy biegłego stanowi rażące naruszenie prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 Kpa.

Mając na uwadze art. 7 i art. 8 w zw. z art. 103 § 3 Kpa należało zwrócić uwagę na zapisy w uzasadnieniu decyzji Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia [...] marca 2013 r., w której Minister przywołuje decyzje Prezydenta Miasta [...] - decyzji nie mającej nic wspólnego z moim wnioskiem. Postępowanie Ministra nie przyczynia się do pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa oraz świadomości i kultury prawnej obywateli. W innym miejscu Minister pisze - z treści art. 22 ustawy wynika, że biegły powinien zostać powołany przez organ wywłaszczeniowy, natomiast powszechną praktyką organów wywłaszczeniowych było orzekanie o odszkodowaniu na podstawie opinii szacunkowych sporządzonych przez biegłych na zlecenie wnioskodawcy wywłaszczenia. Minister nie zauważa, że ta powszechna praktyka rażąco naruszała prawo. Powszechna praktyka nie jest prawem.

W odpowiedzi na skargę Minister Transportu Budownictwa i Gospodarki Morskiej wniósł o oddalenie skargi i podtrzymał prezentowane dotychczas stanowisko.

W piśmie z dnia 31 sierpnia 2013 r. precyzującym zarzuty skargi W. K. decyzji Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej zarzucił naruszenie: 1) art. 7, art. 77 i art. 80 Kpa poprzez: a) pominięcie istotnych dla rozpoznawanej sprawy dowodów z dokumentów, dowolną ocenę zebranego materiału dowodowego, skutkującą dokonaniem ustaleń nie znajdujących żadnego potwierdzenia w materiale dowodowym, a przez to rażąco sprzecznych z tym materiałem; b) nieustosunkowanie się do wszystkich zarzutów zawartych w odwołaniu od utrzymanej w mocy decyzji Wojewody [...] oraz całkowite pominięcie powołanego w tym odwołaniu orzecznictwa sądowo – administracyjnego; 2) art. 8 Kpa stanowiącego, że organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli; 3) art. 3 ust. 1, art. 8 ust. 8 i 9, art. 16 ust. 2 pkt 7, ust. 3 pkt 1, art. 22 ustawy w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 Kpa poprzez przyjęcie, że kontrolowana decyzja wywłaszczeniowa nie została wydana z rażącym naruszeniem prawa, pomimo istnienia kompletnego materiału dowodowego potwierdzającego, że: a) postępowanie wywłaszczeniowe nie powinno być wszczęte, albowiem wniosek o wywłaszczenie z dnia 2 maja 1980 r. nie spełniał wymagań zakreślonych art. 16 ustawy; b) brak było podstaw do wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego albowiem do wniosku o wywłaszczenie wnioskodawca wywłaszczenia nie załączył wyników rokowań o dobrowolne odstąpienie nieruchomości. z wymienieniem ceny żądanej przez właściciela; c) brak było podstaw do wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego albowiem we wniosku o wywłaszczenie przywołano decyzje o zatwierdzeniu planu realizacyjnego z dnia [...] czerwca 1974 r. Prezydenta Miasta [...]. Decyzja była dokumentem nieważnym - straciła ważność 17 czerwca 1975 r.; d) stanowiący podstawę ustalenia odszkodowania operat szacunkowy został sporządzony na zlecenie wnioskodawcy wywłaszczenia na podstawie umowy o dzieło z rzeczoznawcą za opłatą przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego; 4) art. 22 ustawy w zw. z art. 84 § 1 i 2 Kpa poprzez błędną wykładnię treści tych przepisów polegającą na nieuprawnionym przyjęciu, że opinia biegłego w sprawie może zostać uzyskana w inny sposób, niż poprzez powołanie biegłego przez organ i zwrócenie się do niego o wydanie opinii.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Skarga jest nieuzasadniona.

Zacząć należało od tego, że w niniejszej sprawie W. K. kwestionował decyzję wywłaszczeniową Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] sierpnia 1980 r., nr [...] jedynie w części dotyczącej odszkodowania. Taki zakres zaskarżenia kwestionowanej decyzji wynika z wniosku skarżącego z dnia 10 listopada 2010 r. o stwierdzenie jej nieważności. Taki zakres zaskarżenia decyzji wywłaszczeniowej W. K. konsekwentnie podtrzymywał w dalszych pismach składanych w toku postępowania administracyjnego toczącego się zarówno przed organem nadzoru, jak i organem odwoławczym (pismo z dnia 9 października 2012 r., pismo z dnia 27 marca 2012 r., odwołanie).

Wobec powyższego, skoro postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji wywłaszczeniowej toczyło się na wniosek strony, przedmiotem sprawy w postępowaniu nadzorczym, jak i postępowaniu odwoławczym była ocena legalności, przez pryzmat przesłanek nieważności określonych w art. 156 § 1 pkt 2 Kpa, rozstrzygnięcia o odszkodowaniu za wywłaszczenie zawartego w decyzji Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] sierpnia 1980 r., nr [...].

Z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach wywłaszczeniowych wynika, że przedmiotem wywłaszczenia był grunt rolny położony w [...] oznaczony jako działka nr [...] o pow. [...] m2, pochodząca z działki nr [...] o pow. [...] m2 (Opis i mapa nieruchomości gruntowej, protokół z opisu nieruchomości, operat szacunkowy z dnia [...] maja 1980 r.). W dacie wydania przez Prezydenta Miasta [...] decyzji o wywłaszczeniu i ustaleniu odszkodowania współwłaścicielami przedmiotowego gruntu byli: B. M. w 6/8 częściach, S. M. w 1/8 części i spadkobiercy po zmarłej w 1969 r. Z. Z. (M.) na którą przypadał udział w 1/8 części, tj. W. Z., B. Z. i H. Z., którym przypadał udział po 1/24 części (zaświadczenie PBN w [...] z dnia [...] kwietnia 1976 r., postanowienie spadkowe z dnia [...] listopada 1974 r., sygn. akt [...]). Trzeba wskazać, że dla B. M. praca w gospodarstwie rolnym stanowiła jedyne i wyłączne źródło utrzymania (zaświadczenie z dnia [...] maja 1980 r.). Z akt sprawy wynika, że w decyzji wywłaszczeniowej ustalono odszkodowanie za grunt, ponieważ za zasiewy i plony odszkodowanie zostało wypłacone przed wydaniem decyzji wywłaszczeniowej (Protokół z rozprawy wywłaszczeniowo-odszkodowawczej). Z treści protokołu rozprawy i pełnomocnictwa udzielonego przez S. M. dla K. K. wynika, że właściciele nieruchomości posiadający większy udział w gruncie oczekiwali na przyznanie odszkodowania w formie pieniężnej.

W sprawie o wywłaszczenie podstawę do ustalenia odszkodowania w decyzji wywłaszczeniowej stanowił operat szacunkowy sporządzony w dniu [...] maja 1980 r. przez T. W. – mającego uprawnienia biegłego rzeczoznawcy do spraw rolnych z listy Wojewody [...]. Z treści operatu wynika, że biegły wyliczył odszkodowanie dla wszystkich współwłaścicieli stosownie do przypadających im udziałów w gruncie oznaczonym jako działka nr [...] o pow. [...] m2. Wobec tego, że wywłaszczeniu podlegała część gruntu o pow. [...] m2 pochodząca z nieruchomości o pow. [...] m2 opisanej w księdze wieczystej Nr [...] (zaświadczenie PBN w [...] z dnia [...] kwietnia 1976 r., Opis i mapa nieruchomości gruntowej, Protokół z opisu nieruchomości), położona w mieście ([...]), a pozostała część ([...] m2) wynosiła znacznie więcej, niż powierzchnia działki normatywnej pod budowę domu jednorodzinnego wolno stojącego [(min. pow. działki normatywnej wynosiła [...] m2 - § 4 Tabela nr 2 załącznika do zarządzenia Przewodniczącego Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury z dnia [...] grudnia 1962 r. w sprawie wytycznych w zakresie wyznaczania terenów pod niskie budownictwo mieszkaniowe oraz normatywu zabudowy tych terenów (M. P. Nr 86, poz. 408)], biegły ustalił odszkodowanie według zasad wynikających z przepisu art. 8 ust. 8 pkt 3 ustawy w zw. z lit. b pkt 1 ust. 8 art. 8 ustawy. Biegły – działając w zgodzie z art. 8 ust. 8 pkt 1 lit. b ustalił odszkodowanie nie wyższe, niż pięciokrotna wysokość stawki ustalonej dla gruntu ornego klasy I w strefie ekonomicznej wielkomiejskiej. Z treści operatu szacunkowego wynika, że biegły jako podstawę prawną sporządzonej wyceny wskazał zarządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 22 stycznia 1974 r. w sprawie ceny, warunków i trybu sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych (M. P. Nr 7, poz. 54), które w dacie wydawania decyzji wywłaszczeniowej już nie obowiązywało, jednakże wówczas obowiązujące zarządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 25 lipca 1979 r. w sprawie cen, warunków i trybu sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych (M. P. Nr 19, poz. 114) przewidywało tożsame ceny za nieruchomości stanowiące grunty orne w klasie I w strefie ekonomicznej wielkomiejskiej - § 2 pkt 1 zarządzenia, tj. [...] zł za 1 ha (odpowiednio 3,6 zł za 1 m2). Biegły zgodnie z przepisem art. 8 ust. 1 ust. 8 pkt 3 w zw. z lit. b pkt 1 w stosunku do B. M., dla której rolnictwo było wyłącznym źródłem utrzymania zastosował maksymalną, pięciokrotną wysokość stawki ceny gruntu ornego, natomiast dla pozostałych właścicieli czterokrotną wysokość stawki ceny gruntu ornego. Przemnożenie podwyższonej w stosunku do wszystkich właścicieli ceny 1m2 gruntu przez powierzchnię wywłaszczonej części nieruchomości zapisanej w Kw nr [...] dało łączną kwotę [...] zł, która stanowiła ogólną sumę odszkodowania ustalonego w decyzji wywłaszczeniowej. W decyzji Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] sierpnia 1980 r., nr [...] wskazana została też osoba na której ciąży obowiązek zapłaty odszkodowania (art. 7 ust. 2 ustawy) oraz osoby uprawnione do otrzymania odszkodowania – właścicieli nieruchomości (art. 23 pkt 4 i art. 24 ustawy). Co prawda w decyzji wywłaszczeniowej nie wskazano terminu wypłaty odszkodowania, jednakże w przypadku braku tego elementu rozstrzygnięcia termin zapłaty odszkodowania wynikał z przepisu art. 12 ust. 1 i 3 ustawy.

Z powyższego wynika, że w niniejszej sprawie odszkodowanie pieniężne zostało ustalone zgodnie z przepisami wówczas obowiązującymi, a zatem nie można zarzucić Prezydentowi Miasta [...] działania z rażącym naruszeniem prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 Kpa, jeżeli chodzi o zawarte w decyzji wywłaszczeniowej rozstrzygnięcie o odszkodowaniu.

Odnosząc się do zarzutów skargi Sąd podziela stanowisko W. K. co do tego, że w sprawie wywłaszczeniowej doszło do naruszenia: 1) art. 84 § 1 Kpa, ponieważ biegły nie został powołany przez organ, lecz przez ubiegającego się o wywłaszczenie, co wynika z treści operatu szacunkowego z 1980 r.; 2) art. 22 ustawy, ponieważ na rozprawie nie została wysłuchana opinia biegłego z 1980 r., co wynika z protokołu rozprawy. Zdaniem Sądu, z powyższych uchybień nie można wyprowadzić wniosku o wydaniu decyzji w zakresie orzekającym o odszkodowaniu z naruszeniem prawa o charakterze "rażącym" w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 Kpa. Mimo tego, że w sprawie wywłaszczeniowej zostały naruszone powołane wyżej przepisy, których treść jest jasna, trzeba wskazać, że w postępowaniu wywłaszczeniowym naruszono normy o charakterze proceduralnym, a nie przepisy prawa materialnego stanowiące podstawę do ustalenia odszkodowania. Nie można pominąć i tego, że skutki tych naruszeń nie miały żadnego wpływu na zasady i wysokość ustalonego w niniejszej sprawie odszkodowania, które zostało ustalone przez organ na podstawie operatu szacunkowego osoby będącej biegłym z listy wojewody. Trafnie wskazał Minister, że w ówczesnym stanie prawnym wysokość odszkodowania za wywłaszczenie części nieruchomości rolnych położonych w mieście była ustalana na podstawie sztywnych reguł, a nie według cen rynkowych nieruchomości występujących w obrocie. Faktem jest to, że art. 22 ustawy wskazuje na konieczność ustalenia odszkodowania po wysłuchaniu opinii biegłych (a nie biegłego). W ocenie Sądu, skoro w postępowaniu wywłaszczeniowym wycenie podlegał jedynie sam grunt rolny wystarczające było ustalenie odszkodowania na podstawie pisemnej opinii jednego biegłego do spraw rolnych. Charakter naruszonych przepisów art. 84 § 1 Kpa i art. 22 ustawy, a także brak wpływu tych naruszeń na merytoryczną treść rozstrzygnięcia, jeżeli chodzi o ustalenie odszkodowania, świadczy o tym, że stwierdzone naruszenia mają mniejszą wagę, aniżeli obowiązująca zasada trwałości decyzji administracyjnych wyrażona w art. 16 § 1 Kpa, co nie pozwala na obalenie domniemania ważności decyzji wywłaszczeniowej, w części ustalającej odszkodowanie. Wobec tego rację należało przyznać Ministrowi Transportu Budownictwa i Gospodarki Morskiej, że w niniejszej sprawie były podstawy do odmowy stwierdzenia nieważności decyzji Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] sierpnia 1980 r., nr [...], w części orzekającej o ustaleniu odszkodowania za wywłaszczenie.

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie nie mogły być skuteczne zarzuty skarżącego wskazujące na naruszenie w postępowaniu wywłaszczeniowym: 1) art. 90 § 2 pkt 2 Kpa poprzez to, że biegły nie został wezwany na rozprawę; 2) art. 67 § 2 pkt 2 Kpa poprzez brak sporządzenia protokołu z przesłuchania biegłego; 3) art. 22 ustawy poprzez powołanie biegłego przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego i brak szczegółowego uzasadnienia opinii przez biegłego; 4) praw właścicieli poprzez brak przedstawienia im sporządzonych operatów szacunkowych i kwoty [...] zł stanowiącej sumę odszkodowania i nieuwzględnieniu w porządku rozprawy tematu odszkodowania, bezpodstawne zamieszczenie w operacie stanowiska K. K. o wyrażeniu zgody na wywłaszczenie i oferowane odszkodowanie i związany z tym brak zapisu o odczytaniu protokołu przed jego podpisaniem przez matkę skarżącego (art. 68 § 2 Kpa); 5) art. 8 ust. 9 ustawy; 6) art. 3 ust. 1 w zw. z art. 21 ust. 4 ustawy z 1974 r. – Prawo budowlane poprzez utratę ważności przez decyzję zatwierdzającą plan realizacyjny w dacie wydawania decyzji o wywłaszczeniu, skutkującą brakiem w tej chwili celu wywłaszczenia i jej niezbędności dla ubiegającego się o wywłaszczenie; 7) art. 6 ust. 4 ustawy poprzez brak przeszkód do zawarcia umowy w formie aktu notarialnego; 8) art. 16 ust. 2 pkt 7, ust. 3 pkt 1 poprzez to, że wniosek o wywłaszczenie nie spełniał wymogów formalnych, a do wniosku o wywłaszczenie nie zostały dołączone wyniki rokowań.

Odnosząc się do zarzutów sformułowanych wyżej w pkt 1 i 2) trzeba wskazać, że w postępowaniu wywłaszczeniowym obowiązywały szczególne przepisy proceduralne. Z przepisu art. 19 ust. 2 ustawy wynikało, że organ miał obowiązek zawiadomić o rozprawie wnioskodawcę wywłaszczenia, właścicieli (posiadaczy) i osoby zainteresowane (w szczególności osoby, o których mowa w art. 20 ustawy, osoby którym służą prawa rzeczowe do nieruchomości - art. 26 ustawy). Z przepisu tego nie wynika, aby o rozprawie miał być zawiadomiony biegły. Z przepisu art. 22 ustawy wynika, że odszkodowanie ustalało się na podstawie wyników rozprawy po wysłuchaniu na niej opinii biegłych. Z przepisu tego wynika, że w toku rozprawy nie wysłuchiwało się biegłych osobiście, lecz wysłuchiwało się opinii biegłych, którą odczytywał prowadzący rozprawę osobom obecnym na rozprawie. Sam brak odczytania opinii biegłego na rozprawie nie świadczy o tym, że w decyzji tkwi wada rażącego naruszenia prawa. Jeżeli chodzi o zarzut oznaczony wyżej jako pkt 3) należy mieć na uwadze, że opinia T. W. sporządzona w dniu [...] kwietnia 1976 r. nie stanowiła podstawy do ustalenia odszkodowania w decyzji wywłaszczeniowej, a zatem jej istnienie nie miało żadnego znaczenia dla oceny legalności decyzji wywłaszczeniowej. Zdaniem Sądu, opinia T. W. z dnia [...] maja 1980 r. istotna dla niniejszej sprawy była dostatecznie uzasadniona. Z opinii tej wynika przedmiot szacowania, osoby uprawnione do odszkodowania i przypadające im stosunkowo do udziałów kwoty odszkodowania, sposób wyliczenia odszkodowania i podstawy prawne sporządzonej opinii. Dane te pozwalały na weryfikację poprawności sporządzonej wyceny. Zdaniem Sądu, w zakresie zarzutu opisanego w powyższym pkt 4) brak przedstawienia K. K. sporządzonych operatów szacunkowych i kwoty [...] zł stanowiącej sumę odszkodowania nie mógł świadczyć o ustaleniu odszkodowania z rażącym naruszeniem prawa. Strony i ich pełnomocnik mieli prawo do przeglądania akt sprawy, sporządzania z nich notatek i odpisów (art. 73 § 1 Kpa). Brak zapewnienia stronom udziału w przeprowadzaniu dowodu z operatu szacunkowego mógłby być podnoszony jako argument świadczący o istnieniu podstaw do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 4 Kpa). Wbrew temu co twierdzi skarżący na rozprawie był omawiany temat odszkodowania. Co prawda pełnomocnik B. M. i S. M. zgodziła się na wywłaszczenie za odszkodowaniem ustalonym na kwotę [...] zł, które nie było przedmiotem orzekania w decyzji wywłaszczeniowej, jednakże skoro strony nie odwoływały się od decyzji w części ustalającej odszkodowanie w kwocie [...] zł, to trzeba przyjąć, że akceptowały wysokość ustalonego w decyzji odszkodowania, a zatem tego rodzaju uchybienie nie miało istotnego znaczenia w sprawie. Nie można się zgodzić ze skarżącym, że w protokole z rozprawy bezpodstawnie zamieszczono stanowisko K. K. o wyrażeniu zgody na wywłaszczenie i oferowane odszkodowanie. Jak wynika z treści protokołu K. K. podpisała protokół i nie wnosiła żadnych uwag. Jako pełnomocnik części właścicieli nie wnosiła też odwołania od decyzji. Wobec tego brak zapisu o odczytaniu protokołu przed jego podpisaniem przez matkę skarżącego nie miał istotnego znaczenia dla oceny legalności decyzji wywłaszczeniowej, w części orzekającej o ustaleniu odszkodowania. Sąd nie mógł odnieść się do opisanego w powyższym pkt 5) zarzutu naruszenia art. 8 ust. 9 ustawy, ponieważ skarżący nie uzasadnił w tym zakresie swego stanowiska. Jak wskazano wyżej w niniejszej sprawie wywłaszczono część nieruchomości o pow. [...] m2 z całości o pow. [...] m2, a zatem zastosowanie w sprawie miał przepis art. 8 ust. 8 pkt 3 ustawy. Ustosunkowując się do zarzutów zawartych w opisanych wyżej pkt 6)-8) Sąd zwraca uwagę, że zarzuty te nie odnoszą się do zgodności z prawem ustalenia odszkodowania. Skarżący pomija to, że na etapie postępowania nieważnościowego i odwoławczego kwestionował decyzję wywłaszczeniową, w części ustalającej odszkodowanie. Wobec tego organ nadzoru, prowadząc postępowanie na wniosek strony oraz organ odwoławczy rozpoznający odwołanie przedmiotem kontroli uczyniły ocenę zgodności z prawem ustalonego w decyzji wywłaszczeniowej odszkodowania. W tym zakresie organy związane były zakresem częściowego zaskarżenia przez stronę decyzji wywłaszczeniowej. Podnoszone zagadnienia dotyczące naruszenia przez Prezydenta Miasta [...] przepisów art. 3 ust. 1 w zw. z art. 21 ust. 4 ustawy z 1974 r. – Prawo budowlane, art. 6 ust. 4 ustawy i art. 16 ust. 2 pkt 7, ust. 3 pkt 1 ustawy odnosiły się do kwestii zgodności z prawem decyzji w zakresie samego wywłaszczenia, a zatem wykraczały poza przedmiot niniejszej sprawy, która dotyczyła oceny legalności decyzji wywłaszczeniowej, w części ustalającej odszkodowanie.

W tej sytuacji Sąd uznał za niezasadne podnoszone w sprawie zarzuty naruszenia przez Ministra Transportu Budownictwa i Gospodarki Morskiej przepisów procesowych zawartych w art. 7, art. 8, art. 12, art. 77, art. 80, art. 107 § 3 w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 Kpa, w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy oraz zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego art. 3 ust. 1 ustawy w zw. z art. 21 ust. 4 ustawy z 1974 r. – Prawo budowlane, czy też art. 6 ust. 4 ustawy, art. 8 ust. 8 i 9 i art. 16 ust. 2 pkt 7, ust. 3 pkt 1 ustawy w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy.

Biorąc pod uwagę powyższe i nie znajdując podstaw do uwzględnienia skargi Sąd, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.