II FSK 443/12

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 listopada 2011 r. sygn. akt I SA/Bk 382/10 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku oddalił skargę J. S. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Białymstoku z dnia 12 maja 2010 r.

w przedmiocie zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej.

Stan faktyczny sprawy przedstawia się następująco:

Organ egzekucyjny – Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego w B., wszczął postępowanie egzekucyjne do majątku zobowiązanego J. S., na podstawie tytułów wykonawczych od nr SM [...] do nr SM [...] obejmujących zaległości w podatku od towarów i usług za styczeń – grudzień 2006 r. oraz styczeń, luty, kwiecień – wrzesień 2007 r.

Pismem z dnia 25 października 2009 r. J. S., na podstawie art. 33 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U.

z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) – dalej jako "u.p.e.a.", zgłosił zarzuty w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej, podnosząc: niedopuszczalność egzekucji

w związku z przeprowadzeniem postępowania kontrolnego i podatkowego bez udziału zobowiązanego i nieskutecznością doręczenia zawiadomienia o wszczęciu postępowania podatkowego oraz brakiem doręczenia decyzji kończących postępowanie podatkowe (art. 33 pkt 6) oraz brak uprzedniego doręczenia upomnienia (art. 33 pkt 7).

W związku z powyższym zobowiązany wniósł o wstrzymanie lub zawieszenie postępowania egzekucyjnego do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia wniosku

o wznowienie postępowania kontrolnego i podatkowego oraz o stwierdzenie nieważności decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w B. dotyczących ustalenia należności z tytułu VAT.

Postanowieniem z dnia 18 listopada 2009 r. Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego w B. uznał zgłoszone zarzuty za niezasadne oraz odmówił wstrzymania i zawieszenia postępowania egzekucyjnego.

W wyniku wniesionego na powyższe postanowienie zażalenia Dyrektor Izby Skarbowej w Białymstoku postanowieniem z dnia 5 stycznia 2010 r. uchylił je

i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji.

Po ponownym rozpatrzeniu sprawy Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego

w B. postanowieniem z dnia 30 marca 2010 r. uznał za niezasadne zarzuty

w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej.

W uzasadnieniu organ egzekucyjny wskazał, że decyzje i wyniki kontroli Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w B. z dnia 9 czerwca 2009 r. zostały zobowiązanemu wysłane za zwrotnym potwierdzeniem odbioru na wskazany przez niego adres do doręczeń, jednakże korespondencji tej zobowiązany nie odebrał.

A zatem, istniały podstawy do uznania ich za doręczone w trybie zastępczym, zgodnie

z art. 150 § 2 ustawy z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U.

z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) – dalej jako "Ordynacja podatkowa". Organ egzekucyjny przyjął, że istniały podstawy do wystawienia tytułów wykonawczych, skoro decyzje Dyrektora UKS w B. uzyskały walor ostateczności. Powołując się na treść

§ 13 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137, poz. 1541 ze zm.) – dalej jako "rozporządzenie wykonawcze", organ egzekucyjny wskazał, że skoro należność pieniężna została określona w orzeczeniu (decyzji administracyjnej), nie było potrzeby doręczenia zobowiązanemu dodatkowego upomnienia.

Na powyższe postanowienie J. S. wniósł zażalenie, w którym wskazał m.in., że od września 2004 r. przyjmuje leki przeciwbólowe i psychotropowe powodujące wyłączenie świadomego i swobodnego podejmowania decyzji. Zarzucił, że postanowienia UKS w Białymstoku o wszczęciu z urzędu postępowania kontrolnego oraz upoważnienia do kontroli zostały doręczone mu podstępem, pod pretekstem przesłuchania w charakterze świadka, zaś oświadczenie woli o odbiorze i pokwitowaniu ww. dokumentów zostało podjęte w stanie wyłączającym świadome i swobodne podejmowanie decyzji, a zatem było dotknięte nieważnością, ponadto zostało złożone oświadczenie o jego cofnięciu. Zdaniem zobowiązanego, postępowanie kontrolne toczyło się bez jego udziału, natomiast decyzje stanowiące podstawę do wystawienia tytułów wykonawczych nie zostały mu doręczone.

Dyrektor Izby Skarbowej w Białymstoku nie podzielił argumentacji strony żalącej się uznając za prawidłowe rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 12 maja 2010 r. organ odwoławczy wskazał, że z akt sprawy wynika, iż sporne decyzje Dyrektora UKS w B. zostały doręczone zobowiązanemu w dniu 30 czerwca 2009 r. w trybie określonym

w art. 150 § 2 Ordynacji podatkowej. Dyrektor zaznaczył, że kwestia prawidłowego doręczenia decyzji podatkowej nie może być weryfikowana w postępowaniu egzekucyjnym, gdyż stanowiłoby umożliwienie zobowiązanemu podważenia ostatecznych decyzji poza trybami nadzwyczajnymi. A zatem, zarzuty dotyczące niedoręczenia decyzji mogą być podnoszone wyłącznie przed właściwymi organami podatkowymi w ramach wznowienia postępowania z art. 240 § 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej. Wskazując na treść art. 29 § 1 u.p.e.a. organ odwoławczy stwierdził także, że nie może w postępowaniu egzekucyjnym odnieść się do zarzutów dotyczących nieprawidłowości w prowadzonym postępowaniu kontrolnym i podatkowym. Podzielił jednocześnie stanowisko organu pierwszej instancji, że w niniejszej sprawie nie było wymagane doręczenie zobowiązanemu upomnienia przed uruchomieniem postępowania egzekucyjnego.

Na powyższe postanowienie organu odwoławczego J. S. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, wnosząc

o uchylenie go w całości oraz uchylenie decyzji Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej w sprawie wniosku o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnymi decyzjami Dyrektora UKS w B. z dnia 9 czerwca 2009 r.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono naruszenie przepisów postępowania, w szczególności:

- art. 187 § 1 w zw. z art. 122 Ordynacji podatkowej, poprzez naruszenie zasady prawdy obiektywnej i nie zebranie oraz nie rozpatrzenie w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego w sprawie, co doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę decyzji odmawiających wznowienia postępowania kontrolnego oraz poprzez przyjęcie, że zobowiązany 20 tytułów wykonawczych otrzymał już 5 października 2009 r., co było niemożliwe ze względu na fakt, iż w tym dniu pokwitował korespondencję w innej sprawie, a przedmiotowe tytuły wykonawcze (20 sztuk) plus pismo o zajęciu rachunku nie zmieściłyby się

w małej standardowej kopercie,

- art. 241 § 2 pkt 1 w zw. z art. 240 § 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej, poprzez nieuznanie, że w ww. okolicznościach zobowiązany dotrzymał miesięcznego terminu uprawniającego do skutecznego złożenia wniosku o wznowienie postępowania kontrolnego,

- art. 245 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, poprzez nieuchylenie w całości zaskarżonych decyzji Dyrektora UKS w B. z dnia 9 czerwca 2009 r. albo orzeczenie co do istoty sprawy lub umorzenie postępowania w sprawie,

- art. 246 § 1 Ordynacji podatkowej, poprzez niewstrzymanie wykonania prawomocnych decyzji Dyrektora UKS w B. z dnia 9 czerwca 2009 r.

w przedmiocie podatku od towarów i usług, mimo że ich wykonanie grozi skarżącemu wyrządzeniem znacznej szkody na kwotę ok. 250.000 zł, a okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia zaskarżonych decyzji w wyniku wznowienia postępowania,

- art. 243 § 1 Ordynacji podatkowej, poprzez niewydanie postanowienia o wznowieniu postępowania mimo jego dopuszczalności.

W uzasadnieniu skargi J. S. podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, wskazując na naruszenie prawa w prowadzonym postępowaniu kontrolnym, jak również przy rozpatrywaniu jego wniosku o wznowienie zakończonego postępowania kontrolnego. Skarżący wniósł o powołanie biegłego na okoliczność ustalenia daty doręczenia tytułów wykonawczych i zawiadomienia o zajęciu rachunków bankowych.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej w Białymstoku wniósł

o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zaprezentowaną w zaskarżonym postanowieniu.

Wyrokiem z dnia 4 listopada 2011 r. sygn. akt I SA/Bk 382/10 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku oddalił skargę.

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji podkreślił, że przedmiotem kontroli sądowej jest postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Białymstoku utrzymujące

w mocy rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji w przedmiocie zarzutów na prowadzone postępowanie egzekucyjne. Tym samym, poza kontrolą sądu pozostawały wskazywane w skardze decyzje Dyrektora UKS w B., będące postawą wystawienia tytułów wykonawczych, jak również decyzje organów skarbowych, w tym Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej, w zakresie rozpoznania wniosku skarżącego o wznowienie zakończonych postępowań kontrolnych. WSA w Białymstoku podkreślił, że w postępowaniu sądowoadministracyjnym dotyczącym kontroli legalności postępowania egzekucyjnego brak jest podstaw do rozstrzygania prawidłowości

i zgodności z prawem kwestii dotyczących postępowania kontrolnego czy podatkowego, będących podstawą wystawienia tytułów wykonawczych i wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Następnie Sąd pierwszej instancji podał, że podniesione przez skarżącego na etapie postępowania egzekucyjnego zarzuty dotyczyły zasadniczo trzech kwestii: wykonania lub umorzenia w całości albo w części obowiązku, wygaśnięcia albo nieistnienia obowiązku, niedopuszczalności egzekucji administracyjnej oraz braku uprzedniego doręczenia upomnienia.

Zdaniem Sądu, w odniesieniu do każdego z tych zarzutów organy obu instancji zasadnie uznały, że są one nieuzasadnione.

WSA w Białymstoku wskazał, że zgodnie z art. 29 § 1 u.p.e.a. organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej, organ ten nie jest natomiast uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Tym samym, organ egzekucyjny nie może, w ramach rozstrzygania zarzutów z art. 33 ust. 1 u.p.e.a., badać prawidłowości doręczenia decyzji podatkowych, jak również ewentualnych nieprawidłowości, które miały miejsce na etapie postępowania kontrolnego lub podatkowego. Sąd wskazał, że z akt sprawy wynika, iż decyzje Dyrektora UKS w B. w przedmiocie zobowiązań w podatku od towarów i usług, w chwili wystawienia tytułów wykonawczych były decyzjami ostatecznymi, a zatem istniały podstawy do wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Po ich wystawieniu nie zaistniały żadne okoliczności mające wpływ na istnienie lub wymagalność obowiązku objętego tymi tytułami wykonawczymi.

Na marginesie Sąd wskazał, że wniosek skarżącego o wznowienie postępowań podatkowych, zakończonych decyzjami Dyrektora UKS w B. został ostatecznie oddalony decyzją Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej z 25 marca 2010 r., a zatem brak było przesłanek do uznania, iż obowiązek wynikający

z wystawionych tytułów wykonawczych przestał istnieć.

Zdaniem WSA w Białymstoku, organy słusznie przyjęły, że nie było wymagane wystawienie uprzedniego upomnienia, przed podjęciem czynności egzekucyjnych. Opierając się na treści § 3 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego Sąd podał, że wierzyciel może wszcząć postępowanie egzekucyjne bez uprzedniego doręczenia upomnienia, w przypadkach określonych w § 13 tego rozporządzenia. Sytuacja taka zachodzi, gdy należność pieniężna została określona w orzeczeniu, zaś orzeczeniem niewątpliwie jest decyzja administracyjna. A zatem, skoro w niniejszej sprawie podstawą wystawienia tytułów wykonawczych było niewykonanie obowiązku

o charakterze pieniężnym wynikającego z ostatecznych decyzji z dnia 9 czerwca

2009 r., dla prawidłowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie było konieczności doręczenia skarżącemu upomnienia.

Odnosząc się końcowo do przebiegu postępowania sądowoadministracyjnego

w niniejszej sprawie WSA w Białymstoku zaznaczył, że kilkakrotnie uwzględniał wnioski skarżącego o odroczenie rozpraw, z uwagi na jego stan zdrowia. Tym niemniej, mając na uwadze zasadę szybkości postępowania, okoliczność, że stawiennictwo skarżącego na rozprawie nie była obowiązkowa oraz fakt, iż skarżący mimo dodatkowego pouczenia nie złożył wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, Sąd pierwszej instancji w dniu 4 listopada 2011 r. postanowił rozpoznać sprawę i oddalił kolejny wniosek skarżącego o odroczenie rozprawy. Zdaniem Sądu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy niewątpliwie pozwalał na poddanie kontroli, pod kątem zgodności

z prawem, zaskarżonego postanowienia.

Skargę kasacyjną od ww. wyroku wywiódł skarżący J. S., reprezentowany przez pełnomocnika – radcę prawnego P. J. K., wnosząc o uchylenie go w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania wywołanych skargą kasacyjną, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 45 Konstytucji RP, poprzez pozbawienie skarżącego prawa do sprawiedliwego

i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd,

- art. 109 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 169, poz. 1270 ze zm.) – dalej jako "P.p.s.a.", poprzez brak odroczenia rozprawy w sytuacji, gdy nieobecność skarżącego spowodowana była znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć i brak było wniosku strony o rozpoznanie sprawy w nieobecności skarżącego;

- art. 183 § 2 pkt 5 P.p.s.a., poprzez pozbawienie skarżącego możliwości obrony jego praw, co skutkuje nieważnością postępowania.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że w trakcie toczącego się postępowania sądowego skarżący, z uwagi na niezdolność udziału w tym postępowaniu ze względu na zły stan zdrowia potwierdzony zaświadczeniem lekarza sądowego, złożył w dniu 31 października 2011 r. wniosek o odroczenie rozprawy wyznaczonej na dzień

4 listopada 2011 r. Podkreślono, że zły stan zdrowia skarżącego był spowodowany jego udziałem w wypadkach drogowych, które miały miejsce w dniach 4 września 2004 r.,

23 kwietnia 2008 r. i 16 listopada 2009 r., skutkiem czego skarżący doznał wielu urazów. Wskazano, że skarżący od 4 września 2004 r. przebywał wielokrotnie

w szpitalu i przechodził leczenie ambulatoryjne, a w najbliższym czasie ma przejść kilka kolejnych operacji. Z uwagi na dolegliwości i silny ból uszkodzonych części ciała skarżący przyjmował silne leki i środki przeciwbólowe, które powodowały działania niepożądane.

Autor skargi kasacyjnej podał, że skarżący we wniosku o odroczenie rozprawy wskazał, iż chce uczestniczyć w postępowaniu z uwagi na złożoność i zawiłość sprawy, a także, że jest w posiadaniu ważnych dokumentów istotnych dla rozpatrzenia sprawy. Podkreślono, że w załączonym do wniosku zaświadczeniu lekarza sądowego została stwierdzona niezdolność do stawienia się na wyznaczoną rozprawę oraz wskazany przewidywany termin zdolności do stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie po

31 marca 2012 r. Jednakże WSA w Białymstoku, mimo otrzymania wniosku skarżącego o odroczenie rozprawy, przeprowadził w dniu 4 listopada 2011 r. rozprawę, na której wydał wyrok oddalający skargę.

Zdaniem strony, Sąd pierwszej instancji naruszył przepisy proceduralne polegające na braku decyzji o odroczeniu rozprawy w sytuacji, gdy nieobecność skarżącego spowodowana była znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć i brak było wniosku strony o rozpoznanie sprawy w nieobecności skarżącego, a także na przeprowadzeniu postępowania i wydaniu orzeczenia

w sytuacji, gdy skarżący nie miał możliwości bez swojej winy obrony swoich praw.

Zarzucono, że powyższe postępowanie Sądu stanowiło naruszenie art. 45 ust. 1

i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, które przyznają każdemu obywatelowi prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Uzasadniając zarzut naruszenia art. 109 P.p.s.a. przywołano orzecznictwo sądowe, w którym podniesiono, że wykazana zaświadczeniem lekarskim choroba strony lub jej pełnomocnika uniemożliwiająca stawienie się w sadzie jest znana sadowi przeszkoda w rozumieniu tego przepisu, co w zasadzie w każdym przypadku pociąga za sobą konieczność odroczenia rozprawy. Wskazano również na poglądy doktryny, zgodnie z którymi usprawiedliwienie niestawiennictwa z powodu choroby stron wymaga przedstawienia zaświadczenia potwierdzającego niemożność stawienia się na wezwanie lub zawiadomienia sądu, wystawionego przez lekarza sądowego.

Autor skargi kasacyjnej zarzucił zaskarżonemu wyrokowi nieważność postępowania przez pozbawienie strony możności obrony swych praw, wywołaną brakiem odroczenia postępowania sądowego spowodowanego długotrwałą znaną sądowi przeszkodą w postaci choroby skarżącego, której nie dało się usunąć, mimo składania przez skarżącego wniosku o jej odroczenie, co spowodowało niemożność brania udziału skarżącego w toczącym się postępowaniu. Ponadto Sąd pierwszej instancji nie wypełnił ciążącego na nim obowiązku podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy.

Dyrektor Izby Skarbowej w Białymstoku nie skorzystał z możliwości wniesienia odpowiedzi na skargę kasacyjną.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 176 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom określonym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany.

Rozpatrując sprawę na skutek skargi kasacyjnej Naczelny Sąd Administracyjny związany jest jej granicami, tj. treścią przytoczonych w niej podstaw kasacyjnych oraz treścią i zakresem zawartego w niej wniosku, z urzędu biorąc pod rozwagę jedynie nieważność postępowania (art. 183 § 1 P.p.s.a.). Związanie granicami skargi kasacyjnej oznacza zatem, że zakres kontroli orzeczenia wydanego w pierwszej instancji wyznacza sama strona wnosząca ten środek zaskarżenia.

W myśl art. 174 P.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, sformułowane w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia przepisów art. 109 i art. 183 § 2 pkt 5 P.p.s.a.

w powiązaniu z prawem wynikającym z art. 45 Konstytucji RP są bezzasadne.

Zgodnie z art. 109 P.p.s.a. rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość zawiadomienia którejkolwiek ze stron albo jeżeli nieobecność strony lub jej pełnomocnika jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć, chyba że strona lub jej pełnomocnik wnieśli o rozpoznanie sprawy w ich nieobecności. W konsekwencji

w orzecznictwie sądowym powszechnie uznaje się, że wykazana zaświadczeniem lekarskim choroba strony, uniemożliwiająca stawienie się w sądzie jest "znaną sądowi przeszkodą" w rozumieniu przytoczonego przepisu, co w zasadzie w każdym przypadku pociąga za sobą konieczność odroczenia rozprawy. Niemniej jednak pamiętać należy, że choroba, na którą powołuje się strona, musi być nie tylko "znaną sądowi przeszkodą", ale i przeszkodą "której nie można przezwyciężyć". Dopiero przy spełnieniu obu tych warunków stanowi ona podstawę odroczenia rozprawy.

Oceniając więc na gruncie konkretnej sprawy, czy oba te warunki zostały spełnione należy mieć na względzie zarówno statuowany w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP nakaz rozpatrywania spraw bez nieuzasadnionej zwłoki, jak i wynikający z art. 183 § 1 pkt 5 P.p.s.a. bezwzględny zakaz pozbawiania strony możności obrony jej praw.

Należy też mieć na względzie nałożony na Sąd w art. 7 P.p.s.a. obowiązek podejmowania czynności zmierzających do szybkiego załatwienia sprawy i dążenia do jej rozstrzygnięcia na pierwszym posiedzeniu.

W niniejszej sprawie skarżący na każde kolejne zawiadomienie o terminie rozprawy reagował wnioskiem o jej odroczenie, powołując się na stan zdrowia uniemożliwiający stawiennictwo w sądzie, co dokumentował zaświadczeniami lekarza sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku odraczał kolejno rozprawy wyznaczone na 16 lutego 2011 r., 2 czerwca 2011 r. i 7 września 2011 r.

Jednocześnie Sąd starał się przeciwdziałać obstrukcji procesowej, wskazując skarżącemu na możliwość ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika z urzędu, zważywszy na przyznanie mu zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie. Równocześnie w zarządzeniu z dnia 2 czerwca 2011 r. Sąd informował skarżącego

o możliwości rozpoznania sprawy także pod nieobecność stron, której osobiste stawiennictwo nie jest wymagane.

Skarżący jednak nie przejawił żadnej inicjatywy w tym względzie, ani nawet nie ustosunkował się do propozycji Sądu. Ograniczył się jedynie do wniesienia po raz kolejny o odroczenie rozprawy, powołując się na swój zły stan zdrowia. Takie zachowanie skarżącego można było i należało uznać za zmierzające do bezzasadnego przedłużania postępowania w sprawie, co usprawiedliwiało przeprowadzenie rozprawy bez jego obecności.

Skarżący jako powód żądania odroczenia terminu rozprawy wskazywał na dysponowanie oryginałami dokumentów istotnych dla rozpatrzenia sprawy (w dwóch ostatnich wnioskach precyzował, że chodzi o 20 tytułów wykonawczych z datą ich doręczenia).

Nic nie stało na przeszkodzie, aby skarżący przesłał posiadane dowody. Skarżący wykazywał bowiem aktywność (składane wnioski i zażalenia) i profesjonalizm (widoczny np. przy sporządzaniu zażalenia do Naczelnego Sądu Administracyjnego)

w przebiegu postępowania sądowego.

Wreszcie nie sposób uznać, że stan zdrowia skarżącego był "przeszkodą, której nie można przezwyciężyć" w rozumieniu art. 109 P.p.s.a., także wobec okoliczności, że zamieszkując w Białymstoku każdorazowo udawał się na badanie do lekarza sądowego, celem uzyskania zaświadczenia o niemożności stawiennictwa w sądzie. Zatem nic nie stało na przeszkodzie, aby udał się do sądu położonego w miejscu zamieszkania.

W tych okolicznościach decyzja Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Białymstoku o przeprowadzeniu rozprawy w dniu 4 listopada 2011 r. nie naruszała przepisu art. 109 P.p.s.a. i nie pozbawiała skarżącego możliwości obrony swych praw.

Należy też wskazać, że w analogicznych do niniejszej sprawach Naczelny Sąd Administracyjny wskazywał, że sąd jest obowiązany podjąć próbę przezwyciężenia znanej mu przeszkody do przeprowadzenia rozprawy i stosownie do art. 6 P.p.s.a. udzielić skarżącemu informacji, w jaki sposób może przedstawić swoje stanowisko

w sprawie, skoro stan zdrowia nie pozwala mu uczestniczyć w rozprawie. Skarżący ma zatem świadomość, w jaki sposób może bronić swoich praw, jeśli stan zdrowia nie pozwala mu na wzięcie udziału w kolejnej rozprawie, o terminie której został odpowiednio wcześnie zawiadomiony. Może ustanowić sobie fachowego pełnomocnika, może wystąpić o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, w postaci ustanowienia takiego pełnomocnika z urzędu, może wreszcie przedstawić swoje stanowisko w sprawie w osobnym piśmie procesowym (por. wyroki NSA z dnia

17 października 2006 r. sygn. akt I OSK 1367/05, LEX nr 281361; z dnia 9 lipca 2010 r. sygn. akt I FSK 550/08, LEX nr 594041; z dnia 7 października 2010 r. sygn. akt II FSK 2080/08, LEX nr 745721; czy z dnia 29 września 2011 r. sygn. akt I OSK 1606/10, LEX nr 1068455).

Podobnie kwestia nadużywania prawa do żądania odroczenia rozprawy jest rozstrzygana w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

W wyroku z dnia 1 czerwca 2000 r. sygn. akt I CKN 64/00 (OSNCP 2000/12/227) Sąd Najwyższy wskazał, że z reguły, w praktyce sądowej sankcjonuje się – słusznie – usprawiedliwienie nieobecności strony przez złożenie zaświadczenia lekarskiego. Dotyczy to w każdym razie sytuacji procesowych typowych, normalnych. Rzecz może się przedstawiać inaczej, gdy w okolicznościach danej sprawy istnieją podstawy do uznania, że dochodzi do nadużywania tego uprawnienia przez stronę, która wykorzystuje je wyłącznie w celu przewlekania czy wręcz uniemożliwiania prowadzenia procesu. Tolerowanie takiej sytuacji umożliwiałoby stronie wykorzystywanie jej uprawnienia w sposób sprzeczny z jego celem. Sąd Najwyższy zwracał już uwagę, że tego rodzaju nierzetelne postępowanie strony może uzasadniać odpowiednią reakcję sądu (por. uzasadnienie postanowienia z dnia 23 lutego 1999 r. sygn. akt I CKN 1064/97, OSNC 1999/9/153). Zważyć przy tym należy, że środki procesowe, także te, które mają na celu zagwarantowanie stronom ich praw, powinny być wykorzystywane

w sposób właściwy i służący ich realizacji. Nie sposób uznać, by sąd pozbawiony był możliwości oceny działań procesowych stron w takim również kontekście.

Stanowisko to znalazło potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia

11 grudnia 2013 r. sygn. akt III CZP 78/13.

Uznając, że skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 P.p.s.a., oddalił ją.

O zwrocie kosztów postępowania kasacyjnego od strony skarżącej na rzecz organu administracji orzeczono na podstawie art. 203 pkt 2 w zw. z § 14 ust. 2 pkt 2 lit. c) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

[pic]