II FPP 19/13

Uzasadnienie

1. Pismem z dnia 28 listopada 2013 r. S. sp. z o.o. z siedzibą w W.(powoływana dalej jako: "Spółka") wniosła skargę na naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym przed Naczelnym Sądem Administracyjnym bez nieuzasadnionej zwłoki. W skardze wniósł: (1) o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie o sygn. akt II FSK 47/12, toczącej się przed NSA, (2) o zlecenie Sądowi podjęcie odpowiednich czynności w "wyznaczonym terminie", a w szczególności "wyznaczenie terminu rozprawy", (3) o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz Spółki kwoty 10.000 zł.

2. W uzasadnieniu skargi Spółka podała, że w dniu 23 listopada 2011 r. złożyła do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 września 2011 r., III SA/Wa 139/11. Sprawie została nadana sygnatura II FSK 47/12. Do dnia złożenia skargi na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki Naczelny Sąd Administracyjny nie wyznaczył terminu rozprawy. Jednocześnie NSA nie poinformował Spółki o zaistnieniu jakichkolwiek okoliczności, które stanowiłyby przeszkodę w rozpoznaniu sprawy.

W sprawie o sygn. II FSK 47/12 od dnia złożenia skargi kasacyjnej minął już okres ponad dwóch lat. Spółka podniosła, że jest świadoma obowiązywania zasady, że sprawy są rozpatrywane przez Sąd w kolejności ich wpływu, jednakże według informacji dostępnej w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych sprawy, którym nadano dalszą w kolejności sygnaturę, doczekały się już rozpatrzenia (przykładowo wyroki w sprawach: II FSK 50/12, 53/12 oraz 54/12).

3. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

3.1. Skarga nie zasługuje na uwzględnienie. Jak wynika z treści art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843), strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Skarga o stwierdzenie, że w postępowaniu przed sądem administracyjnym nastąpiła przewlekłość postępowania może być uwzględniona, jeżeli są podstawy do przyjęcia, że na skutek działania lub bezczynności sądu naruszone zostało prawo strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki).

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego o nieuzasadnionej zwłoce można mówić wówczas, gdy postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne do jej wyjaśnienia, uwzględniając ocenę terminowości i prawidłowości czynności sądowych, ale także charakter sprawy, zachowanie stron, a w szczególności strony, która zarzucała przewlekłość postępowania. Ocena ta nie może być oderwana od obowiązku sądu rozpoznawania wszystkich spraw wniesionych do sądu bez nieuzasadnionej zwłoki, przy zachowaniu zasady rozpoznawania spraw według kolejności ich wpływu oraz uwzględnieniu przepisów nakazujących rozpoznawanie niektórych rodzajów spraw w ustawowo określonych terminach. Szybkość orzekania nie może bowiem stanowić przeszkody we właściwym funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości. Ocena, czy wystąpiła przewlekłość postępowania jest dokonywana na podstawie obiektywnych i ustawowych kryteriów w odniesieniu do realiów faktycznych i prawnych danej sprawy (por. postanowienia NSA z dnia 12 stycznia 2012 r., II FPP 11/11; z dnia 8 maja 2012 r., II FPP 3/12; publik.: http://orzeczenia.nsa.gov.pl/).

3.2. W świetle powyższych standardów szybkości postępowania sądowego, które ustawodawca zabezpieczył ustawą, należy ocenić, że Spółka w skardze powołała okoliczności, które nie mogą być podstawą do uczynienia zadość jej wnioskom. Stosownie do § 49 ust. 1 Regulaminu wewnętrznego urzędowania Naczelnego Sądu Administracyjnego (M.P. Nr 86, poz. 1007; dalej: Regulamin) sprawy wniesione do sądu rozpoznaje się według kolejności wpływu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Zasada rozpoznawania spraw według kolejności ich wpływu oznacza, że sprawa wniesiona później nie może być rozpoznana przed rozpoznaniem spraw, które zostały wniesione do sądu wcześniej. Istnieją jednak podstawy do szybszego rozpoznawania spraw wynikające, bądź to wprost z przepisów ustawy, które określają terminy rozpoznawania spraw przez sąd, bądź to z przepisów regulujących tryb postępowania umożliwiający rozpoznanie sprawy poza kolejnością. Takie możliwości stwarza zarządzenie rozpoznania sprawy poza kolejnością, jeżeli strona przedstawi powody uzasadniające rozpoznanie sprawy poza kolejnością (§ 49 ust. 2 Regulaminu). Ponadto, zasada rozpoznawania spraw według kolejności nie stoi na przeszkodzie odmiennemu uporządkowaniu chronologicznemu spraw, niż wynikałoby to z kolejności nadawanych im sygnaturom, ze względu na stopień faktycznej i prawnej zawiłości poszczególnych spraw. W myśl § 49 ust. 2 Regulaminu, w uzasadnionych przypadkach Prezes Izby może bowiem zarządzić rozpoznanie sprawy lub określonych spraw poza kolejnością, o której mowa w ust. 1. "Uzasadnione przypadki", o których mowa w ww. przepisie, mogą być samodzielnie dostrzeżone przez Sąd, poprzez wstępne rozpoznanie stopnia zawiłości faktycznej i prawnej danej sprawy lub rodzaju sprawy, a także mogą być zasygnalizowane przez strony danej sprawy poprzez stosowny wniosek o rozpoznanie danej sprawy poza kolejnością wynikającą z daty wpływu.

3.3. Jak wynika z akt sprawy, skarga kasacyjna Spółki wpłynęła do WSA w Warszawie 28 listopada 2011 r. Po uprzednich niezbędnych czynnościach przeprowadzonych przez WSA w Warszawie, skarga kasacyjna wraz z aktami sprawy została przekazana w dniu 5 stycznia 2012 r. do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W tym samym dniu, a więc w dniu wpływu sprawy do NSA, Przewodniczący Wydziału II Izby Finansowej NSA wydał stosowne zarządzenia w celu nadania sprawie.

Spółka nie dostrzega okoliczności, że w chwili obecnej średni okres oczekiwania na rozpoznanie sprawy w II Wydziale Izby Finansowej Naczelnego Sądu Administracyjnego wynosi około 24 miesiące. Tyle właśnie dotychczas Spółka oczekuje na rozpoznanie sprawy przez NSA, ponieważ (skarga kasacyjna wpłynęła 28 listopada 2011 r., natomiast niniejsza skarga wpłynęła 28 listopada 2013 r.) i ten czas może być poddany ocenie przy rozpoznawaniu skargi na przewlekłość postępowania. Przy odniesieniu tego okresu do ww. średniego czasu oczekiwania na rozpoznanie spraw w II Wydziale Izby Finansowej NSA, który wynika z liczby wpływających spraw i stosowania - zgodnie z wyżej powoływanymi wymogami prawa – zasady rozpoznawania sprawa zgodnie z kolejnością ich wypływu (przy uwzględnieniu ustawowo i regulaminowo przewidzianych wyjątków), należy ocenić, że wniosek o stwierdzenie przewlekłości postępowania jest bezzasadny.

Oceniając skargę Spółki, nie można abstrahować od szerszego kontekstu procesowego rozpoznawanej sprawy. Pismem z dnia 10 kwietnia 2013 r. (k. 51 akt NSA) Spółka wniosła do Naczelnego Sądu Administracyjnego prośbę o przyspieszenie wyznaczenia terminu rozprawy w sprawie o sygn. II FSK 47/12, podając jednocześnie okoliczności uzasadniające takie przyspieszenie (toczące się postępowanie podatkowe w zakresie podatku od towarów i usług oraz toczące się przed Sądem Okręgowym w Gdańsku postępowanie karne o sygn. IV K 130/10). Naczelny Sąd Administracyjny nie mógł jednak niezwłocznie uczynić zadość prośbie Spółki, bowiem od dnia 23 października 2012 r. akta sprawy Spółki były wypożyczone Dyrektorowi Urzędu Kontroli Skarbowej w W. (dalej: Dyrektor UKS) w związku z wydaniem przez WSA w Warszawie wyroku z dnia 9 września 2011 r., III SA/Wa 139/11, w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 2004 r., celem umożliwienia przeprowadzenia czynności z zakresu zebrania dodatkowych dowodów (por. pismo Dyrektora UKS z dnia 17 października 2012 r. – k. 47 akt NSA i pismo Przewodniczącego II Wydziału Izby Finansowej NSA z dnia 23 października 2012 r. – k. 48 akt NSA). Notatki urzędowe, zawarte w aktach sprawy jednoznacznie wskazują na przedłużanie się czynności dowodowych Dyrektora UKS, który pierwotnie deklarował zwrot wypożyczonych akt w kwietniu 2013 r. (k. 50 akt NSA), następnie w maju 2013 r. (k. 53 akt NSA), w październiku 2013 r. (k. 56 akt NSA) i listopadzie 2013 r. (k. 57 akt NSA). Liczba notatek urzędowych, dokumentujących telefoniczne rozmowy, mające na celu dyscyplinowanie Dyrektora UKS w zakresie terminowego zwrotu wypożyczonych akt oraz pismo z dnia 6 czerwca 2013 r., skierowane do Dyrektora IS z prośbą o monitorowanie zwrotu wypożyczonych akt organowi pierwszej instancji (k. 54 akt NSA), a także odmowa wypożyczenia akt sprawy Sądowi Okręgowemu w Gdańsku (k. 60 akt NSA), a ostatecznie wezwanie Dyrektora UKS o natychmiastowe zwrócenie wypożyczonych akt sprawy pismem z dnia 14 listopada 2013 r., wskazują na prawidłowe czynności Sądu, zmierzające do nadania sprawie merytorycznego biegu (wyznaczenia rozprawy) bez jakiejkolwiek zwłoki. Dopiero pismo Przewodniczącego Wydziału II Izby Finansowej NSA z dnia 4 grudnia 2013 r., w którym ponownie wezwano Dyrektora UKS do natychmiastowego zwrócenia wypożyczonych akt administracyjnych (por. k. 72 akt NSA), odniosło pożądany skutek w postaci zwrotu akt administracyjnych w dniu 12 grudnia 2013 r. W tej sytuacji będzie możliwe wyznaczenie rozprawy w sprawie o sygn. II FSK 47/12, ponieważ Sąd dysponuje kompletnymi aktami sprawy, a ponadto skończył się czas oczekiwania na wyznaczenie rozprawy wg zasady kolejności.

Wszystkie powyższe czynności Sądu zmierzające do umożliwienia wyznaczenia rozprawy i wydania w sprawie rozstrzygnięcia były terminowe i prawidłowe. Oczekiwanie Spółki na rozpoznanie jej sprawy wynika z obiektywnych możliwości efektywnego i jednocześnie rzetelnego procedowania przez Sąd, przy uwzględnieniu obowiązku współpracy z organami kontroli skarbowej, który nałożony jest mocą art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 ze zm.) w związku z § 1 ust. 3 w związku z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2011 r. w sprawie sposobu i trybu współdziałania organów kontroli skarbowej oraz inspektorów i pracowników z organami administracji rządowej i samorządowej, państwowymi i samorządowymi jednostkami organizacyjnymi oraz sądami i państwowymi osobami prawnymi (Dz. U. Nr 93, poz. 540). Tym samym, podjęte czynności, których wypadkową jest czas oczekiwania na rozpoznanie sprawy Spółki, należy ocenić jako konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych analizowanej sprawy.

Reasumując dotychczasowe rozważania, należy na gruncie rozpoznawanej sprawy wyrazić ocenę, że czynność wypożyczenia akt sprawy, podjęta przez sąd administracyjny w związku z obowiązkiem współpracy z organami kontroli skarbowej, wyrażonym w ww. przepisach prawa, należą do czynności koniecznych w danym postępowaniu, a tym samym upływ czasu związany z ich realizacją i procedowaniem przez ww. organy, przy spełnieniu warunku ponaglania organów do jak najszybszego umożliwienia sądowi dalszego postępowania w sprawie, stanowią okoliczność uzasadniającą zwłokę w danym postępowaniu i nie mogą uzasadniać stwierdzenia przewlekłości postępowania w myśl art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1 w związku z art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

3.4. Z uzasadnienia skargi na przewlekłość postępowania można wywnioskować, że Spółka dopatruje się racji przemawiającej za jej wnioskami w okoliczności, że Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał już sprawy, którym nadano sygnatury następujące po sygnaturze analizowanej sprawy, tzn. II FSK 50/12, II FSK 53/12 i II FSK 54/12. Spółka nie dostrzega jednak, że sprawy te należą do innej kategorii przedmiotowej, dotyczą bowiem podatku dochodowego od osób fizycznych. Stąd ich charakterystyka prawna była odmienna niż w przypadku sprawy o sygn. II FSK 47/12, która dotyczy podatku dochodowego od osób prawnych.

Ponadto, dwie ostatnie z przytoczonych przez Spółkę spraw dotyczyło zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów, w których Naczelny Sąd Administracyjny orzekał w następstwie wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 18 lipca 2013 r., SK 18/09 (sentencję ogłoszono w dniu 27 sierpnia 2013 r. w Dz. U. poz. 985), w którym przepisy będące podstawą materialną wydawania decyzji podatkowych w zakresie ww. podatku uznano za niegodne z art. 2 w związku z art. 64 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.). Uwzględniając następstwa prawne i społeczne ww. wyroku TK oraz antycypując (zasadnie jak wskazuje stan obecny spraw wpływających do NSA) znaczy przyrost spraw do rozpoznania, wnoszonych w trybie skarg o wznowienie postępowania sądowego, Prezes Izby Finansowej zarządził rozpoznanie spraw z zakresu zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów poza kolejnością, co wyjaśnia okoliczność rozpoznania sprawa o sygn. II FSK 53/13 i II FSK 54/12 przed sprawą Spółki (II FSK 47/12).

3.5. Ze wskazanych przyczyn, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, orzekł jak w sentencji.