IV SA/Po 581/13

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] lutego 2013 r., znak: [...], nr [...] Prezydent Miasta P. zatwierdził projekt budowlany i udzielił Zarządowi [...] pozwolenia na budowę budynku mieszkalnego wielorodzinnego przy ul. A. S. [...] w P. wraz /. przebudową zjazdu drogowego na działkach nr [...], [...], ark. [...], obręb J..

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła Wspólnota Mieszkaniowa S. [...] / S. [...].

Postanowieniem z dnia [...] marca 2013 r., nr [...] Wojewoda W., działając na podstawie art. 134 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. Nr 267 – dalej jako "Kpa") stwierdził uchybienie terminu do wniesienia odwołania.

W uzasadnieniu postanowienia organ wskazał, że z akt sprawy wynika, iż ww. decyzja z dnia [...] lutego 2013 r. została skutecznie doręczona M. P. i E. T. w dniu [...] lutego 2013 r. Czternastodniowy termin do wniesienia odwołania przez M. P. i E. T. w przedmiotowej sprawie mijał [...] marca 2013 r. Pismo skarżących uznane jako odwołanie wysłane zostało do organu I instancji [...] marca 2013 r. (dowód: koperta z datą nadania odwołania), czyli po ustawowym terminie.

Skargę na powyższe postanowienie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu wniosła Wspólnota Mieszkaniowa S. [...] / S. [...] zarzucając jej naruszenie:

- art. 45 Kpa, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez stwierdzenie, że decyzja Prezydenta Miasta P. nr [...] z dnia [...] lutego 2013 r. została skutecznie doręczona Skarżącemu w dniu [...] lutego 2013 r.,

- art. 134 Kpa w zw. z art. 129 § 2 Kpa, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez stwierdzenie uchybienie terminu do wniesienia odwołania wniesionego przez Wspólnotę Mieszkaniową ul. S. [...]/S. [...] od decyzji Prezydenta Miasta P. nr [...] z dnia [...] lutego 2013 roku, mimo że wskazane odwołanie zostało wniesione w sposób prawidłowy.

W uzasadnieniu skargi strona wyjaśniła, że stroną postępowania w sprawie o wydanie decyzji pozwolenia na budowę jest Wspólnota Mieszkaniowa. Warto dodać, że w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 marca 2010 r. (II OSK 539/09), w którym stwierdzono, że wspólnota mieszkaniowa może być stroną postępowania administracyjnego mimo, że nie posiada osobowości prawnej, wskazano, że podmiot ten jako ułomna osoba prawna ma atrybuty osobowości prawnej. Posiada on między innymi typową cechę osobowości prawnej jaką jest struktura organizacyjną. Wspólnotę mieszkaniową oznacza się adresem nieruchomości, na której posadowiony jest budynek z wyodrębnionymi lokalami. Ma także swój organ w postaci zarządu, który reprezentuje tę wspólnotę na zewnątrz.

Ponadto strona wskazała, że doręczenie decyzji Prezydenta Miasta P. wskazanemu podmiotowi powinno nastąpić zgodnie z art. 45 Kpa. Jak wyjaśnia się w doktrynie pisma adresowane do wymienionych w art. 45 jednostek organizacyjnych doręcza się wyłącznie w lokalu ich siedziby, a zatem na adres, pod którym znajduje się budynek (lokal), w którym ma siedzibę organ zarządzający, chyba że co innego wynika z ustawy, statutu lub innego aktu prawnego. Jednoznacznie wskazuje się również, że pisma doręcza się na ręce osoby reprezentującej jednostkę organizacyjną.

Strona wyjaśniła, że doręczenie decyzji Prezydenta Miasta dla Wspólnoty Mieszkaniowej winno zatem nastąpić na jej adres: ul. S. [...]/S. [...], [...] P., ze wskazaniem osób reprezentujących i ich funkcji (tj. członkostwa w zarządzie Wspólnoty). Tymczasem decyzję tę wysłano na adres zamieszkania E. T. i M. P., bez wskazania, że są to osoby reprezentujące Wspólnotę Mieszkaniową i że korespondencja przeznaczona jest dla wskazanej Wspólnoty. Decyzja została odebrana przez osoby określone jako dorośli domownicy E. T. i M. P.. Należy stanowczo zauważyć, że osoby, które podpisały odbiór decyzji, nie są osobami upoważnionymi do reprezentowania Wspólnoty Mieszkaniowej ul. S..../S.....

W ocenie strony w niniejszej sprawie nie nastąpiło skuteczne doręczenie decyzji wskazanej Wspólnocie. Nie mógł zatem minąć także termin do złożenia odwołania od przedmiotowej decyzji. Zgodnie bowiem z powołanym przez organ art. 129 § 2 Kpa termin ten rozpoczyna swój bieg od momentu doręczenia decyzji.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenia powtarzając argumenty zawarte w zaskarżonej decyzji.

W piśmie procesowym z dnia [...] lipca 2013 r. uczestnik postępowania Zarząd Komunalnych Zasobów Lokalowych wniósł o oddalenie skargi wskazując, że twierdzenie pełnomocnika wspólnoty mieszkaniowej o nieskuteczności doręczenia decyzji nr [...] pozwolenia na budowę, z uwagi na fakt, iż nie została ona doręczona do siedziby wspólnoty jest bezpodstawne. Błędem merytorycznym jest założenie przez Skarżącego, iż do funkcjonowania wspólnot mieszkaniowych należy przyjąć rozwiązania prawne identyczne jak dla jednostki organizacyjnej, a co za tym idzie - korespondencję należy doręczać zgodnie z art. 45 Kpa, czyli na adres siedziby wspólnoty mieszkaniowej. W ocenie uczestnika postępowania założenie takie jest z gruntu błędne i wskazuje na brak znajomości zasad funkcjonowania wspólnot mieszkaniowych. Wspólnota mieszkaniowa nie posiada bowiem swojej siedziby tak jak jednostki organizacyjne lub organizacje społeczne. Gdyby przyjąć argumentację Skarżącego cyt: " doręczenie decyzji (...) winno zatem nastąpić na jej adres: ul. S. [...]/ S. [...], [...] P., ze wskazaniem osób reprezentujących i ich funkcji" , można by dojść do dość absurdalnego wniosku, iż korespondencję powinno się zostawić na klatce schodowej.

Dodatkowo strona wskazała, że członkowie zarządu odbierali korespondencję przesyłaną wspólnocie mieszkaniowej we wszystkich dotychczas prowadzonych postępowaniach administracyjnych.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje:

Kontrola sądu administracyjnego, zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) i art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 – dalej "Ppsa") polega na badaniu zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Kontrola ta sprowadza się do zbadania, czy w toku rozpoznania sprawy organy administracji publicznej nie naruszyły prawa materialnego i procesowego w stopniu istotnie wpływającym na wynik sprawy. Przy czym ocena ta jest dokonywana według stanu i na podstawie akt sprawy istniejących w dniu wydania zaskarżonego aktu. Na podstawie art. 134 § 1 Ppsa, w postępowaniu sądowoadministracyjnym obowiązuje zasada oficjalności. Zgodnie z jej treścią, sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną.

Przedmiotem kontroli w niniejszej sprawie jest postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego o stwierdzeniu uchybienia terminu do wniesienia odwołania.

Podstawę prawną zaskarżonego postanowienia był przepis art. 134 Kpa Zgodnie z jego treścią organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Odwołanie natomiast wnosi się w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji stronie (art.129 § 2 Kpa).

Uchybienie terminu – jak przyjmuje się w orzecznictwie – jest okolicznością obiektywną. W razie jej stwierdzenia organ odwoławczy nie ma innej możliwości niż wydanie postanowienia o uchybieniu terminu. Stwierdzenie przekroczenia omawianego terminu nie zależy od uznania organu odwoławczego, lecz wynika z bezwzględnie obowiązującej normy prawnej.

Termin do wniesienia środka zaskarżenia jest terminem ustawowym i rozpoczyna swój bieg z chwilą doręczenia kwestionowanego orzeczenia. Wobec powyższego stwierdzić należy, że dopiero po bezsprzecznym ustaleniu, iż decyzja została skutecznie doręczona, można rozważać, czy w ogóle doszło do uchybienia terminu do wniesienia odwołania.

Zatem organ przed wydaniem postanowienia o stwierdzeniu uchybienia terminu do wniesienia odwołania w pierwszej kolejności winien jednoznacznie ustalić czy w sprawie doszło do skutecznego doręczenia stronie zaskarżonego rozstrzygnięcia.

W ocenie Sądu, w składzie orzekającym w niniejszej sprawie, organ odwoławczy działając z naruszeniem zasady prawdy obiektywnej wynikającej art. 7 Kpa, nieprawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy uznając przedwcześnie, iż odwołanie skarżącej wniesiono z uchybieniem ustawowego czternastodniowego terminu.

Dokonując oceny czy doszło do skutecznego doręczenia decyzji należy pamiętać, iż Kodeks postępowania administracyjnego rozróżnia doręczenia dla osób fizycznych oraz jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych.

Z powyższych względów w pierwszej kolejności wskazać należy, że tryb określony w art. 43 Kpa ma zastosowanie wyłącznie do osób fizycznych. Co prawda w imieniu Wspólnoty Mieszkaniowej działają osoby fizyczne wchodzące w skład zarządu, to jednakże działają one w innym charakterze. Zatem wszelkim innym podmiotom nie będącymi osobami fizycznymi korespondencję należy doręczać w sposób określony w art. 45 Kpa.

Nie ulega wątpliwości, że Wspólnoty mieszkaniowej nie można kwalifikować jako osoby fizycznej. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że doręczenie pism wszystkim wymienionym w nim jednostkom organizacyjnym odbywa się na jednakowych zasadach i nie zależy od tego, czy mają one osobowość prawną, czy tylko są wyodrębnione organizacyjnie.

Ponadto należy wskazać, że instytucja wspólnoty mieszkaniowej została wprowadzona do polskiego systemu prawnego w art. 6 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz.U. Nr 85, poz. 388 ze zm.). Ustawodawca formułując wskazany przepis, stwierdził, że ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości, tworzy wspólnotę mieszkaniową. Konkretna wspólnota powstaje więc ex lege(z mocy prawa), w chwilą ustanowienia pierwszej własności lokalu w danej nieruchomości. Omawiany podmiot nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego. Wspólnoty mieszkaniowe nie są też rejestrowane w urzędzie rejestrowym. Stąd wątpliwości budziła pozycja prawna wspólnoty mieszkaniowej o obrocie prawnym, a mianowicie, czy wspólnota mieszkaniowa jest stosunkiem cywilnoprawnym łączącym właścicieli lokali – powiązanych stosunkiem przymusowej współwłasności nieruchomości wspólnej, czy też odrębną jednostką organizacyjną (w świetle art. 6 zdanie 2 ustawy o własności lokali, wspólnota mieszkaniowa może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana). O pozycji prawnej wspólnoty mieszkaniowej przesądził Sąd Najwyższy w chwale 7 sędziów z dnia 21 grudnia 2007 r.,(sygn. akt III CZP 65/07, OSNC 2008/7-8/69, Prok.i Pr.-wkł. 2008/12/47, Biul.SN 2007/12/9, M.Prawn. 2008/15/813 ), stwierdzając, że "Wspólnota mieszkaniowa, działając w ramach przyznanej jej zdolności prawnej, może nabywać prawa i obowiązki do własnego majątku i nadał jej moc zasady prawnej". Oznacza to, że wspólnota mieszkaniowa jest jednostką organizacyjną wyposażoną w zdolność prawną, a zatem, w myśl art. 331 Kodeks cywilny, jest osobą ustawową, do której znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o osobach prawnych.

Zatem wspólnota mieszkaniowa stanowi jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej ( osobę ustawową, ułomną osobę prawną), a do doręczeń tej jednostce zastosowanie ma art. 45 Kpa.

Zgodnie z tym przepisem z którym jednostkom organizacyjnym i organizacjom społecznym doręcza się pisma w lokalu ich siedziby do rąk osób uprawnionych do odbioru pism. Przepis art. 44 stosuje się odpowiednio. Przy doręczaniu pism jednostkom organizacyjnym nie ma natomiast zastosowania tryb postępowania o jakim mowa w art. 43 Kpa, gdyż dotyczy on tylko doręczeń adresatom będącym osobami fizycznymi.

W przepisie tym określa się zarówno miejsce doręczenia oraz osobę odbierającą. Co do zasady doręczenia winno dokonywać się w lokalu siedziby jednostki organizacyjnej. Jednakże w niektórych przypadkach tak jak w przypadku Wspólnoty Mieszkaniowej, która nie posiada własnej siedziby, należy dopuścić modyfikację tej zasady w przypadku, gdy podmioty wymienione w art. 45 kKpa w sposób wyraźny wskażą inne miejsce doręczania im pism (por. zob. G. Łaszczyca, C. Martysz, A. Matan; Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Tom I; Lex 2010r., Wydanie 3 uwagi do art. 45).

W wyroku z dnia 24 czerwca 1999 r. (sygn. akt I SA/Po 2644/98, niepubl.) NSA podkreślił nieskuteczność doręczenia pisma poza lokalem siedziby, np. w urzędzie pocztowym. Stwierdził jednak dalej, że "tak jest w sytuacji, gdy osoba prawna nie zawrze z urzędem pocztowym umowy o wykonywaniu usług pocztowych. Jeżeli więc sama osoba prawna wskazywała sposób doręczeń, to spełnienie jej woli i doręczenie w siedzibie urzędu pocztowego pisma skierowanego do niej powoduje, iż doręczenie było zgodne z prawem".

W niniejszej sprawie Zarząd Wspólnoty Mieszkaniowej w piśmie z dnia [...] marca 2011 r. jako adres do doręczeń wskazał prywatne adresy poszczególnych członków zarządu. Z powyższych względów za prawidłowe uznać należy kierowanie korespondencji na adresy poszczególnych członków zarządu. Powyższe nie oznacza jednak, że w przypadku doręczenia korespondencji osobie fizycznej jako członkowi zarządu wspólnoty mieszkaniowej znajduje zastosowanie tryb doręczeń osobie fizycznej, a w szczególności art. 43 Kpa. W dalszym ciągu znajduje zastosowanie art. 45 Kpa z modyfikacjami miejsca doręczenia bez zmiany natomiast podmiotu uprawnionego do odbioru korespondencji.

Zatem podkreślić należy, że skutek prawny wywołuje jedynie doręczenie "do rąk osób uprawnionych do odbioru pism". W doktrynie prawa administracyjnego przyjmuje się, że upoważniona do odbioru pism jest osoba będąca pracownikiem, w której zakres obowiązków służbowych włączono odbiór tego rodzaju korespondencji od doręczycieli lub bezpośrednio w pocztowym urzędzie oddawczym, albo w sądzie i która jest wyposażona w odpowiednie pełnomocnictwo.

Czynności techniczne, jakie powinny zostać spełnione, aby uznać doręczenie za prawidłowe zostały natomiast uregulowane w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 9 stycznia 2004 r. w sprawie warunków wykonywania powszechnych usług pocztowych, zwanym dalej rozporządzeniem (Dz. U. Nr 5/04 poz. 34 ze zm.), wydanym na podstawie art. 46 ust. 3 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. - Prawo pocztowe (Dz. U. Nr 130/03, poz. 1188). Stosownie do treści § 35 ust. 4 tego rozporządzenia, jeżeli adresatem przesyłki lub przekazu pocztowego jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, pokwitowanie odbioru powinno zawierać czytelny podpis odbiorcy, datę odbioru i odcisk stempla firmowego, a w przypadku braku stempla firmowego - informację o dokumencie potwierdzającym uprawnienie do odbioru przesyłki. Przy ocenie istnienia tego uprawnienia należy kierować się treścią przytoczonego § 35 ust. 4 rozporządzenia. Jeżeli natomiast w chwili doręczenia przesyłki rejestrowanej stwierdzi się nieobecność adresata lub innych osób uprawnionych do jej odbioru, zawiadomienie o próbie doręczenia wraz z informacją o terminie ich odbioru i adresie placówki oddawczej, w której przesyłka jest przechowywana, operator pozostawia w oddawczej skrzynce pocztowej adresata (§ 14 ust. 1 rozporządzenia).

Z powyższych względów Sąd uznał, że do odbioru korespondencji adresowanej na członka zarządu wspólnoty mieszkaniowej uprawniony jest wyłącznie dana osoba, a nie dorosły domownik.

Z powyższych względów w niniejszej sprawie doręczenie korespondencji adresowanej do członków zarządu i odebranych przez dorosłych domowników, a nie przez osoby upoważnione, o których mowa w art. 45 Kpa uznać należy za nieskuteczne.

Wobec powyższego uznać należy, że organ odwoławczy nieprawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy uznając przedwcześnie, iż odwołanie skarżącej wniesiono z uchybieniem ustawowego czternastodniowego terminu.

Rozpoznając sprawę ponownie organ przeanalizuje czy w niniejszej sprawie z uwagi na nieskuteczne doręczenie decyzji organu I instancji doszło do uchybienia terminu do wniesienia odwołania.

W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit c Ppsa orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie odpowiednio stosowanych art. 200 i art. 205 § 2 w zw. z art. 201 § 1 Ppsa, uwzględniając uiszczony przez Skarżącą wpis (100 zł), wynagrodzenie reprezentującego ją radcy prawnego ustalone na podstawie § 14 ust. 2 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) w wysokości 240 zł, oraz koszt opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 zł) – łącznie 357 złotych. Art. 152 Ppsa nie zastosowano z uwagi na charakter zaskarżonego rozstrzygnięcia.